Του  David Romano

MISSOURI: Καθώς η Τουρκία πραγματοποιεί σχεδόν καθημερινές επιθέσεις σε φτωχές κουρδικές περιοχές στη γειτονική Συρία και το Ιράκ, διατηρεί τους δικούς της εκλεγμένους κούρδους βουλευτές φυλακισμένους επ’ αόριστον, εξαναγκάζοντας τις ιρακινές αραβικές-κουρδικές αρχές να ενεργούν ως τοπική αστυνομία. Είναι δύσκολο να θυμηθούμε πως ο Αύγουστος σηματοδοτεί την εκατονταετηρίδα ενός συμφώνου το οποίο προβλέπει την δημιουργία ενός Κουρδικού κράτους.

Η Συνθήκη των Σεβρών, που υπογράφηκε στις 10 Αυγούστου 1920, ουσιαστικά καθόρισε τους όρους παράδοσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η συνθήκη, η οποία περιελάμβανε υπογράφοντες από τη Βρετανία, τη Γαλλία, την Ιταλία και την Οθωμανική Αυτοκρατορία, υποσχέθηκε στις θρησκευτικές και εθνικές μειονότητες στην Τουρκία διάφορες διασφαλίσεις για την προστασία των δικαιωμάτων τους.

Όσον αφορά τους Κούρδους, η συνθήκη ανέφερε: “Εάν εντός ενός έτους από την έναρξη ισχύος της παρούσας Συνθήκης, οι κουρδικοί λαοί εντός των περιοχών που ορίζονται στο άρθρο 62 απευθύνονται στο Συμβούλιο της Κοινωνίας των Εθνών κατά τρόπο ώστε να αποδείξουν ότι η πλειοψηφία του πληθυσμού των περιοχών αυτών επιθυμεί ανεξαρτησία από την Τουρκία, και εάν το Συμβούλιο κρίνει τότε ότι οι λαοί αυτοί είναι ικανοί για τέτοια ανεξαρτησία, τότε συνίσταται να τους χορηγηθεί. Η Τουρκία συμφώνησε με το προαναφερθέν άρθρο και δήλωσε πως θα παραιτηθεί από όλα τα δικαιώματα και τον τίτλο των περιοχών αυτών.» (Κουρδιστάν Τμήμα III Άρθρο 64)

Υπό την ηγεσία του Μουσταφά Κεμάλ (ο οποίος αργότερα έγινε γνωστός ως Ατατούρκ), απομεινάρια του οθωμανικού στρατού οργάνωσαν στρατιωτική αντίσταση στους όρους της συνθήκης. Πεπεισμένοι ότι αγωνίζονταν για να σώσουν το σουλτανάτο και το χαλιφάτο, υποσχέθηκαν αναγνώριση και αυτοδιοίκηση στη νέα Τουρκία. Οι περισσότερες κουρδικές φυλές ενώθηκαν με τον Ατατούρκ κατά τη διάρκεια αυτού που έγινε γνωστό ως Πόλεμος Ανεξαρτησίας της Τουρκίας.

Η αντίσταση των Τούρκων στην συνθήκη των Σεβρών αποδείχθηκε επιτυχής και η συνθήκη αντικαταστάθηκε το 1923 από τη Συνθήκη της Λωζάνης. Ωστόσο, οι εκπρόσωποι του Ατατούρκ στη Λωζάνη επέμειναν σε διατάξεις σχετικά με τα δικαιώματα των μειονοτήτων στη νέα συνθήκη, όπου στην Τουρκία αναγνωρίζονται ως “μη Μουσουλμάνοι”. Συγκεκριμένα αναφέρονταν στις εβραϊκές, ελληνικές και αρμενικές κοινότητες. Τούρκοι εκπρόσωποι στη Λωζάνη απέρριψαν την έννοια των εθνοτικών μειονοτήτων στην Τουρκία, αρνούμενοι έτσι να έχουν πολιτιστικά, γλωσσικά ή άλλα μειονοτικά δικαιώματα για τέτοιες ομάδες.

Με την απώλεια των συμμετοχών της στην Ευρώπη και τα αραβικά εδάφη, καθώς και τις γενοκτονικές εκστρατείες κατά των Χριστιανών σε οθωμανικά εδάφη, οι Κούρδοι ξεχώρισαν ως η μόνη σημαντική μειονότητα της Τουρκίας το 1923.

Η άρνηση των Τούρκων διπλωματών να αναγνωρίσουν τα δικαιώματα των εθνοτικών μειονοτήτων στη Λωζάνη είχε ως στόχο την καταπολέμηση των Κούρδων. Η πολιτική τους αποτέλεσε το πρώτο βήμα για την προδοσία προηγούμενων υποσχέσεων αναγνώρισης και αυτοδιοίκησης στους Κούρδους οι οποίοι συμμετείχαν στον πόλεμο ανεξαρτησίας της Τουρκίας.

Κάτω από μουσουλμανικό σουλτανάτο και χαλιφάτο, οι Κούρδοι (η μεγάλη πλειοψηφία των οποίων είναι Σουνίτες Μουσουλμάνοι) θα μπορούσαν να έχουν ισόνομη θέση. Ήταν επομένως λογικό για τους Κούρδους να ενωθούν με τους Τούρκους στον αγώνα για αυτούς τους δύο θεσμούς το 1920. Ύστερα ο Ατατούρκ κατήργησε το σουλτανάτο το 1923 και το χαλιφάτο το 1924, αντικαθιστώντας το με μια κοσμική έννοια έθνους-κράτους που εισήχθη από τμήματα της Ευρώπης.

Λαμβάνοντας το σύνθημά του από τη Γαλλία ειδικότερα, ο Ατατούρκ στη συνέχεια προσπάθησε να κάνει το τουρκικό κράτος και το έθνος εντελώς co-terminous, πράγμα που σημαίνει ότι μόνο μια τουρκική εθνική ταυτότητα θα επιτρέπετο στη νέα Τουρκία. Η κουρδική γλώσσα, ο πολιτισμός, η μουσική, τα ονόματα και οποιεσδήποτε άλλες εκδηλώσεις κουρδικής ταυτότητας τέθηκαν αμέσως εκτός νόμου.

Οι Κούρδοι, όπως ήταν αναμενόμενο, εξεγέρθηκαν κατά της εκκοσμίκευσης και της Τουρκοποίησης του νέου κράτους το 1925 και το 1927-30. Αυτές οι εξεγέρσεις και πολλές επακόλουθες αντιμετωπίστηκαν βάναυσα από την Τουρκία.

Η καταστολή της κουρδικής εξέγερσης στο Ντερσίμ το 1937-38 (μετονομάστηκε σε Τουνσελί από τις τουρκικές αρχές) αναγνωρίζεται από πολλούς ως γενοκτονία, με 10.000-30.000 νεκρούς, συμπεριλαμβανομένων πολιτών που κρυβόντουσαν σε σπηλιές, που δολοφονήθηκαν με δηλητηριώδη αέρια ή κάηκαν ζωντανοί από τις τουρκικές δυνάμεις.

Όταν οι κουρδικές ταραχές άρχισαν να εκδηλώνονται ξανά στην Τουρκία τη δεκαετία του 1960, ένα δεξιό τουρκικό εθνικιστικό περιοδικό προειδοποίησε τους Κούρδους να «θυμούνται τους Αρμένιους» — μια κάπως ειρωνική επιλογή ρητορικής δεδομένης της άρνησης των Τούρκων εθνικιστών να παραδεχθούν ότι οι Οθωμανοί διέπραξαν γενοκτονία εναντίον των Αρμενίων της Ανατολίας, ο αριθμός των οποίων μειώθηκε από περίπου 2 εκατομμύρια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία την παραμονή του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου σε σχεδόν εκατοντάδες μετά το 1915.

Με εξαίρεση την επέμβαση της Τουρκίας το 1974 στην Κύπρο, οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις φαίνεται να ειδικεύονται σε ένα μόνο πράγμα από τη δημιουργία της Τουρκικής Δημοκρατίας: την καταστολή των Κούρδων. Εκτός από την Κύπρο και τη συμμετοχή στον Πόλεμο της Κορέας και την εκστρατεία ”καταιγίδας της ερήμου” του 1991 στο Ιράκ, οι μόνες σημαντικές επιχειρήσεις του τουρκικού στρατού τον 20ο αιώνα αφορούσαν την εξέγερση κατά των Κούρδων.

Οι περισσότερες από τις στρατιωτικές εκστρατείες έλαβαν χώρα στην ίδια την Τουρκία, αλλά από τη δεκαετία του 1980 και μετά ο τουρκικός στρατός διεξήγαγε επίσης συχνά διασυνοριακές επιδρομές στο Ιράκ για να κυνηγήσει αντάρτες του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (ΡΚΚ). Και έτσι συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Η εισβολή και κατοχή του Αφρίν από την Τουρκία στη βόρεια Συρία το 2018 είχε στόχο τις φιλοκουρδικές ομάδες που ήταν ευθυγραμμισμένες με το ΡΚΚ. Η τουρκική εισβολή και κατοχή περιοχών της βόρειας Συρίας ανατολικά του Αφρίν τον Οκτώβριο του 2019 είχε τον ίδιο στόχο.

Αν και δεν είχαν σημειωθεί σημαντικές επιθέσεις από τις κουρδικές δυνάμεις στη Συρία-Τουρκία από την έναρξη του συριακού εμφυλίου πολέμου το 2011, η Τουρκία ισχυρίστηκε ότι πρέπει να καταλάβει και να δημιουργήσει «ζώνες ασφαλείας» στη βόρεια Συρία. Οι τουρκικές εισβολές απείλησαν σοβαρά τις επιχειρήσεις υπό κουρδική ηγεσία εναντίον του Daesh στη Συρία.

Αν και μπορεί κανείς να μην το γνωρίζει από την ελάχιστη κάλυψη των ΜΜΕ, εδώ και αρκετά χρόνια, σχεδόν εβδομαδιαία τουρκικά αεροσκάφη βομβαρδίζουν το Ιρακινό Κουρδιστάν, με εντυπωσιακά παρόμοια ρητορική σχετικά με τις απαραίτητες “ζώνες ασφαλείας”. Η πιο πρόσφατη σειρά επιχειρήσεων (που ονομάστηκε Claw-Eagle και Claw-Tiger) αφορούσε ανάπτυξη τουρκικών χερσαίων και εναέριων στρατευμάτων στην περιοχή. Μέσω αυτών των επιχειρήσεων δημιουργήθηκαν αρκετές τουρκικές βάσεις, δεδομένων αυτών που υπάρχουν ήδη στο Ιρακινό Κουρδιστάν από τα μέσα της δεκαετίας του 1990.

Οι επιθέσεις το καλοκαίρι του 2020 φαίνεται επίσης να διεξάγονται σε συνεργασία με ιρανικές δυνάμεις και με τουρκικές αεροπορικές επιδρομές εναντίον μαχητών του Κόμματος Ελεύθερης Ζωής του Ιρανικού Κουρδιστάν (PJAK), ενός ιρανο-κουρδικού κόμματος ευθυγραμμισμένου με το ΡΚΚ.

Πρόσφατα, επίθεση τουρκικού μη επανδρωμένου αεροσκάφους σκότωσε δύο υψηλόβαθμους αξιωματικούς του ιρακινού στρατού, οι οποίοι συναντήθηκαν με μαχητές του ΡΚΚ στο βόρειο Ιράκ έπειτα από συγκρούσεις μεταξύ των δύο. Τόσο η Βαγδάτη όσο και η Ερμπίλ, έδρα της Αυτόνομης Περιοχής του Κουρδιστάν στο Ιράκ, έχουν επανειλημμένα διαμαρτυρηθεί κατά των παραβιάσεων της ιρακινής κυριαρχίας από την Τουρκία, αλλά με μικρές συνέπειες.

Η Τουρκία διεκδικεί το δικαίωμα να υπερασπιστεί τον εαυτό της και να δράσει ενάντια στην παρουσία του ΡΚΚ στο Ιράκ ή ενάντια κουρδικών ομάδων που είναι ευθυγραμμισμένες με το ΡΚΚ στη Συρία.Εάν η απλή παρουσία τέτοιων ομάδων, ειδικά στα πολύ ορεινά και δυσχερή ως προς έλεγχο εδάφη κατά μήκος των συνόρων, δικαιολογεί εισβολές και καταλήψεις αραβικών εδαφών, μια παρόμοια λογική θα μπορούσε θεωρητικά να χρησιμοποιηθεί από το Ισραήλ ή τις ΗΠΑ για να στοχεύσει παλαιστίνιους ηγέτες της Χαμάς που φιλοξενήθηκαν χθες στην Άγκυρα και την Κωνσταντινούπολη. Για να μην πω τίποτα για τις αραβικές χώρες των οποίων οι ισλαμιστές επικριτές διεξάγουν εκτεταμένες εκστρατείες προπαγάνδας που δρουν από το τουρκικό έδαφος.

Η επίσημη τουρκική προσέγγιση των τελευταίων 100 ετών μοιάζει μάλλον με πολιτική αντίστασης κατά της κουρδικής αυτοδιοίκησης “ακόμα κι αν βρίσκεται στην Αλάσκα”, όπως λέει ένα δημοφιλές τουρκικό αστείο. Όταν η Τουρκία εισέβαλε στη βόρεια Συρία το 2018 και το 2019, μια δικαιολογία που προσέφεραν οι Τούρκοι ηγέτες ήταν ότι δεν ήθελαν «να δουν τη Συρία να γίνεται άλλο ένα βόρειο Ιράκ». Με αυτό, εννοούσαν την κουρδική αυτονομία στο Ιράκ, φυσικά.

Εκατό χρόνια μετά τη Συνθήκη των Σεβρών, μοιάζει με “le plus ça change, le plus c’est pareil”

• David Romano is Thomas G. Strong Professor of Middle East Politics at Missouri State University.

Μετάφραση Χωριανόπουλος Άγγελος

πηγή: www.arabnews.gr

Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις που αφορούν τα εθνικά θέματα, τις διεθνείς σχέσεις, την εξωτερική πολιτική, τα ελληνοτουρκικά και την εθνική άμυνα.