Θα μπορούσε η Αθήνα να αποτρέψει την εισβολή της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ. Αυτό τονίζει, μεταξύ άλλων, ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και πρώην Πρύτανης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Ηλίας Κουσκουβέλης, σημειώνοντας πως χρόνος υπήρχε, «καθώς γνωρίζαμε εδώ και δύο χρόνια τα σχέδια της Τουρκίας για ερευνητικές δραστηριότητες, για μια νέα εισβολή στην Κυπριακή ΑΟΖ».
Τονίζει περαιτέρω ότι υπήρχε και υπάρχει η νομική βάση καθώς η Ελλάδα είναι και αυτή εγγυήτρια δύναμη στην Κύπρο. Ιδιαίτερα επί του θέματος τούτου, ο Ηλίας Κουσκουβέλης επισημαίνει πως μπορεί να υπάρξει σχεδιασμός και κινήσεις που να μεταβάλουν την κατάσταση και, ιδιαιτέρως, να ανατρέψουν το επιχειρησιακό πλεονέκτημα που έχει η Τουρκία λόγω γεωγραφικής εγγύτητας.
Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας εκτιμά πως δεν θα σημειωθεί θερμό επεισόδιο, αναφέροντας πως είναι εκτός σχεδιασμού, ιδιαίτερα απέναντι στην Ελλάδα. Στηρίζει δε την εκτίμησή του αυτή τόσο σε σχέση με την αποτελεσματικότητα των Ενόπλων Δυνάμεων της Τουρκίας όσο και για το γεγονός ότι έχει πολύ μεγαλύτερα ζητήματα να αντιμετωπίσει εντός και εκτός της χώρας.

– Φαίνεται πως ο υβριδικός πόλεμος της Τουρκίας κατά της Ελλάδος βρίσκει έδαφος μέσω των ελλαδικών ΜΜΕ, τα οποία προβάλλουν τις ρητορικές εξάρσεις του καθεστώτος Ερντογάν. Υπάρχει εξήγηση σε αυτό το φαινόμενο, το οποίο εσείς έχετε σημειώσει ως δωρεάν υβριδικός πόλεμος κατά της Ελλάδος;
Θεωρώ ότι η ενημέρωση είναι βασικό στοιχείο της Δημοκρατίας και κρίσιμη, όπως και χρήσιμη, για τους πολίτες. Ωστόσο η (συγκριτικά) υπερβολική και άκριτη ενημέρωση για συγκεκριμένα θέματα, όπως τις διεκδικήσεις της Τουρκία, ασφαλώς δημιουργεί ζητήματα και ερωτηματικά.
Εδώ και δύο χρόνια περίπου οι πολίτες έχουν για την Τουρκία καθημερινή και πολύωρη τηλεοπτική ενημέρωση και στις τρεις ζώνες –πρωινή, μεσημεριανή, βραδυνή-, όταν, π.χ., πριν από πέντε μόλις χρόνια η ενημέρωση αυτή ήταν σχεδόν μηδενική. Η παρουσίαση αυτή στηρίζεται σε αναμετάδοση ειδήσεων από τον κυβερνητικά ελεγχόμενο τουρκικό Τύπο και, συχνά, δραματοποιείται με τη χρήση μουσικής υπόκρουσης, αλλά και σχολιασμού αναλυτών, των οποίων οι γνώμες αναπαράγονται στον βαθμό που συμβάλλουν στο γενικότερο κλίμα ανησυχίας και φόβου που καλλιεργείται.
Την κατάσταση αυτή φαίνεται πως έχουν αντιληφθεί οι πολιτικοί της γείτονος και φαίνεται πως την εκμεταλλεύονται, καθώς η οποιαδήποτε δήλωση, ακόμη και κατώτερων στελεχών της κυβέρνησης, της αντιπολίτευσης, ή ακόμη αναλυτών ή και αποστράτων, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα αναμεταδοθεί. Προσοχή, δεν λέω ότι δεν πρέπει να ενημερωνόμαστε για τις διαθέσεις της Τουρκίας. Ωστόσο, πρώτον, η παρουσία του Ερντογάν στους τηλεοπτικούς δέκτες είναι μεγαλύτερη εκείνης ηγετών, όπως του Μακρόν, της Μέρκελ, του Πούτιν, του Σι Ζι Πινγκ, ακόμη και του Τραμπ. Καταλήγουν δηλαδή οι πολίτες, σε συνδυασμό και με την προβολή τουρκικών ψυχαγωγικών εκπομπών, να ζουν σε ρυθμούς Τουρκίας.
Δεύτερον, οι ειδήσεις αυτές παρουσιάζουν άκριτα τις στρατιωτικές επιδόσεις της Τουρκίας ή τους λεονταρισμούς τους. Ο πολίτης δεν γνωρίζει ή δεν μπορεί να ελέγξει τη σημασία της είδησης. Δεν μπορεί να σκεφτεί ταυτόχρονα την κρίση στις σχέσεις Τουρκίας-ΗΠΑ, τα προβλήματα της Τουρκίας στη Συρία, τα προβλήματα που παρουσιάζει η οικονομία της, το Κουρδικό, κ.ά. Ούτε γνωρίζει ή μπορεί να σκεφτεί ποιες είναι οι δυνατότητες των Ενόπλων μας Δυνάμεων, απέναντι σε αυτό που παρουσιάζεται ως μία πανίσχυρη Τουρκία. Το αποτέλεσμα είναι ότι προκαλείται φόβος, οι πολίτες ανησυχούν, καθώς καταλήγουν να πιστεύουν ότι ο πόλεμος είναι προ των θυρών.
Αυτά τα φαινόμενα εμπίπτουν πλήρως σε εκείνο που στην επιστήμη των Διεθνών Σχέσεων ονομάζεται «υβριδικός πόλεμος». Γιατί συμβαίνει; Μία ερμηνεία είναι ότι Τουρκικά κεφάλαια έχουν επενδυθεί σε Ελλαδικά μέσα ενημέρωσης. Ωστόσο, κάποια αιτιώδης συνάφεια είναι δύσκολο να αποδειχθεί. Θεωρώ ότι πιο πιθανό είναι η έλλειψη εκπαίδευσης και εμπειρίας σε ζητήματα στρατηγικής εκ μέρους εκείνων που ασχολούνται με τα διεθνή, η προσωπική τους ανησυχία, όπως, πιθανά, και η προσπάθεια εντυπωσιασμού και αύξησης της θεαματικότητας. Εφόσον ισχύει η τελευταία περίπτωση, η λύση θα βρεθεί στην αυτο-ρύθμιση και στην κριτική παρουσίαση των αναμεταδιδόμενων από τη γείτονα ειδήσεων ή δηλώσεων.


– Μέχρι πού μπορεί να φθάσει με τις απειλές η Τουρκία; Θεωρείτε πιθανό ένα θερμό επεισόδιο;
Οι απειλές μένουν απειλές. Αυτός είναι ο τρόπος που η Τουρκία έχει μάθει να λειτουργεί (το λεγόμενο modus operandi). Να επιχειρεί να πετύχει τα μέγιστα απειλώντας και με μειωμένη πιθανότητα κόστους για την ίδια. Το να προκαλέσει ένα θερμό επεισόδιο μόνη της, θεωρώ ότι είναι εκτός σχεδιασμού, ιδιαίτερα απέναντι στην Ελλάδα. Πρώτον, διότι η αποτελεσματικότητα των Ενόπλων τους Δυνάμεων δεν είναι και τόσο μεγάλη, όπως έχει φανεί εδώ και πολλά χρόνια απέναντι στο αντάρτικο των Κούρδων και αποδείχθηκε προσφάτως με τις στρατιωτικές τους επιχειρήσεις στο Ιντλίμπ απέναντι σε δυνάμεις ατάκτων. Εκτιμώ μάλιστα ότι η αναποτελεσματικότητα έχει αυξηθεί, ιδιαίτερα της αεροπορίας τους, λόγω των εκκαθαρίσεων μετά το πραξικόπημα του 2015. Δεύτερον, διότι έχει πολύ μεγαλύτερα ζητήματα να αντιμετωπίσει, όπως αυτά που ανέφερα πιο πάνω (σχέσεις με ΗΠΑ, Συρία, οικονομία, Κουρδικό). Βέβαια, πάντα υπάρχει το ενδεχόμενο θερμού επεισοδίου από ένα τυχαίο γεγονός, το οποίο είναι πιθανό σε περιοχές με αυξημένη στρατιωτική δραστηριότητα, όπως το Αιγαίο.


– Τα πολλά μέτωπα που έχει ανοίξει η Τουρκία ενδεχομένως να οδηγήσουν σε ένα ξέσπασμα σε βάρος της Ελλάδος και της Κύπρου;
Δίνω πολύ μικρές πιθανότητες σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, διότι τα μεγάλα ζητήματα που έχει δεν οφείλονται στην Ελλάδα ή στην Κύπρο και, ξεσπώντας εναντίον τους, δεν θα λύσει κανένα από τα υπόλοιπα. Αντιθέτως, θα προσθέσει ένα ακόμη.
Σκεφτείτε πως Ελλάδα και Κύπρος έχουν ήδη αυξήσει το πολιτικό, διπλωματικό και οικονομικό κόστος για την Τουρκία. Σκεφτείτε ακόμη πως μία πολεμική σύγκρουση είναι απρόβλεπτη και δεν υπάρχει ποτέ νικητής εκ των προτέρων. «Άδηλα τα του πολέμου» γράφει ο μεγάλος Θουκυδίδης.


-Θα μπορούσε η Αθήνα να αποτρέψει την εισβολή της Τουρκίας στην Κυπριακή ΑΟΖ;
Θα έλεγα πως ναι, ιδιαίτερα στη συγκεκριμένη συγκυρία, την οποία περιέγραψα στις προηγούμενες απαντήσεις μου. Θα χρειαζόταν σχεδιασμός για το ενδεχόμενο κλιμάκωσης, πράγμα που δεν έγινε. Χρόνος υπήρχε, καθώς γνωρίζαμε εδώ και δύο χρόνια τα σχέδια της Τουρκίας για ερευνητικές δραστηριότητες, για μια νέα εισβολή στην Κυπριακή ΑΟΖ. Υπήρχε και υπάρχει η νομική βάση: η Ελλάδα είναι και αυτή εγγυήτρια δύναμη στην Κύπρο. Η πρόφαση της Τουρκίας, είτε του 1974 είτε η τωρινή, αντεστραμμένη, και μάλιστα ως πραγματικό νομικό επιχείρημα, λέει πως δεν μπορεί η Ελλάδα να επιτρέπει να καταπατώνται τα δικαιώματα του συνόλου των πολιτών της Κύπρου από μία άλλη δύναμη.
Σε κάθε περίπτωση και κοιτώντας προς το μέλλον, μπορεί να υπάρξει σχεδιασμός και κινήσεις που να μεταβάλουν την κατάσταση και, ιδιαιτέρως, να ανατρέψουν το επιχειρησιακό πλεονέκτημα που έχει η Τουρκία λόγω γεωγραφικής εγγύτητας.


– Μπορούν, όπως λέγεται από διάφορους κύκλους, οι εντάσεις από Αιγαίο μέχρι Κύπρο να οδηγήσουν σε μια συμφωνία πακέτο για Κυπριακό και ελλαδοτουρκικά;
Εκτιμώ πως όχι. Οι διάφοροι κύκλοι λένε το τι εύχονται, όχι όμως και το τι είναι εφικτό. Σε κάθε περίπτωση, μία τέτοια προσέγγιση θα ήταν πολύ μεγάλο λάθος από τη δική μας πλευρά.


Περιορισμένη η αξιοποίηση της επιστημονικής γνώσης
– Πώς αξιοποιείται από το πολιτικό σύστημα η επιστημονική γνώση;
Εξαρτάται για ποια επιστημονική γνώση μιλάμε. Διότι υπάρχει εκείνη η γνώση που βαπτίζεται «επιστημονική» και προσφέρεται για να τέρψει, να εξυπηρετήσει ή να ανοίξει προοπτικές για προβολή και καριέρες εκείνων που την προσφέρουν, και εκείνη που απορρέει από επιστημονικά κείμενα, που θα προβληματίσει και θα απαιτήσει δύσκολες αποφάσεις. Αντίστοιχα, εξαρτάται για ποιους πολιτικούς μιλάμε. Εκείνους που θέλουν να στύψουν τα μυαλά των επιστημόνων και να αξιοποιήσουν πραγματικά τη γνώση τους ώστε να μπορέσουν να πάρουν αποφάσεις, και εκείνους που χρησιμοποιούν τους επιστήμονες ως άλλοθι για τις αποφάσεις τους. Επομένως, υπάρχει αξιοποίηση της επιστημονικής γνώσης, η οποία ωστόσο είναι περιορισμένη.