Το προηγούμενο της Κίνας και γιατί ο Ερντογάν επιμένει να παίζει επικίνδυνα και να παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο

ΤΟΥ ΣΑΒΒΑ ΙΑΚΩΒΙΔΗ*

Τέσσερις μεσογειακές χώρες, η Ελλάδα, η Κυπριακή Δημοκρατία, το Ισραήλ και η Ιταλία θα συνυπογράψουν, στις 2 Ιανουαρίου 2020, τη διακρατική συμφωνία για την κατασκευή του αγωγού EastMed. Πρόκειται για ένα έργο μεγαλεπήβολης ενεργειακής, πολιτικής, διπλωματικής και γεωπολιτικής σημασίας, το οποίο έχει τις ευλογίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στόχος είναι η ενεργειακή απεξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία.

Προηγήθηκε ο Αμερικανός Πρόεδρος Τραμπ, ο οποίος, στις 21 Δεκεμβρίου 2019, υπέγραψε τον νόμο για τον EastMedAct, που δημιουργεί μία νέα στρατηγική συμμαχία στην Ανατολική Μεσόγειο με τη συμμετοχή των ΗΠΑ, της Ελλάδας, του Ισραήλ και της Κύπρου.

Την ίδια μέρα, ο Υπουργός Εξωτερικών της Κύπρου, Ν. Χριστοδουλίδης, σε δηλώσεις του υπογράμμισε ότι «η απόφαση των Ηνωμένων Πολιτειών στέλνει σημαντικά μηνύματα, τόσο σε σχέση με το πώς οι ΗΠΑ προσεγγίζουν την Ανατολική Μεσόγειο και την τριμερή συνεργασία της Κυπριακής Δημοκρατίας με την Ελλάδα και το Ισραήλ, αλλά και όσον αφορά τις διμερείς σχέσεις ΗΠΑ-Κυπριακής Δημοκρατίας».

Τουρκικό μπούλινγκ

Ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Αμερικανοεβραϊκής Επιτροπής (AJC), Ντέιβιντ Χάρις, σε κοινή συνέντευξη στην αθηναϊκή «Καθημερινή» (21.12.2019) με τον εκτελεστικό διευθυντή του Συμβουλίου Ελληνοαμερικανικής Ηγεσίας (HALC), Έντι Ζεμενίδη, αναφερόμενος στο νόμο EastMedAct υπογράμμισε:

• «Είναι μία ιστορική, πραγματικά, εξέλιξη μετασχηματισμού για την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικάνοι συνειδητοποιούν ότι σήμερα δεν μπορούμε να βασιζόμαστε στην Τουρκία, στην Ανατολική Μεσόγειο. Η πρώτη γραμμή της Αμερικής σε αυτή τη στρατηγικά και οικονομικά ζωτική περιοχή αποτελείται από την Ελλάδα, την Κύπρο και το Ισραήλ, καθώς και από αρκετές αραβικές χώρες, ξεκινώντας από την Αίγυπτο και την Ιορδανία».

Από την πλευρά του, ο Έντι Ζεμενίδης συνηγόρησε: «Όπως και το East Med Gas Forum, υπάρχει χώρος για την Τουρκία στο τραπέζι, αν θέλει να είναι ένας εποικοδομητικός παίκτης που ακολουθεί τους κανόνες που έχουν συμφωνήσει οι γείτονές της. Αλλά οι ημέρες που αφήναμε την Τουρκία να γράφει τους δικούς της κανόνες και αγνοούσαμε το μπούλινγκ που έκανε στην περιοχή έχουν τελειώσει».

Το κινεζικό προηγούμενο

Όλοι σχεδόν οι πολιτικοί αναλυτές συμφωνούν ότι τόσο η υπογραφή του EastMedAct από τον Πρόεδρο Τραμπ, όσο και η επικείμενη συνυπογραφή της διακρατικής συμφωνίας για την κατασκευή του αγωγούEastMed, συνιστούν ηχηρά και ισχυρά κτυπήματα-προειδοποιήσεις προς την Τουρκία και τον Πρόεδρο Ερντογάν. Φαίνεται πως η Τουρκία δεν συμφωνεί.

• Η Τουρκία επικαλείται και αξιοποιεί το κινεζικό προηγούμενο, δηλ. την αυθαίρετη συμπεριφορά του Πεκίνου στη Νότια Σινική Θάλασσα σε βάρος του Βιετνάμ ή και άλλων χωρών της περιοχής, για να ασκήσει παρόμοια και χειρότερη πολιτική κανονιοφόρων, πειρατείας και αρπαγής στη Μεσόγειο.

Η παράνομη και άκυρη συμφωνία, την οποία η Τουρκία υπέγραψε με την κυβέρνηση της Λιβύης (27.11.2019) για την οριοθέτηση της μεταξύ τους ΑΟΖ, διά της γκριζοποίησης και ουσιαστικά αρπαγής μεγάλου τμήματος της ελληνικής ΑΟΖ, έχει αυξήσει την ένταση στις σχέσεις με την Ελλάδα, την Αίγυπτο και την Κύπρο σε ανησυχητικό βαθμό. Ο Πρόεδρος Ερντογάν και ο Τούρκος ΥπΕξ, Τσαβούσογλου, καθημερινά προκαλούν με εμπρηστικές δηλώσεις.

Rogue state

Μιλώντας κατά τη διάρκεια καθέλκυσης δύο νέων υποβρυχίων στα ναυπηγεία Γκολτσιούκ («Το Βήμα», 22.12.2019), ο Ερντογάν έθεσε ξανά και ευθέως θέμα γκριζοποίησης νησιών του Αιγαίου και προειδοποίησε:

• «Εκείνοι που εποφθαλμιούν τα δικαιώματα της Τουρκίας με σχέδια που ετοίμασαν οι ίδιοι για τα νησιά και τις βραχονησίδες στο Αιγαίο, για τα οποία δεν έχουν την κυριαρχία τους, πρέπει να ξέρουν ότι ο δρόμος δεν είναι ανοιχτός. Δεν θα επιτρέψουμε να δημιουργηθούν τετελεσμένα για τη χώρα μας».

Γιατί η Τουρκία συμπεριφέρεται ως ένα rogue state (κράτος-παρίας), ως ένα κράτος-πειρατής και ως ένα κράτος εκνομίας;

Πρώτον, ισχυρίζεται ότι ασφυκτιά προς Δυσμάς (Ελλάδα), προς Νοτιοανατολικά (Κύπρος) και παλαιότερα προς Βορρά (τότε Σοβιετική Ένωση). Είναι χαρακτηριστική η ωμή δήλωση Τούρκου πρέσβη στον Αμερικανό πρέσβη στην Κύπρο, Ουίλλιαμ Κρόφορντ (1974-1976), όπως ο τελευταίος τα καταγράφει αυτολεξεί. Του είπε, το 1974, ο Τούρκος πρέσβης:

• «Η Τουρκία είναι μια αυτοκρατορική και ηπειρωτική δύναμη. Επειδή παρεμποδιζόμαστε αφύσικα να αναπνέουμε στα βόρεια και στα ανατολικά λόγω της παρουσίας της Σοβιετικής Ένωσης, είναι επιτακτικό να μπορούμε να αναπνέουμε στον νότο και στη δύση» (Μάριος Ευρυβιάδης: «Από την Κύπρο στο Αιγαίο-από τον νότο στη δύση», «Φιλελεύθερος», 22.12.2019)

Το 1974, διά της εισβολής στην Κύπρο, η Τουρκία έλυσε τη νότια διάσταση. Παραμένει να λυθεί η δυτική διάσταση, δηλ. το Αιγαίο. Ο Ερντογάν, άριστος μαθητής και μιμητής του Χίτλερ, απροκάλυπτα εφαρμόζει τη ναζιστική θεώρηση και πολιτική του «ζωτικού χώρου» -lebensraum.

Ενεργειακή γωνιά

Δεύτερον, η Τουρκία θεωρεί ότι οι τριμερείς και τετραμερείς συμφωνίες της Ελλάδος και της Κύπρου την βάζουν στην ενεργειακή γωνία και την αποτρέπουν να μετέχει ωφελημάτων από τους υδρογονάνθρακες της μεσογειακής λεκάνης. Ιδιαίτερα εξοργίστηκε επειδή η Κυπριακή Δημοκρατία οριοθέτησε την ΑΟΖ της με την Αίγυπτο το 2003, με τον Λίβανο το 2007 και με το Ισραήλ το 2010, ενώ η ίδια δεν έχει υπογράψει τη Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 (όπως δεν υπέγραψαν οι ΗΠΑ και το Ισραήλ).

Τρίτον, η Άγκυρα θεωρεί ότι η πρόσφατη συμφωνία Ελλάδος, Αιγύπτου, Ισραήλ και Κυπριακής Δημοκρατίας, για τη λειτουργία του Eastern Mediterranean Gas Forum (EGMF), αποτελεί ξεκάθαρη προσπάθεια απομόνωσής της. Γι’ αυτό και η συμφωνία της με τη Λιβύη στοχεύει:

Α) Να σπάσει τον πιο πάνω άξονα διεμβολίζοντάς τον με την παράνομη οριοθέτηση της ΑΟΖ τους.

Β) Να ανατρέψει και να ματαιώσει τα σχέδια για την κατασκευή του αγωγού EastMed. Είναι γνωστές οι δηλώσεις Ερντογάν και Τσαβούσογλου ότι μετά την παράνομη οριοθέτηση της ΑΟΖ με τη Λιβύη θα απαιτείται η άδεια (sic!) της Τουρκίας για οποιεσδήποτε δραστηριότητες σε αυτή την περιοχή.

• Γ) Να ελέγξει και διά της Λιβύης τους υδρογονάνθρακες και να επιβάλει στις άλλες χώρες τις αξιώσεις της για επανασχεδιασμό του γεωπολιτικού και ενεργειακού χάρτη της Μεσογείου.

Δ) Να απομονώσει την Κύπρο από την Ελλάδα –ενεργειακά, στρατιωτικά, γεωπολιτικά.

Υποβρύχια-αεροπλανοφόρο

Η επιθετικότητα και αρπακτικότητα της Τουρκίας στηρίζεται:

>Πρώτον, στον τουρκικό στόλο ο οποίος συνεχώς ενισχύεται. Η Άγκυρα έχει πλήρως υιοθετήσει και εφαρμόζει το Θουκυδίδειο: [1.143.5] «μέγα γαρ το της θαλάσσης κράτος», καθώς και τις προτροπές του Νταβούτογλου στο γνωστό βιβλίο του: «Στρατηγικό Βάθος. Η Διεθνής θέση της Τουρκίας». Μέχρι το 2027 η χώρα θα έχει αποκτήσει εφτά υποβρύχια, ενώ το 2020 θα τεθεί σε υπηρεσία το πρώτο, τουρκικής κατασκευής, αεροπλανοφόρο.

>Δεύτερον, στις χλιαρές αντιδράσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Ρωσίας και στην πολιτειακή κρίση που αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ εξαιτίας της δίκης στην οποία θα συρθεί ο Πρόεδρος Τραμπ.

• >Τρίτον, στο τουρκοφοβικό σύνδρομο της Ελλάδος και της Κύπρου. Από το 2003 ο μ. Τάσσος Παπαδόπουλος είχε καλέσει την Αθήνα να οριοθετηθεί η μεταξύ τους ΑΟΖ, όπως ζήτησαν αργότερα και οι Πρόεδροι Χριστόφιας και Αναστασιάδης. Ακόμα και μετά τις προκλητικές και συνεχιζόμενες έκνομες δραστηριότητες της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ, η Ελλάδα αποφεύγει να οριοθετήσει την ΑΟΖ με την Κύπρο.

Η Αθήνα αναφέρεται μόνο σε οριοθέτηση με την Αίγυπτο, την Ιταλία και την Αλβανία αλλ’ όχι με την Κυπριακή Δημοκρατία. Αιτία, το θέμα του Καστελόριζου, το οποίο η Τουρκία επιχειρεί να γκριζοποιήσει, όπως τώρα τη Ρόδο, την Κάσο, την Κάρπαθο και την Κρήτη.

Τουρκική ναυτική ισχύς

>Τέταρτον, στις στρατιωτικές επιχειρήσεις τις οποίες η Τουρκία διεξήγαγε ατιμώρητα: Το 1974, με την εισβολή και κατοχή του 37% της Κύπρου και τις τρεις επιχειρήσεις στη ΒΑ Συρία και στο Βόρειο Ιράκ, από το 2016 μέχρι πρόσφατα.

>Πέμπτον, στον φόβο των Ευρωπαίων, οι οποίοι σχεδόν καθημερινά απειλούνται από τον Ερντογάν ότι θα ανοίξει τις πόρτες και θα πλημμυρίσει την Ευρώπη –ξεκινώντας ήδη από την Ελλάδα και την Κύπρο– με εκατομμύρια πρόσφυγες και παράνομους μετανάστες.

• >Έκτον, όπως έδειξε η τουρκική εισβολή στην Κύπρο και οι έκνομες δραστηριότητες της Κίνας στη Νότια Σινική Θάλασσα, η διπλωματία που δεν συνοδεύεται και δεν ασκείται με στρατιωτική ισχύ δεν προκαλεί σοβαρές επιπτώσεις στον εισβολέα, κατακτητή ή επίβουλο. Αντίθετα, τον αποθρασύνει.

Η Άγκυρα είναι απόλυτα σίγουρη ότι το Διεθνές Δίκαιο και η νομιμότητα, όπως αυτή τα εννοεί, ασκούνται από τον ισχυρό. Η Τουρκία θεωρεί ότι είναι ισχυρή χώρα, προβάλλει και προτάσσει τη ναυτική ισχύ της και διεκδικεί να καταστεί πυρηνική δύναμη.

Η Άγκυρα μεθόδευσε τη λιβυκή επιχείρησή της από το 2009, όπως αποκάλυψε ο Ερντογάν. Τώρα εμπλέκεται στον εμφύλιο της χώρας που ξεκίνησε μετά τον θάνατο του δικτάτορα Καντάφι. Είναι έτοιμη να αποστείλει και στρατεύματα για να στηρίξει την κυβέρνηση -τουρκική μαριονέτα- της Τρίπολης.

Ο Τούρκος Πρόεδρος στοιχηματίζει ότι η Ευρώπη δεν πρόκειται να αντιδράσει σοβαρά στο ενδεχόμενο πρόκλησης ενός θερμού επεισοδίου. Εξάλλου, θεωρεί ότι η μεν Κύπρος είναι ο κατ΄ εξοχήν αδύναμος κρίκος στην εξίσωση της αρπακτικότητάς της. Την δε Ελλάδα κρίνει ότι μπορεί να κατανικήσει.

• Η κατάσταση, όπως εξελίσσεται, είναι άκρως επικίνδυνη. Η Τουρκία πιστεύει ότι απέναντί της υπάρχει ένα στρατηγικό κενό, το οποίο πιστεύει ότι νομιμοποιείται να γεμίσει. Είναι μία αναθεωρητική, επεκτατική και επιθετική χώρα, που δεν σέβεται ούτε το Διεθνές Δίκαιο, ούτε κανόνες διακρατικής συμπεριφοράς, ούτε στοιχειώδεις σχέσεις καλής γειτονίας. Απαιτεί να αναθεωρήσει, να επανασχεδιάσει και να επιβάλει υπέρ των εθνικών συμφερόντων της τον γεωπολιτικό χάρτη της Μεσογείου.

Τίθενται τρία σημαντικά θέματα:

Α) Ποια στάση θα τηρήσει το Ισραήλ σε περίπτωση θερμού επεισοδίου που η Τουρκία ενδέχεται να προκαλέσει προσεχώς, αφού ήδη εξήγγειλε ότι θα αποστείλει ερευνητικό σκάφος μέσα στην ελληνική ΑΟΖ μεταξύ Καστελορίζου, Ρόδου και Κρήτης; Η προκλητικότητα της Τουρκίας αφορά τρεις εταίρους και συμμάχους του: Την Ελλάδα, την Κυπριακή Δημοκρατία και την Αίγυπτο. Το Ισραήλ ήδη δήλωσε (διά του ΥπΕξ, 24.12.2019) ότι δεν επιθυμεί σύγκρουση με την Τουρκία

Β) Η Ελλάδα πώς θα αντιδράσει σε περίπτωση πρόκλησης θερμού επεισοδίου από την Τουρκία; Μέχρι σήμερα η Αθήνα επικαλείται το Διεθνές Δίκαιο, αλλά ταυτόχρονα προειδοποιεί ότι θα υπερασπιστεί δι’ όλων των μέσων την κυριαρχία και την ελευθερία της. Διαθέτει αξιόπιστη αποτρεπτική ισχύ; Είναι σε θέση να διεξαγάγει έναν σύντομο, νικηφόρο πόλεμο μόνη;

Γ) Η συνυπογραφή της διακρατικής συμφωνίας για τον αγωγό EastMed θα συνοδευτεί και από τετραμερή στρατιωτική συμφωνία; Η επιθετικότητα της Τουρκίας δεν μπορεί να ανακοπεί μόνο με δηλώσεις και υπογραφή συμφωνιών, αλλά πρώτιστα με τετραμερή διπλωματία στηριγμένη και θωρακισμένη από τετραμερή στρατιωτική ισχύ.

Η Μεσόγειος βρίσκεται σε επικίνδυνη φάση δραματικής αποσταθεροποίησης. Ο Έλληνας ΥπΕξ, Ν. Δένδιας, εκτιμά (22.12.2019) ότι «η Τουρκία δεν θα ενεργήσει απερίσκεπτα και δεν θα προκαλέσει θερμό επεισόδιο, γιατί από ένα τέτοιο ενδεχόμενο μόνο αυτή θα χάσει». Πού στηρίζεται η πιο πάνω εκτίμησή του;

Θερμό επεισόδιο

Με βάση τις δηλώσεις Ερντογάν, Τσαβούσογλου και Ακάρ, η Τουρκία ενδέχεται να αποτολμήσει ένα θερμό επεισόδιο ακριβώς επειδή κρίνει ότι απέναντί της δεν έχει προς το παρόν ένα αξιόπιστο, σοβαρό και αποφασιστικό αντίπαλο δέος, ώστε να επιμετρήσει το κόστος μιας παράφρονος ενέργειάς της.

Όπως έχουμε αναλύσει κατ’ επανάληψη, σε όλη την ιστορία της η Τουρκία επιβεβαιώνει δύο δεδομένα. Απαξιώνει, χλευάζει και συντρίβει τους αδύνατους, αλλά σέβεται την ισχύ. Όπως σημειώνει και ο καθηγητής Μ. Ευρυβιάδης (22.12.2019, στον κυπριακό «Φιλελεύθερο»):

• «Αυτή υπήρξε η κρίση και συμβουλή Ισραηλινού, που υπηρετούσε στην Τουρκία μεταπολεμικά, προς τους προϊσταμένους του στο Τελ Αβίβ: “Πάνω απ’ όλα, αυτοί (οι Τούρκοι) σέβονται τη δύναμη και όσο πιο απροκάλυπτα αυτή εκδηλώνεται, τόσο περισσότερο τους αρέσει, την εκτιμούν και την κατανοούν”».

Η Ελλάδα, η Ιταλία, το Ισραήλ και η Κυπριακή Δημοκρατία καλούνται να εκδηλώσουν απροκάλυπτα και πειστικά τη διπλωματική και στρατιωτική ισχύ τους. Διαφορετικά, ας αναμείνουν σύντομα ανάφλεξη στη Μεσόγειο με ανεξέλεγκτο εμπρηστή τον Ερντογάν.

*Πρώην αρχισυντάκτης – Αρθρογράφος-αναλυτής στην κυπριακή εφημερίδα «Η Σημερινή» -ΜΑ στις Διεθνείς Σχέσεις και Ευρωπαϊκές Σπουδές του Πανεπιστημίου Λευκωσίας-Πτυχιούχος της Ανωτάτης Σχολής Δημοσιογραφίας της Lille – Universite Catholique de Lille–France

Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις που αφορούν τα εθνικά θέματα, τις διεθνείς σχέσεις, την εξωτερική πολιτική, τα ελληνοτουρκικά και την εθνική άμυνα.