Του Κώστα Ράπτη
Η πολυετής συριακή περιπέτεια της Τουρκίας ξεκίνησε με τη φιλοδοξία της ανατροπής του Μπασάρ αλ Άσαντ και της δημιουργίας ενός οιονεί προτεκτοράτου νοτίως των συνόρων. Οδηγήθηκε στην προσπάθεια αποτροπής της ανάδυσης μιας νέας κουρδικής οντότητας, απειλητικής για την ακεραιότητα της ίδιας της Τουρκίας – και καταλήγει στην επαναβεβαίωση του Άσαντ ως κύριου εγγυητή της τουρκικής ασφάλειας.

Επιχειρεί όλο το προηγούμενο διάστημα ο Ταγίπ Ερντογάν να εξασφαλίσει τη συναίνεση είτε των Αμερικανών είτε των συνομιλητών του της λεγόμενης “διαδικασίας της Αστάνα” στην δημιουργία από τον τουρκικό στρατό μίας παραμεθόριας ζώνης ασφαλείας στη βόρεια Συρία, ώστε να απωθηθούν οι Κούρδοι μαχητές του YPG (αδελφής οργάνωσης του ΡΚΚ).
Όμως η διαπραγμάτευση με τη Ουάσιγκτον καρκινοβατεί, διότι ΗΠΑ και Ισραήλ δεν προτίθενται να εγκαταλείψουν το “κουρδικό χαρτί”, αλλά και διότι η εξυπηρέτηση των τουρκικών σχεδιασμών οφείλει να ενταχθεί σε ένα ευρύτερο πλαίσιο συνεννόησης (π.χ. σε ό,τι αφορά την προμήθεια από την Άγκυρα ρωσικών συστημάτων S-400), η οποία δεν προκύπτει.
Αλλά και η τέταρτη κατά σειρά τριμερής συνάντηση κορυφής της “διαδικασίας της Αστάνα” την Πέμπτη στο Σότσι της Μαύρης Θάλασσας, υπήρξε απογοητευτική για τον Ερντογάν, καθώς οι πρόεδροι της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν και του Ιράν Χασάν Ροχανί κατέστησαν σαφές, όσο και αν εξέφρασαν την κατανόησή τους στις τουρκικές ανησυχίες, ότι η “κυριαρχία, ανεξαρτησία, ενότητα και εδαφική ακεραιότητα” της Συρίας πρέπει να γίνει σεβαστή.
Το ανακοινωθέν της συνάντησης του Σότσι καλωσορίζει ως εξέλιξη θετική και σταθεροποιητική για την περιοχή (“αν υλοποιηθεί”, όπως προστίθεται χαρακτηριστικά) την εξαγγελία αποχώρησης των αμερικανικών δυνάμεων από τα κουρδοκρατούμενα εδάφη της βορειοανατολικής Συρίας, ενώ διαβεβαιώνει ότι οι τρεις συνανάδοχες της διαδικασίας της Αστάνα δυνάμεις θα εξακολουθήσουν να κινούνται συντονισμένα για την ασφάλεια της περιοχής με γνώμονα τη διαφύλαξη της συριακής κυριαρχίας και ακεραιότητας.
Παράλληλα, καταδικάζεται η “προσπάθεια να δημιουργηθούν νέες πραγματικότητες επί του εδάφους, με το πρόσχημα της καταπολέμησης της τρομοκρατίας”, τονίζεται ότι οι αρχές του Καταστατικού χάρτη των Ηνωμένων Εθνών πρέπει να γίνονται καθολικά σεβαστές και εκφράζεται η βούληση να καταπολεμηθεί η “αποσχιστική ατζέντα”.
Οι παραπάνω παρατηρήσεις αποτελούν βεβαίως υπαινιγμό για τους αμερικανικούς σχεδιασμούς, όμως μπορούν να διαβαστούν και ως προειδοποίηση προς τυχόν μονομερείς κινήσεις της ίδιας της Τουρκίας.
Επιπλέον στο ανακοινωθέν του Σότσι υπενθυμίζεται η ανάγκη σταθεροποίησης της ανταρτοκρατούμενης επαρχίας της Ίντλιμπ στη βορειοδυτική Συρία, με πάταξη των χαρακτηρισμένων από τον ΟΗΕ ως τρομοκρατικών οργανώσεων, επί τη βάσει του ρωσο-τουρκικό μνημόνιο του περασμένου Σεπτεμβρίου. Επιπροσθέτως γίνεται λόγος για την προσπάθεια ανοικοδόμησης της Συρίας, ασφαλούς επιστροφής των προσφύγων και εκπόνησης νέου Συντάγματος, ενώ επαναβεβαιώνεται ότι η τριμερής συνεργασία υπερβαίνει τη συριακή κρίση.
Κατά τις κοινές δηλώσεις των τριών ηγετών ο Ερντογάν είχε την ευκαιρία να ακούσει τον Ροχανί να υποστηρίζει ότι οι Κούρδοι της Συρίας δεν μπορούν να παρακαμφθούν, διότι μένουν στην περιοχή επί οαιώνες, και τον Πούτιν να επισημαίνει ότι χρειάζεται να δοθεί τελική λύση στο ζήτημα της Ίντλιμπ και ότι η ισχύουσα κατάπαυση του πυρός δεν μπορεί να προσφέρει κάλυψη στη δράση εξτρεμιστών. Από την πλευρά του ο Τούρκος πρόεδρος, εν μέσω θερμών σχολίων για το επίπεδο συνεργασίας που έχει επιτευχθεί, περιορίστηκε να παρατηρήσει ότι η εδαφική ακεραιτότητα της Συρίας δεν εξασφαλίζεται όσο δεν πατάσσεται το YPG.
Με άλλα λόγια, η προσπάθεια του Ερντογάν να χρησιμοποιήσει την τριμερή ως μέσο πίεσης προς την αμερικανική πλευρά (και αντιστρόφως) αποτυγχάνει και κατά τα δύο σκέλη. Μάλιστα, το ανακοινωθέν του Σότσι αποτελεί πλάγια υπενθύμιση του γεγονότος ότι η κατοχή συριακών εδαφών στην οποία έχει ήδη προχωρήσει ο τουρκικός στρατός (Αφρίν, Αζζά, Τζαράμπουλους) θα πρέπει κάποτε να τερματισθεί.