Του Κώστα Βενιζέλου
Η κρίση στη Γάζα, που προκλήθηκε μετά το μακελειό Παλαιστινίων από τον ισραηλινό στρατό, αξιοποιείται στο έπακρον από την Άγκυρα, η οποία αναδεικνύει μέσα από κινήσεις της τον σχεδιασμό για να «ηγηθεί» του μουσουλμανικού κόσμου. Ο σχεδιασμός αυτός δεν είναι τωρινός, προωθείται εδώ και καιρό και συνιστά μια στρατηγική επιλογή του καθεστώτος Ερντογάν.
Έχει επιλέξει το Ισραήλ ως το αντίπαλο δέος και επιχειρεί διά της ισχύος να διαδραματίσει αναβαθμισμένο και ηγετικό ρόλο στην ευρύτερη περιοχή. Με βάση τους σχεδιασμούς που έχουν διαμορφωθεί και προωθούνται, η Άγκυρα κινείται σε τρία παράλληλα πεδία επιδιώξεων, έχοντας διαβαθμίσει τους στόχους, χωρίς αυτό να σημαίνει πως εγκαταλείπει οποιονδήποτε από αυτούς.

Πρώτο, έκπαλαι προωθεί τον έλεγχο της Κύπρου, ο οποίος θα της προσφέρει την επέκτασή της στην Ανατολική Μεσόγειο. Ο στόχος αυτός είναι για την Τουρκία αδιαπραγμάτευτος. Δεν συζητά οτιδήποτε λιγότερο από τον στρατηγικό- πολιτικο-οικονομικό έλεγχο του νησιού, το οποίο της προσφέρει πρόσβαση και παρουσία σε μια περιοχή που ενδιαφέρει την Τουρκία, που θέλει να καταστεί περιφερειακή δύναμη.

Το κεφάλαιο Ενέργεια, οι έρευνες στην κυπριακή ΑΟΖ, έχουν καταστήσει την εφαρμογή αυτού του σχεδιασμού πιο επιβεβλημένη και μονόδρομο για το καθεστώς Ερντογάν. Μέσα από διάφορες κινήσεις της Τουρκίας καθίσταται ξεκάθαρο πως σε σχέση με το φυσικό αέριο, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θέλει μερίδιο και συνδιαχείριση, ανεξαρτήτως εάν επιλυθεί ή όχι το Κυπριακό. Αυτό το αναφέρει σε συνομιλητές του και το διαμήνυσε στη Λευκωσία.

Δεύτερο, διαχρονικά η Άγκυρα φλερτάρει με την ιδέα να καταστεί ηγέτιδα δύναμη των μουσουλμάνων και ο Ερντογάν «πατερούλης» τους. Έχοντας ως πρότυπο την οθωμανική αυτοκρατορία, το τουρκικό κράτος θεωρεί πως μπορεί να υπερπηδήσει το εμπόδιο ότι οι Τούρκοι δεν είναι Άραβες και πως μπορεί να γίνει αποδεκτός ο αρχηγικός της ρόλος. Σε αυτή την προσπάθειά της, η Τουρκία αντιμετωπίζει μεγάλες δυσκολίες και σύμφωνα με εκτιμήσεις ο στόχος να καταστεί ηγέτιδα χώρα φαντάζει ανέφικτος. Πρωτίστως γιατί υπάρχουν δυσκολίες και εμπόδια, όπως και αντιδράσεις.

Οι ενέργειες-παρεμβάσεις, που έκανε από την επίθεση των Ισραηλινών κατά των Παλαιστινίων, προκάλεσαν ήδη πολλές αντιδράσεις. Ακόμη και μεταξύ των Παλαιστινίων. Καταγράφονται αντιδράσεις από Αίγυπτο, Ιορδανία, όπως και από Σαουδική Αραβία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Επί του παρόντος φαίνεται πως ο Ερντογάν έχει πείσει το Κατάρ και τη Χαμάς, την οποία χρηματοδοτεί.

Τρίτον, η ενταξιακή πορεία στην Ευρωπαϊκή Ένωση διατηρείται στον αναπνευστήρα με επιλογή και των δυο πλευρών. Για διαφορετικούς λόγους, αλλά ξεκάθαρα γιατί υπάρχουν εκατέρωθεν συμφέροντα, πολιτικά, κυρίως όμως οικονομικά, η διαδικασία δεν έχει εγκαταλειφθεί. Είναι προφανές πως ενώ η ενταξιακή πορεία της Τουρκίας δεν προχωρά, η επιλογή αυτή διατηρείται ζωντανή, έστω και στον αναπνευστήρα.

Δεν φαντάζει, ωστόσο, εφικτή σε αυτή τη φάση η ένταξη ή μια άλλης μορφής σχέση, ενώ είναι προφανές πως όλο και περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες αντιτάσσονται στην ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας.

Είναι προφανές πως σταθερός και αμετάβλητος σχεδιασμός είναι αυτός που αφορά στις τουρκικές επιδιώξεις στην Κύπρο. Οι άλλοι δυο στόχοι δεν είναι, επί του παρόντος, εφικτοί. Την ίδια ώρα, είναι σαφές πως το σκηνικό επηρεάζεται και από τις κακές σχέσεις ΗΠΑ – Τουρκίας. Αναλυτές αναφέρουν πως οι σχέσεις των δυο χωρών είναι οι χειρότερες που υπήρξαν τα τελευταία χρόνια.

Με ηγέτες των δυο χωρών δυο εκρηκτικούς και αστάθμητους παράγοντες, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με βεβαιότητα την πορεία των αμερικανοτουρκικών σχέσεων. Ωστόσο, είναι σαφές πως τόσο η Ουάσινγκτον όσο και η Άγκυρα δεν είναι διατεθειμένες να τινάξουν στο αέρα τις γέφυρες συνεννόησης.

Γνωρίζοντας πώς λειτουργούν οι γραφειοκρατίες των δυο Υπουργείων Εξωτερικών, διαχρονικά η πρακτική ήταν βασικά μία: Οι Αμερικανοί ακόμη και τότε που η εμπιστοσύνη τους προς τους Τούρκους ήταν στο ναδίρ, όπως είναι σήμερα, φρόντιζαν να τους καλοπιάνουν. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ανέξοδα, για τους Αμερικανούς, δώρα προς την Τουρκία. Στο παρελθόν «χρήσιμο δώρο» ήταν το Κυπριακό, η Κύπρος.

Όλο και περισσότεροι διεθνείς παίκτες θεωρούν πως ο Ερντογάν δεν θα αλλάξει συμπεριφορά μετά τις εκλογές, που χρονικά τοποθετούνται στις 24 Ιουνίου. Θα συνεχίσει τις προκλήσεις σε βάρος της Κύπρου και της Ελλάδος, θα επιμένει στην προώθηση των επεκτατικών της σχεδίων.

Η επιθετικότητα Ερντογάν ενδεχομένως να αυξηθεί περαιτέρω κάτω και από την πίεση των οικονομικών προβλημάτων που έχει εισέλθει η Τουρκία. Το καθεστώς Ερντογάν ανοίγει συνεχώς μέτωπα, τα οποία δύσκολα μπορεί να κλείσει, πολύ περισσότερο να αντιμετωπίσει μέχρι τέλους. Αυτό έχει επιπτώσεις, κυρίως, στο εσωτερικό της χώρας.

Ενοχλημένοι στο ισραηλινό ΥΠΕΞ με τη συμπεριφορά έναντι του πρέσβη τους

Η Τουρκία επιλέγει τη σύγκρουση με το Ισραήλ καθώς αυτό θεωρεί πως της δίνει διαβατήριο για να αυξήσει την επιρροή της στον αραβικό κόσμο, μεταξύ των μουσουλμάνων. Σήμερα οι σχέσεις των δυο χωρών έχει κτυπήσει κόκκινο και το κλίμα παραπέμπει σε αυτό που επικράτησε, το 2010, όταν το πλοίο Mavi Marmara, στο οποίο επέβαιναν (με εντολές Ερντογάν )Τούρκοι ακτιβιστές με στόχο να σπάσει τον ναυτικό αποκλεισμό της Γάζας, δέχθηκε επίθεση από Ισραηλινούς κομάντος.

Τούρκοι επιβαίνοντες έπεσαν νεκροί από τα πυρά των Ισραηλινών και το πλοίο οδηγήθηκε στο λιμάνι Ασντότ. Μετά το πρόσφατο μακελειό κατά των Παλαιστινίων, θέλοντας να ηγηθεί των αντιδράσεων, η Άγκυρα ζήτησε από τον πρέσβη του Ισραήλ στην Τουρκία να εγκαταλείψει προσωρινά τη χώρα. Αμέσως μετά το Τελ Αβίβ απάντησε με απέλαση του Τούρκου προξένου στην Ιερουσαλήμ.

Στο ισραηλινό ΥΠΕΞ, στο οποίο ενίοτε ακούγονταν φωνές για να διατηρηθούν κανάλια επικοινωνίας με την Άγκυρα, ακόμη και σε περιόδους έντονων αντιπαραθέσεων, τώρα είναι έξω φρενών με τους Τούρκους. Κυρίως για τη συμπεριφορά που επιδείχθηκε σε βάρος του Ισραηλινού πρέσβη στην Άγκυρα. Οι τουρκικές αρχές επέτρεψαν να φωτογραφηθεί η αποχώρηση του πρέσβη από την Τουρκία, γεγονός που έχει ενοχλήσει σφόδρα το Τελ Αβίβ.

Ο Κοτζιάς βλέπει Πομπέο

Συνάντηση με τον νέο υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάικ Πομπέο, θα έχει αύριο Δευτέρα στην Ουάσιγκτον, ο Έλληνας ΥΠΕΞ, Νίκος Κοτζιάς. Είναι η πρώτη συνάντηση των ΥΠΕΞ από τότε που ανέλαβε καθήκοντα ο κ. Πομπέο (τέλος Απριλίου) και η ατζέντα θα είναι μακρά. Κυπριακό, ευρωτουρκικά, κρίση στη Συρία, το μεσανατολικό και τα Βαλκάνια θα είναι στην ημερήσια διάταξη των δυο υπουργών Εξωτερικών.

Ο Νίκος Κοτζιάς θα ενημερώσει τον Αμερικανό ομόλογό του και για τις διεργασίες στο σκοπιανό. Οι Αμερικανοί, όπως διαμηνύουν, θεωρούν την Αθήνα σημαντικό εταίρο και σταθερό σύμμαχο στην περιοχή, σε μια περίοδο κατά την οποία η τουρκική συμπεριφορά προβληματίζει σοβαρά την Ουάσινγκτον.