Η «κοινωνική σιωπή» είναι μια ιδέα που προώθησαν διανοούμενοι, και σημαίνει ότι «αυτό για το οποίο δεν μιλάμε είναι πιο σημαντικό από αυτό που κάνουμε». Αυτή τη στιγμή, και  ενώ  τα γεωπολιτικά γεγονότα οξύνονται και τα δυσοίωνα οικονομικά στοιχεία  γιγαντώνονται, αυτή η «σιωπή» βαραίνει τις αγορές. Και είναι ανησυχητική.

Την περασμένη εβδομάδα, η Παγκόσμια Τράπεζα μείωσε τις προβλέψεις της για την παγκόσμια ανάπτυξη στο 2,3% και για την Αμερική στο 1,4%, προειδοποιώντας ότι αν η 90ήμερη αναστολή των δασμών της «ημέρας απελευθέρωσης» του Τραμπ λήξει στις 31 Ιουλίου, θα δούμε «παγκόσμιο οικονομικό κλονισμό το δεύτερο εξάμηνο του έτους».

Αυτή την εβδομάδα, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ υποβάθμισε επίσης σημαντικά τις προβλέψεις της για την ανάπτυξη των ΗΠΑ και αύξησε τις προβλέψεις της για τον πληθωρισμό.

Ωστόσο, οι αμερικανικές χρηματιστηριακές αγορές, εν μέσω αυτού του κλίματος,  σημείωσαν άνοδο τις τελευταίες εβδομάδες, ανακάμπτοντας από την ραγδαία πτώση μετά την ανακοίνωση των δασμών. Βρίσκονται μάλιστα κοντά σε ιστορικά υψηλά επίπεδα.

Και ενώ οι αποδόσεις των 10ετών ομολόγων, στο 4,4%, είναι σχεδόν 1% υψηλότερες από τα επίπεδα του περασμένου φθινοπώρου, πρόσφατα σταθεροποιήθηκαν, παρά την επιδείνωση των δημοσιονομικών προβλέψεων των ΗΠΑ.

«Η μεγάλη «σιωπή» της αγοράς, έναντι των δυσμενών εξελίξεων, σήμερα δεν είναι έκφραση κλιμακούμενου κινδύνου, αλλά η φαινομενική απουσία πανικού μεταξύ των επενδυτών μέχρι στιγμής» εκτιμά η αρθρογράφος των Financial Times, Τζίλιαν Τετ.

Τι κρύβεται πίσω από αυτό;

Το “Trump Always Chickens Out”…

Κατά την Τετ, μια εξήγηση μπορεί να βρίσκεται σε αυτό που ο δημοσιογράφος Ρόμπερτ Άρμστονγκ ονόμασε «φαινόμενο Taco» (σσ:  ακρωνύμιο για το “Trump Always Chickens Out”» – η υπόθεση δηλαδή ότι ο Τραμπ πάντα υπαναχωρεί από τις απειλές του.

…και η βραδυφλεγής…αντίδραση

«Μια άλλη εξήγηση ,είναι ένα δεύτερο πρόβλημα που αρχίζει με το γράμμα «Τ»: time lags (σσ: η χρονική καθυστέρηση)» λέει η Τετ.

Η δανική κεντρική τράπεζα, για παράδειγμα, μελέτησε πρόσφατα πώς αντέδρασαν οι χρηματιστηριακές αγορές στις εμπορικές κρίσεις από το 1990. Η έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, ενώ «η αβεβαιότητα της εμπορικής πολιτικής [έχει] σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομική δραστηριότητα… χρειάζεται έως και ένα έτος για να εκδηλωθούν οι επιπτώσεις».

Ομοίως, η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών προειδοποίησε την περασμένη εβδομάδα ότι αντιμετωπίζουμε «σημαντική αρνητική επίδραση της αβεβαιότητας τόσο στις επενδύσεις όσο και στην αύξηση της παραγωγής».

Όπως εκτιμά ο μεγαλύτερος αντίκτυπος στις επενδύσεις θα σημειωθεί το 2026 με μείωση κατά 2% του ρυθμού των επενδυτικών δαπανών στις ΗΠΑ και την Ιαπωνία το επόμενο έτος.

Τώρα απελαύνει, οι επιπτώσεις σε μερικά χρόνια

Σε μια άλλη περίπτωση, οι απειλές του Τραμπ να απελάσει εκατομμύρια παράνομους μετανάστες θα μπορούσαν να βλάψουν την αμερικανική οικονομία.

Αλλά ενώ οι επιδρομές της Υπηρεσίας Μετανάστευσης και Τελωνείων καταλαμβάνουν τα πρωτοσέλιδα αυτή τη στιγμή, ο πραγματικός οικονομικός αντίκτυπος θα γίνει αισθητός σε μερικά χρόνια.

Για να αναφέρουμε ένα παράδειγμα: το Peterson Institute εκτιμά ότι αν απελαθούν 1,3 εκατομμύρια μετανάστες, αυτό θα μειώσει το ΑΕΠ κατά «μόλις» 0,2% φέτος — αλλά κατά 1,2% το 2028. Εξ ου και το πρόβλημα της χρονικής υστέρησης.

Η κόπωση

Υπάρχει και μια τρίτη πιθανή εξήγηση για την απουσία πανικού αυτή τη στιγμή: η κόπωση από τις συνεχείς κρίσεις.

Οι επενδυτές βιώνουν μια τέτοια πληθώρα  σοκ που έχουν προσαρμοστεί καλά στο να αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο χωρίς πανικό ή (στη χειρότερη περίπτωση) είναι τόσο συγκλονισμένοι που δεν μπορούν να το επεξεργαστούν.

Αυτή τη στιγμή, δεν υπάρχει κανένα μεμονωμένο σοκ που να είναι σαφώς αρκετά μεγάλο για να προκαλέσει κατάρρευση της αγοράς.

Ναι, αν η τιμή του πετρελαίου ξεπεράσει τα 100 δολάρια το βαρέλι εν μέσω περαιτέρω κλιμάκωσης του πολέμου στη Μέση Ανατολή και κλεισίματος του Στενού του Ορμούζ, αυτό σίγουρα θα ήταν επώδυνο.

Ωστόσο, μέχρι στιγμής οι τιμές του πετρελαίου είναι «μόλις» 75 δολάρια περίπου το βαρέλι. Αυτό που αντιμετωπίζουν σήμερα οι επενδυτές είναι ένα επικείμενο κίνδυνο και όχι μια άμεση, απτή καταστροφή.

«Μεταστατικός καρκίνος» και όχι «έμφραγμα»

Ή, για να χρησιμοποιήσουμε μια άλλη αναλογία: οι αγορές δεν αντιμετωπίζουν ένα μεμονωμένο σοκ «καρδιακής προσβολής» (όπως κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19), αλλά έναν οικονομικό καρκίνο που εξαπλώνεται, με τη μορφή μεταστατικής αβεβαιότητας
.
Εξ ου και οι σύντομες εκρήξεις της μεταβλητότητας των αγορών — όπως μετράται από τον δείκτη VIX — που στη συνέχεια υποχωρούν.
Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο το μήνυμα από τις διάφορες κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων δεν είναι ομοιόμορφο.

Και εδώ επιστρέφουμε στο πρόβλημα της σιωπής. Καθώς οι επενδυτές προσπαθούν να αναλύσουν τους συγκεχυμένους κινδύνους, οι περισσότεροι είναι γεμάτοι βαθιές αμφιβολίες. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα χρειάζεται πολύ για να καταρρεύσουν οι αγορές μετοχών, αλλά σημαίνει επίσης ότι κανείς δεν ξέρει πότε (ή αν) αυτό θα συμβεί. Μερικές φορές είναι πράγματι η σιωπή που φωνάζει πιο δυνατά.

naftemporiki.gr

«Το δίκαιον ούκ άλλο τι ή του κρείτονος ξυμφέρον», είναι η απάντηση του Θρασύμαχου στον Σωκράτη στο πρώτο μέρος της Πολιτείας του Πλάτωνα. Πιο γνωστός είναι ο διάλογος Μηλίων και Αθηναίων στον Θουκυδίδη, όπου οι δημοκρατικοί Αθηναίοι λένε απερίφραστα ότι ο ισχυρός επιβάλλει ότι του επιτρέπει η δύναμη του και οι αδύναμοι υποχωρούν μέχρι εκεί που τους υποχρεώνει η αδυναμία τους. Και στο τέλος εξοντώνουν τους Μηλίους με γαλήνη και φαιδρότητα ψυχής, γιατί έκαναν αυτό που επιβάλλει ο νόμος των θεών και των ανθρώπων, άρα η ηθική και το δίκαιο – όπως οι ίδιοι τα ερμηνεύουν.

Τα ανωτέρω είναι γνωστά και μοιάζουν με κοινοτοπίες, ωστόσο είναι μάλλον παράταιρο ότι ενώ όλοι ισχυρίζονται ότι τα γνωρίζουν και οι περισσότεροι συμφωνούν, οντολογικά και όχι δεοντολογικά, εντούτοις τα ξεχνούν όταν καλούνται να ερμηνεύσουν τις συγκεκριμένες ιστορικές καταστάσεις και καταφεύγουν σε επιχειρήματα περί ηθικής και διεθνούς δικαίου, δημοκρατίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ουκρανία και Παλαιστίνη

Κάπως έτσι η Ουκρανία έχει δικαίωμα να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ που είναι στρατιωτική συμμαχία εχθρική στην Ρωσία, ο Πούτιν έχει άδικο και η εισβολή του εξηγείται ως η πράξη ενός τρελού δικτάτορα. Το ότι αντέδρασε για να αποτρέψει μία μείζονα υπαρξιακή απειλή για την χώρα του – όπως διδάσκει ο Θουκυδίδης ότι έκαναν οι Σπαρτιάτες 2.500 χρόνια πριν όταν ξεκίνησαν τον Πελοποννησιακό Πόλεμο ή όπως έκαναν οι Αμερικανοί στην κρίση των πυραύλων στην Κούβα – παρέλκει για τους φανατικούς. Το Ισραήλ πάλι που επιτίθεται προληπτικά (όπως ακριβώς και o Πούτιν) γιατί θεωρεί το Ιράν υπαρξιακή απειλή, έχει δίκιο γιατί το Ιράν έχει θεοκρατικό καθεστώς. Κάπως έτσι οι δημοκράτες ανάγονται σε θεούς που κρίνουν τις τύχες κρατών και λαών. Στο Ιράν υπάρχει καθεστώς. Το ίδιο βέβαια και στην Σαουδική Αραβία αλλά και αυτό παρέλκει αφού το καθεστώς των Σαούντ είναι σύμμαχοι της Δύσης. Ο Πούτιν είναι δικτάτορας, παρότι εκλέγεται από καθαρές εκλογές και διατηρεί υψηλό ποσοστό αποδοχής από τον λαό του που θα ζήλευαν όλοι οι δυτικοί ηγέτες. Αυτό δεν αμφισβητείται από καμία δυτική πηγή. Ναι άλλα καταπιέζει τους αντιπάλους του. Το ίδιο κάνει και ο σύμμαχος τους Ερντογάν (τώρα θα μπει και στην άμυνα της Ευρώπης) που φυλακίζει και τον αρχηγό της αντιπολίτευσης, αλλά και αυτό παρέλκει. Το Ιράν θέλει να εξαφανίσει το Ισραήλ. Το ίδιο ακριβώς κάνει στην πράξη το Ισραήλ. Αλλά και αυτό παρέλκει. Είπαμε το Ισραήλ είναι δημοκρατία και έχει δικαίωμα να εξοντώνει με λιμοκτονία, γυναίκες, παιδιά, ανήμπορους, συνολικά έναν πληθυσμό δύο εκατομμυρίων.

Πίσω από την Ουκρανία και τον πόλεμο όπως και πίσω από το Ισραήλ και την επίθεση πρώτα στην Παλαιστίνη και μετά στο Ιράν βρίσκονται οι ΗΠΑ και η συλλογική Δύση, η οποία αντιδρά στην αμφισβήτηση πέντε αιώνων παγκόσμιας κυριαρχίας που σηματοδοτεί η ανάδυση του πολυπολικού κόσμου. Τον πόλεμο στην Ουκρανία τον προετοίμασαν από το 2014 και τον συντηρούν, ακόμη και τώρα οι Ηνωμένες Πολιτείες και η συλλογική Δύση – όπως έδειξε και το τυχοδιωκτικό χτύπημα των Ουκρανών σε πυρηνικά όπλα της Ρωσίας που δεν θα γινόταν δίχως το πράσινο φως της Ουάσινγκτον. Ο εξοπλισμός του Κιέβου μάλιστα ξεκίνησε επί της πρώτης προεδρίας του Ντόναλντ Τραμπ. Το Ισραήλ δίχως τις ΗΠΑ δεν θα έκανε την παρατεταμένη επιχείρηση στην Παλαιστίνη και δεν θα ξεκινούσε την επίθεση στο Ιράν. Η πτώση του Ιράν αποδυναμώνει την Ρωσία και την Κίνα – κάτι που δεν έγινε με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Το κόμμα του πολέμου στην Ουάσινγκτον και στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες είναι πέρα και πάνω από κυβερνήσεις. Φαίνεται όμως ότι έχει δεσπόζουσα θέση σε αυτό ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Νετανιάχου.

180 χώρες έχουν ταχθεί υπέρ της ίδρυσης δύο κρατών του Ισραήλ και της Παλαιστίνης. Επίσης μία σειρά κράτη απέφυγαν να καταδικάσουν την Ρωσία που αντέδρασε στην επέκταση του ΝΑΤΟ και έμμεσα την στηρίζουν. Μία διαφορετική αρχιτεκτονική παγκόσμιας ασφάλειας είναι δυνατή τόσο στην Μέση Ανατολή όσο και στην Ευρώπη.

Η ετερογονία των σκοπών

Το διεθνές δίκαιο, η εξαγωγή της δημοκρατίας, τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι απλά το ιδεολογικό όπλο στην επιδίωξη κυριαρχίας της Δύσης. Η ίδια τα παραβιάζει απροσχημάτιστα όταν αυτό είναι το υλικό της συμφέρον.

Το μόνο πραγματικό ερώτημα είναι μέχρι που είναι διατεθειμένη να φθάσει η συλλογική Δύση για να επιβάλει την κυριαρχία της; Μέχρι και έναν πυρηνικό πόλεμο; Οι ΗΠΑ προετοιμάζουν πυρηνικό χτύπημα στο Ιράν. Η προειδοποίηση του Πούτιν στην πρόσφατη συνέντευξη του ήταν σαφής: ο κίνδυνος είναι υπαρκτός και ένας πυρηνικός πόλεμος είναι πλέον πιθανός. Η ανάλυση των συσχετισμών που προκύπτει από την γεωστρατηγική θέση του Ιράν και τις σχέσεις του με την Ρωσία και την Κίνα επιβεβαιώνει την προειδοποίηση του Πούτιν. Μα, ποιος τρελός θέλει έναν πυρηνικό Αρμαγεδώνα; Ίσως κανείς, όμως η  Ιστορία είναι γεμάτη από παραδείγματα ετερογονίας των σκοπών. Οι πολίτες της Δύσης θα το καταλάβουν όταν θα είναι ίσως πολύ αργά και θα ακτινοβολούν ραδιενέργεια.

Σημ.: Μοιάζει ειρωνεία ότι όρος Αρμαγεδδών έχει εβραϊκή προέλευση αναφέρεται στην ομώνυμη τοποθεσία όπου κατά την εποχή της Παλαιάς Διαθήκης έγιναν μεγάλες και καθοριστικές μάχες.

naftemporiki.gr