Οι παθογένειες του παρελθόντος υπονομεύουν το μέλλον μας
Ολα έχουν ένα τέλος, οι εθνικές αυταπάτες μας δεν θα μπορούσαν να αποτελέσουν εξαίρεση. Με καταλύτη τη διεθνή οικονομική κρίση, η οποία μας βρίσκει οικονομικά και πολιτικά εντελώς απροετοίμαστους, οι παθογένειες που επί δεκαετίες συνοδεύουν την ελληνική κοινωνία, περιπλέκονται και παροξύνονται. Το μοντέλο της οικονομίας (υπερκατανάλωση, αθρόες εισαγωγές, αέναα ελλείμματα και διαρκής διόγκωση των χρεών) εξάντλησε τη δυναμική του: το κρατικό χρέος ίπταται στα 232 δισ. ευρώ – φέτος θα απαιτηθούν 52 δισ. ευρώ απλώς για την αναχρηματοδότησή του. Το χρέος των ιδιωτών έχει ανέλθει στα 250 δισ. ευρώ. Το έλλειμμα στο ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών εκτινάχθηκε στα 35 δισ. ευρώ, φθάνοντας σε ύψος ρεκόρ, το 14,4% του ΑΕΠ. Το ΑΕΠ φέτος θα μειωθεί κατά 0,5% σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κατά 1% σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ. Η ανεργία, μέσα σ’ ένα μήνα, τον Ιανουάριο, αυξήθηκε στο 9,4% – έναντι 8,9% τον Δεκέμβριο. Το μοντέλο ενός ανίκανου πελατειακού κράτους αποδεικνύεται αξεπέραστο φράγμα για οποιαδήποτε σοβαρή προσπάθεια οικονομικής ανόρθωσης με κοινωνική συνοχή.

Η Τράπεζα της Ελλάδος προτείνει διέξοδο που φαίνεται να συγκεντρώνει ευρύτερη αποδοχή. Οι φωνές για μια νέα εθνική συμφωνία πληθαίνουν. Η κοινωνία, υφιστάμενη τις συνέπειες της κρίσεως, έστω βασανιστικά, πάντως «διδάσκεται» ότι οφείλει να αλλάξει. Τα πολιτικά κόμματα ακούν;

Δέκα παθογένειες σε πλήρη έξαρση
Οι χρόνιες αδυναμίες της οικονομίας και του κράτους, υπό την επίδραση της κρίσης, προκαλούν νέες αβεβαιότητες και σκεπικισμό

Του Βασιλη Nεδου
Οι εορταστικές αυτές ημέρες έχουν φέτος νόημα διαφορετικό από το σύνηθες. Η Κυριακή του Πάσχα συνήθως δίνει έναυσμα χαράς, ωστόσο η αυριανή ημέρα βρίσκει πολλούς Ελληνες σε σταυροδρόμι κρίσιμο. Πολλοί βλέπουν το μέλλον τους με σκεπτικισμό, ακόμη περισσότεροι με αβεβαιότητα. Για πρώτη φορά, η εντεινόμενη οικονομική κρίση δικαιολογεί αυτή την περίσκεψη. Το ελληνικό μοντέλο ανάπτυξης εξέπνευσε. Η θρησκεία της πιστωτικής κάρτας μέτρησε όποια ζωή είχε και πλέον καθένας θα πρέπει να τα βγάλει πέρα με το πραγματικό εισόδημά του. Οι Ελληνες χρωστούν στις πιστωτικές κάρτες πάνω από 10 δισ, ευρώ. Η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση οξύνει τα προϋπάρχοντα προβλήματα και δημιουργεί νέα. Η αγορά εργασίας απορρυθμίζεται μέρα με τη μέρα, την ίδια στιγμή που όποιο κοινωνικό κράτος υπήρχε, καταρρέει μαζί με το ασφαλιστικό σύστημα. Περισσότεροι από 40.000 εργαζόμενοι γνωρίζουν ότι ήδη από την Τρίτη του Πάσχα, θα πρέπει να εργασθούν και να αμειφθούν μια ημέρα λιγότερη. Οι ελεγκτικοί μηχανισμοί αδυνατούν να συλλέξουν έστω και ένα από τα σχεδόν 15 δισεκατομμύρια ευρώ, τα οποία διαφεύγουν από τη φορολογία. Αντιθέτως, το κράτος υιοθετεί παρανομίες, επιβάλλει έκτακτες εισφορές στους νομιμόφρονες και εξοικονομεί πόρους από κρίσιμους τομείς όπως το περιβάλλον. Παράλληλα, πυλώνες της ανάπτυξης παραμένουν υπό αναιμική χρηματοδότηση. Η Παιδεία μετά τις συνεχιζόμενες κινητοποιήσεις αδυνατεί να ορθοποδήσει και το κράτος δεν δίνει ούτε ένα ευρώ παραπάνω από εκείνα που είχε υποσχεθεί. Στην έρευνα, εκείνο δηλαδή το πρωτοποριακό κομμάτι της καινοτομίας το οποίο στον υπόλοιπο κόσμο αντιμετωπίζουν ως την ατμομηχανή που θα τραβήξει την οικονομία έξω από την κρίση, γίνονται περικοπές της τάξης του 10%. Οσοι ασχολούνται με τον Τουρισμό, προσεύχονται ώστε να βγάλουν το καλοκαίρι. Σε αυτό το ζοφερό σκηνικό απορρύθμισης το κράτος δεν μπορεί να ασκήσει αποτελεσματικά ούτε τα βασικά καθήκοντά του, με αποτέλεσμα την έκρηξη της εγκληματικότητας.

1. Ελαστικοποίηση εργασίας και ανεργία
Η εργασία, η προστασία της οποίας προβλέπεται ακόμη και από το Σύνταγμα, έχει πάψει να θεωρείται δεδομένη. Ηδη η κυβέρνηση με τον πλέον επίσημο τρόπο, διά του πρωθυπουργού, υιοθέτησε την πρόταση του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Αθηνών για μείωση των ημερών εργασίας και αποδοχών. Των πρωθυπουργικών επισημάνσεων είχε προηγηθεί η εγκαινίαση του νέου εργασιακού μοντέλου στη Β. Ελλάδα από τον επιχειρηματία κ. Πάνο Μυλωνά. Εν τω μεταξύ, παρά την ελαστικοποίηση της εργασίας, η ανεργία καταγράφει διαρκώς ανοδική πορεία. Τον Ιανουάριο άγγιξε το 9,4%, το οποίο σε απόλυτους αριθμούς μεταφράζεται σε 75.000 περισσότερους ανέργους σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2008. Η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ) υπολογίζει ότι έως το τέλος του 2009, η ανεργία θα αυξηθεί κατά 0,5 έως 0,8% επιπλέον. Η αύξηση αυτή συνεπάγεται και ταυτόχρονη διεύρυνση των ανισοτήτων, καθώς –όπως επισημαίνεται και στη σχετική έκθεση της ΤτΕ– σε αυτή τη φάση πλήττονται ευπαθείς ομάδες εργαζομένων όπως οι ανειδίκευτοι εργάτες με χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης, οι προσωρινά απασχολούμενοι και οι μετανάστες.

2. Φοροδιαφυγή
Ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος κ. Γιώργος Προβόπουλος έχει ορίσει τη φοροδιαφυγή στο 20% των συνολικών εσόδων του Δημοσίου από τη φορολογία. Αυτό σημαίνει ότι τα δημόσια ταμεία στερούνται από 15 δισεκατομμύρια ευρώ. Αν προστεθούν σε αυτά, τα χρήματα τα οποία το κράτος δεν μπορεί να συλλέξει λόγω αδυναμίας των ελεγκτικών μηχανισμών, τότε το ποσό εκτοξεύεται στα 40 δισεκατομμύρια ευρώ. Στην ΤτΕ υπολογίζουν ότι εάν αντιμετωπιστεί η φοροδιαφυγή αποτελεσματικά, είναι εφικτός ο μηδενισμός του δημοσιονομικού ελλείμματος έως το 2012.

3. Κατάρρευση του κοινωνικού κράτους και των ασφαλιστικών Ταμείων
Μετά την περιπέτεια των ομολόγων, τα ασφαλιστικά Tαμεία έχουν ν’ αντιμετωπίσουν πλέον το ενδεχόμενο της κατάρρευσης. Το ασφαλιστικό σύστημα, έτσι όπως ιστορικά αναπτύχθηκε στην Ελλάδα, ήταν ο κύριος (αν όχι ο μόνος) άξονας του κοινωνικού κράτους. Μόλις την προηγούμενη εβδομάδα η Εθνική Αναλογιστική Αρχή προειδοποίησε ότι μόνη λύση για τη διάσωση του συστήματος, είναι να ενταχθούν όλοι οι μισθωτοί ανεξαιρέτως σε ενιαίο ταμείο ασφάλισης με συνταξιοδότηση στα 65 χρόνια. Εάν εξακολουθήσει να υφίσταται το σημερινό καθεστώς, το έλλειμμα του ΙΚΑ και μόνον θα αγγίζει το 8% επί του ΑΕΠ, μετά 50 χρόνια. Πριν από την Αναλογιστική Αρχή αντίστοιχες εκτιμήσεις και προβλέψεις έχουν κάνει τόσο το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο όσο και η Ευρωπαϊκή Ενωση.

4. Το κράτος παρανομεί υπό την πίεση του δημόσιου χρέους
Τα 280 δισεκατομμύρια ευρώ του δημοσίου χρέους δεν συσσωρεύθηκαν σε μια νύχτα. Πρόκειται για ένα ζήτημα το οποίο κάθε χρόνο παρέπεμπαν οι εκάστοτε ιθύνοντες στις ελληνικές καλένδες, ώσπου έσκασε σαν βόμβα εν μέσω κρίσης, κυρίως λόγω της αυστηρής δημοσιονομικής πειθαρχίας την οποία επιβάλλει η Ε.Ε. Η τακτική των διαρκών αναθεωρήσεων στα δημοσιονομικά στοιχεία είναι ενδεικτική της σοβαρότητας με την οποία αντιμετώπιζαν το δημόσιο χρέος οι εκάστοτε κυβερνήσεις. Ετσι, με την «καυτή πατάτα» ανά χείρας, το κράτος αναγκάζεται να παρανομεί προκειμένου να συγκεντρώσει ψίχουλα για να κλείσει τη δημοσιονομική τρύπα. Ενα από τα μέτρα που εξετάζεται σοβαρά είναι η «τακτοποίηση», όπως την ονομάζουν στο υπουργείο ΠΕΧΩΔΕ, των ημιυπαίθριων χώρων. Να πληρώσουν δηλαδή οι ιδιοκτήτες ακινήτων ένα χαράτσι προκειμένου να νομιμοποιήσει το κράτος την παρανομία τους. Κάπως έτσι ελήφθη λίγο νωρίτερα και η απόφαση για την έκτακτη εισφορά από τους 128.000 υψηλά αμειβόμενους μισθωτούς, εκείνους δηλαδή που δεν αποφεύγουν τη φορολογία. Στο γενικότερο κλίμα χαλάρωσης, συγκροτημένες ομάδες πίεσης, όπως είναι οι κατασκευαστές, ζητούν αναστολή του «πόθεν έσχες» για την αναθέρμανση της αγοράς.

5. Βία και εγκληματικότητα
Τους τελευταίους μήνες η ΕΛ.ΑΣ. εμφανίζει, παρά τις προσπάθειες, εικόνα διάλυσης. Τα στατιστικά στοιχεία που αφορούν την εγκληματικότητα είναι χαρακτηριστικά. Το 2008 σημειώθηκαν 139 ανθρωποκτονίες, από 128 το 2007. Διαρρήξεις σπιτιών, ληστείες και κλοπές οχημάτων αυξήθηκαν επίσης κατακόρυφα. Στο πρώτο τρίμηνο του 2009 καταγράφονταν 4 – 5 ένοπλες ληστείες καθημερινά και 40 ληστείες τραπεζών ανά μήνα. Ο ίδιος ο αναπληρωτής υπουργός Εσωτερικών κ. Χρήστος Μαρκογιαννάκης συμμερίζεται μια ευρέως διαδεδομένη εντός της ΕΛ.ΑΣ. άποψη, σύμφωνα με την οποία μικροπολιτικές σκοπιμότητες δεν αφήνουν τους αστυνομικούς να κάνουν σωστά τη δουλειά τους. Νέο, ποιοτικό στοιχείο που αναδεικνύει την αδυναμία της ΕΛ.ΑΣ. να αντιμετωπίσει τα αυξανόμενα κρούσματα βίας και εγκληματικότητας είναι ότι οι κακοποιοί έχουν ξεπεράσει τις φοβίες τους απέναντι στους ένστολους και τους πυροβολούν εν ψυχρώ.

6. Η χρεoκοπία του μοντέλου της υπερκατανάλωσης
Αν η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση ανέδειξε κάποιον κίνδυνο με τρόπο έντονο, αυτός είναι σίγουρα το χρέος από τον λεγόμενο «δυτικό» τρόπο ζωής. Τα ελληνικά νοικοκυριά εθίστηκαν σε αυτή την κουλτούρα με αποτέλεσμα μόνον οι ληξιπρόθεσμες δόσεις τους να ξεπερνούν σήμερα τα 700 εκατομμύρια ευρώ. Οι Ελληνες χρωστούν στις τράπεζες για τις συναλλαγές τους με πιστωτικές κάρτες συνολικά 10 δισεκατομμύρια ευρώ. Σύμφωνα με τα στοιχεία, περίπου το 7% όλων όσοι έχουν πιστωτικές κάρτες αδυνατούν να πληρώσουν τις δόσεις τους για περισσότερους από δύο μήνες. Οι πλέον αισιόδοξοι εκτιμούν ότι αυτή τη στιγμή υπάρχουν περισσότερα από 500.000 νοικοκυριά τα οποία είτε δεν μπορούν να καταβάλλουν τις δόσεις τους, είτε διαθέτουν για την αποπληρωμή των χρεών τους σχεδόν το μισό εισόδημά τους.

7. Τουρισμός
Η «βαριά βιομηχανία», όπως συχνά αποκαλείται, της ελληνικής οικονομίας είναι ο τουρισμός. Ως το πλέον εξωστρεφές κομμάτι της οικονομίας, είναι και το πλέον ευάλωτο. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι θα επέλθει κάμψη 20% στις αφίξεις, μείωση η οποία συνεπάγεται περίπου 30% κάμψη των εσόδων. Στη χειρότερη περίπτωση το κράτος μπορεί να χάσει μέχρι και 10 δισεκατομμύρια ευρώ και οι ιδιοκτήτες ξενοδοχείων θα δουν τον τζίρο τους να πέφτει κατά 1,2 δισεκατομμύρια. Ωστόσο, τα ενδημικά προβλήματα του ελληνικού τουρισμού δεν περιορίζονται στη μείωση των εσόδων. Παρά τις επενδύσεις που έγιναν στην Ελλάδα για τη βελτίωση των υποδομών στους Ολυμπιακούς Αγώνες, η πλειονότητα των καταλυμάτων (ποσοστό άνω του 75%) παρέμεινε χαμηλής κατηγορίας με ανάλογο βέβαια επίπεδο ποιότητας. Ουσιαστικά η Ελλάδα έχασε το 2004 την ευκαιρία να μετατραπεί από προορισμός μαζικού παραθεριστικού τουρισμού σε μέρος διακοπών για γερά πορτοφόλια, τα οποία εκ των πραγμάτων, αντέχουν περισσότερο τη σημερινή κρίση.

8. Περιβάλλον
Στην προστασία των φυσικών πόρων και του περιβάλλοντος το ελληνικό κράτος ουδέποτε είχε να παρουσιάσει υψηλές επιδόσεις. Από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι εκείνα των Φορέων Διαχείρισης Προστατευομένων Περιοχών, οι οποίοι υπάρχουν κατ’ όνομα. Το παράδειγμα του Ασωπού, ο οποίος έχει μετατραπεί τα τελευταία 40 χρόνια σε αγωγό βιομηχανικών αποβλήτων μολύνοντας ανεπανόρθωτα το περιβάλλον και την υγεία των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής, δείχνει πόσο σοβαρά παίρνει το ελληνικό κράτος το περιβάλλον. Μετά τις πυρκαγιές του 2007 οι οποίες έκαψαν την Πελοπόννησο, την Πίνδο και την Πάρνηθα, αποφασίστηκε η πριμοδότηση του Φορέα Δασών με 170 εκατομμύρια ευρώ. Παρότι οι δασολόγοι εκτιμούν ότι η δασοπροστασία είναι ούτως ή άλλως ανεπαρκής για το ερχόμενο καλοκαίρι, τα χρήματα αυτά αφαιρέθηκαν, δίχως δεύτερη σκέψη, από τις πιστώσεις του Φορέα για να καλύψουν άλλες ανάγκες. Ούτε αυτό βέβαια είναι σημερινό φαινόμενο. Τις παραμονές των πυρκαγιών του 2007, η Γενική Διεύθυνση Δασών ζήτησε πέντε εκατομμύρια για να συντηρήσει τους δασικούς δρόμους, χωρίς καμία ανταπόκριση.

9. Υποβάθμιση δημόσιας παιδείας και επιστημονικής έρευνας
Η δυσλειτουργία της δημόσιας Εκπαίδευσης σε κάθε βαθμίδα είναι γνωστή και βοηθιέται από τη χρόνια διάθεση του κράτους να μην χρηματοδοτεί επαρκώς την Παιδεία. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Ελλάδα καταλαμβάνει την 33η θέση μεταξύ των 34 χωρών του Οργανισμού για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη (ΟΟΣΑ) στις δημόσιες δαπάνες για την εκπαίδευση. Παράλληλα, οι εγγενείς αδυναμίες του εκπαιδευτικού συστήματος φαίνονται και από τα περίπου 4,5 δισεκατομμύρια ευρώ που αναγκάζονται ετησίως να δαπανήσουν οι γονείς σε ιδιωτικά σχολεία και φροντιστήρια. Ωστόσο, η κατάσταση είναι πραγματικά εκρηκτική στα πανεπιστήμια. Πέρα από την έκρυθμη κατάσταση (χαμένες εξεταστικές περίοδοι, φθορές, κατάχρηση ασύλου από ταραξίες), τα πανεπιστήμια χάνουν πλέον και τον πρωταρχικό ρόλο τους, εκείνον της έρευνας. Βέβαια ακόμη και τα 12 ανεξάρτητα Ερευνητικά Κέντρα, που υπάγονται στο υπουργείο Ανάπτυξης, δεν αντιμετωπίζουν λιγότερα προβλήματα. Μόλις τις προηγούμενες ημέρες τους κοινοποιήθηκε ότι περικόπτονται κατά 10% τα κονδύλια για τη δραστηριότητά τους.

10. Ελλειψη πολιτικής στρατηγικής
Θλιβερό επιστέγασμα στην από καιρό προβλεφθείσα κατάρρευση του ελληνικού μοντέλου είναι η παντελής απουσία πολιτικής στρατηγικής εξόδου από την κρίση. Η κυβέρνηση αδυνατεί να κινηθεί υπό το βάρος των σκανδάλων, περιοριζόμενη σε διαχειριστικές πολιτικές ακόμη και αυτή την ύστατη στιγμή. Αντίθετα, οι ιθύνοντες του οικονομικού επιτελείου περιορίζονται σε ταξίδια στις Βρυξέλλες, όπου απλά γνέφουν συγκαταβατικά στις επαναλαμβανόμενες νουθεσίες. Ταυτόχρονα, το υπουργείο Οικονομικών έχει διαψευστεί από τις ίδιες τις κρατικές υπηρεσίες (όπως η Στατιστική), καθώς και όλες οι προβλέψεις του για κρίσιμα μεγέθη όπως το ποσοστό του ελλείμματος, η ανεργία και ο ρυθμός ανάπτυξης. Η μείζων αντιπολίτευση από τη δική της πλευρά, ζητεί σχεδόν μονότονα την άμεση προκήρυξη εθνικών εκλογών. Η ελάσσων αντιπολίτευση βρίσκεται εγκλωβισμένη στα δικά της δογματικά αδιέξοδα.

Σε άλλες χώρες αναζητούν συναινέσεις
Σε αντίθεση με την Ελλάδα, στην υπόλοιπη ανεπτυγμένη Δύση, η κρίση έγινε αφορμή για την αναζωογόνηση της πολιτικής. Παρά τις επιμέρους διαφορές τους, αντίπαλοι πολιτικοί βρέθηκαν στο ίδιο τραπέζι για να συζητήσουν τρόπους εξόδου από την κρίση. Στις ΗΠΑ ο γενικά απαξιωμένος στη μνήμη της ανθρωπότητας πρόεδρος Τζορτζ Μπους κάλεσε, πριν λήξει η θητεία του, τον Μπαράκ Ομπάμα να συζητήσουν για την κρίση. Αλλωστε, ακόμη και μετά την ανάδειξή του ο κ. Ομπάμα δεν κινήθηκε μακριά από τη λογική του σχεδίου Πόλσον, το οποίο προέβλεπε γενναία χρηματοδότηση του τραπεζικού -πιστωτικού συστήματος από τον κρατικό προϋπολογισμό. Στη Γερμανία κυβερνά συνασπισμός Χριστιανοδημοκρατίας και Σοσιαλιστικού Κόμματος (SPD). Ο προερχόμενος από το SPD υπουργός Οικονομίας Πέερ Στάινμπρουκ δεν έχει διαφωνήσει ούτε μια στιγμή με την καγκελάριο Αγκελα Μέρκελ, ως προς τη στάση της Γερμανίας στην κρίση. Αντίθετα, δεν έχει μετατοπιστεί από τις θέσεις του, παρά την πολύ έντονη κριτική που δέχεται στο εσωτερικό του κόμματός του. Στην Αγγλία, ήδη από τον Σεπτέμβριο, ο ηγέτης των Συντηρητικών Ντέιβιντ Κάμερον έχει δηλώσει ότι θα συνεργαστεί με τον Εργατικό πρωθυπουργό Γκόρντον Μπράουν αν χρειαστεί, διότι η κρίση διαπερνά τις κομματικές διαχωριστικές γραμμές.
KAΘΗΜΕΡΙΝΗ

Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις που αφορούν τα εθνικά θέματα, τις διεθνείς σχέσεις, την εξωτερική πολιτική, τα ελληνοτουρκικά και την εθνική άμυνα.