Μία ανακωχή με σπρώξιμο από τη Ρωσία σημαίνει ότι δόθηκε τέλος σε αιματοχυσία έξι εβδομάδων που προκάλεσε το θάνατο σε περισσότερους από 5.000 ανθρώπους. Υπόσχεται ην ευκαιρία για επιστροφή στην πατρίδα για εκατοντάδες χιλιάδες εκτοπισμένους Αζέρους που εκτοπίστηκαν από τις εστίες τους στο διάστημα 1992-1994, όταν οι αρμένικες δυνάμεις κατέλαβαν επτά αζέρικες περιφέρειες γύρω από τη διαφιλονικούμενη περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Ωστόσο, είναι απαραίτητο ένα μαζικό πρόγραμμα ανασυγκρότησης προτού μπορέσει να ξεκινήσει η επανεγκατάσταση.

Είναι μια πολύ αναγκαία ανακωχή, αλλά δεν είναι μια ειρηνευτική συμφωνία. Παραμένει μεγάλη πικρία από την πλευρά των Αρμενίων. Χαρακτηριστικό είναι πως ο νέος πόλεμος εκτόπισε χιλιάδες Αρμένιους που ζούσαν μέσα στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ από τις εστίες τους, και τώρα αντιμετωπίζουν ένα αβέβαιο μέλλον.

Η πλήρης εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν είναι επίσης εκτός συζήτησης όσο το θέμα του status του ίδιου του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, το ερώτημα που προκάλεσε τη σύγκρουση το 1988, παραμένει άλυτο.

Σε μια νικητήρια ομιλία στις 10 Νοεμβρίου, ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν Ilham Aliyev εγκατέλειψε τις δεσμεύσεις που είχε κάνει για να χορηγήσει στο Καραμπάχ “το υψηλότερο status στον κόσμο’ και χλεύασε τον Αρμένιο ομόλογό του με τις λέξεις “το status πήγε στο διάολο. Απέτυχε. Καταστράφηκε, διαλύθηκε. Δεν είναι και δεν θα είναι εδώ. Όσο εγώ είμαι πρόεδρος, δεν θα υπάρξει status”.

Παρά το ότι υπέστη μια συντριπτική ήττα -την οποία σχεδόν σίγουρα θα μπορούσε να είχε αποφύγει εάν διαπραγματευόταν πιο σοβαρά- ο Αρμένιος πρωθυπουργός Nikol Pashinyan αρνήθηκε επίσης να παραδεχθεί το ζήτημα του status και ζήτησε ξανά διεθνή αναγνώριση για το “Αρτσάχ”, όπως αποκαλούν οι Αρμένιοι το Καραμπάχ.

Η Ρωσία, έχοντας αναπτύξει 1.960 στρατιώτες της ειρηνευτικής δύναμης στην περιοχή, βρίσκεται τώρα στο επίκεντρο αυτής της διαδικασίας.

Ο Ρώσος πρόεδρος vladimir Putin μπορεί να δει λόγους για να πιέσει για μια πλήρη ειρηνευτική συμφωνία που αποκαθιστά τις σχέσεις μεταξύ δύο σημαντικών γειτόνων, της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν.

Και πάλι, μπορεί και όχι: εάν οι δύο πλευρές βρίσκονται σε καθεστώς αναστολής των εχθροπραξιών, αυτός είναι ένας καλός λόγος για να παραμείνουν οι ρωσικές ειρηνευτικές δυνάμεις. Η ατζέντα της Ρωσίας αφορά πιθανώς περισσότερο στο να κάνει προβολή της δικής της δύναμης και των εμπορικών διαδρομών, παρά την μακροπρόθεσμη ειρήνη στον Νότιο Καύκασο.

Ένα από τα αποτελέσματα της σύγκρουσης είναι πολύ ξεκάθαρο. Οι δυτικές χώρες οδηγήθηκαν στο περιθώριο και θα πρέπει να εργαστούν σκληρά για να συμμετάσχουν ξανά. Οι προσπάθειες της Γαλλίας και των ΗΠΑ -των δύο άλλων συμπροεδρευουσών χωρών του ΟΑΣΕ στο Μινσκ μαζί με τη Ρωσία- για να μεσολαβήσουν για μια κατάπαυση του πυρός, απέτυχαν.

Μετά από μια αποτυχημένη συνάντηση στην Ουάσιγκτον, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Mike Pompeo διαφήμισε λίγο-πολύ τις δικές του επιδόσεις, επισκεπτόμενος την Τιφλίδα στις 17-18 Νοεμβρίου χωρίς να ταξιδέψει στο Μπακού ή στο Γέρεβαν.

Οι μάχης σταμάτησαν μόνο μετά από παρέμβαση την Μόσχας και σύμφωνα με τον ίδιο τον Putin, μετά από έντονη προσωπική διαμεσολάβηση μέσω τηλεφώνου.

Θα μπορούσε να είχε γίνει διαφορετικά; Η ευρωπαϊκή εμπλοκή σε αυτή τη σύγκρουση ήταν αρκετά έντονη στη δεκαετία του 1990 καθώς ιδρύθηκε ο ΟΑΣΕ. Οι ΗΠΑ και η Γαλλία άσκησαν και οι δύο συντονισμένες κινήσεις για να μεσολαβήσουν μια διευθέτηση στα χρόνια 1999-2001.

Αλλά από το 2008, η Μόσχα ήταν ο κύριος διαμεσολαβητής. Στις μεγάλες συναντήσεις, η Γαλλία και οι ΗΠΑ ήταν αποκλεισμένες από το δωμάτιο στο οποίο λάμβαναν χώρα οι κύριες συζητήσεις, αντιθέτως περίμεναν απ΄έξω για να ενημερωθούν μετά.

Όταν ξέσπασαν οι διαμάχες, η Ουάσιγκτον και άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες ήταν ελάχιστα ορατές. Έχασαν την αξιοπιστία του λαού των Αρμενίων και των Αζέρων στη διάρκεια των μαχών. Οι ευρωπαϊκές δηλώσεις “ανησυχίας” για τον θάνατο αμάχων και οι αναφορές για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων χλευάστηκαν στα κοινωνικά μέσα, ειδικά από την αρμένικη πλευρά.

Σε αυτή την κρίσιμη στιγμή, η Γαλλία αποδείχθηκε επίσης ατυχής διαμεσολαβητής. Δεδομένης της μεγάλης αρμένικης διασποράς στη Γαλλία και του ανταγωνισμού με την Τουρκία, ο Γάλλος πρόεδρος Emmanuel Macron δεν είχε σχεδόν καθόλου επιρροή στο Αζερμπαϊτζάν.

Καθώς η Ρωσία χρειάζεται κάποια νομιμότητα για την συμφωνία ειρήνης, να περιμένουμε ότι θα συνεχιστεί η μορφή συμπροεδρίας της Ομάδας Μινσκ. Στις 19 Νοεμβρίου η ΕΕ επιβεβαίωσε την στήριξη της για τον μηχανισμό.Αλλά σίγουρα ο μηχανισμός σύγκρουσης-διαμεσολάβησης θα επωφεληθεί από αυτή την μεγάλη αναδιοργάνωση.

Η Γαλλία θα πρέπει σοβαρά να εξετάσει την παραίτηση της από την θέση της συν-προεδρίας υπέρ μιας άλλης ευρωπαϊκής χώρας ή μιας θέσης σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Είχε τη θέση για 23 χρόνια και μια χώρα σαν τη Γερμανία ή τη Σουηδία -έχοντας πιο ισορροπημένες σχέσεις με την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν- σχεδόν σίγουρα θα ήταν σε θέση να προσφέρει περισσότερα. Ένα νέο ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών που περιγράφει τις νέες πραγματικότητες και παραμένει πρόκληση, θα ήταν επίσης πολύ βοηθητικό.

Μια ένοπλη σύγκρουση μεταξύ δύο χωρών της Ανατολικής Εταιρικής σχέσης, έχει αμφισβητήσει τις φιλοδοξίες της εε για έναν στρατηγικό ρόλο στο Νότιο Καύκασο. Η ΕΕ απλώς δεν έχει τα θεσμικά εργαλεία για να αντιμετωπίσει την κρίση.

Η Γεωργία, εξαιρετικά επιφυλακτική για το νέο, διεκδικητικό ρόλο της Ρωσίας στο Νότιο Καύκασο, καταλήγει σε συμπεράσματα. Οι πολιτικοί της γεωργιανής αντιπολίτευσης ζήτησαν από τον Pompeo να υποσχεθεί την “ανάπτυξη στρατιωτικών υποδομών των ΗΠΑ στη Γεωργία” ως απάντηση στους Ρώσους στρατιώτες της ειρηνευτικής δύναμης στο Καραμπάχ στο Νότο.

Έχοντας χάσει τον πόλεμο, μπορούν οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί να βοηθήσουν να επιτευχθεί ειρήνη;

Υπάρχουν πολλά που πρέπει να γίνουν -τόσο στο ίδιο το Ναγκόρνο-Καραμπάχ όσο και στις επτά πρώην κατεχόμενες περιφέρειες- και τα οποία θα μπορούσαν να επωφεληθούν από την ευρωπαϊκή γνώση, σε συνεργασία με τις υπηρεσίες των Ηνωμένων Εθνών, από την ανοικοδόμηση και την αποναρκοθέτηση έως τη διευκόλυνση της επανεγκατάστασης.

Το σημαντικό και αμφιλεγόμενο ζήτημα της προστασίας της πολιτικής κληρονομιάς και του να επιτραπεί πρόσβαση στους Αρμένιους σε χώρους λατρείας που τώρα βρίσκονται υπό αζέρικο έλεγχο, απαιτεί διεθνή διευκόλυνση -και θα είναι μια ανησυχία την οποία η αρμένικη κοινότητα των ΗΠΑ θα θέσει στη νέα κυβέρνηση του Joe Biden.

Οι ευρωπαϊκές ΜΚΟ έχουν επίσης καλή ειδίκευση στη διευκόλυνση πρωτοβουλιών διαλόγου μεταξύ φοβισμένων κοινοτήτων που χωρίστηκαν από τον πόλεμο αλλά τώρα είναι πρόθυμοι να ζήσουν ως γείτονες για άλλη μια φορά.

Αυτά είναι εργασίες που ταιριάζουν στις ευρωπαϊκές δεξιότητες. Η δέσμευση εδώ και τα λεφτά που δαπανώνται, θα πρέπει επίσης να παρέχουν κάποια πολιτική μόχλευση τόσο για την ΕΕ όσο και για τα Ηνωμένα Έθνη.

Αλλά αυτή η δέσμευση απαιτεί επίσης μεγάλη ταπεινοφροσύνη. Οι δυτικές δυνάμεις θα πρέπει να αναγνωρίσουν ότι βασικά αυτές επέτρεψαν στον εαυτό τους να είναι απλοί θεατές στην συμφωνία μεγάλων δυνάμεων που σταμάτησε τον νέο πόλεμο για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: https://carnegieeurope.eu/strategiceurope/83267

capitol.gr

Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις που αφορούν τα εθνικά θέματα, τις διεθνείς σχέσεις, την εξωτερική πολιτική, τα ελληνοτουρκικά και την εθνική άμυνα.