ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ Ζακελίν ντε Ρομιγύ (Jacqueline de ROMILLY): «Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ ΣΤΟΝ ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ» (Εκδόσεις Παπαδήμα)

Δεν νομίζω να υπάρχει σοβαρός και αξιοπρεπής άνθρωπος που να θέλει να
χάνει τον χρόνο του με τις ασυναρτησίες, γνώμες και προπαγάνδες του
καθενός. Θα ήθελε, υποθέτω, να διαβάζει αναλύσεις
που βαθμολογούνται υψηλά στην κλίμακα των σημασιών της πολιτικής σκέψης
για τον άνθρωπο, το κράτος και την διεθνή πολιτική.
Εν τούτοις, τα «σκουπίδια της πολιτικής σκέψης» των Νέων Χρόνων
σίγουρα είναι πιο υψηλά από το Έβερεστ. Δεν είναι του παρόντος να
εξηγήσαμε αυτό το φαινόμενο. Όποιος πάντως θέλει να ενδιατρίψει στο
κύριο αίτιο –το οποίο εκτιμούμε ενέχει βαθύτατες προεκτάσεις για την
εξέλιξη του κόσμου μετά την πτώση της Βυζαντινής Οικουμένης– μπορεί να
ενδιατρίψει στο δύσβατο έργο του Παναγιώτη Κονδύλη «Η Κριτική της
Μεταφυσικής στην Νεότερη Σκέψη». «Δύσβατο» γιατί κείμενα υψηλής κλάσης
αναπόδραστα ενέχουν κάποιο βαθμό δυσκολίας. Βασανιστικά, ο μέγας
σύγχρονος στοχαστής θεμελιώνει το γεγονός πως οι νεοτερικοί στοχαστές μη
γνωρίζοντας επαρκώς τον Αριστοτέλη είχε ως συνέπεια οι πλείστοι
μοντερνιστές στοχαστές να κινηθούν αντί-Αριστοτελικά.

Δική μας εκτίμηση είναι ότι σε αυτό το «ιστορικό στοχαστικό ατύχημα» (βλ. «Κοσμοθεωρία των Εθνών» – https://www.facebook.com/kosmothewria.ifestos
κεφ. 4) οφείλεται τόσο η κυριαρχία της «πολιτικής θεολογίας» που έπληξε
καίρια την πολιτική σκέψη των Νέων Χρόνων, όσο και το ιδεολογικό
φαινόμενο που παρήγαγε εκατομμύρια πλατωνίζοντες αναλυτές οι οποίοι με
κωμικοτραγικό τρόπο και μύριες σοφιστείες ισχυρίζονται πως γνωρίζουν πως
«κατασκευάζονται άνθρωποι» και πολιτικές ανθρωπολογίες.

Αυτή η στοχαστική και πολιτική ασθένεια, υποστηρίζεται, είναι το
κύριο πρόβλημα της κρατικής και διεθνούς πολιτικής όπως κινούμαστε στον
21ο αιώνα (ibid «Κοσμοθεωρία των Εθνών» ιδ. κεφ. 7). Στην διεθνή
πολιτική οι ηγεμονικές δυνάμεις κατέστησαν τις «ιδεολογίες» κύριο
εργαλείο οικουμενικίστικου παραμυθιάσματος» των υπόλοιπων κοινωνιών και
ροκανίσματος της κρατικής σφαίρας των λιγότερο ισχυρών κρατών με
στρατηγικές soft power κάθε είδους. Το φαινόμενο αυτό αποκορυφώθηκε κατά
την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου αλλά η «γνωστική» κεκτημένη ταχύτητα
εκατομμυρίων ιδεολογικά γαλουχημένων αναλυτών δεν φαίνεται να το
αντιλαμβάνεται

Για μια εκτενή κριτική προσέγγιση βλ. ιδιαίτερα το κείμενό μας «Οι
διεθνείς σχέσεις ως αντικείμενο επιστημονικής μελέτης, διαδρομή,
αντικείμενο,  περιεχόμενο και γνωσιολογικό υπόβαθρο» https://www.facebook.com/diethneis.sxeseis.ifestos.
Για την κορυφαία και ίσως τελεσίδικη εξέταση του ίδιου προβλήματος στα
πεδία της διεθνούς πολιτικής κανείς μπορεί να καταφύγει με ασφάλεια στα
βιβλία του Kenneth Waltz «Ο άνθρωπος, το κράτος και ο πόλεμος – https://www.facebook.com/kratos.polemos.waltz» και «Θεωρία διεθνούς πολιτικής – https://www.facebook.com/Waltz.theoria.diethnous».
Τα τρία επίπεδα ανάλυσης –άνθρωπος, το κράτος και η διεθνής πολιτική–
και ο συνδυαστικός τρόπος περιγραφής και ερμηνείας τους δεν είναι το
πιο αυτονόητο πράγμα στον κόσμο. Ελάχιστοι το επιτυγχάνουν στην σύγχρονη
διεθνή βιβλιογραφία και οι περισσότεροι εκτροχιάζονται μεθοδολογικά /
επιστημολογικά με τρόπο συχνά ιλαροτραγικό, κωμικό και ενάντια στην
κοινή λογική (τα έργα του Kenneth Waltz που αναφέραμε μόλις, ιδιαίτερα
το πρώτο, εξηγούν αυτή την πτυχή ολιστικά). Γι’ αυτό η σωστή κατανόηση
του Θουκυδίδη και των αξιωμάτων του είναι κύριας σημασίας για πολιτικά
ορθολογιστικό στοχασμό.

Αυτές οι σκέψεις για τις ποιοτικές βαθμίδες της σύγχρονης πολιτικής
σκέψης έρχονται και ξανάρχονται στο μυαλό όταν κανείς διαβάζει ή
ξαναδιαβάζει έργα της Jacqeuline de Romilly. Η Jacqeuline de Romilly
όταν αναλύει την κλασική εποχή και κλασικά κείμενα είναι η ίδια κλασική
(και τα καλά κείμενα κανείς αξίζει να τα διαβάζει ξανά και ξανά). Όποιος
έχει ενδιαφέρον για αναλύσεις στα πεδία της κλασικής πολιτικής σκέψης
και αναζητά κείμενα των πιο υψηλών βαθμίδων, υπάρχει η Romilly. Η
μετάφρασή τους και η κυκλοφορία τους στα Ελληνικά είναι μεγάλη προσφορά
στην επιστήμη, τον πολιτισμό και την πολιτική.

Η Romilly δεν είναι διεθνολόγος με την πεζή και συμβατική άποψη που
είναι σήμερα κατανοητός αυτός ο όρος. Επαξίως τον φέρουν ελάχιστοι και
σίγουρα όσοι αναπτύσσουν θεωρίες συμβατές με το Θουκυδίδειο Παράδειγμα.
Πολλοί πολιτικοί στοχαστές, όπως ο Κονδύλης, ο Κοντογιώργης, ο Ζιάκας
και η ίδια η Romilly, δεν φαίνονται να ενδιαφέρονται ιδιαιτέρως με αυτό
που ονομάζεται «θεωρία διεθνών σχέσεων» πλην γράφουν για το τρίτο
επίπεδο εφάμιλλα και ισάξια με τα κορυφαία κείμενα των καλύτερων
διεθνολόγων. Επισημαίνουμε, στο σημείο αυτό, ότι οι σημαντικότεροι
διεθνολόγοι που βασικά ζουν και γράφουν στην Δύση κατέκτησαν
διακεκριμένες θέσεις επειδή με οξυδέρκεια απέφυγαν να αναλύσουν το πρώτο
και δεύτερο πεδίο. Η κουλτούρα μη ιδεολογικής προσέγγισης του πρώτου
και δεύτερου επιπέδου ανάλυσης, υπογραμμίζεται, για τους λόγους που
προαναφέρθηκαν, δεν είναι κυρίαρχη στην δυτική διανόηση.

Θα μπορούσαμε να ορίσουμε τον διεθνολόγο (ή καλύτερα τον αναλυτή στα
πεδία της πολιτικής θεωρίας του διεθνούς συστήματος – ανθρώπου, κράτους,
διεθνούς πολιτικής) ως εκείνο τον πολιτικό στοχαστή ο οποίος αφενός
γνωρίζει επαρκώς τον Θουκυδίδη, τα κύματα, τις αποχρώσεις και την
συμπλοκή των νοημάτων του, την εν γένει επιστημολογία του, την
μεθοδολογία του και ασφαλώς τα αξονικά αξιώματά του όταν προχωρεί τόσο
στην περιγραφή όσο και στην ερμηνεία ενός κρατοκεντρικού συστήματος που
αποτελείται από κυρίαρχες πολιτείες άνισου μεγέθους, άνισης ισχύος και
άνισης ανάπτυξης.

Ακριβώς, κάθε πολιτική σκέψη για τα τρία επίπεδα, ιδιαίτερα το τρίτο,
για να είναι από άποψη θεωρίας έγκυρη και αξιόπιστη, απαιτείται να
αναπτύσσει στοχασμούς συμβατούς με τα Θουκυδίδεια αξιώματα. Θα πρέπει,
πρωτίστως, να αντιλαμβάνεται επαρκώς τα λεπτά τους σύνορα, τα αξονικά
αίτια της κρατικής συμπεριφοράς και τους καταναγκασμούς που
δημιουργούνται λόγω κατανομών και ανακατανομών ισχύος μεταξύ των κρατών.
Η Romilly, χωρίς να υπεισέρχεται στην συζήτηση της θεωρίας διεθνών
σχέσεων αναπτύσσει πρωτότυπες περιγραφές και ερμηνείες συμβατές με το
Παράδειγμα της διεθνούς πολιτικής.

Ελάχιστοι μη ιδεολογικά προσανατολισμένοι θα διαφωνήσουν με την θέση
ότι η έσχατη, υπέρτατη και αξιωματικά προσδιορισμένη πολιτική θεωρία του
διεθνούς συστήματος προσφέρεται στον «Πελοποννησιακό Πόλεμο» και στον
σύγχρονο θεωρητικό προβληματισμό που είναι συμβατός με τα Θουκυδίδεια
αξιώματα. Αξιώματα, τα οποία όπως είπαμε συγκροτούν το Παράδειγμα /
Υπόδειγμα (βλ. Το Θουκυδίδειο «Παράδειγμα» της επιστημονικής μελέτης της
διεθνούς πολιτικής και οι «επιστημονικές επαναστάσεις» http://wp.me/p3OlPy-Lb). Σε
πολλές δικές μου μονογραφίες και άλλα κείμενα που καταπιάνονται με την
πολιτική θεωρία του διεθνούς συστήματος, επιχειρώ να καταδείξω αυτή την
καίριας σημασίας σχέση μεταξύ κάθε πολιτικής σκέψης για το διεθνές
σύστημα και των αξιωμάτων του Παραδείγματος.
Η Romilly αποτελούσε πάντοτε κύρια έγκυρη «μη διεθνολογική» πηγή που
μου επέτρεπε να τεκμηριωθεί η άψογη αντικειμενικότητα του Θουκυδίδη και
των θεωριών που είναι συμβατές με το Θουκυδίδειο Παράδειγμα. Καθότι, εν
τέλει, θεωρητική και εν γένει επιστημονική συζήτηση δεν μπορεί να γίνει
εάν δεν μπορεί να υπάρξει εάν ο κλάδος δεν διαθέτει ένα σύνολο βάσιμων
αξιωμάτων για την αλήθειαν όσον αφορά τα προαναφερθέντα τρία επίπεδα
ανάλυσης.
Όπως γράφει η Romilly στην εξίσου αριστουργηματική αποτίμηση του Θουκυδίδη στο έργο της Ιστορία και λόγος στον Θουκυδίδη,
(Εκδ. Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας): Το θεμελιώδες έργο του
Θουκυδίδη «με συγκινητικό τρόπο τείνει στην απόλυτη αντικειμενικότητα
του ερευνητή» (σ. 15). «Οφείλει τη μεγάλη αξία του στο γεγονός πως
κατόρθωσε «να θέσει την πιο αυστηρή αντικειμενικότητα στην υπηρεσία μιας
εντονότατα προσωπικής δημιουργίας» (σ. 15). Αυτό επιτυγχάνεται, μεταξύ
άλλων, επειδή

• βλέπει τη λεπτομέρεια σε συνάρτηση με το σύνολο (βλ. σ. 43),
• παραθέτει και αξιολογεί μόνο εκείνες τις πληροφορίες που αναφέρονται σε κάποιο σημαντικό σκοπό (βλ. σ. 48),
• εξετάζει ό,τι έχει γνώρισμα καθολικό (βλ. σ. 49),
• παραθέτει «προθέσεις» ή «γνώμες» διαχρονικής αξίας και ανεξάρτητων των ατομικών περιπτώσεων (βλ. σ. 50) και
• εστιάζει την προσοχή με αυστηρή ακρίβεια επί της ουσίας και με τρόπο
  που μας επιτρέπει «να εντοπίσουμε κάτω από τις επιμέρους πράξεις την
  ύπαρξη τάσεων, αιτίων και λογικών αλληλουχιών, που είναι ολοένα και πιο
  βαθιές και μακρινές, που η αληθοφάνειά τους παίρνει έτσι έναν χαρακτήρα
  πιο γενικό», πιο ανεξάρτητο από τις περιστάσεις και τα πρόσωπα: αυτές οι
  αλληλουχίες επαναλαμβάνονται τόσο περισσότερο όσο πιο αυστηρά έχουν
  αναχθεί στο ουσιώδες» (σ. 52).

Το ανά χείρας «Η οικοδόμηση της αλήθειας στον Θουκυδίδη» είναι βασικά
πιο εξειδικευμένο από αυτό που παραπέμψαμε μόλις. Αποτελείται από δύο
διακριτά δοκίμια. Το δεύτερο αναλύει τις «γενικές κρίσεις» της
Θουκυδίδειας ανάλυσης και κυρίως τον τρόπο που αυτές συνδέουν το γενικό
με το ειδικό και αντίστροφα (κεντρικό ζήτημα του πολιτικού στοχασμού).
Στο πρώτο στο οποίο θα επιμείνουμε εδώ, αφορά την θέση του αποικισμού,
τις φυλετικές και άλλες σχέσεις των αποικιών μεταξύ τους και με τις
μητροπόλεις, και τα βαθύτερα αίτια πολέμου ενός κρατοκεντρικού
συστήματος.

Τα ζητήματα αυτά είναι καίρια εάν κανείς θέλει να κατανοήσει τις
βαθύτερες διαμορφωτικές δυνάμεις των συμπεριφορών των κρατών σε ένα
κόσμο κυρίαρχων κοινωνιών άνισου μεγέθους και άνισης ανάπτυξης. Ο
πολύπλευρος και σύνθετος στοχασμός της Romilly για την Θουκυδίδεια
σκέψη, επίσης, εμπλουτίζει την αντίληψή μας για την αντικειμενικότητα
των αναλύσεων σε συνάρτηση με την αλήθεια, τις ιεραρχήσεις της και τις
αποχρώσεις της, ζήτημα για το οποίο αναντίλεκτα διαχρονικά ο Θουκυδίδης
είναι μοναδικός και ανεπανάληπτος.

Προσθέτουμε πως από καιρό έχουμε υποστηρίξει ότι εάν το κράτος διάνεμε
σε όλους τους Έλληνες πολίτες μια καλή μετάφραση του Θουκυδίδη και εάν
το λεγόμενο «πολιτικό» προσωπικό είχε διαβάσει προσεκτικά έστω και
μερικές γραμμές η Ελλάδα θα είχε σίγουρα αποφύγει να εισέλθει στην
φρικτά λανθασμένη διπλωματική τροχιά των τελευταίων δεκαετιών. Κυρίως
όσον αφορά τον τρόπο που η Ελληνική διπλωματία προσέγγισε την
αντιμετώπιση των εξωτερικών απειλών και των συμμαχιών. Έτσι είχαμε
κωμικοτραγικά φαινόμενα όπως τα «ζεϊμπέκικα» μπροστά σε ξένους
πολιτικούς ηγέτες και «κουμπαριές» στους γάμους των παιδιών ξένων
πολιτικών ηγετών οι οποίοι εκτόξευαν απειλές. Τους κατευνάζαμε!
Αγνοώντας τα αίτια πολέμου.
Στο παρόν σύντομο σχόλιο θα τονίσουμε λοιπόν πτυχές της ανάλυσης των
αιτιών πολέμου και τις συναρτήσεις με τα αίτια των συμμαχιών που
εναλλάσσονταν όχι λόγω φυλετικών ή άλλων παρόμοιων σχέσεων όπως φιλίες
και αισθητικά κριτήρια λόγω παραγόντων που αφορούσαν την θέση, τον ρόλο,
την ασφάλεια, την ισχύ και τις ανακατανομές ισχύος.
Η Romilly διεισδύοντας όσο κανείς άλλος στα ενδότερα της μεθοδολογίας
του Θουκυδίδη αλλά και στον φιλοσοφημένο τρόπο με τον οποίο προσέγγιζε
τα τρία επίπεδα, μας εξηγεί το πόσο πλήρης είναι η περιγραφή και η
ερμηνεία του όχι μόνο μέσα από μια συστηματική ολιστική περιγραφή των
διαμορφωτικών κριτηρίων και παραγόντων αλλά και μέσα από μια
αριστουργηματική και θεμελιωμένη ιεράρχηση των σημασιών τους. Όπως
σημειώνει, «πραγματικά, η ιστορία του Θουκυδίδη είναι μια διασταύρωση
μίτων. Δεν μπορεί κανείς να τραβήξει έναν από αυτούς και να τον
απομονώσει, χωρίς να σπάσει αμέσως η ύφανση του έργου και να εξασθενήσει
τη σκέψη του» (σ. 45).
Έτσι, για παράδειγμα, ενώ δεν παραλείπει να αναφέρεται σε αποχρώσεις
συλλογισμών ή θέσεων για τους ιστορικούς δεσμούς μεταξύ των εμπλεκομένων
Πόλεων στην σειρά αποχρώσεων εκτιμήσεων που διαβάζουμε, με άφθαστη
δεξιοτεχνία ο Θουκυδίδης αναδεικνύει τα κύρια και σπουδαία.
Αναδεικνύεται πέραν πάσης αμφιβολίας ότι στην συγκρότηση των
συμμαχιών, των στάσεων και των αποφάσεων «ο αποικιακός και φυλετικός
δεσμός δεν παρουσιάζεται, παρά μόνο για να σαρωθεί από τους
συμφεροντολογικούς δεσμούς» (σ. 26) των εμπλεκομένων δυνάμεων.
«Έτσι», προσθέτει η Romilly, τα γεγονότα δίνονται, αλλά η ίδια η δομή
της διήγησης τα ρίχνει στην αληθινή τους θέση και συγκεντρώνει όλο το
φως στην σχέση δύναμης. Αυτό το ξαναβρίσκουμε με εντυπωσιακό τρόπο
σχετικά με την επέμβαση των Αθηναίων στην Σικελία, πρώτα στο βιβλίο Ε
και πιο καθαρά ακόμα στα βιβλία Ζ και Η» (σ. 26).
Ο Θουκυδίδης δεν παραλείπει να αναφέρει φιλίες, ιστορικές σχέσεις και
φυλετικούς δεσμούς. Πλην πλέκοντας αριστοτεχνικά την ανάλυσή του,
εξηγεί πως δεν είναι παρά μόνοι πρόσχημα και επικοινωνιακό τέχνασμα
καθότι τα κύρια αίτια των αποφάσεων αφορούσαν την κατανομή ισχύος, την
εξέλιξή της και τους συντελεστές ισχύος των εμπλεκομένων, ιδιαίτερα των
ισχυρών Πόλεων. Για παράδειγμα, το σιτάρι που παραγόταν μαζικά στην
Σικελία και που θα μπορούσε να επηρεάσει την δύναμη των Πόλεων της
Πελοποννήσου αποτελούσε κύριο αίτιο (σ. 27). Οι πρώτες ύλες και οι
πλουτοπαραγωγικοί πόροι αποτελούσαν και συνεχίζουν να αποτελούν κύριο
παράγοντα.
Δύο λοιπόν αξονικές εξηγήσεις διατρέχουν την αναζήτηση των αιτίων των
κρατικών συμπεριφορών. Ο ιμπεριαλισμός και η βοήθεια στους ομόφυλους. Η
πρώτη είναι «η αληθέστατη» (σ. 28).  Μάλιστα, η Romilly δεν παραλείπει
να τονίσει ξανά και ξανά το γεγονός ότι ο Θουκυδίδης όπως επανειλημμένως
τεκμηριώνει με δεξιότητα και αριστουργηματική ανάδειξη των ειδοποιών
διαφορών, η επίκληση άλλων παραγόντων από τους Αθηναίους, και όχι μόνο,
ενείχε χαρακτήρα παραπλάνησης ή επισκίασης των πραγματικών και
αληθεστάτων αιτίων που αφορούσαν την υπερίσχυσή τους. Εν τέλει, «όλα
δείχνουν την Αθηναϊκή δύναμη να επιβάλλεται πέρα από τους παραδοσιακούς
δεσμούς και εις πείσμα τους» (σ. 35).
Γενικότερα για την στάση των εμπλεκομένων, «αυτό που τους είχε
οδηγήσει προς την μια ή άλλη παράταξη ήταν λιγότερο σκέψεις φυλετικές
παρά το τυχαίο γεγονός της θέσης, που δημιουργούσε για καθένα από αυτούς
το συμφέρον ή ο εξαναγκασμός». Εξ ου και η εξέταση από σύγχρονους
ταγούς της Θουκυδίδειας πολιτικής θεωρίας όπως οι Kenneth Waltz και John
Mearsheimer του ρόλου της κατανομής ισχύος στην συμπεριφορά των
συγχρόνων κρατών. Ιδιαίτερα όσον αφορά τον δεύτερο έχουμε θεμελίωση για
τον συγκλονιστικό τρόπο που επηρεάζονται οι στρατηγικές των ηγεμονικών
δυνάμεων σύμφωνα με τις προβολές ισχύος στον τόπο και στον χρόνο (John
Mearsheimer «Η τραγωδία της πολιτικής των μεγάλων δυνάμεων» – https://www.facebook.com/tragwdia.mearsheimer).
Ο Θουκυδίδης, σημειώνει η Romilly, «έχει μια έντονη αίσθηση των
πολλαπλών εξηγήσεων και μια λεπτή τέχνη για να συνδυάζει την μια με την
άλλη» (σ. 40), ταυτόχρονα επιτυγχάνοντας να ιεραρχήσει την «αληθεστάτη»
στην υψηλότερη βαθμίδα των σημασιών (σ. 40,44,45). Ο αναγνώστης που
ενδιαφέρεται για υψηλού επιπέδου αναλύσεις και ερμηνείες, κατανοώντας
τον Θουκυδίδη, μας εξηγεί η Romilly, οδηγείται στο να παρακολουθήσει με
πάθος την αλληλουχία των τεκμηριωμένων κρίσεων και εκτιμήσεων και να
κοιτάξει ψηλά πάνω στην κλίμακα των σημασιών. Με τρόπο επίσης που θα
καταλάβει την ιεραρχία των αληθειών.

Σταματώ όμως εδώ τις σύντομες επισημάνσεις με αφορμή μια δεύτερη
ανάγνωση του εξαίρετου έργου της Romilly, υπογραμμίζοντας ότι ο
Θουκυδίδης αποτελεί το Παράδειγμα κάθε σοβαρού και έγκυρου θεωρητικού
προβληματισμού για την διεθνή πολιτική.
Ο Θουκυδίδης και κάθε έγκυρη ανάλυση γι’ αυτόν, επιπλέον, θα
καθίσταται ολοένα και πιο επίκαιρη ενόσω συνεχίζεται και βαθαίνει ο
κρατοκεντρικός χαρακτήρας του σύγχρονου διεθνούς συστήματος. Κυρίως,
ενόσω εντείνεται ο ανταγωνισμός των ηγεμονικών δυνάμεων σε ένα
πολυπολικό πλέον κόσμο το διεθνές σύστημα του οποίου αποτελείται από
κυρίαρχα κράτη άνισου μεγέθους και άνισης ισχύος.

Το διεθνές σύστημα όπως καθημερινά καταμαρτυρείται και μπορεί να
γίνει αντιληπτό ακόμη και με γυμνό οφθαλμό, καθίσταται ολοένα και πιο
επικίνδυνο για τα κράτη τα οποία δεν λαμβάνουν υπόψη τις κρατοκεντρικές
λογικές.
Για τους πολίτες μιας κοινωνίας και τους πολιτικούς της ηγέτες ο
παραμερισμός των ιδεολογημάτων και των θεωρημάτων –που στην Ελλάδα δεν
κυριάρχησαν μόνο στο επίπεδο του «πνευματικού» κόσμου αλλά και της
λεγόμενης «πολιτικής» ηγεσίας– και η σωστή κατανόηση των αληθεστάτων
αιτίων των διεθνών προβλημάτων είναι ζήτημα ζωής ή θανάτου.
Υστερόγραφο. Παρεμβάλλεται σύνοψη των θέσεων του Kenneth Waltz,
δηλαδή του Δασκάλου των Δασκάλων της Θουκυδίδειας παράδοσης του οποίου η
θεωρία είναι υψηλών βαθμίδων επειδή ακριβώς είναι συμβατή με τα
αξιώματα και τους νόμους κάθε κρατοκεντρικού συστήματος, οι έσχατες
λογικές περιγράφονται και ερμηνεύονται στον «Πελοποννησιακό Πόλεμο».

Π. Ήφαιστος – P. Ifestos
www.ifestosedu.gr – info@ifestosedu.gr

Στρατηγική Θεωρία–Κρατική Θεωρία https://www.facebook.com/groups/StrategyStateTheory/
Διεθνής πολιτική 21ος  αιώνας https://www.facebook.com/groups/InternationalPolitics21century/
Ελλάδα-Τουρκία-Κύπρος: Ανισόρροπο τρίγωνο https://www.facebook.com/groups/GreeceTurkeyCyprusImbalance/
Διαχρονική Ελληνικότητα https://www.facebook.com/groups/Ellinikotita/
Άνθρωπος, Κράτος, Κόσμος–Πολιτικός Στοχασμός https://www.facebook.com/groups/Ifestos.political.thought/
Κονδυλης Παναγιώτης– https://www.facebook.com/groups/Kondylis.Panagiotis/
Θολό βασίλειο της ΕΕ https://www.facebook.com/groups/TholoVasileioEU/
Θουκυδίδης–Πολιτικός Στοχασμός https://www.facebook.com/groups/thucydides.politikos.stoxasmos/
Μέγας Αλέξανδρος–Ιδιοφυής Στρατηγός και Στρατηλάτης https://www.facebook.com/groups/M.Alexandros/
Εκλεκτά βιβλία που αξίζουν να διαβαστούν https://www.facebook.com/groups/eklektavivlia/
Ειρηνική πολιτική επανάσταση https://www.facebook.com/groups/PolitPeacefulRevolution/
Προσωπική σελίδα https://www.facebook.com/p.ifestos
Πολιτισμός, Περιβάλλον, Φύση, Ψάρεμα https://www.facebook.com/Ifestos.DimotisBBB
«Κοσμοθεωρία των Εθνών» https://www.facebook.com/kosmothewria.ifestos
Προσωπικό προφίλ https://www.facebook.com/panayiotis.ifestos