Επί δύο χρόνια, το 2016-2018, η Σούζαν Θόρντον ήταν η κορυφαία αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ αρμόδια για την Ανατολική Ασία – Ειρηνικό. Η πρώην υφυπουργός Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών είναι σήμερα senior fellow στο κέντρο μελέτης της Κίνας «Paul Tsai» του Πανεπιστημίου Γέιλ

Οι εξελίξεις στις σχέσεις ΗΠΑ – Κίνας δεν την αφήνουν να κοιμηθεί τα βράδια. Μια εκ βαθέων συνέντευξη για την επικίνδυνη έλλειψη αποχρώσεων στην άσκηση πολιτικής, με φόντο την άνοιξη στους Δελφούς.

– Εχουν λάβει οι Ηνωμένες Πολιτείες τη στρατηγική απόφαση να εμποδίσουν την άνοδο της Κίνας;

– Η πολιτική για την ανάσχεση της Κίνας ξεκίνησε επί Τραμπ, με τη Στρατηγική Εθνικής Ασφαλείας που κατήρτησε. Αλλά η εξωτερική πολιτική του Τραμπ δεν ήταν πολύ συνεκτική, εκείνος είχε τις δικές του ιδέες και οι συντάκτες της Στρατηγικής Εθνικής Ασφαλείας είχαν τις δικές τους. Η ανάληψη της προεδρίας από τον Μπάιντεν ήταν μια ευκαιρία να υπάρξει κάτι πιο κατανοητό. Αυτό που αποφάσισαν ήταν η ανάσχεση της Κίνας. Τώρα θεωρώ ότι είναι εσκεμμένη στρατηγική, παρότι όταν μιλάμε στους Κινέζους λέμε ότι δεν ακολουθούμε στρατηγική ανάσχεσης και όταν μιλάμε σε πολλές άλλες χώρες λέμε δεν σας ζητούμε να επιλέξετε, αλλά κανείς δεν μας πιστεύει.

– Τι περιλαμβάνει αυτή η στρατηγική; Δεν ενέχει κινδύνους;

– Ναι, σοβαρούς, τεράστιους κινδύνους. Αυτός που με κρατάει ξάγρυπνη τα βράδια είναι ο κίνδυνος της Ταϊβάν. Η πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων, Νάνσι Πελόσι, ετοιμάζεται να πάει στην Ταϊβάν με μια αποστολή, θα είναι τεράστια πρόκληση. Και είναι Δημοκρατική, δεν μπορεί κανείς να πει ότι φταίει η αντιπολίτευση. (Λίγες ημέρες μετά την συνομιλία μας, υψηλόβαθμη αντιπροσωπεία του Κογκρέσου πράγματι επισκέφθηκε την Ταϊβάν αλλά η Νάνσι Πελόζι, που είχε διαγνωστεί θετική στον κορωνοϊό, παρέμεινε στις ΗΠΑ)

– Δώστε μου τη θετική ανάγνωση αυτής της πολιτικής.

– Δίνουμε υπερβολική έμφαση στο στρατιωτικό σκέλος, γιατί στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουμε πρόβλημα με την εμπορική πολιτική, δεν μπορούμε να μιλάμε για επέκταση των εμπορικών σχέσεων γιατί υπάρχουν εσωτερικές αντιδράσεις. Νομίζω το θετικό είναι ότι θα μπορούσε να αποτραπεί η επιθετικότητα ή η ανάληψη ρίσκων από την Κίνα. Αυτή θα ήταν η ανάγνωση για όλες αυτές τις συμφωνίες, το AUKUS, την τετράδα, τη στρατηγική για την Ινδία – Ειρηνικό. Το πρόβλημα παρουσιάζεται όταν χρησιμοποιεί κανείς μόνο μέσα αποτροπής χωρίς να καθησυχάζει. Επί Ψυχρού Πολέμου με τη Σοβιετική Ενωση υπήρχε η αμοιβαία εξασφαλισμένη καταστροφή, αλλά συζητούσαμε και θέματα όπως ο έλεγχος των εξοπλισμών. Ηξεραν ότι δεν θέλουμε μια στρατιωτική αντιπαράθεση. Με τους Κινέζους αυτή τη στιγμή λείπει το καθησυχαστικό σκέλος, το είδαμε στα τηλεφωνήματα ανάμεσα στους προέδρους Μπάιντεν και Σι, με τους Κινέζους να ρωτούν ξανά και ξανά: «Παραμένουμε στην πολιτική της ειρηνικής συνύπαρξης; Θα βρούμε τρόπο να αποφύγουμε τον πόλεμο;». Η απάντηση των ΗΠΑ είναι «ναι», αλλά όταν κοιτάξει κανείς τι κάνουμε, φαίνεται αλλιώς, τουλάχιστον στα μάτια των Κινέζων. Ο Μπάιντεν λέει ότι δεν υποστηρίζουμε την ανεξαρτησία της Ταϊβάν αλλά εν συνεχεία πάει εκεί η Πελόσι με μεγάλη αποστολή, πολεμικά πλοία πηγαινοέρχονται στα στενά της Ταϊβάν, μεγάλες στρατιωτικές ασκήσεις γίνονται στην περιοχή. Και αν δεν είναι ανοικτοί οι διπλωματικοί δίαυλοι μέσω των οποίων τους εξηγούμε τι κάνουμε και τους διαβεβαιώνουμε ότι δεν θέλουμε να είμαστε επιθετικοί ή προκλητικοί, δυσκολεύονται να το διαχειριστούν.

– Δεν είναι ανοικτοί οι δίαυλοι;

Στα τηλεφωνήματα ανάμεσα στους προέδρους Μπάιντεν και Σι oι Κινέζοι ρωτούσαν ξανά και ξανά: «Παραμένουμε στην πολιτική της ειρηνικής συνύπαρξης; Θα βρούμε τρόπο να αποφύγουμε τον πόλεμο;».

– Δεν νομίζω ότι συζητάμε πολύ σε καθημερινή βάση με τους Κινέζους. Περιφρονώντας οποιαδήποτε συνεργασία, το αφήγημα γίνεται όλο και πιο αρνητικό. Στην κάθε χώρα η άλλη παρουσιάζεται ως καρικατούρα, με μονοδιάστατο, πολύ αρνητικό τρόπο και αυτό έχει τη δική του δυναμική.

– Ποια είναι τα πραγματικά ζητήματα, με βάση τη δική σας αντίληψη;

– Δεν νομίζω ότι πρέπει να μας λείπει η εμπιστοσύνη στο σύστημά μας, στη δημοκρατία μας ή στην ανταγωνιστικότητα της οικονομίας μας, αλλά μας χρειάζονται σοβαρές εσωτερικές μεταρρυθμίσεις και αυτό δεν έχει καμία σχέση με την Κίνα. Δεν με ανησυχεί η Κίνα ως ανταγωνιστής, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το σύστημά τους, ίσως επειδή γνωρίζω πολλά για την Κίνα.

– Είπατε ότι η Ταϊβάν σας κρατάει ξάγρυπνη;

– Πραγματικά πιστεύω ότι η Ταϊβάν είναι το θέμα. Οι Κινέζοι προειδοποιούν. Ενας από τους λόγους που η Ουκρανία είναι τόσο νευραλγική, είναι γιατί οι Κινέζοι παρουσιάζουν την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ως λάθος των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ. Είναι τελείως παράλογο, αν το δεις. Αυτό που βλέπουν είναι τη Ρωσία να παραπονιέται ότι δεν σεβόμαστε την ασφάλειά της και εμείς να συνεχίζουμε να το αγνοούμε. Βλέπουν ακριβώς το ίδιο στον Ειρηνικό. Από το 2016, όταν εξελέγη η Τσάι-Ιν (σ.σ. η πρόεδρος της Ταϊβάν που υποστηρίζει την ανεξαρτησία) μας λένε: «Προσέξτε, αυτό είναι πρόβλημα, σταματήστε να το κάνετε» και εμείς συνεχίζουμε να τους αγνοούμε και προχωρούμε, έτσι το βλέπουν. Κάνουν έναν τέλειο παραλληλισμό και αυτό είναι πολύ επικίνδυνο. Δεν νομίζω ότι οι Κινέζοι θέλουν να κινηθούν στρατιωτικά εναντίον της Ταϊβάν, δεν είναι αυτό το σενάριο που προτιμούν και σίγουρα όχι τώρα, αλλά θα υποχρεωθούν να απαντήσουν σε κάτι που κάνουμε, αν θεωρούν ότι περνάει τη γραμμή. Η γραμμή είναι η μετακίνηση της Ταϊβάν, ανεπίστρεπτα, στην κατεύθυνση της μόνιμης απόσχισης από την Κίνα.

– Θεωρείτε ότι είμαστε κοντά σε στρατιωτική αντιπαράθεση;

– Μια ομάδα ειδικών που ασχολούνται με την Κίνα, στην οποία συμμετέχω, έκανε την περασμένη εβδομάδα μια σφυγμομέτρηση με το ερώτημα ποιες είναι οι πιθανότητες στρατιωτικής σύγκρουσης –όχι απλά ενός επεισοδίου– την επόμενη δεκαετία. Κάποιες απαντήσεις τοποθέτησαν την πιθανότητα έως και στο 60%. Δεν νομίζω να είπε κανείς κάτι λιγότερο από 5%, το οποίο είναι ήδη πολύ υψηλό. Το 60% είναι απαράδεκτο για υπεύθυνες παγκόσμιες δυνάμεις σε αυτή τη φάση της ιστορίας της ανθρωπότητας.

– Φέρνει η κρίση στην Ουκρανία πιο κοντά την Κίνα και τη Ρωσία;

– Νομίζω ναι. Νιώθουν ότι η Δύση τις αγνοεί, δεν τις σέβεται, τις περικυκλώνει. Στις 4 Φεβρουαρίου έκαναν τη διακήρυξη που λέει ότι δεν υπάρχουν όρια στη φιλία τους, αλλά η εισβολή το αμφισβήτησε αυτό. Δεν νομίζω ότι οι Κινέζοι είναι πολύ χαρούμενοι με τον πόλεμο, δημιουργεί προβλήματα που ο Σι Τζινπίνγκ δεν θα ήθελε να έχει, ειδικά φέτος που είναι η χρονιά της πολιτικής γι’ αυτόν. Αλλά δεν θα δείτε δημόσιες ενδείξεις αυτού. Πάντως, η Κίνα και η Ρωσία έχουν σημαντικές διαφορές ως προς την παγκοσμιοποίηση, η Κίνα θέλει να τη διατηρήσει γιατί έχει επωφεληθεί πολύ από αυτήν, ενώ οι Ρώσοι φαίνεται ότι απολαμβάνουν το να δημιουργούν προβλήματα με πολλούς τρόπους στο διεθνές σύστημα. Μακροπρόθεσμα έχω τις αμφιβολίες μου για το αν θα υπάρχουν στενές σχέσεις Κίνας – Ρωσίας, αλλά σίγουρα αυτή η αντιδυτική δυναμική τις φέρνει πιο κοντά.

Καθημερινή