Από τη Μαύρη Θάλασσα ως την Αδριατική το πολιτικό τοπίο των χωρών της Βαλκανικής Χερσονήσου εξακολουθεί να σφύζει από πολιτικές και εθνικές αντιπαραθέσεις και διπλωματικές συγκρούσεις. Το (καθησυχαστικό ομολογουμένως) γεγονός ότι οι μαύρες τρύπες των Βαλκανίων δεν εγκυμονούν κινδύνους στρατιωτικής ανάφλεξης, όπως παλιά, δεν τις κάνει λιγότερο προβλέψιμες…

ΠΑΡΑΤΕΤΑΜΕΝΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑ ΚAΙ ΑΝΑΚΑΤΑΤΑΞΕΙΣ
του Λεωνίδα Βατικιώτη
Κυριακή 13 Δεκεμβρίου ήταν ξεχωριστή μέρα για τη Σερβία, καθώς δεκατέσσερα χρόνια μετά το τελευταίο του δρομολόγιο ένα τρένο που επί δεκαετίες συνέδεε το Βελιγράδι με το Σεράγεβο, πρωτεύουσα της πολυεθνικής Βοσνίας (γνωστό και ως Ιερουσαλήμ της Ευρώπης) ξεκίνησε πάλι τη γνωστή διαδρομή του. Οι πιο αισιόδοξοι θέλησαν με αυτό το συμβολικό γεγονός να υπογραμμίσουν το κλείσιμο της αιματηρής περιόδου που άνοιξαν οι αλλεπάλληλοι διαμελισμοί της Γιουγκοσλαβίας με την ανάδυση επτά ανεξάρτητων κρατών τα οποία πλέον ενώνονται κάτω από τον ίδιο στόχο: την ένταξη στην Ε.Ε. Επιδίωξη που εσχάτως εμφανίζεται ως πανάκεια συγκαλύπτοντας τα δομικά και ως εκ τούτου ανυπέρβλητα προβλήματα που αντιμετωπίζει η σταθερότητα και η συνοχή πολλών κρατών της χερσονήσου του Αίμου.

Το παράδειγμα της Βοσνίας/Ερζεγοβίνης είναι το πιο χαρακτηριστικό. Το δημιούργημα της Συνθήκης του Ντέιτον, που υπογράφηκε στην ομώνυμη στρατιωτική βάση του Οχάιο τον Νοέμβριο του 1995, εξ αρχής αποτέλεσε το πιο δυσλειτουργικό, γραφειοκρατικό και χωρίς ιστορικό προηγούμενο μοντέλο δημιουργίας κράτους. Αποτελούμενο από μια κροατοβοσνιακή ομοσπονδία και μια σερβική δημοκρατία, το επίσημα αναγνωρισμένο προτεκτοράτο, πρώτα του ΟΗΕ και τώρα της Ε.Ε., βρίσκεται ξανά τους τελευταίους μήνες στο επίκεντρο ανακατατάξεων. Αφορμή για μια σειρά προτεινόμενων συνταγματικών μεταρρυθμίσεων, που συζητήθηκαν μεταξύ εκπροσώπων των ΗΠΑ, της Ε.Ε. και της Βοσνίας/Ερζεγοβίνης στη στρατιωτική βάση του Μπούτμιρ που βρίσκεται στο Σεράγεβο (λες και δεν ήθελαν να μείνει χωρίς συνέχεια η «καλή αρχή» που έγινε στη βάση του Ντέιτον) αποτέλεσε η παράλυση όλων σχεδόν των νομοθετικών σωμάτων που υπάρχουν –και είναι άφθονα! Η πρόταση της Ουάσινγκτον και των Βρυξελλών ωστόσο δεν στόχευε σε μια συμμετρική, ισότιμα δηλαδή κατανεμημένη μεταξύ μουσουλμάνων, Κροατών και Σέρβων ακύρωση κατοχυρωμένων δικαιωμάτων αρνησικυρίας που διαθέτουν και τα οποία έχουν προκαλέσει πλήρες αδιέξοδο, αλλά ρίχνει την πέτρα του αναθέματος στους γνωστούς αγνώστους: τους Σέρβους! Θεωρώντας ως αιτία της διοικητικής παράλυσης την Σερβική Δημοκρατία, το πακέτο συνταγματικών μεταρρυθμίσεων εισηγείται τη διάλυσή της και την ενσωμάτωση των Σέρβων στην βοσνιοκροατική ομοσπονδία. Η σερβική πλευρά, διά του πρωθυπουργού Μίλοραντ Ντόντικ, απέρριψε οποιαδήποτε σχετική πρόταση, χωρίς αυτό να σημαίνει δυστυχώς ότι θα τις αποφύγει. Ο διεθνής παράγοντας, και ειδικότερα ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζέιμς Στάινμπεργκ, με τον Καρλ Μπιλντ, υπουργό Εξωτερικών της Σουηδίας, που είχε την κυκλική προεδρία της Ε.Ε. το δεύτερο εξάμηνο του 2009, έχει καταστήσει σαφές ότι λίαν συντόμως θα δώσει στη δημοσιότητά τις προτάσεις του, αδιαφορώντας για τις σερβικές διαφωνίες. Η Σερβική Δημοκρατία από την άλλη απειλεί με τη διενέργεια δημοψηφίσματος, ζητούμενο του οποίου θα είναι η απόσπασή της από τη Βοσνία/Ερζεγοβίνη και ακόμη η προσάρτησή της στη Σερβία.

Το αίτημα της ενοποίησης της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας/Ερζεγοβίνης με τη Σερβία, όσο και αν συγκινεί όλους τους Σέρβους και είναι από κάθε άποψη νόμιμο, πρέπει να αναφερθεί ότι δεν γίνεται δεκτό με τόσο μεγάλο ενθουσιασμό από το Βελιγράδι, το οποίο απέχει από κάθε σχέδιο επαναχάραξης των συνόρων. Πολύ περισσότερο αν δεν συνάδει με τους σχεδιασμούς της Ουάσινγκτον ή των Βρυξελλών, όπως εν προκειμένω συμβαίνει. Το Βελιγράδι αντίθετα έχει επενδύσει όλο το διπλωματικό του κεφάλαιο στην ένταξη στην Ε.Ε. Το μοναδικό διεθνές εμπόδιο που ορθώνεται σε αυτή την πορεία προέρχεται από την Ολλανδία που κατηγορεί τη Σερβία ότι δεν συνεργάζεται όσο πρέπει με το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, όπως φαίνεται και από την αδυναμία του να συλλάβει τον Σερβοβόσνιο στρατηγό Ράτκο Μλάντιτς. Παρ’ όλα αυτά οι πολίτες της Σερβίας, μαζί με του Μαυροβούνιου και της πΓΔΜ, απαλλάχθηκαν της υποχρέωσης έκδοσης βίζας για τα ταξίδια τους στις χώρες του Σένγκεν από τις 19 Δεκεμβρίου. Η απόρριψη του σχετικού αιτήματος για τους πολίτες της Αλβανίας, του Κοσσυφοπεδίου και της Βοσνίας/Ερζεγοβίνης (ειδικότερα τους μουσουλμάνους, δεδομένου ότι οι περισσότεροι Κροάτες και Σέρβοι της Βοσνίας Ερζεγοβίνης έχουν κροατικά και σερβικά διαβατήρια) έδωσε αφορμή για να κατηγορηθούν οι Βρυξέλλες για ισλαμοφοβία.

Συγκεκριμένα (και με βάση την αγγλόφωνη έκδοση της «Καθημερινής» που είναι ενσωματωμένη στην «International Herald Tribune», στις 3 Δεκεμβρίου) ο επικεφαλής της ισλαμικής κοινότητας στη Βοσνία Μουσταφά Τσέρικ, δήλωσε πως «το μήνυμα των Βρυξελλών μας δήλωσε ότι αξίζουμε λιγότερο από τους Σέρβους, Μαυροβούνιους, Μακεδόνες και Κροάτες γείτονές μας». Να σημειωθεί πως η Βοσνία/Ερζεγοβίνη με 1,5 εκατ. μουσουλμάνους φιλοξενεί το μεγαλύτερο ποσοστό μουσουλμάνων στην Ευρώπη. Στη δεύτερη θέση με βάση το ποσοστό έρχεται η Γαλλία, που φιλοξενεί 5,5 εκατ. ή το 8% του πληθυσμού της και στην τρίτη η Ολλανδία με 1 εκατ. μουσουλμάνους ή 6%, όπως προκύπτει από στοιχεία που δημοσίευσε η ισπανική εφημερίδα «El Pais» στις 2 Δεκεμβρίου 2009. Η πραγματική αιτία πάντως για τη διατήρηση του καθεστώτος της βίζας στις παραπάνω χώρες σχετίζεται με το διάτρητο καθεστώς στην έκδοση διαβατηρίων, την εγκληματικότητα, τη διαφθορά κ.ά. Ο δρόμος για την ένταξη της Κροατίας στην Ε.Ε. έπειτα από μια περίοδο στασιμότητας δέκα μηνών άνοιξε τον περασμένο Οκτώβριο, όταν συμφώνησε με τη Σλοβενία να εξετάσουν σε διμερές επίπεδο μια συνοριακή τους διαφορά και να πάψει αυτό το θέμα να αποτελεί εμπόδιο στην ένταξη της Κροατίας στην Ε.Ε. «Ιδέα» που μάλλον καλοάρεσε στη σουηδική προεδρία η οποία φλερτάρισε για λίγο, πριν από την κρίσιμη Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου, με τη σκέψη να παραπέμψει τη διένεξη μεταξύ Ελλάδας και πΓΔΜ για την ονομασία της τελευταίας σε διμερείς επαφές, ξεμπλοκάροντας έτσι την διαδικασία ένταξής της στην Ε.Ε. Να σημειωθεί επίσης ότι η Κροατία θα πληρώσει ακριβά την ένταξή της στην Ε.Ε. καθώς υποχρεώθηκε να βάλει λουκέτο σε 6 ζημιογόνα ναυπηγεία, να σταματήσει τις κρατικές επιδοτήσεις σε βιομηχανίες κ.λπ.

Δείγμα των «νέων ηθών» που κυριαρχούν στο Βελιγράδι αποτελεί η μεταφορά της διαμάχης για τη νομιμότητα της ανεξαρτητοποίησης του Κοσσυφοπεδίου στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, όπου φυσικά και θα εκτονωθεί η πολιτική αντιπαράθεση κλείνοντας για πάντα ο σχετικός φάκελος, χωρίς περαιτέρω συνέπειες. Χωρίς δηλαδή επιπτώσεις για τις χώρες που ενθάρρυναν την ανεξαρτητοποίηση του Κοσσυφοπεδίου τον Φεβρουάριο του 2008, αντίθετα με την απόφαση 1244 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ που ελήφθη τον Ιούνιο του 1999 και το όριζε ως επαρχία της Σερβίας. Το Κοσσυφοπέδιο μέχρι στιγμής έχει αναγνωριστεί από 63 κράτη, μεταξύ των οποίων οι ΗΠΑ και 22 κράτη μέλη της Ε.Ε., που αφού ενθάρρυναν την καταστρατήγηση της διεθνούς νομιμότητας τώρα εμφανίζονται ως οι εγγυητές της σταθερότητας στα Βαλκάνια! Ο εύθραυστος χαρακτήρας του Κοσσυφοπεδίου και η ανυπαρξία συνοχής φάνηκε πεντακάθαρα και στις δημοτικές εκλογές που οργανώθηκαν την τρίτη Κυριακή του Νοεμβρίου του 2009, όπου συμμετείχε μόλις το 45% των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων. Το χειρότερο μάλιστα για τον ηγέτη του Κοσσυφοπεδίου και πρώην οπλαρχηγό του UCK, Χασίμ Θάτσι, που θριαμβολογούσε για την επιτυχία των εκλογών, ήταν πως η αποχή δεν ήρθε από τους 150.000 Σέρβους που ζουν στα βόρεια της χώρας, αλλά από τους Αλβανούς που απλώς αδιαφορούν, δίνοντας προτεραιότητα στην καθημερινή μάχη με τη φτώχεια και την ανεργία που κάνουν θραύση.

Σε αυτό ακριβώς το έδαφος της ανέχειας και της παρακμής ανθούν τα σχέδια των Τιράνων για τη Μεγάλη Αλβανία, που θα συνενώνει το Κοσσυφοπέδιο και επίσης τους Αλβανούς της πΓΔΜ. Τα Τίρανα δεν χάνουν ευκαιρία να δηλώνουν ότι εργάζονται για τη συγκρότησή της, όπως συνέβη για παράδειγμα τον Ιούνιο, λίγες ημέρες πριν από τη διεξαγωγή των εκλογών στην Αλβανία, κατά τα εγκαίνια ενός αυτοκινητοδρόμου που ενώνει την Αλβανία με το Κοσσυφοπέδιο. Ενός αυτοκινητοδρόμου που «τερματίζει τον διαμελισμό του αλβανικού έθνους» σύμφωνα με τα λόγια του Σαλί Μπερίσα που τον εγκαινίασε, παρουσία και του Τούρκου πρωθυπουργού Ρεζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Η επένδυση στον εθνικισμό ωστόσο δεν έσωσε τον Αλβανό πρωθυπουργό από την εσωτερική αμφισβήτηση που εκδηλώθηκε την επομένη κιόλας των εκλογών, από την αξιωματική αντιπολίτευση με ηγέτη τον δήμαρχο των Τιράνων Έντι Ράμα, που χαρακτήρισε το αποτέλεσμα των εκλογών ως προϊόν νοθείας. Ωστόσο οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας που συνεχίζονται ακόμη και σήμερα στα Τίρανα από την αντιπολίτευση δεν έχουν ελπίδα αλλαγής του σκηνικού από τη στιγμή που τα αποτελέσματα αναγνωρίστηκαν από τους παρατηρητές του ΟΑΣΕ.

Το πόσο αγαπούν τη… νοθεία τα Βαλκάνια φάνηκε και στις πρόσφατες προεδρικές εκλογές στη Ρουμανία. Η αφορμή για την προκήρυξή τους δόθηκε με την πρόταση μομφής που κατατέθηκε τον Οκτώβρη εναντίον της κυβέρνησης συνεργασίας. Η αιτία ωστόσο ήταν η ογκούμενη λαϊκή δυσφορία λόγω των εξοντωτικών μέτρων που επέβαλαν το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Ε.Ε. προκειμένου να στηρίξουν τη δοκιμαζόμενη οικονομία της: απολύσεις, περικοπές μισθών και υποχρεωτικές αργίες στους δημοσίους υπάλληλους ήταν ορισμένα μόνο από τα μέτρα που υιοθετήθηκαν. Οι κάλπες ωστόσο ανέδειξαν ξανά πρόεδρο τον επικεφαλής της Δεξιάς και πρώην καπετάνιο Τραϊάν Μπασέσκου, που φάνηκε ότι κάτι παραπάνω ήξερε όταν λοιδορούσε τα έξιτ πολς που έδιναν ως νικητή τον αντίπαλό του Μιρτσέα Τζοάνα, την Κυριακή 6 Δεκεμβρίου, κατά τη διεξαγωγή της επαναληπτικής ψηφοφορίας. Η απρόβλεπτη και οριακή νίκη του με ποσοστό 50,33%, που αμφισβητήθηκε από την αντιπολίτευση, θα οξύνει τη νομιμοποίηση της νέας κυβέρνησης. Δεξιά κυβέρνηση (με επικεφαλής τον πρώην δήμαρχο της Σόφιας και πρώην σωματοφύλακα που τώρα υπόσχεται να εξαλείψει τη διαφθορά…) ανέδειξαν και οι εκλογές στη Βουλγαρία που πραγματοποιήθηκαν την πρώτη Κυριακή του Ιουλίου. Η ανατροπή των σοσιαλιστών ωστόσο συνοδεύτηκε και από μία μείζονος σημασίας ανατροπή στις διπλωματικές προτεραιότητες της Σόφιας με προεκτάσεις που ξεπερνούν τα στενά γεωγραφικά όρια της περιοχής. Πρόκειται ειδικότερα για τη διαφαινόμενη αναθεώρηση από τη νέα κυβέρνηση της στρατηγικής ενεργειακής συμφωνίας της Σόφιας με τη Μόσχα, που έγινε υπό την επίκληση των αρνητικών επιπτώσεων που θα έχει στο περιβάλλον. Ανησυχία που μόνο ειρωνικά χαμόγελα δημιουργεί αν σκεφτούμε την πρωτοφανή έκταση της διαφθοράς στη γειτονική χώρα και την παραδοσιακή αδιαφορία που επιδεικνύει η πολιτική της ηγεσία για τόσο λεπτά θέματα. Τώρα θυμήθηκαν το περιβάλλον; Στο πλαίσιο αυτής της συμφωνίας η Βουλγαρία συμμετείχε στο σχέδιο κατασκευής του αγωγού South Stream που μέσω της Βουλγαρίας θα προωθούσε ρωσικό αέριο στην κεντρική και νοτιοανατολική Ευρώπη, του Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη, και επίσης είχε συμφωνήσει στην κατασκευή ενός πυρηνικού εργοστασίου από τη Ρωσία. Όλα αυτά τα σχέδια τώρα τελούν υπό αναθεώρηση. Παράλληλα, οι δηλώσεις του Ρίτσαρντ Μόρνινγκσταρ, ειδικού απεσταλμένου της Ουάσινγκτον για θέματα ενέργειας στην Ευρασία, από τη Σόφια μετά τη συνάντησή του με τον πρόεδρο και τον πρωθυπουργό της χώρας ότι «η Βουλγαρία κάνει πολλά σωστά πράγματα αυτή τη στιγμή» σε συνδυασμό με το ενδιαφέρον που δείχνει η Σόφια για τη συμμετοχή της στην κατασκευή του αγωγού Ναμπούκο, που ανταγωνίζεται το σχέδιο της Gazprom, φέρνουν στην επιφάνεια έναν γενικότερο αναπροσανατολισμό της βουλγαρικής διπλωματίας. Ταυτόχρονα η Βουλγαρία μετατρέπεται σε μοχλό ανατροπής των γεωπολιτικών ισορροπιών στην περιοχή προς όφελος των ΗΠΑ. Φιλοδοξία της ελληνικής κυβέρνησης είναι να επιλυθεί αυτό το δαιδαλώδες πλέγμα αντιθέσεων στη Βαλκανική, που σε αδρές μόνο γραμμές παρουσιάστηκε παραπάνω, ή να αρχίσει να επιλύεται με την ένταξη των χωρών της Δυτικής Βαλκανικής στην Ε.Ε. ως το 2014.

Αυτό είναι το περιεχόμενο της «Ατζέντας 2014» που έθεσε σε προτεραιότητα η κυβέρνηση Παπανδρέου με την ανάληψη των καθηκόντων της και ανέλαβε να προωθήσει ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών κ. Δημ. Δρούτσας με το πρόσφατο ταξίδι στα Δυτικά Βαλκάνια. Ωστόσο, μια τέτοια φιλοδοξία υποτιμά το βάθος των συγκρούσεων ενώ υπερτιμά τη δυνατότητα της Ε.Ε. να λειτουργήσει εξισορροπητικά όταν σε μια σειρά κορυφαίες περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα η αναγνώριση του Κοσσυφοπεδίου από τις σημαντικότερες χώρες της Ε.Ε. το 2008, απέδειξε ακριβώς το αντίθετο.

Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις που αφορούν τα εθνικά θέματα, τις διεθνείς σχέσεις, την εξωτερική πολιτική, τα ελληνοτουρκικά και την εθνική άμυνα.