Ο Τζο Μπάιντεν είναι ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ-Πώς διαμορφώνεται το διεθνές πολιτικό σκηνικό και ποια η εξέλιξη στα ελληνοτουρκικά-Ο διεθνολόγος, Σταύρος Καλεντερίδης μιλά στο News2u για την επόμενη μέρα
Συνέντευξη στη ΒΙΚΥ ΚΑΛΟΦΩΤΙΑ
Η πρώτη δήλωση του 46ου προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, Τζο Μπάιντεν μετά την μεγάλη νίκη του στις εκλογές απέναντι στον Ρεπουμπλικάνο, Ντόναλντ Τραμπ, ήταν ξεκάθαρη. Κάλεσε τους πολίτες να ενωθούν όλοι σε μία προσπάθεια να ορθοποδήσει η χώρα τους ανοίγοντας από κοινού ένα ολοκαίνουριο κεφάλαιο. Την ίδια στιγμή που οι ηγέτες όλου του κόσμου διαβιβάζουν στον Τζο Μπάιντεν τις ευχές τους και ο ίδιος κάνει ήδη σκέψεις για το πώς θα στελεχώσει το νέο υπουργικό συμβούλιο, ο απερχόμενος πρόεδρος εξακολουθεί να μιλάει για νοθεία των εκλογικών αποτελεσμάτων εκφράζοντας την πρόθεσή του να προσφύγει στο Ανώτατο Δικαστήριο.
Το News2u.gr επικοινώνησε με τον πολιτικό επιστήμονα, διεθνολόγο και επικοινωνιολόγο, Σταύρο Καλεντερίδη, θέτοντας ερωτήματα σχετικά με το τι σημαίνει η εκλογή Μπάιντεν για την διαμόρφωση του ευρύτερου πολιτικού σκηνικού και πώς αυτή ενδέχεται να επηρεάσει από εδώ και στο εξής τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Στην πρώτη του επίσημη ομιλία ως νέος πρόεδρος των ΗΠΑ, ο Τζο Μπάιντεν, μίλησε για τους στόχους του, όπως η διαχείριση της πανδημίας, η ανάταξη της οικονομίας και η αναδιαμόρφωση της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Είναι αρκετά πρόσφορο το έδαφος τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή για να αρχίσουν να υλοποιούνται;
Η αλήθεια είναι πως ο απερχόμενος πλέον Πρόεδρος Τραμπ θα διατηρήσει την εξουσία στην Ουάσιγκτον σχεδόν για τους επόμενους τρεις μήνες. Συνήθως το διάστημα αυτό, οι απερχόμενοι Πρόεδροι περιορίζουν τις δραστηριότητές τους και δεν λαμβάνουν σημαντικές αποφάσεις καθώς δεν διαθέτουν πλέον τη σχετική πολιτική νομιμοποίηση. Ωστόσο θεωρείται πολύ πιθανό πως ο Τραμπ θα «σπάσει» και αυτή τη συνήθη πρακτική και ενδεχομένως να λάβει αποφάσεις που θα επηρεάσουν την εσωτερική κατάσταση των ΗΠΑ για το 2021.
Σε κάθε περίπτωση οι προτεραιότητες του νεοεκλεγέντος Προέδρου Μπάιντεν είναι σαφείς. Η άμεση δημιουργία ομάδας ειδικών και επιστημόνων για την αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης θα μονοπωλήσει το ενδιαφέρον του Μπάιντεν μέχρι και την ορκωμοσία του στις 20 Ιανουαρίου. Το γεγονός πως θα αναλάβει την ηγεσία της χώρας στις αρχές του νέου έτους και εν μέσω του δεύτερου κύματος, προσφέρει τη δυνατότητα στον Μπάιντεν να χαράξει μία εντελώς διαφορετική αλλά σαφή στρατηγική για την αντιμετώπιση της πανδημίας.
Οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις θα ακολουθήσουν και θα συνοδεύσουν υποχρεωτικά την αντιμετώπιση της κρίσης, ωστόσο η επιτυχία τους θα κριθεί από τις πολιτικές ισορροπίες στα δύο νομοθετικά σώματα, όπου τα πράγματα δείχνουν πως θα υπάρξουν ισχνές πλειοψηφίες και συνεπώς ανάγκη συμβιβασμών και συνεργασίας. Σε κάθε περίπτωση, προσθέτοντας στα ανωτέρω τον κοινωνικό διχασμό και την πόλωση στο εσωτερικό, οι ΗΠΑ αναμένεται να συνεχίσουν να ομφαλοσκοπούν κατά τους πρώτους μήνες του ’21, το οποίο σημαίνει ότι δεν επίκειται ραγδαία αλλαγή στην εξωτερική πολιτική τους.
Ποια ήταν τα πιο καθοριστικά στοιχεία που έπεισαν τελικά τους Αμερικανούς πολίτες να πιστέψουν στον 46ο πρόεδρο της χώρας τους;
Αδιαμφισβήτητα σημαντικό ρόλο στην εκλογική διαδικασία έπαιξε η διαχείριση της πανδημίας. Ωστόσο η οικονομία ήταν αυτή που πρωταγωνίστησε στα ενδιαφέροντα του εκλογικού σώματος ενώ η διαχείριση της υγειονομικής κρίσης επεξέτεινε τις ανησυχίες των πολιτών για τις υπαρκτές αδυναμίες της οικονομίας και την απώλεια θέσεων εργασίας. Τέλος, σημαντική επιρροή στην κάλπη άσκησαν και τα κοινωνικά ζητήματα τα οποία υπήρξαν ιδιαίτερα τεταμένα στις ΗΠΑ κατά τους τελευταίους μήνες, και αφορούσαν θέματα κοινωνικής και φυλετικής ισότητας.
Τι είναι αυτό που επιβάλλεται να προσέξει ιδιαίτερα ο Δημοκρατικός εκλεγμένος Τζο Μπάιντεν προκειμένου να αποφύγει ένα πιθανό ολίσθημα στο άμεσο αλλά και μακρινό μέλλον;
Η μεγαλύτερη απειλή για την νέα κυβέρνηση θα είναι η οικονομική διαχείριση της πανδημίας. Η εκπεφρασμένη θέση πολλών Δημοκρατικών Γερουσιαστών και Βουλευτών είναι ο δανεισμός και η υποστήριξη της οικονομίας με παροχές και ρευστότητα, έτσι ώστε να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η υγειονομική κρίση και οι κοινωνικές της συνέπειες. Ωστόσο με χρέος που έχει ξεπεράσει τα 25 τρις δολάρια, ο νέος Πρόεδρος πρέπει να προχωρήσει με προσεκτικές κινήσεις οι οποίες δεν θα αποδυναμώσουν τη χώρα του, και ιδιαίτερα εν συναρτήσει με τους βασικούς ανταγωνιστές των ΗΠΑ, τη Ρωσία και την Κίνα.
Ποιο είναι το πιθανότερο σενάριο που θα διαμορφωθεί στη διεθνή πολιτική σκηνή αναφορικά με τις σχέσεις των ΗΠΑ με τη Ρωσία, την Κίνα, τους συμμάχους και το ΝΑΤΟ;
Ο μεγαλύτερος ανταγωνιστής των ΗΠΑ σήμερα, σύμφωνα με τον Μπάιντεν, είναι η Κίνα. Η αντιπαλότητα αυτή είναι κυρίως οικονομικής φύσεως και η αντιμετώπισή της θα αποτελέσει βασικό στόχο της νέας κυβέρνησης. Ταυτόχρονα, αναμένεται η σταδιακή επιστροφή των ΗΠΑ στην περιοχή της Ευρώπης και της Μ. Ανατολής. Πρόκειται για περιοχές από τις οποίες είχε αποτραβηχτεί συνειδητά η κυβέρνηση Τραμπ, αφήνοντας άλλους παίχτες να πρωταγωνιστήσουν, όπως η Γαλλία -στα πλαίσια του ΝΑΤΟ- και η Τουρκία στη Μεσόγειο. Ενδιαφέρον προκαλεί να δούμε κατά πόσο αυτή η επιστροφή θα είναι ουσιαστική και τον βαθμό στον οποίο θα καταφέρουν οι ΗΠΑ να ανακτήσουν τις προνομιακές θέσεις που απολάμβαναν στην περιοχή.
Η πρώτη αντίδραση της Άγκυρας μετά την νίκη Μπάιντεν ήρθε μέσω του αντιπροέδρου της Τουρκίας, Φουάτ Οκτάι, ο οποίος υποστήριξε ότι «τα κανάλια επικοινωνίας ανάμεσα στην Άγκυρα και την Ουάσινγκτον θα συνεχίσουν να λειτουργούν όπως και πριν». Κατά πόσο είναι αυτό εφικτό, δεδομένης της πρότερης φιλίας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με τον Ντόναλντ Τραμπ;
Η κατάσταση έχει ξεκάθαρα αλλάξει για τον Πρόεδρο Ερντογάν με την εκλογική ήττα του Τραμπ. Δεν είναι ο Μπάιντεν αυτός που αποτελεί εχθρό της Τουρκίας, αλλά αντιθέτως ήταν ο Τραμπ αυτός που συμπεριφερόταν ως αδιαπραγμάτευτος υποστηρικτής του τούρκου Προέδρου. Όπως είναι γνωστό η φιλία των δύο ανδρών έφτανε σε προσωπικό και μάλλον ύποπτο επίπεδο, με διάφορα σκάνδαλα και μαρτυρίες που φωτογράφιζαν μία όχι και τόσο νόμιμη πολιτική σχέση. Σε κάθε περίπτωση ο Πρόεδρος Τραμπ αποτελούσε μέχρι τώρα τον κυματοθραύστη των κυρώσεων του Κογκρέσου κατά του τουρκικού καθεστώτος, πρακτική την οποία όπως όλα δείχνουν, ο Πρόεδρος Μπάιντεν επιθυμεί να σταματήσει. Αυτό βεβαίως θα επιφέρει νέα πλήγματα στην ήδη χειμαζόμενη τουρκική οικονομία.
Τι θα σημάνει από εδώ και στο εξής η εκλογή του Τζο Μπάιντεν αναφορικά με την Ελλάδα και τις σχέσεις της με την Τουρκία;
Ο Πρόεδρος Μπάιντεν έχει καταδικάσει στο παρελθόν την τουρκική επιθετική συμπεριφορά στην περιοχή. Για παράδειγμα χαρακτήρισε «απαράδεκτη» τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, κάτι το οποίο ο Τραμπ αρνήθηκε να σχολιάσει. Παρ’ όλα αυτά δεν πρέπει να περιμένουμε κάποια συλλήβδην μεταστροφή της συμπεριφοράς των ΗΠΑ στις ελληνοτουρκικές διενέξεις. Πρόκειται άλλωστε για ένα κράτος με διαχρονικό και μακρόχρονο στρατηγικό σχεδιασμό στον οποίο η Τουρκία εξακολουθεί να διαδραματίζει σημαίνοντα ρόλο. Εξίσου σημαντικός και σταθερός είναι και ο ρόλος της αμερικανικής γραφειοκρατίας και των υπηρεσιών τους. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει πλέον μια σαφής και ξεκάθαρη ευκαιρία για την Ελλάδα.
Η χώρα μας έχει κάθε δικαίωμα αλλά και την υποχρέωση να πιέσει όλες τις κυβερνήσεις των συμμαχικών χωρών για να καταδικάσουν και να λάβουν ισχυρά μέτρα κατά της Τουρκίας. Θα είναι εξαιρετικά δύσκολο για την νέα κυβέρνηση Μπάιντεν να παραμείνει σιωπηλή, για παράδειγμα, σχετικά με ζητήματα παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή πρακτικών αυταρχισμού της γείτονος. Γνωρίζουμε τις διώξεις που λαμβάνουν χώρα στην Τουρκία κατά δημοσιογράφων και πολιτικών αντιπάλων του Ερντογάν, και της συνεχιζόμενης γενοκτονίας κατά των Κούρδων. Η Ελλάδα οφείλει να πρωτοστατήσει στις σχετικές διπλωματικές ενέργειες κατά της Τουρκίας και η πίεσή της πρέπει να κατευθυνθεί και προς τον νέο Πρόεδρο των ΗΠΑ.
Ποιος είναι ο ρόλος που πρόκειται να διαδραματίσει η πρώτη γυναίκα, έγχρωμη και με καταγωγή από την Ασία Αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Καμάλα Χάρις, από τη νέα της θέση, στην επιδίωξη του Μπάιντεν να είναι «ένας πρόεδρος που δεν θα διχάζει αλλά θα ενώνει»;
Δυστυχώς ο θεσμός του Αντιπροέδρου των ΗΠΑ είναι εξαιρετικά περιορισμένος, αν όχι καθαρά συμβολικός. Επί της ουσίας, η βαρύτητα και ο ρόλος της νέας Αντιπροέδρου θα προσδιοριστούν από τα καθήκοντα που θα επιλέξει να της αναθέσει ο Πρόεδρος Μπάιντεν. Οι ελπίδες είναι πως θα αξιοποιηθούν οι εμπειρίες της Καμάλα Χάρις στον χώρο της δικαιοσύνης και των δικαιωμάτων, και δεν θα περιοριστεί η παρουσία της σε ρόλο επικοινωνιακής υποστήριξης της νέας ηγεσίας του Λευκού Οίκου.
Ο απερχόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, συνεχίζει να απειλεί με την προσφυγή του στο Ανώτατο Δικαστήριο, κάνοντας λόγο για νοθεία των εκλογικών αποτελεσμάτων. Πρόκειται για κάτι ουτοπικό ή ενδέχεται να υπάρξει όντως μια τόσο σημαντική ανατροπή το επόμενο διάστημα;
Μία τέτοια εξέλιξη θα πρέπει να θεωρείται απίθανη. Το αποτέλεσμα της αναμέτρησης φαίνεται οριστικό καθώς η διαφορά ψήφων αλλά και εκλεκτόρων όλο και μεγαλώνει. Σε κάθε περίπτωση, οι ΗΠΑ διαθέτουν ένα ισχυρό δικαστικό σύστημα, ενώ υπάρχει και ουσιαστική διάκριση εξουσιών, εν αντιθέσει για παράδειγμα με την Ελλάδα. Εάν οι καταγγελίες ευσταθούν και υπάρξουν χειροπιαστές μαρτυρίες, τότε τα δικαστικά σώματα μπορούν να αποφανθούν σχετικά και οι πολίτες μπορούν να τους έχουν εμπιστοσύνη. Ωστόσο επαναλαμβάνω πως το εν λόγω σενάριο φαντάζει μάλλον απίθανο και συνεπώς ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ είναι και θεωρείται από όλους, ο Τζο Μπάιντεν.
