Δρ. Βενιαμίν Καρακωστάνογλου*

Καθώς εξελίσσεται το θέατρο του παραλόγου των τουρκικών ενεργειών στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο, θα επισημάνω μερικά κρίσιμα σημεία του Δικαίου της Θάλασσας (ΔτΘ) και τις απαραίτητες κινήσεις για μία επιτυχή αντίδραση της Ελλάδος.

1. Η Τουρκία, με την δράση των ερευνητικών σκαφών της και των πλωτών γεωτρυπάνων της σε περιοχές που διεκδικεί η Ελλάδα επικαλούμενη το Δίκαιο της Θάλασσας (άρθρο 121 της ομώνυμης Σύμβασης του 1982), επιχειρεί μονομερή και άρα αυθαίρετη οριοθέτηση και μάλιστα με χάρτες και διακηρύξεις που σαφώς αντιβαίνουν στο γράμμα και το πνεύμα του Διεθνούς Δικαίου. Αντίθετα, η Ελλάδα δεν προέβη σε μονομερείς οριοθετήσεις, και απέφυγε να δώσει άδειες εξερεύνησης σε περιοχές του Αιγαίου και Νότια και Ανατολικά της γραμμής Ρόδου, Κρήτης και πέριξ (ιδίως Νότια) του συμπλέγματος του Καστελλόριζου. Διεκδικεί βέβαια συγκεκριμένες θαλάσσιες-υποθαλάσιες περιοχές, αλλά αποφεύγει να ενεργήσει εκεί πράξεις εξερεύνησης (ηχοβολιστικές έρευνες, διασκοπήσεις, γεωτρήσεις), καθώς δεν υπάρχουν συμφωνημένες γραμμές οριοθέτησης και έχει εκδηλωθεί ταυτόχρονη διεκδίκηση της Τουρκίας, παρά το ότι είναι προδήλως παράνομη. Στο παρελθόν η Ελλάδα επεδίωξε δικαστική οριοθέτηση στο Αιγαίο, αλλά λόγω της άρνησης της Τουρκίας να συμπράξει αποδεχόμενη την αρμοδιότητα του Διεθνούς Δικαστηρίου (Χάγης), η προσπάθεια απέτυχε (1976-1978).
2. Με δεδομένη την απόρριψη της Σύμβασης Δικαίου της Θάλασσας από την Τουρκία και την δεδηλωμένη άρνησή της (παρανόμως) να αποδεχθεί ολικώς ή μερικώς τα δικαιώματα των νησιών σε θαλάσσιες ζώνες, ήταν μάταιο να υπάρξει διαπραγμάτευση μαζί της από την Ελλάδα, ενώ από το 1995, που η Ελλάδα επικύρωσε τη Σύμβαση του ΔτΘ, η Τουρκία την απειλεί με πόλεμο (παραβιάζοντας τη θεμελιωδέστερη διάταξη του Χάρτη του ΟΗΕ, άρθρο 2 παρ.4), αν επεκτείνει την Αιγιαλίτιδα Ζώνη της πέραν των 6 ν.μ., μέχρι τα 12 ν.μ. που δικαιούται και μάλιστα μονομερώς. Περιέργως, η Τουρκία από το 1964 έχει επεκτείνει τη δική της Αιγιαλίτιδα Ζώνη στη Μαύρη Θάλασσα και στις Νότιες Μεσογειακές ακτές της, στα 12 ν.μ.! Η Ελλάδα δεν το έπραξε ούτε στο Ιόνιο, στο Κρητικό, κ.λπ.
3. Η Ελλάδα, λόγω όλων των παραπάνω απέφυγε, από δεκαετίες, να αξιοποιήσει και να εφαρμόσει τις προνομιακές ρυθμίσεις του ΔτΘ, αν και με τα 15.000 χιλιόμετρα ακτών που διαθέτει, θα μπορούσε να διεκδικήσει θαλάσσιες ζώνες (Αιγιαλίτιδα και Συνορεύουσα, Υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ) που έχουν έκταση 494.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, δηλαδή 3,7 φορές την εδαφική έκταση της χώρας!
4. Η Ελληνική αυτή «αυτοσυγκράτηση» (δηλαδή ατολμία, φοβικό σύνδρομο, ολιγωρία) αποθράσυνε την Τουρκία, η οποία, αφού αύξησε τον πληθυσμό, την οικονομία της και κυρίως το στρατιωτικό δυναμικό της (για καθαρά επιθετικούς λόγους), επιχειρεί εδώ και αρκετά χρόνια να επεκταθεί σε βάρος της Ελλάδος και της Κύπρου στις μεταξύ μας θάλασσες (Αιγαίο, Ανατ. Μεσόγειο, μέχρι και Νοτίως της Κρήτης!), με την δημιουργία φαντασιακών, προπαγανδιστικών θεωριών για να φανατίσει τον λαό της (Γαλάζια Πατρίδα). Αντίστοιχα στην ξηρά, διεκδικεί επιθετικά νέα εδάφη και παρουσία, με ποικίλα προσχήματα, δήθεν «ειρηνευτικών» επιχειρήσεων με στρατιωτικές δυνάμεις, στη Συρία, στο Ιράκ, στην Αρμενία, στη Λιβύη, στη Σομαλία, στο Σουδάν και βέβαια παραμένοντας στη Βόρεια κατεχόμενη Κύπρο επί 46 χρόνια. Ταυτόχρονα δημιουργεί στρατιωτικές βάσεις και στην Αλβανία, στο Κατάρ και εξοπλίζει τα Σκόπια. Ένας ολοκληρωμένος νεο-οθωμανισμός-ιμπεριαλισμός, που θυμίζει την Ναζιστική Γερμανία λίγο πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο!
5. Επιστρέφοντας στις παράνομες τουρκικές έρευνες στην Υφαλοκρηπίδα στην Ανατολική Μεσόγειο, πρέπει να τονίσουμε ότι, σύμφωνα με το άρθρο 77 της Σύμβασης ΔτΘ, το παράκτιο κράτος έχει αποκλειστικά κυριαρχικά δικαιώματα εξερεύνησης και εκμετάλλευσης σ’ αυτήν. Άρα, η Τουρκική ερευνητική δράση, εφόσον αποτελεί εφαρμοσμένη (και όχι απλά επιστημονική) έρευνα και στοχεύει να αποκτήσει πληροφορίες για ενδεχόμενα κοιτάσματα υδρογονανθράκων στην περιοχή που διεκδικεί η Ελλάδα, αποτελεί παράνομη ενέργεια. Η Ελλάδα έχει δικαίωμα να σταματήσει αυτές τις έρευνες που αφορούν Υφαλοκρηπίδα διεκδικούμενη από την ίδια, και χωρίς να αφορούν την Αιγιαλίτιδα Ζώνη της των 6 ν.μ. ή την μελλοντική των 12 ν.μ., εφόσον επεκταθεί. Άρα η σχετική συζήτηση με αφορμή τις δηλώσεις του κ. Γεραπετρίτη είναι άνευ σημασίας.
6. Πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψιν ότι, σύμφωνα με το ίδιο άρθρο 77, παράγραφοι 2 και 3, αν το παράκτιο κράτος (π.χ. Ελλάδα) δεν εξερευνά την Υφαλοκρηπίδα, ή δεν εκμεταλλεύεται τους φυσικούς πόρους της, κανείς δεν μπορεί να αναλάβει αυτές τις δραστηριότητες χωρίς τη ρητή συναίνεση του παράκτιου κράτους. Επίσης, τα δικαιώματα στην Υφαλοκρηπίδα δεν εξαρτώνται από την πραγματική ή ιδεατή κατοχή ή από οποιαδήποτε ρητή διακήρυξη. Και αυτό γιατί τα δικαιώματα στην Υφαλοκρηπίδα υπάρχουν «εξαρχής και εφεαυτών». Αντίθετα για την ΑΟΖ χρειάζεται να γίνει ρητή διακήρυξη.

Αν η Τουρκία, λοιπόν, προσδοκά με τις ερευνητικές ενέργειες στην Ελληνική Υφαλοκρηπίδα να αποκτήσει δικαιώματα επ’ αυτής διά «χρησικτησίας», ματαιοπονεί! Αυτό είχει δηλώσει το Δικαστήριο της Χάγης το 1976, στην Απόφαση για την Αίτηση Ασφαλιστικών Μέτρων που είχε καταθέσει η Ελλάδα. Βέβαια η θέση του Δικαστηρίου ότι το θιγόμενο κράτος (Ελλάδα) μπορεί πάντα να ζητήσει αποζημίωση για την ζημία που υπέστη από την παράνομη εξερεύνηση ή και εκμετάλλευση του τρίτου κράτους (Τουρκίας), είναι εντελώς απλουστευτική, καθώς δεν είναι εύκολο να υπολογιστεί η ζημία και πίσω από τις έρευνες ή την εκμετάλλευση φυσικών πόρων, υποκρύπτεται ο σφετερισμός κυριαρχικών δικαιωμάτων και διεκδίκηση θαλάσσιας περιοχής  οικονομικής κυριαρχίας του θιγόμενου κράτους!

Ένα σοβαρό κυρίαρχο κράτος, μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του ΝΑΤΟ, κ.λπ., δεν μπορεί να επιτρέπει διά της ανοχής του πειρατικές ενέργειες σε περιοχές κυριαρχικών δικαιωμάτων του, δηλαδή ποιοτικά ταυτόσημες με την κυριαρχία που ασκεί στο έδαφος και στην Αιγιαλίτιδα Ζώνη του.

7. Ενόψει όλων των παραπάνω, η Ελλάδα οφείλει:

α)    Με διαπιστωμένη την συνεχιζόμενη και διευρυνόμενη τουρκική προκλητικότητα απέναντι στην Ελλάδα, την Κύπρο και συνολικά την Ευρωπαϊκή Ένωση, να αρνηθεί οποιονδήποτε διερευνητικό διάλογο με την Τουρκία.

β)    Να απαιτήσει σοβαρές οικονομικές κυρώσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς την Τουρκία. Η αναστολή της Τελωνειακής Ένωσης, κάθε χρηματοδοτικού πρωτοκόλλου και το πλήρες embargo όπλων, είναι δύο πρώτα μέτρα. Η Γερμανία πρέπει να πιεσθεί να μην παραδώσει τα 6 σύγχρονα υποβρύχια στην Τουρκία, όσο διαρκεί η τουρκική επιθετικότητα. Ας θυμηθεί η Γερμανία πόσα δεινά και ανθρώπινες απώλειες προκάλεσε στη χώρα μας με τη βάρβαρη κατοχή στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο! Ας μην συμβάλει σε νέες συμφορές και απειλές! Ας αποδείξει έμπρακτα την Ευρωπαϊκή αλληλεγγύη της και τη συμμαχική της ιδιότητα προς την πάντοτε νομιμόφρονα Ελλάδα.

γ)    Οι προϋποθέσεις που πρέπει να τεθούν από την Ελλάδα για να διεξαχθεί οποιαδήποτε συζήτηση με την Τουρκία είναι αθροιστικά:

• • Ρητή άρση οποιασδήποτε αμφισβήτησης συνόρων (δηλαδή μη αμφισβήτηση της  Συνθήκης της Λωζάννης, μη διεκδίκηση δήθεν κατεχόμενων νησιών και παύση υποστήριξης αποσχιστικών κινήσεων στη Δυτική Θράκη).
  • Άνευ όρων αποδοχή του πλαισίου επίλυσης του Κυπριακού, μέσω γνήσιας Ομοσπονδίας και άμεσης απομάκρυνσης των κατοχικών στρατευμάτων και βέβαια χωρίς δικαίωμα εγγύησης τρίτης χώρας.
  • Ακύρωση του γελοίου και παράνομου Τουρκολιβυκού Συμφώνου του 2019.

δ)    Πριν από οποιονδήποτε διάλογο για οριοθέτηση Υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ, η χώρα μας πρέπει να επεκτείνει την Αιγιαλίτιδα Ζώνη της παντού στα 12 ν.μ., παρέχοντας ίσως (και με ανταλλάγματα) διαύλους επαρκούς πλάτους μεταξύ των ελληνικών νησιών του Ανατολικού Αιγαίου στην Τουρκία.

ε)    Η ημερήσια διάταξη των όποιων συνομιλιών θα περιορίζεται αυστηρά στην οριοθέτηση Υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ, αφού προηγουμένως η δεύτερη θα έχει θεσπιστεί από την Ελλάδα. Αυτό δεν έχει συμβεί ακόμη, παρά την Ελληνοϊταλική και Ελληνοαιγυπτιακή οριοθέτηση, όπου συμφωνήθηκε όριο για μελλοντική διακήρυξη ελληνικής ΑΟΖ, η οποία απαιτεί την υιοθέτηση πολύπλοκου κανονιστικού πλαισίου για θέματα Αλιείας, ζώντων φυσικών πόρων και Περιβαλλοντικής Προστασίας, ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, κ.λπ.

Ορίζοντας από τώρα αυστηρές κόκκινες γραμμές της η Ελλάδα, θα αποφύγει την βέβαιη τουρκική προσπάθεια να ενταχθούν στο διάλογο οι παράνομες εδαφικές διεκδικήσεις της (γκρίζες ζώνες, αφοπλισμός νησιών, παράνομη περιοχή έρευνας-διάσωσης, κ.λπ.). Έτσι, θα αποφύγουμε να κατηγορηθεί η χώρα μας για την (βέβαιη) κατάρρευση των συνομιλιών.

στ)  Μέχρι τον Δεκέμβριο-Ιανουάριο η Ελλάδα πρέπει να αποφύγει σύγκρουση με την Τουρκία, ώστε να αναλάβει ο νέος Αμερικανός Πρόεδρος και να επιβληθούν οικονομικές κυρώσεις από το Συμβούλιο Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Τουρκία. Να παρακολουθεί στενά όμως τις παράνομες δράσεις της στις θάλασσες και τον εναέριο χώρο και να καταδεικνύει την αντίθεση και ετοιμότητά της.

ζ)    Να δηλώσει η Ελλάδα ότι θα λάβει αντίμετρα (veto, κ.λπ.) για κάθε χώρα που θα στηρίξει στρατιωτικά ή διπλωματικά την Τουρκία, είτε ανήκει στην Ευρωπαϊκή Ένωση-ΝΑΤΟ είτε όχι. Η Αλβανία, τα Σκόπια και η Βουλγαρία, πρέπει να αποδείξουν ότι ιεραρχούν υψηλότερα την Ευρωπαϊκή προοπτική ή θέση τους, από την οικονομική ή άλλη σχέση τους με την επιθετική Τουρκία.

η)    Ενόψει πιθανότατης σύγκρουσης με την Τουρκία, πρέπει να πάψει να δέχεται πρόσφυγες ή (κυρίως) μετανάστες η Ελλάδα, ιδίως στα νησιά, λόγω ασφάλειας και δημόσιας τάξης.

θ)    Πρέπει επιτέλους, μετά από τόσες προσβολές της Τουρκίας προς την Ευρώπη, να αλλάξει η θεώρηση της Τουρκίας ως εταίρου και συμμάχου, και να αντιμετωπισθεί ως χώρα επικίνδυνη για την ειρήνη και την σταθερότητα, χώρα ταραξίας!

*Διεθνολόγος, Λέκτορας Τομέα Διεθνών Σπουδών Νομικής Σχολής Α.Π.Θ.

Πρόεδρος του Περιφερειακού Συμβουλίου Κεντρικής Μακεδονίας

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Μακεδονία

Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις που αφορούν τα εθνικά θέματα, τις διεθνείς σχέσεις, την εξωτερική πολιτική, τα ελληνοτουρκικά και την εθνική άμυνα.