Υποναύαρχος (Ο) Δ. Γεωργαντάς ΠΝ ε.α.

Ιωάννα – Θεοδοσία Γεωργαντά

Αντί Προλόγου

Ήταν γιος εύπορης οικογένειας. Είχε μεγάλο εύρος γνώσεων. Ήταν σημαντικός επαγγελματίας λογογράφος, αλλά ασκούσε ως κατήγορος σημαντικές πολιτικές δίκες, όπως του Φιλοκράτη το 343 π.Χ.

Διατήρησε την αιώνια εχθρότητά του στη Μακεδονία και ήταν υποστηρικτής του Λαμιακού πολέμου (322 π.Χ.). Εκφώνησε τον «Επιτάφιο» λόγο για τους Αθηναίους πεσόντες στο Λαμιακό πόλεμο. Συμφιλιώθηκε με τον ρήτορα Δημοσθένη, με τον οποίο μετά την ήττα στην Κραννώνα, εξοντώθηκαν από τους Μακεδόνες.

Το μικρό διασωθέν τμήμα του έργου του μας προσφέρει δείγμα της πνευματικής του ανωτερότητας στην εποχή του.

«Η μεγαλύτερη ένδειξη απαιδευσίας είναι το να βρίζει κάποιος» Υπερείδης

Ο Βίος του

«Όταν υπάρχει η εκδήλωση άδικης συμπεριφοράς πρέπει να κλείνονται οι δρόμοι προς αυτόν» Υπερείδης

«Άπαξ και ριζώσει το κακό και πολυκαιρίσει σαν χρόνια νόσος, τότε είναι δύσκολο να το καταστείλεις» Υπερείδης

Ο Υπερείδης ήταν ρήτορας και πολιτικός της κλασικής Αθήνας. Γεννήθηκε το 390 π.Χ. στο δήμο Κολλυτού. Ήταν γιος του πλούσιου γαιοκτήμονα Γλαύκιππου και παππούς του ήταν ο Διόνυσος. Η καλή οικονομική κατάσταση της οικογενείας του, του έδωσε τη δυνατότητα να λάβει σποδαία μόρφωση. Διδάχθηκε ρητορική από τον Ισοκράτη και υπήρξε και μαθητής του Πλάτωνα. Ανάμεσα στους συμμαθητές του, στον Πλάτωνα, ήταν και ο Λυκούργος, που μετέπειτα ήταν σε αρκετές υποθέσεις του αντίδικος, αλλά και σε ορισμένες και υπερασπιστής του.

Ξεκίνησε την σταδιοδρομία του στη ρητορική, ασχολούμενος με το επάγγελμα του λογογράφου. Κέρδισε αρκετά χρήματα, με τα οποία αργότερα αγόρασε κτήματα στην Ελευσίνα. Αύξησε τα έσοδά του από τα αγροκτήματα και από κέρδη από δικά του μεταλλεία. Εντάσσονταν στους πλούσιους Αθηναίους, ώστε να ζει με πολυτέλεια και να προσφέρει χορηγίες υπέρ της Αθήνας.

Το 360 π.Χ. μπαίνει στο δημόσιο βίο της Αθήνας και αναπτύσσει πολιτική δραστηριότητα. Σημαντικό λόγος του είναι «Κατά του στρατηγού Αριστοφώντα», τον οποίο κατηγόρησε για την πολιτική του. Για τον Υπερείδη, ο ανωτέρω λόγος του υπήρξε σημαντική πράξη για την οποία πάντοτε υπερηφανεύονταν. Η κατηγορία του για προδοσία εναντίον του Φιλοκράτη το 343 π.Χ., αρχηγό της ομώνυμης ειρήνης, οδήγησαν την πολιτική του ένταξη. Από τότε ακολούθησε τον Δημοσθένη στην αντιμακεδονική παράταξη και αποδείχθηκε σημαντικότατο μέλος της.

Ως αντιπολιτευόμενος τους μακεδονίζοντες της Αθήνας, δημιούργησε την φήμη δημόσιου άντρα και ανέλαβε αρκετές αποστολές. Στη διαμάχη Αθηναίων και Δήλου για το ιερό του Απόλλωνα εκπροσώπησε την Αθήνα. Ήταν διπλωματικός απεσταλμένος στη Θάσο και αντιπρόσωπος στο Συμβούλιο των Αμφικτιονιών. Εστάλη αρκετές φορές ως πρέσβης σε ελληνικές πόλεις, αλλά και σε πελοποννησιακές και νησιά, για να τους παρακινήσει σε συμμαχία κατά των Μακεδόνων. Ακόμη και με προσωπικές εισφορές του βοήθησε στη δημιουργία στόλου για την προστασία έναντι του Φιλίππου Β΄, όταν αυτός προετοίμαζε επιχειρήσεις κατά της Εύβοιας (340/339 π.Χ.). Σημαντική θέση κράτησε κατά την περίοδο της πολιορκίας του Βυζαντίου, όταν εκλέχθηκε τριήραρχος και κατευθύνθηκε σε βοήθεια του αθηναϊκού στόλου, υπό την προστασία του Χάρητα.

Το 338 π.Χ. διεξήχθη η καταστροφική μάχη της Χαιρώνειας για τους Αθηναίους από τους Μακεδόνες του Φιλίππου Β΄. Ο Φίλιππος ήταν πανέτοιμος να εισβάλλει στην Αθήνα. Ο Υπερείδης, λόγω του ότι ήταν βουλευτής, απαγορεύονταν να βρεθεί εκτός πόλης, για να πάρει μέρος στη μάχη. Υποστήριξε την ανάληψη έκτακτων μέτρων και συγκρούστηκε με τον ρήτορα Δημάδη. Με πολιτική τολμηρότητα, αναλογιζόμενος τη δεινή θέση που βρίσκονταν η Αθήνα, πρότεινε με ψήφισμα να γίνουν Αθηναίοι πολίτες οι μέτοικοι και να ελευθερωθούν όλοι οι δούλοι, ώστε να εξοπλίσουν σημαντικό στράτευμα που θα μπορούσε να προβάλλει μεγάλη αντίσταση στον Φίλιππο Β΄. Η πρότασή του απορρίφθηκε και μάλιστα οδηγήθηκε σε δίκη, ο ίδιος με την «γραφή παρανόμων», που υπέβαλλε εναντίον του ο Αριστογείτων. Ο ρήτορας αθωώθηκε, αλλά το πολιτικό κλίμα της Αθήνας δεν ευνόησε την συνέχιση των αγώνων του. Την ίδια περίπου εποχή ανταπεξήλθε επιτυχώς και σε δεύτερη «γραφή παρανόμων» του Διώνδα, ο οποίος τον κατηγόρησε για την πρότασή του να δοθεί τιμητικό στεφάνι στον Δημοσθένη.

Ο Υπερείδης ασχολήθηκε περισσότερο με την λογογραφία. Δεν ξεπούλησε όμως τις πολιτικές του πεποιθήσεις. Μετά τον θάνατο του Φιλίππου Β΄ (330 π.Χ.), δημιουργήθηκε ζήτημα αποχώρησης της Αθήνας από το συνέδριο της Κορίνθου, με σκοπό την πολιτικοστρατιωτική ανασυγκρότηση της Αθήνας κατά των Μακεδόνων. Ο Δημοσθένης καταγγέλθηκε για δωροδοκία στην υπόθεση του Άρπαλου (324 π.Χ.). Ο Υπερείδης ως σημαντικό στέλεχος της αντιμακεδονικής παράταξης, ήταν στη δίκη κατήγορός του, που οδήγησε σε εξορία του Δημοσθένη στην Τροιζήνα. Οι σχέσεις του Υπερείδη με τον Δημοσθένη είχαν δοκιμαστεί έντονα και ήρθαν πολλές φορές σε ρήξη. Η διάστασή τους όμως σε κάποιο σημείο γεφυρώθηκε και αντιμετώπιζε ο ένας τον άλλον ως συνάδελφο / φίλο.

Ο θάνατος του Μεγάλου Αλεξάνδρου (323 π.Χ.) τοποθέτησε στον Υπερείδη και στην αντιμακεδονική παράταξη την ελπίδα ότι η Αθήνα θα ήταν δυνατόν να αποκτήσει την πολιτική ανεξαρτησία της και να αναλάβει τον παραδοσιακό ηγετικό ρόλο στα πολιτικά πράγματα της Ελλάδας. Ο Υπερείδης ξεκίνησε περιοδείες στην Πελοπόννησο, στην προσπάθεια αναζήτησης συμμάχων. Στις περιοδείες αυτές συναντήθηκε και συμβιβάστηκε με τον Δημοσθένη, ο οποίος επέστρεψε στην Αθήνα από την εξορία του. Οι δύο ανωτέρω συνεργάτες μαζί με τον στρατηγό Λεωσθένη, αποτέλεσαν τους πρωταγωνιστές της αντιμακεδονικής εξέγερσης, η οποία εξελίχθηκε στον Λαμιακό πόλεμο (322 π.Χ.).

Ο Λαμιακός πόλεμος έθαψε τις τελευταίες ελπίδες της αντιμακεδονικής παράταξης. Αυτό, γιατί οι εξελίξεις ήταν αδύνατον να σταματήσουν και με την ήττα στην Κραννώνα τέλειωσαν. Ο Υπερείδης, μαζί με τον Δημοσθένη βρίσκονταν πλέον στο στρατόπεδο των ηττημένων. Οι συνεργάτες τους συνελήφθησαν και θανατώθηκαν από τους Μακεδόνες. Ο Δημοσθένης ξέφυγε, αλλά αναγκάστηκε αργότερα να αυτοκτονήσει μπροστά στους διώκτες του. Ο Υπερείδης, πρόλαβε να εκφωνήσει τον φλογερό του «Επιτάφιο» για τους πεσόντες στη μάχη. Υποχρεώθηκε δε να αποχωρήσει, άμεσα από την Αθήνα, καταδικασμένος σε θάνατο από τον Δημάδη, τον αιώνιο αντίπαλό του. Κατέφυγε στην Αίγινα ως ικέτης στον ναό του Αιακού. Στη συνέχεια αναγκάστηκε να παραδοθεί στον Αντίπατρο και να θανατωθεί με βασανιστήρια (322 π.Χ.). Σύμφωνα με την παράδοση φαίνεται να δάγκωσε και να έκοψε την γλώσσα του με τα δόντια του, για να μην καταδώσει μυστικά της Αθήνας.

Η Προσωπικότητά του

«Στο πρόσωπο του ανθρώπου δεν υπάρχει κανένα σημάδι των αντιλήψεών του» Υπερείδης

«Ο Θεός συμβουλεύτηκε τον νου του για να δημιουργήσει τον άντρα. Και την καρδιά του, όταν δημιούργησε την γυναίκα» Υπερείδης

Η ζωή του Υπερείδη ήταν πλούσια σε γεγονότα. Ήταν καλοζωιστής. Αγαπούσε το καλό φαγητό, το κρασί και τις γυναίκες. Έκανε ταραχώδεις δεσμούς με διάσημες εταίρες της εποχής του. Για να εγκαταστήσει στο σπίτι του την εταίρα Μυρρίνη, έδιωξε τον γιο του Γλαύκιππο. Είχε εγκαταστήσει στα κτήματά του στην Ελευσίνα την εταίρα Φίλτη, για την απελευθέρωση της οποίας πλήρωσε ακριβά. Στον Πειραιά, τη γνωστή εταίρα Φρύνη (το όνομά της προήλθε από το υπόλευκο σώμα της), με την οποία συνεργάστηκε σε γνωστό περιστατικό στο δικαστήριο της Ηλιαίας. Η ωραία εταίρα, το πραγματικό της όνομα ήταν Μνησαρέτη, είχε εμπνεύσει τον Απελλή για την δημιουργία του πίνακά του «Αναδυόμενη Αφροδίτη». Ο ρήτορας ανέλαβε για την αθώωσή της όταν καταγγέλθηκε για ασέβεια στους θεούς. Όταν αντιλήφτηκε ότι τα αποδεικτικά του ευρήματα δεν θα καταφέρουν να δείξουν στο δικαστήριο την αθωότητά της, κατέφυγε στον αποτελεσματικότερο τρόπο του. Τράβηξε τον χιτώνα της Φρύνης, γυμνώνοντάς την μπροστά στο δικαστήριο και λέγοντας «Ποιος από εσάς θα καταδικάσει τη δύναμη και το κάλλος της θεάς;». Θαμπωμένοι οι δικαστές την αθώωσαν.

«Η γυναίκα που βγαίνει από το σπίτι της πρέπει να βρίσκεται σε τέτοιο στάδιο της ηλικίας της, ώστε όσοι τη συναντούν να ρωτούν όχι τίνος κόρη είναι, αλλά τίνος μητέρα είναι» Υπερείδης

«Όταν η γυναίκα στολίζεται για τον άντρα της, ας κάνει όπως θέλει. Όταν όμως στολίζεται για να βγει έξω, πρέπει να φοβόμαστε, γιατί οι στολισμοί δεν είναι για τον άντρα της, αλλά για άλλους» Υπερείδης

Το Καλλιτεχνικό του Ύφος

«Η αγωνία είναι τροχοπέδη του λόγου» Υπερείδης

«Μη κινείν κακόν ευ κείμενον» Υπερείδης

Χαρακτηριστικά του είναι η σαφήνεια των έργων του. Ήταν ικανότατος να αναπτύξει τους αποδεικτικούς του συλλογισμούς και να εκθέσει απλά και άμεσα τα γεγονότα του. Από τα έργα του γίνεται φανερό ότι πήρε αρκετά στοιχεία από τον Δημοσθένη και τον Λυσία. Στη γλώσσα του ενσωματώνει τύπους της καθημερινής ομιλίας, που αποτέλεσε σταθμό στην εξέλιξη της ελληνιστικής κοινής.

Αν τα αποτελέσματα των λόγων του ελέγχονταν βάσει του πλήθους και όχι με βάσει την ουσία τους, ο Υπερείδης θα υπερείχε του Δημοσθένη και των άλλων Αττικών ρητόρων. Έχει περισσότερη πολυφωνία και αρετές και πλησιάζει την κορυφή ως πρωταθλητής. Ενώ ως προς τους άλλους αθλητές δεν έχει την πρωτιά σε κάποιο αγώνισμα, ξεπερνάει όμως τους άλλους ανθρώπους. Εκτός από την σύνθεση του Δημοσθένη, ο Υπερείδης μιμείται τα επιτεύγματά του. Από τον Λυσία απορροφά με δεξιοτεχνία τις αρετές και την χάρη του λόγου. Μιλάει απλά, χωρίς να απαριθμεί μονότονα τα στοιχεία του. Περιγράφει τους χαρακτήρες του γλυκά και τους κοσμεί με λιτότητα. Κάνει αστεία με επιτυχία, χλευάζει λεπτά, έχει ανωτερότητα, ειρωνεύεται έντεχνα και κοροϊδεύει με χάρη και αγωγή. Είναι ειδικός να διασύρει, δίνοντας σημασία στο κωμικό στοιχείο και κεντρίζει εύστοχα. Είναι ικανός να προκαλεί οίκτο. Επιδέξιος να αφηγηθεί διεξοδικά τους μύθους. Ειδικός να ανάβει κάποιο θέμα άμεσα, όπως στη Λητώ με το ποιητικό στοιχείο και στον «Επιτάφιο» με το επιδεικτικό.

Από τον Διονύσιο τον Αλικαρνασέα συγκρίθηκε με τον Λυσία, ενώ ο Ερμογένης σημειώνει την ατημελησία και την έλλειψη εγκράτειας στο λεξιλόγιό του. Χρησιμοποιεί ιδιωματισμούς και λεξιλόγιο, που προέρχονται από την κωμωδία και κάνει χρήση χυδαίας γλώσσας. Χρησιμοποιεί πολλές μεταφορές και παρομοιώσεις. Χαρακτηριστικά που αποτελούν τα έξυπνα ευφυολογήματά του. Η ειρωνεία και ο σαρκασμός του είναι άφθονα. Δεν ξεπέφτει σε χυδαίες προσωπικές επιθέσεις, αλλά έχει εμπιστοσύνη στην αντίληψή του και την φυσική ικανότητα να δημιουργεί αίσθηση αυθορμητισμού.

Ο ρήτορας, λίγο ενδιαφέρεται για την αποφυγή της χασμωδίας. Στον «Επιτάφιο» λόγο του χρησιμοποιεί περιοδικό ύφος που μας θυμίζει τον Ισοκράτη. Σε επόμενες εκφράσεις του χρησιμοποιεί ύφος περιοδικό και ρέον και οι προτάσεις του είναι μικρές και κοφτές.

Τα Έργα του

«Μας συνοδεύει η ελπίδα, η οποία είναι εφόδιο των ατυχούντων» Υπερείδης

«Για δύο λόγους οι άνθρωποι αποφεύγουν αδικήματα: ή από φόβο ή από αισχύνη» Υπερείδης

Συνέθεσε λόγους για ευρύς δικαστικές υποθέσεις και στις οποίες συμμετείχε και ο ίδιος προσωπικά. Στο λόγο του «Υπέρ Λυκόφρονος» υποστηρίζει έναν Αθηναίο αξιωματικό που κατηγορείται για μοιχεία, και στην οποία κατήγορος ήταν ο Λυκούργος. Γνωστή υπόθεση είναι η υπεράσπιση της εταίρας Φρύνης, για μία δίκη ασέβειας, και όπου ο Υπερείδης αποκάλυψε τα κάλλη της Φρύνης στους δικαστές.

Κατά τους κριτικούς της αρχαιότητας ο λόγος του «Κατά Αθηνογένους» υπήρξε ένας από τους καλύτερούς του. Ο πελάτης του Υπερείδη ερωτεύτηκε έναν δούλο και ισχυρίστηκε ότι εξαπατήθηκε αγοράζοντας την καταχρεωμένη αρωματοποιία του Αθηνογένους, ώστε ν’ αποκτήσει τον δούλο του. Ο ρήτορας στηρίχθηκε στην παράκληση για δίκαιη αντιμετώπιση, παρά σε συγκεκριμένο νόμο. Ο λόγος του όμως είχε ζωντάνια και λεπτότητα, με μεγάλη σκιαγράφηση του χαρακτήρα των εμπλεκόμενων προσώπων. Η αρχή του εν λόγω λόγου χάθηκε. Το τμήμα που σώθηκε έχει αφηγηματικό μέρος, ένα αποδεικτικό και τον επίλογο. Ο λόγος βρέθηκε σε έναν πάπυρο του δευτέρου π.Χ. αιώνα και είναι από τα παλαιότερα σωζόμενα χειρόγραφα της κλασικής εποχής

Από τον λόγο του «Κατά Φιλιππίδου», που αφορά δίωξη για «γραφή παρανόμων», έχει σωθεί μόνο το τέλος. Στο λόγο του «Υπέρ Ευξένιππου», εκφωνεί τον λόγο για υπεράσπιση ενός εύπορου Αθηναίου, που κατηγορείται ότι μετέφερε σκόπιμα λάθος το όνειρο που είδε όταν κοιμήθηκε στο ιερό του Αμφιάραου, ώστε να μάθει από τον θεό αν ένα κομμάτι γης στον Ωρωπό ήταν ιερό. Ένας από τους κατηγόρους του ήταν πάλι ο Λυκούργος, ενώ ο Ευξένιππος είχε φιλομακεδονικές διαθέσεις.

Στον «Επιτάφιο» λόγο του που είχε συνήθη στοιχεία, περιλαμβανομένων και επαίνων για την Αθήνα και τους εν ζωή. Διακρίνεται όμως για τον προσωπικό φόρο τιμής στον στρατηγό Λεωσθένη. Έκανε σημαντική καινοτομία σε ένα θέμα που ήταν σκόπιμα απρόσωπο. Επικεντρώνεται σε πραγματικά γεγονότα και όχι σε μυθικά και ο λόγος του είναι πλήρης σαφήνειας.

Ο Υπερείδης συνέγραψε εβδομήντα δύο (72) λόγους, από τους οποίους θεωρούνται γνήσιοι, τουλάχιστον οι πενήντα δύο. Το δεύτερο μισό του 19^ου αιώνα σε αιγυπτιακούς παπύρους, σώζονται μεγάλα αποσπάσματα πέντε – έξι λόγων του, από τα οποία εξάγονται σημαντικά στοιχεία για το έργο του. Οι λόγοι αυτοί είναι:

1. «Κατά Δημοσθένους υπέρ του Αρπάλου». Αφιερωμένος εναντίον του Δημοσθένη και άλλων πολιτικών για την διαφθορά τους από τα χρήματα του Αρπάλου. Δεν διαθέτουμε την απολογία του Δημοσθένη, ώστε να σχηματίσουμε αντικειμενική και τεκμηριωμένη γνώμη. Ο Κων. Τσάτσος υποστηρίζει την αθωότητα του Δημοσθένη με σειρά επιχειρημάτων του. Άλλωστε ο Φιλόξενος, που εστάλη από τον Μέγα Αλέξανδρο στην Αθήνα, συνέλαβε τον ταμία του Άρπαλου στη Ρόδο και δημιούργησε τον κατάλογο των πολιτικών που χρηματίστηκαν και μέσα σε αυτούς δεν βρίσκονταν ο Δημοσθένης.

2. «Απολογία Υπέρ Λυκόφρους». Αφιερωμένος σε «εισαγγελία» για μοιχεία σε συνδυασμό με κληρονομικά θέματα. Ποινές που μπορούσαν να υποβληθούν στον Λυκόφρονα, ήταν εξορία ή καταδίκη σε θάνατο. Ο παρών λόγος σώζεται αποσπασματικά. Δυσχεραίνεται η εξαγωγή συμπερασμάτων για την φύση της υπόθεσης και την έκβασή της.

3. «Υπέρ Ευξενίππου Εισαγγελίας Απολογία προς Πολύευκτον». Αφιερωμένος στις διαφορές που ενέσκηψαν κατά την διάρκεια κτηματικής περιουσίας. Μετά τη μάχη της Χαιρώνειας (338 π.Χ.) η περιοχή του Ωρωπού δόθηκε στην Αθήνα και χωρίστηκε σε 5 μέρη, τα οποία δόθηκαν στις δέκα φυλές. Στην περιοχή όμως βρίσκονταν και το ιερό του Αμφιάραου και υφίστατο ζημία από την νέα κατάσταση. Έγινε αντίδραση για το ύψωμα, το οποίο ανήκε τώρα σε δύο φυλές, στην Ιπποθοωντίδα και στην Ακαμαντίδα φυλή. Η εκκλησία του δήμου, εξέλεξε τρεις πολίτες και τους ανέθεσε να κοιμηθούν τη νύχτα στο ναό του Αμφιάραου και να ανακοινώσουν το πρωί τη βούληση του θεού.

Μεταξύ των τριών πολιτών ήταν και ο Ευξένιππος. Αυτός ανακοίνωσε ενώπιον του λαού το όνειρό του, που δεν ήταν ευνοϊκό για τις δύο ανωτέρω αναφερόμενες φυλές. Ο Πολύευκτος πρότεινε ψήφισμα για επιστροφή του υψώματος στο ιερό του Αμφιάραου και την αποζημίωση των φυλών. Ο Πολύευκτος καταδικάστηκε για το προτεινόμενο ψήφισμα «γραφή παρανόμων». Ο Πολύευκτος, με την βοήθεια του Λυκούργου στράφηκε κατά του Ευξένιππου, καταγγέλλοντάς τον με «εισαγγελία». Ο Ευξένιππος ζήτησε την βοήθεια του Υπερείδη, ο οποίος συνέγραψε τον λόγο του και αποτελεί το πλήρες σωζόμενο έργο του. Ο Υπερείδης υποστήριξε στον λόγο του ότι η πράξη του Ευξένιππου δεν μπορεί να υπαχθεί στην εισαγγελική παραγγελία.

4. «Κατά Φιλιππίδου». Αφιερωμένος εναντίον κάποιου υποστηρικτή των μακεδονικών συμφερόντων. Μετά την μάχη της Χαιρώνειας (338 π.Χ.) η φιλομακεδονική παράταξη της Αθήνας έκανε πρόταση στην εκκλησία του δήμου την απονομή τιμών σε Μακεδόνες. Ο μεν Φιλιππίδης, ο οποίος ήταν ένας από τους δέκα από τους ψηφίσαντες την πρόταση, πρότεινε με ψήφισμά του να τιμηθούν και οι πρόεδροι με στεφάνι. Η αντιμακεδονική παράταξη τον κατήγγειλε με «γραφή παρανόμων». Ο Υπερείδης έγραψε τον λόγο, από τον οποίο σώζεται κυρίως το τέλος του. Η υπόθεση χρονολογείται μεταξύ 338-336 π.Χ. και η έκβασή της δίκης δεν είναι γνωστή.

5. «Κατά Αθηνογένους». Λόγος με αστική δίκη, όσον αφορά την συμφωνία αγοραπωλησίας. Ο Αιγύπτιος Αθηνογένης είχε στην Αθήνα τρία μυροπωλεία. Σε ένα από αυτά εργάζονταν ο δούλος Μίδας με τους δύο γιους του. Ο νεαρός Επικράτης ερωτεύτηκε τον ένα γιο του Μίδα και θέλησε να πληρώσει για την απελευθέρωσή του. Ο Αθηνογένης με τη βοήθεια της εταίρας Αντιγόνας πούλησε στον Επικράτη τους δούλους του, καθώς και το μυροπωλείο με το ενεργητικό και το παθητικό του. Όταν ο Επικράτης κατάλαβε ότι αναλάμβανε μεγάλο βάρος των υποχρεώσεων του Αθηνογένους, κατέφυγε στον Υπερείδη για την συγγραφή λόγου. Ο λόγος σώζεται αποσπασματικά. Περιγράφει τους χαρακτήρες του Αθηνογένη και του Επικράτη και προσπαθεί να ακυρώσει το πλεονέκτημα του αντίδικου. Ο λόγος τοποθετείται περί το 330 π.Χ. και η έκβασή του είναι άγνωστη.

6. «Επιτάφιος». Αφιερωμένος το 322 π.Χ. για τους πεσόντες στον Λαμιακό πόλεμο. Το 323 π.Χ. ήρθε στην Αθήνα η είδηση για τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και η πόλη της Αθήνας ξεσηκώθηκε. Κινήσεις κατά των Μακεδόνων έγιναν και σε άλλα μέρη της Ελλάδος (πχ. Ρόδο). Στην ηγεσία της αντιμακεδονικής παράταξης ήταν ο Υπερείδης. Περιόδευσε για αναζήτηση συμμάχων. Συναντήθηκε και συμφιλιώθηκε με τον Δημοσθένη, που γύριζε από την εξορία του. Συμφώνησε για την ανάθεση της στρατιωτικής ηγεσίας στον Λεωσθένη. Σύντομα έγινε ευρύς αντιμακεδονικός συνασπισμός. Η σύγκρουση κλιμακώθηκε.

Ο Λεωσθένης νίκησε τον Αντίπατρο, ο οποίος κλείστηκε στα φρούρια της Λαμίας. Ζήτησε ειρήνη από τον Λεωσθένη, αλλά αυτός την απέρριψε. Η παράδοση του Αντιπάτρου ήταν βέβαιη. Σε κάποια όμως μικροσυμπλοκή σκοτώθηκε ο Λεωσθένης και τη διοίκηση του στρατού ανέλαβε ο Αντίφιλος. Εν τω μεταξύ ο Αντίπατρος ενισχύθηκε με 20.000 πεζούς και 1.500 ιππείς από τον Λεοννάτο. Οι Μακεδόνες είχαν επιτύχει στις θαλάσσιες επιχειρήσεις τους. Επιπλέον, ήρθε στη Θεσσαλία και ο Κρατερός και ενώθηκε με τον Αντίπατρο. Η τελική σύγκρουση έλαβε χώρα στον Κραννώνα το 322 π.Χ. Η ήττα των Αθηνών έδωσε στον Αντίπατρο τη δυνατότητα να επιβάλλει τους σκληρούς του όρους. Λίγο μετά βρήκαν τον θάνατο ο Δημοσθένης και ο Υπερείδης.

Λίγο πριν το τέλος του Λαμιακού πολέμου (322 π.Χ.), έγινε στην Αθήνα η ταφή των πεσόντων. Ο Υπερείδης εκφώνησε τον «Επιτάφιο» λόγο του, στον οποίο έφθασε στις ανώτερες στιγμές της τέχνης του, δημιουργώντας το καλύτερο έργο του.

Σώζονται βέβαια και επιπλέον εξήντα έξι (66) τίτλοι των έργων του και μερικά αποσπάσματά τους:

1. «Κατ΄ Αθηνογένους Β’»

2. «Υπέρ Ακαδήμου»

3. «Κατ΄ Αντίου Ορφανικός»

4. «Προς Απέλλαιον Περί του Θησαυρού»

5 και 6. «Κατ’ Αρισταγόρας Απροστασίου»

7. «Προς Αριστογείτονα»

8. «Κατά Αριστόφωντος Παρανόμων»

9. «Υπέρ Αρπάλου»

10. «Κατ’ Αρχεστρατίδου»

11. «Κατ’ Αυτοκλέους Προδοσίας»

12. «Προς Δάμιππον»

13. «Δηλιακός»

14. «Κατά Δημάδου Παρανόμων»

15. «Κατά Δημέου Ξενίας»

16. «Προς Δημέαν»

17. «Κατά Δημήτριας Αποστασίου»

18. «Υπέρ Δημοποιητού»

19. «Κατά Διοπειθούς»

20. «Προς Διώνδαν»

21. «Κατά Δωροθέου»

22. «Προς Επικλέα περί Οικίας»

23. «Περί των Ευβούλου Δωρεών»

24. «Προς Θασίους»

25 και 26. «Περί του Ιππέως Κλήρου»

27. «Υπέρ Καλλίππου προς Ηλείους»

28. «Κατά Κόνωνος»

29. «Υπέρ Κρατίνου»

30. «Κυθνιακός»

31. «Υπέρ των Λυκούργου Παίδων»

32. «Προς Λυσίδημον»

33. «Κατά Μαντιθεόυ Αικείας»

34. «Κατά Μειδίου Παρανόμων»

35. «Υπέρ Μίκας»

36. «Υπέρ Ξενίππου»

37 και 38. «Υπέρ Ξενοφίλου»

39. «Περί των Ορίων»

40. «Περί Οχετού»

41. «Προς Πάγκαλον»

42. «Κατά Πασικλέους»

43. «Περί Αντιδόσεως προς Πασικλέα»

44. «Κατά Πατροκλεόυς (Προαγωγείας)

45. «Πλαταϊκός»

46. «Κατά Πολυεύκτου Περί του Διαγράμματος»

47. «Περί του Πολυεύκτον Στρατηγείν»

48. «Προς Πολύευκτον»

49. «Περί του Πυρράνδρου Κλήρου»

50. «Ροδιακός»

51. «Υπέρ Σιμμίου προς Πυθέαν και Λυκούργον»

52. «Περί των Στρατηγών»

53. «Συνηγορικός»

54. «Προς Τιμάνδραν»

55. «Περί των Τριήρων»

56. «Περί της Φυλακής των Τυρρηνών»

57. «Προς Υγιαίνοντα»

58. «Κατά Φιλοκράτους Εισαγγελία»

59. «Υπέρ Φορμισίου»

60. «Υπέρ Φρύνης»

61 και 62. «Υπέρ Χαιρεφίλου Περί του Ταριχούς»

63. «Προς Χάρητα επιτροπικός»

64. «Υπέρ Χάρητος Περί του επί Ταινάρωι Ξενικού»

65. «Χιακός»

66. «Απαράσημα»

Αρχή Επιλόγου

«Ο έντιμος άνθρωπος πρέπει να φανερώνει με τα λόγια του αυτά που σκέπτεται και με τα έργα του αυτά που κάνει» Υπερείδης

Οι αρχαίοι συγγραφείς κατέταξαν τον Υπερείδη, δεύτερο Αττικό ρήτορα της κλασικής Αθήνας, μετά τον Δημοσθένη. Ο ανώνυμος συγγραφέας της πραγματείας «Περί Ύψους» τον συγκρίνει με τον πρώτο αθλητή που χάνει την πρωτιά, αλλά είναι ο καλύτερος ανάμεσα στους μη ειδικούς.

Πολλά στοιχεία της ζωής και της σταδιοδρομίας του έχουν ομοιότητες με τα στοιχεία του Λυκούργου και του Δημοσθένη. Ήταν και αυτός μαθητής του Ισοκράτη και συμφωνούσε με τις αντιμακεδονικές θέσεις του Δημοσθένη και του Λυκούργου. Στην ιδιωτική ζωή του ήταν τελείως αντίθετος του Λυκούργου και του Δημοσθένη. Ήταν λαίμαργος, με προτίμηση στα ψάρια και είχε χαλαρά ήθη.

Βιβλιογραφικές Αναφορές

• Αλεξίου, Γεωργία. Φρύνη, Η καλλίστη εταίρα της αρχαιότητας, διατίθεται στο διαδικτυακό τόπο: https://www.creatorfarts.com, 17-9-2022.

• Edwards, Michael. (2002). Οι Αττικοί Ρήτορες, μετάφραση Δ. Σπαθάρας, Αθήνα: Καρδαμίτσα.

• Υπερείδης. (1997). Υπερείδης. Άπαντα. μετάφραση Φιλολογική Ομάδα Κάκτου, Αθήνα: Κάκτος

• Χανιώτης, Άγγελος. (2022). Δημοκρατίες στην αρχαία Ελλάδα: Γένεση και εξέλιξη, διατίθεται στο διαδικτυακό τόπο: https://www.mathesis.cup.gr, 12-9-2022.

• Υπερείδης. (1997). Υπερείδης. Άπαντα. μετάφραση Φιλολογική Ομάδα Κάκτου, Αθήνα: Κάκτος

Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις που αφορούν τα εθνικά θέματα, τις διεθνείς σχέσεις, την εξωτερική πολιτική, τα ελληνοτουρκικά και την εθνική άμυνα.