Η άφρων -όπως αποδείχθηκε ακολούθως- απόφαση των Ιταλών να επιτεθούν κατά της χώρας μας τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου 1940, ελήφθη σύμφωνα με τα ιστορικά ντοκουμέντα της εποχής, δεκατρείς ημέρες νωρίτερα, στη Ρώμη. Ήταν Πέμπτη 15 Οκτωβρίου όταν ο δικτάτορας πρωθυπουργός και ηγέτης του φασιστικού κόμματος της Ιταλίας Μπενίτο Μουσολίνι δήλωνε κατά τη διάρκεια μυστικής σύσκεψης που είχε συγκαλέσει στο γραφείο του (στο επιβλητικό Παλάτσο Βενέτσια), πως «αναλαμβάνω την ευθύνη πολέμου εναντίον της Ελλάδος».

Ο υπερφίαλος τρόπος σκέψης των Ιταλών

Τα πρακτικά αυτού του σημαντικού πολεμικού συμβουλίου, αποκαλύπτουν τον υπερφίαλο τρόπο σκέψης που διακατείχε την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία, η οποία εκτιμούσε ότι η νίκη θα ήταν εύκολη, καθώς οι Έλληνες «δεν διαθέτουν άρματα και αξιόμαχη αεροπορία», ενώ «μπορούν να παρατάξουν το πολύ μέχρι 30.000 άνδρες, ενώ εμείς 70.000, χώρια τις συμμορίες των Τσάμηδων (υποομάδας Αλβανών, κυρίως μουσουλμάνων στο θρήσκευμα, που κατοικούσαν στην περιοχή της Ηπείρου)». Δεν υπολόγισαν όμως την ψυχή και το σθένος του Έλληνα στρατιώτη που πολεμούσε για να μην κατακτηθεί ο τόπος του.

Παράλληλα φανερώνεται η δολιότητα που χρησιμοποιήθηκε από τους Ιταλούς για να δικαιολογηθεί η εισβολή, μέσω μιας σειράς προβοκατόρικων ενεργειών που εξυφάνθηκαν. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι όπως προκύπτει από τους διαλόγους, αρχικά είχε αποφασιστεί ως ημέρα γενικής επίθεσης εναντίον μας, η 26η Οκτωβρίου 1940, αλλά τελικά κρίθηκε σκόπιμη η αναβολή για 48 ώρες. Αυτό έγινε για λόγους τακτικής, προκειμένου να υπάρξει η μέγιστη δυνατή εκμετάλλευση της προβοκάτσιας που στηνόταν, και γίνεται αναφορά σε αυτή από τους παριστάμενους της σύσκεψης, αλλά και για συναισθηματικούς λόγους, προκειμένου να μην συμπέσει με την 18η επέτειο δημιουργίας του φασιστικού κινήματος.

Ποιοι συμμετείχαν στο πολεμικό συμβούλιο

Το πολεμικό συμβούλιο ξεκίνησε στο Παλάτσο Βενέτσια στις 11:00 το πρωί της 15ης Οκτωβρίου του 1940 («το φασιστικό έτος XVIII», όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, δηλαδή το 18ο από τη δημιουργία της Φασιστικής Ιταλίας) και διήρκεσε μιάμιση ώρα.

Σε αυτό μετείχαν:

• ο «Ντούτσε» Μπενίτο Μουσολίνι (Benito Mussolini), δικτάτορας πρωθυπουργός της Ιταλίας,
• ο κόμης Γκαλεάτσο Τσιάνο (Galeazzo Ciano), υπουργός Εξωτερικών της Ιταλίας και γαμπρός του Μουσολίνι,
• ο Πιέτρο Μπαντόλιο (Pietro Badoglio), στρατάρχης – αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού,
• ο Ουμπάλντο Σοντού (Ubaldo Soddu), στρατηγός, υφυπουργός του Υπουργείου Πολέμου και μετέπειτα διοικητής των ιταλικών δυνάμεων στην Αλβανία,
• ο Φραντσέσκο Τζακομόνι (Francesco Jacomoni), κυβερνήτης (γενικός τοποτηρητής) του ιταλικού προτεκτοράτου της Αλβανίας,
• ο Μάριο Ροάττα (Mario Roatta), στρατηγός – υπαρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού
• και ο Βισκόντι Πράσκα (Visconti Prasca), στρατηγός – διοικητής των ιταλικών στρατιωτικών δυνάμεων στην Αλβανία (και ακολούθως αρχιστράτηγος του ελληνοϊταλικού πολέμου).

Χρέη γραμματέα επιτελούσε ο αντισυνταγματάρχης Γιόζεφ Τρομπέττι (Joseph Trombetti).

Τα πρακτικά έχουν ως ακολούθως:

«ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΥΣΚΕΨΕΩΣ 15ης ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940

Απόρρητο ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΤΗΣ ΣΥΣΚΕΨΕΩΣ

Η σύσκεψη έλαβε χώρα στην αίθουσα συνεδριάσεων του «Ντούτσε» στο Παλάτσο Βενέτσια την 15η Οκτωβρίου 1940 – (φασιστικό έτος XVIII ) – Ώρα 11:00.

ΝΤΟΥΤΣΕ: Ο σκοπός της συσκέψεως αποβλέπει στην αποσαφήνιση του τρόπου ενεργείας, τον οποίο σε γενικές γραμμές έχω αποφασίσει να εφαρμόσω εναντίον της Ελλάδος. Η ενέργεια αυτή σε ένα πρώτο χρόνο πρέπει να προβλέπει αντικειμενικούς σκοπούς τόσο στη θάλασσα όσο και στην ξηρά. Οι εδαφικοί σκοποί είναι να καταλάβουμε ολόκληρη την έναντι των Ιονίων Νήσων ακτή, ως και τας νήσους αυτάς (Ζάκυνθο, Κεφαλλονιά, Κέρκυρα) καθώς και τη Θεσσαλονίκη. Όταν εκπληρώσουμε τους σκοπούς αυτούς, θα έχουμε βελτιώσει τις έναντι των Άγγλων θέση μας στη Μεσόγειο.

Σε δεύτερο χρόνο ή σε συνδυασμό με αυτές τις ενέργειες, θα επιδιώξουμε την ολοκληρωτική κατάληψη της Ελλάδος, θέτοντάς την εκτός μάχης, προκειμένου να διασφαλίσουμε, υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, την παραμονή της στον δικό μας πολιτικοοικονομικό χώρο. Έτσι, προσδιορίζοντας σαφώς το θέμα, έχω καθορίσει ακόμη και την ημερομηνία, η οποία πιστεύω ότι δεν θα πρέπει να καθυστερήσει ούτε μια ώρα: την 26η του παρόντος μηνός (σ.σ. Οκτωβρίου 1940).

Αυτή είναι μια ενέργεια την οποία επεξεργάζομαι εδώ και μήνες, πριν ακόμη από τη συμμετοχή μας στον πόλεμο και την έκρηξη του πολέμου (σ.σ. δηλαδή πριν τις 3 Σεπτεμβρίου 1939, άρα η κατάληψη της Αλβανίας καταδεικνύεται πως είχε άμεση σχέση με την επίθεση κατά της Ελλάδας περίπου ενάμιση χρόνο αργότερα). Αφού καταχωρήθηκαν αυτά τα βασικά σημεία, τώρα ήρθε η ώρα να εξετάσουμε πώς θα πρέπει να εξελιχθεί αυτή η ενέργεια και γι’ αυτό κάλεσα τον τοποτηρητή μας στην Αλβανία (σ.σ. τον Τζακομόνι) και τον στρατιωτικό διοικητή των δυνάμεών μας στην Αλβανία (σ.σ. τον Βισκόντι Πράσκα), για να μας χαράξουν ένα σχέδιο πολιτικό και στρατιωτικό, ούτως ώστε να καταλήξουμε σεις προσφορότερες μεθόδους και τους καταλληλότερους χρονικούς προσδιορισμούς για την επιτυχία των σκοπών μας. Προσθέτω ότι δεν βλέπω περιπλοκές στον Βορρά. Η Γιουγκοσλαβία έχει κάθε συμφέρον να παραμείνει αμέτοχη, όπως άλλωστε έχουν δημόσια διακηρύξει τα επίσημα όργανά της, τα οποία αποκλείουν την περίπτωση εμπλοκής της, εκτός εάν πρόκειται για την άμυνα της χώρας.

Επίσης, προβλήματα από τουρκικής πλευράς τα αποκλείω, ειδικά από τότε που οι μεν Γερμανοί έχουν εγκατασταθεί στη Ρουμανία, η δε Βουλγαρία έχει ενισχυθεί. Η τελευταία μπορεί να παίξει τον ρόλο του πιονιού στη σκακιέρα μας και θα προβώ στα απαραίτητα διαβήματα για να μη χαθεί αυτή η μοναδική ευκαιρία να πραγματοποιήσει τις βλέψεις της στη Μακεδονία και στην έξοδό της στη θάλασσα. Καλώ τον τοποτηρητή μας στην Αλβανία να εκθέσει τις απόψεις του.

ΤΖΑΚΟΜΟΝΙ: Στην Αλβανία αναμένουν την ενέργεια με ανυπομονησία. Η χώρα έχει ξεσηκωθεί, διακατέχεται από πλήρη ενθουσιασμό (σ.σ. δεν εννοεί από τον λαό αλλά από την πολιτικοστρατιωτική διοίκηση, που απαρτίζεται από Ιταλούς). Μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι ο ενθουσιασμός τους είναι τόσο ζωηρός, που τον τελευταίο καιρό έχουν κάπως δυσαρεστηθεί επειδή η ενέργεια δεν έχει ακόμη εκδηλωθεί. Έχουμε λάβει σοβαρότατα μέτρα για τον ανεφοδιασμό της χώρας. Υπάρχει ο κίνδυνος του «λιμένα του Δυρραχίου», υπό την έννοια ότι αν βομβαρδισθεί θα έχουμε δυσκολίες στους ανεφοδιασμούς. Το πρόβλημα των οδικών συγκοινωνιών έχει αισθητά βελτιωθεί και δυνάμεθα να θεωρήσουμε ότι το θέμα έχει λήξει. Ποια είναι η κατάσταση της Ελλάδος από αλβανικής πλευράς τώρα.

ΝΤΟΥΤΣΕ: Αυτό ακριβώς θέλουμε να μάθουμε.

Το ενδεχόμενο εμπλοκής των Άγγλων

ΤΖΑΚΟΜΟΝΙ: Είναι πολύ δύσκολο να το διευκρινίσω. Η κοινή γνώμη (σ.σ. στην Αλβανία) είναι προδήλως αδιάφορη. Είχαμε δημοσιεύσει την είδηση ότι είχε δολοφονηθεί με απάνθρωπο τρόπο (από Έλληνες) η ανιψιά ενός γνωστού Αλβανού πατριώτη, αλλ’ οι Έλληνες μας διέψευσαν (σ.σ. αναφέρεται στο ανακοινωθέν του Αθηναϊκού Πρακτορείου της 28ης Σεπτεμβρίου 1940). Πάντως, από πληροφορίες πρακτόρων μας προκύπτει ότι, ενώ πριν δύο μήνες οι Έλληνες δεν φαίνονταν διατεθειμένοι να προβάλουν σοβαρή αντίσταση, τώρα παρουσιάζονται αποφασισμένοι να αντιδράσουν στην ενέργειά μας (λέγοντας «πριν δύο μήνες», αναφέρεται στον τορπιλισμό του καταδρομικού «Έλλη» ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου στην Τήνο). Ο μυστικός ραδιοφωνικός πομπός που έχουμε εγκαταστήσει στο Αργυρόκαστρο, με τον οποίο αναπτύσσουμε μια δραστήρια προπαγάνδα, ακούγεται πολύ και έχει αποτελέσματα. Πιστεύω ότι η ελληνική αντίδραση θα επηρεασθεί αναλόγως του ρυθμού της δράσεώς μας: αν δηλαδή αυτή είναι ταχεία, αποφασιστική και επιβλητική ή βραδεία και περιορισμένη. Δέον επίσης να ληφθεί υπόψη ποια βοήθεια θα έχουν οι Έλληνες από τους Άγγλους από τη θάλασσα (σ.σ. αναφέρεται στις βρετανικές εγγυήσεις της 13ης Απριλίου 1939).

ΝΤΟΥΤΣΕ: Αποκλείω με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο την αποστολή ενισχύσεων εις άνδρας (σ.σ. από τους Άγγλους). Ακόμη και η Αεροπορία τους δεν έχει δυνάμεις αποτροπής.

ΤΖΑΚΟΜΟΝΙ: Η μοναδική ανησυχία θα μπορούσε να προκύψει από τη μερική μόνο κατάληψη της Ελλάδας, επειδή οι Άγγλοι, από τις εναπομείνασες βάσεις, θα ήταν σε θέση να εξαπολύουν αεροπορικές επιθέσεις, τόσο κατά της νότιας Ιταλίας όσο και κατά της Αλβανίας. Η Ελληνική Αεροπορία διαθέτει 144 αεροσκάφη, αριθμός που δεν μας φοβίζει σοβαρώς.

ΝΤΟΥΤΣΕ: Ποια είναι η κατάσταση του ηθικού του ελληνικού πληθυσμού;

ΤΖΑΚΟΜΟΝΙ: Φαίνεται σοβαρώς αποκαρδιωμένος.

ΤΣΙΑΝΟ: Υπάρχει ένας σαφής διαχωρισμός μεταξύ του πληθυσμού και μιας ηγετικής τάξεως πολιτικών και πλουτοκρατών η οποία εμπνέει την αντίσταση και καλλιεργεί το αγγλόφιλο πνεύμα στη χώρα. Η μικροτάτη αυτή τάξη είναι πλουσιοτάτη. Ο λοιπός πληθυσμός είναι αδιάφορος για όλα τα συμβαίνοντα, συμπεριλαμβανομένης και της (επικείμενης) εισβολής μας.

ΝΤΟΥΤΣΕ: Καλώ τον διοικητή των εις Αλβανία δυνάμεων να εκθέσει την στρατιωτική κατάσταση.

ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Έχουμε προπαρασκευάσει μια επιχείρηση κατά της Ηπείρου, η οποία θα είναι έτοιμη να διεξαχθεί στις 26 Οκτωβρίου υπό αισιοτάτους οιωνούς. Η γεωγραφική διαμόρφωση της Ηπείρου δεν παρέχει τη δυνατότητα σε άλλες (σ.σ. πέραν των υπαρχόντων) ελληνικές δυνάμεις να παρέμβουν, επειδή από τη μια πλευρά είναι η θάλασσα και από την άλλη μια δυσπρόσιτη αλπική ζώνη (Πίνδος). Το επιλεγέν σχέδιο προβλέπει μια σειρά μέτρων παραπλανητικών των Ελληνικών Δυνάμεων -υπολογιζόμενων περί που τους 30.000 άνδρες – δεδομένο το οποίο μας δίδει τη δυνατότητα καταλήψεως της Ηπείρου σε βραχύ χρονικό διάστημα, 10 έως 15 ημερών. Αυτή η επιχείρηση – που πιθανόν να μας επιτρέψει να εξοντώσουμε όλες τις ελληνικές δυνάμεις – έχει προπαρασκευασθεί μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια και είναι κατά το ανθρωπίνως δυνατόν, τέλεια. Η επιτυχία της επιχείρησης θα μας επέτρεπε να βελτιώσουμε τις θέσεις μας, θα μας έδινε ασφαλέστερα σύνορα καθώς και την απόκτηση του λιμένος της Πρέβεζας, η οποία θα άλλαζε πλήρως την κατάσταση υπέρ μας. Αυτή θα ήτο η πρώτη φάση των δράσεών μας, επιχειρητέα εντατικώς και κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Εν τούτοις, η ενέργεια υπόκειται στις καιρικές συνθήκες. Εντός ολίγων εβδομάδων η εποχή των βροχών θα μπορούσε να μας προκαλέσει σοβαρές δυσχέρειες στην κατάκτηση της Ηπείρου και της βάσεως της Πρέβεζας.

Επίσπευση της εισβολής

ΝΤΟΥΤΣΕ: Η ημερομηνία ενάρξεως των επιχειρήσεων, δυνατόν να επισπευσθεί αλλά όχι να επιβραδυνθεί.

ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Το ηθικό του στρατεύματος είναι υψηλότατο και ο ενθουσιασμός στον ανώτερο δυνατό βαθμό. Ουδέποτε είχα παράπονα για τα στρατεύματά μας της Αλβανίας. Η μοναδική εκδήλωση απειθαρχίας την οποία συνάντησα ήταν η ανυπομονησία των αξιωματικών και των στρατιωτών να βαδίσουν προς τη μάχη.

ΝΤΟΥΤΣΕ: Πόσες δυνάμεις διαθέτετε;

ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Περίπου 70.000 άνδρες και επιπλέον τα ειδικά τάγματα (σ.σ. εννοεί τις συμμορίες των Τσάμηδων). Εν συγκρίσει με τις δυνάμεις του αντιπάλου, που διαθέτουν περίπου 30.000 άνδρες, έχουμε μια υπεροχή δύο προς ένα.

ΝΤΟΥΤΣΕ: Και όσον αφορά στα μέσα, τεθωρακισμένα άρματα και αμυντική οργάνωση του εχθρού;

ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Η μοναδική ανησυχία έγκειται στην υποστήριξη την οποία θα μπορούσε να παράσχει στον αντίπαλο η αγγλική αεροπορία, αφού η ελληνική για μένα δεν ανύπαρκτη. Όσον αφορά στο μέτωπο προς τη Θεσσαλονίκη, απαιτείται μια επιφύλαξη λόγω της εποχής. Θα πρέπει να δοθεί όλη η προσοχή μας στην ενέργεια προς Ήπειρο.

ΝΤΟΥΤΣΕ: Η ενέργεια προς Θεσσαλονίκη είναι σημαντική, γιατί είναι ανάγκη να εμποδίσουμε τη μετατροπή της σε αγγλική βάση (σ.σ. ο Ντούτσε ήξερε ότι ο Χίτλερ ανησυχούσε μήπως οι Βρετανοί καταλάμβαναν τη Θεσσαλονίκη και τη μετέτρεπαν σε αεροπορική βάση μέσω της οποίας θα έστελναν αεροπλάνα να βομβαρδίσουν τις πολύτιμες για τους Γερμανούς πετρελαιοπηγές στη Ρουμανία).

ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Γι’ αυτήν την ενέργεια απαιτείται κάποιος χρόνος. Ο λιμένας εκκινήσεως, το Δυρράχιο, απέχει από τη Θεσσαλονίκη περίπου 300 χιλιόμετρα. Συνεπώς θα χρειασθεί χρόνος περίπου δύο μηνών.

«Οι Έλληνες δεν είναι άνθρωποι που θα τους άρεσε να πολεμήσουν»

ΝΤΟΥΤΣΕ: Είναι δυνατόν εντούτοις να εμποδισθούν οι Άγγλοι να αποβιβασθούν στη Θεσσαλονίκη. Είναι σημαντικό να κατευθυνθούν σ’ αυτό το μέτωπο δύο (σ.σ. επιπλέον) μεραρχίες, ώστε να προκαλέσουμε τη βουλγαρική συνδρομή.

ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Ακόμη, για να αρχίσουμε την πορεία προς την Αθήνα, βάση των πάντων είναι η κατάληψη της Ηπείρου και του λιμένος της Πρέβεζας.

ΝΤΟΥΤΣΕ: Και η κατάληψη των τριών νήσων Ζακύνθου, Κεφαλληνίας και Κερκύρας.

ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Βεβαίως.

ΝΤΟΥΤΣΕ: Αυτές οι ενέργειες πρέπει να εξελιχθούν συγχρόνως. Γνωρίζετε ποιο είναι το ηθικό των Ελλήνων στρατιωτών;

ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Δεν είναι άνθρωποι που θα τους άρεσε να πολεμήσουν.

ΝΤΟΥ͂ΤΣΕ: Τώρα, θα θέσω ένα ζήτημα ακόμη. Έχοντας καθορίσει την ημερομηνία, θα πρέπει να δούμε την εντύπωση ότι η ενέργειά μας ήταν μοιραία. Μία γενική δικαιολογία είναι ότι η Ελλάδα είναι σύμμαχος των εχθρών μας (σ.σ. της Αγγλίας), οι οποίοι χρησιμοποιούν τις βάσεις της κ.λπ. Χρειάζεται όμως και ένα επεισόδιο, με βάση το οποίο θα ισχυρισθούμε ότι εισβάλαμε για να επιβάλλουμε την τάξη. Εάν αυτό το επεισόδιο μπορούμε να το σκηνοθετήσουμε, έχει καλώς, εάν όχι, θα προσποιηθούμε ότι δημιουργήθηκε, οπότε είναι το ίδιο.

ΤΖΑΚΟΜOΝΙ: Εγώ δύναμαι να δημιουργήσω κάτι στα σύνορα, όπως επεισόδια μεταξύ των κατοίκων της Τσαμουριάς (Θεσπρωτίας) και των ελληνικών αρχών.

ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Έχουμε στη διάθεσή μας όπλα και χειροβομβίδες γαλλικής προελεύσεως προκειμένου να σκηνοθετήσουμε μια επίθεση.

Στήσιμο προβοκατόρικου επεισοδίου

ΝΤΟΥΤΣΕ: Όλα αυτά έχουν επουσιώδη αξία για μένα. Πρόκειται μόνο για δώσουμε ένα προπέτασμα καπνού. Παρ’ όλα αυτά είναι καλό αν μπορέσετε να προκαλέσετε το άναμμα του «φιτιλιού».

ΤΣΙΑΝΟ: Πότε επιθυμείτε να λάβει χώρα το επεισόδιο;

ΝΤΟΥΤΣΕ: Στις 24 (σ.σ. Οκτωβρίου).

ΤΣΙΑΝΟ: Στις 24 να είσθε βέβαιος ότι θα υπάρχει το επεισόδιο.

ΝΤΟΥΤΣΕ: Κανένας δεν θα πιστέψει σ’ αυτήν τη μοιραία σύμπτωση, αλλά για μια δικαιολογία μεταφυσικού χαρακτήρα, μπορεί να λεχθεί ότι ήταν αναγκαία κατάληξη. Εκείνο το οποίο επιβάλλεται σε αυτού του είδους τις ενέργειες είναι να δράσουμε με τη μέγιστη δυνατή αποφασιστικότητα, διότι αυτό είναι το μυστικό της επιτυχίας, ακόμη και έναντι εκείνων που θα ηδύναντο να βοηθήσουν τον εχθρό (σ.σ. εννοεί τυχόν βοήθεια της Ελλάδας από τους Άγγλους). Πρέπει να δημιουργήσουμε αυτό το «άλλοθι» ώστε να μπορούμε να πούμε: «Δεν γίνεται πλέον τίποτε. Θέλετε να βοηθήσετε ανθρώπους που είναι ήδη ηττημένοι;». Αυτή είναι μια άποψη την οποία οι Τούρκοι θα μπορούσαν να διατυπώσουν και την οποία ακόμη και οι Άγγλοι θα εύρισκαν βολική.

ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Η επιχείρηση είναι προπαρασκευασμένη κατά τρόπο ώστε να δοθεί η εντύπωση μιας ραγδαίας επιτυχίας εντός ολίγων ημερών.

ΝΤΟΥΤΣΕ: Λόγω της ευθύνης που αναλαμβάνω στην υπόθεση αυτή, σας λέγω να μην φεισθείτε ανθρωπίνων απωλειών, αν και ενδιαφέρομαι για τη ζωή και του τελευταίου Ιταλού στρατιώτη. Το λέγω αυτό, επειδή υπάρχουν στρατιωτικοί ηγέτες που σταματούν μπροστά στο κόστος των απωλειών.

ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Η διαταγή μου είναι, τα τάγματα να επιτίθενται πάντα, ακόμη και εναντίον μεραρχιών.

ΜΠΑΝΤΌΛΙΟ: Το θέμα έχει δύο ζητήματα. Το ένα είναι το ελληνικό και το άλλο το αγγλικό. Προσωπικά, συμφωνώ απολύτως με την αντίληψη ότι σχεδόν αποκλείεται η περίπτωση αποβιβάσεως αγγλικών ενισχύσεων. Οι Άγγλοι είναι πολύ περισσότερο απορροφημένοι με την Αίγυπτο παρά με την Ελλάδα, την οποία θα μπορούσαν να βοηθήσουν μόνο με την αεροπορία τους και όχι αποστέλλοντας στρατό σ’ αυτήν.

Για το λόγο αυτό, πρέπει να συνδυάσουμε την επίθεση μας κατά της Ελλάδας με ταυτόχρονη επίθεση μας στην Μάρσα Ματρούχ (σ.σ. πόλη της Αιγύπτου με στρατηγικής σημασίας λιμάνι). Έτσι, θα είναι δύσκολο για τους Άγγλους να αφαιρέσουν αεροπλάνα από την Αίγυπτο για να τα στείλουν στην Ελλάδα. Τη δε 26η Οκτωβρίου δύναται και ο Γκρατσιάνι (σ.σ. επικεφαλής των ιταλικών δυνάμεων στην Αίγυπτο) να είναι έτοιμος να επιτεθεί.

ΝΤΟΥΤΣΕ: Εγώ θα ήμουν υπέρ της επισπεύσεως κατά μερικές ημέρες της δράσεως του Γκρατσιάνι. Η κατάκτηση της Μάρσα Ματρούχ θα καταστήσει ακόμη δυσχερέστερη τη δυνατότητα αγγλικής (σ.σ. αεροπορικής) αρωγής προς την Ελλάδα, δεδομένου μάλιστα ότι δεν θα σταματήσουμε την προέλασή μας. Άμα χάσει την Αίγυπτο, κι αν ακόμη κρατηθεί το Λονδίνο, η αγγλική αυτοκρατορία θα βρεθεί σε κατάσταση ήττας. Οι Ινδίες διέρχονται μια κατάσταση αστάθειας και οι Άγγλοι δεν θα μπορούν πλέον να λάβουν ενισχύσεις από τη Νότιο Αφρική και από την Ερυθρά Θάλασσα. Προσθέτω και μια ψυχολογική άποψη: ότι η αφρικανική επιτυχία θα ενθάρρυνε τους στρατιώτες μας στην Αλβανία. Ιδού γιατί επιθυμώ ένα συγχρονισμό των δύο ενεργειών, με ελαφρά προτεραιότητα της αφρικανικής.

Σχεδιασμός κατάληψης Πελοποννήσου και Κρήτης

ΜΠΑΝΤΟΛΙΟ: Εξετάζοντας ήδη το ελληνικό πρόβλημα, επισημαίνω ότι η κατάληψη μόνο της Ηπείρου δεν ικανοποιεί τα σχέδιά μας. Δεν υπερβάλλω λέγοντας ότι εάν θέλουμε να καταλάβουμε την Ελλάδα, πρέπει να καταλάβουμε και την Κρήτη και την Πελοπόννησο. Η σχεδιασμένη από τον Βισκόντι Πράσκα επιχείρηση στην Ήπειρο, βαίνει καλώς. Αφού θα έχουμε εξασφαλίσει την αριστερή μας πτέρυγα (σ.σ. τη Δυτική Μακεδονία), οι δυνάμεις του αντιπάλου δεν θα μας δημιουργήσουν πολλές δυσκολίες. Έχουμε και την Αεροπορία…

ΝΤΟΥΤΣΕ: Θα ρίξουμε στις επιχειρήσεις τουλάχιστον 400 αεροπλάνα προκειμένου να καλύψουμε και την ενδεχόμενη αγγλική αρωγή.

ΜΠΑΝΤΟΛΙΟ: Πρέπει να καταλάβουμε ολόκληρη την Ελλάδα αν θέλουμε να ρυθμιστεί το πρόβλημα. Προς τούτο, απαιτούνται 20 μεραρχίες, ενώ στην Αλβανία έχουμε εννέα και μια ιππικού. Είναι φανερό ότι υπ’ αυτές τις συνθήκες, απαιτείται χρόνος τριών μηνών (σ.σ. για τη συγκέντρωση και τη μεταφορά τους).

ΡΟΑΤΤΑ: Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα προαναφερθέντα, μπορούμε να υπολογίζουμε σε μία δύναμη ισοδύναμη με 11 μεραρχίες. Για να μη σταματήσουμε με την κατάληψη μόνο της Ηπείρου, παρίσταται ανάγκη να εντείνουμε τον ρυθμό της αποστολής στρατευμάτων. Αυτό, ακόμη και για να μη δώσουμε την εντύπωση ότι δεν έχουμε πλέον δυνάμεις για να συνεχίσουμε την προώθησή μας. Γι’ αυτό ας εξετάσουμε ευθύς αμέσως το πρόβλημα της πλήρους καταλήψεως της Ελλάδος.

ΝΤΟΥΤΣΕ: Έχοντας καθορίσει την έναρξη των επιχειρήσεων για την 26η (σ.σ. Οκτωβρίου) και προβλεπομένης της εκκαθαρίσεως της Ηπείρου περίπου στις 10 – 15 Νοεμβρίου, έχουμε έως τότε άλλο ένα μήνα για την αποστολή νέων στρατευμάτων.

ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Η αποστολή επιπροσθέτων δυνάμεων εξαρτάται από την εξέλιξη του σχεδίου (επιχειρήσεων) και δεν μπορούν να αποσταλούν παρά μόνον αφού καταληφθεί η Ήπειρος. Δεν θα πρόκειται για μια σαρωτική ενέργεια, αλλά για μια επιχείρηση ασφαλείας. Σ’ αυτήν την εποχή δεν μπορούν να διεξαχθούν επιχειρήσεις, παρά μόνον στη νότιο Ελλάδα. Διατηρώντας το Δυρράχιο ως βάση για να προωθηθούμε στη Θεσσαλονίκη, χρειαζόμαστε ένα μήνα για την αποστολή κάθε (σ.σ. νέας) μεραρχίας.

ΝΤΟΥΤΣΕ: Για να αποσαφηνίσουμε τα εκτιθέμενα θέματα, ερωτώ, πώς αντιμετωπίζεται η προέλαση προς προς την Αθήνα, αφού θα έχει καταληφθεί η Ήπειρος.

ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Δεν τη βλέπω δυσχερή. Μία (πρόσθετη) δύναμη 5 ή 6 μεραρχιών θα ήταν επαρκής.

ΜΠΑΝΤΟΛΙΟ: Εγώ θεωρώ επείγουσα την προέλαση προς την Αθήνα παρά προς τη Θεσσαλονίκη, ιδίως από τη στιγμή που δεν φαίνεται ως πιθανή εκεί μια αποβίβαση αγγλικών δυνάμεων στη Θεσσαλονίκη.

ΤΣΙΑΝΟ: Περισσότερο πιθανή θεωρείται μια επέμβαση των Βουλγάρων.

POATTA: Χρειάζεται μια άσκηση πιέσεως και προς αυτήν την πλευρά.

ΝΤΟΥΤΣΕ: Εκτιμάτε ότι δύο (σ.σ. επιπλέον) μεραρχίες είναι αρκετές (σ.σ. για την προέλαση προς τη Θεσσαλονίκη);

POATTA: Ναι.

Συζήτηση για τη μορφολογία της Πίνδου

ΝΤΟΥΤΣΕ: Τώρα, μου φαίνεται ότι οι ιδέες μας αποκρυσταλλώνονται. Ήτοι, επιχείρηση προς Ήπειρο. Θεσσαλονίκη, πιθανή βουλγαρική επέμβαση. Πλήρης συμφωνία για την κατάληψη της Αθήνας.

ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Κατόπιν, μετά την Αθήνα μπορούμε να επιτεθούμε στη Θεσσαλονίκη, πηγαίνοντας εκεί από την ελληνική πρωτεύουσα.

ΝΤΟΥΤΣΕ: Ποια είναι η απόσταση από το νοτιότερο σημείο της Ηπείρου μέχρι την Αθήνα;

ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: 250 χιλιόμετρα, σ’ ένα μετρίας καταστάσεως οδικό δίκτυο.

ΝΤΟΥΤΣΕ: Και πώς είναι το έδαφος;

ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Ψηλοί και τραχείς λόφοι.

ΝΤΟΥΤΣΕ: Και η κατεύθυνση των κοιλάδων;

ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Εξ ανατολών προς δυσμάς, ήτοι κατάλληλος για την προέλαση προς την Αθήνα.

ΝΤΟΥΤΣΕ: Τούτο είναι σπουδαίο.

POATTA: Αυτό είναι σωστό μέχρις ενός σημείου, γιατί σε ένα ορισμένο σημείο απαιτείται η διάβαση οροσειράς ύψους 2.000 μέτρων (σ.σ. στο σημείο αυτό δείχνει στον ντούτσε Μπενίτο Μουσολίνι έναν στρατιωτικό χάρτη της περιοχής με τα βουνά της Πίνδου).

ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Είναι εδάφη με αρκετούς ημιονικούς δρόμους.

ΝΤΟΥΤΣΕ: Τους έχετε διασχίσει αυτούς τους δρόμους;

ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Ναι, πολλάκις.

ΝΤΟΥ͂ΤΣΕ: Τώρα, ας δούμε δύο άλλα ζητήματα. Έχοντας καθορίσει όλα αυτά, πόσες επιπλέον μεραρχίες νομίζετε ότι απαιτούνται να στείλουμε στην Αλβανία για να καταλάβουμε όλη την περιοχή μέχρι την Αθήνα;

ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Σε ένα πρώτο χρόνο εκτιμάται ότι είναι αρκετές τρεις ορεινές μεραρχίες, αν κι αυτό θα το καθορίσουν οι πραγματικές συνθήκες. Τα στρατεύματα αυτά θα μπορούσαν να μεταφερθούν στον λιμένα της Άρτας (σ.σ. κάνει λάθος, εννοεί την Πρέβεζα) μέσα σε μια νύχτα.

ΝΤΟΥΤΣΕ: Δίνω σημασία στην αλβανική συνδρομή, τόσο σε τακτικό στρατό όσο και σε συμμορίες.

ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Για το θέμα αυτό έχουμε καταρτίσει ανάλογο σχέδιο. Προτείνουμε την οργάνωση συμμορίες ατάκτων από 2.500 έως 3.000 άνδρες, καθοδηγούμενες από αξιωματικούς μας.

ΤΖΑΚΟΜOΝΙ: Οι αιτήσεις τους (σ.σ. των Τσάμηδων για κατάταξη) είναι άπειρες. Αλλά δεν πρέπει να στείλουμε πολλούς μουσουλμάνους, για να αποφύγουμε τις πολυάριθμες πράξεις εκδικήσεων εκ μέρους τους.

ΝΤΟΥΤΣΕ: Συνεπώς δύνασθε να οργανώσετε κάποιον αριθμό συμμοριών.

ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Όλα είναι οργανωμένα. Έχω ήδη στείλει σχετική διαταγή να ετοιμασθούν τα πάντα και να ειδοποιηθούν τα άτομα (σ.σ. με ατομικές προσκλήσεις).

ΝΤΟΥΤΣΕ: Πώς θα τους εξοπλίσετε;

ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Με ελαφρά μυδραλιοβόλα και βόμβες (σ.σ. εννοεί χειροβομβίδες).

ΝΤΟΥΤΣΕ: Τώρα, μια άλλη πλευρά της καταστάσεως. Ποια μέτρα έχετε λάβει σύνορα με τη Γιουγκοσλαβία;

ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Έχουμε δύο μεραρχίες και ένα τάγμα καραμπινιέρων και τελωνοφυλάκων. Στην ουσία, μια ικανή προκάλυψη.

ΝΤΟΥΤΣΕ: Δεν πιστεύω ότι θα δεχθούμε επίθεση από αυτήν την πλευρά. Άλλωστε τα στρατεύματά μας καλύπτονται από τα αμυντικά έργα που έχουν ήδη κατασκευασθεί.

ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Θα πρέπει επίσης να προστεθεί ότι το έδαφος εκεί προσφέρεται για άμυνα. Θα μπορούσε να υπάρξει κάποια διείσδυση μικρών αποσπασμάτων δια μέσου των θάμνων, αλλά δεν έχουμε τίποτα να φοβηθούμε επειδή φρουρούμε όλα τα σύνορα: Υπάρχει ένα φυλάκιο τελωνοφυλάκων ανά 500 ή 600 μέτρα.

ΤΖΑΚΟΜOΝΙ: Στην Αλβανία θα ήταν επιθυμητή κάποια πρόσκληση μερικών κλάσεων (σ.σ. στρατευσίμων οπλιτών).

ΝΤΟΥΤΣΕ: Τί αποδίδει κάθε κλάση;

ΤΖΑΚΟΜΟΝΙ: Περίπου 7.000 άνδρες.

«Μια μικρή συμβολή των αλβανικών στοιχείων θα ήταν πρόσφορη»

ΝΤΟΥΤΣΕ: Αυτό πρέπει να το δούμε με προσοχή. Δεν πρέπει να αγνοήσουμε τις δυνάμεις αυτές, αλλά και δεν πρέπει να υπερτιμήσουμε την βοήθεια τους, ώστε να νομίζουν ότι αυτές κατέλαβαν την Ήπειρο. Μια μικρή συμβολή των αλβανικών στοιχείων θα ήταν πρόσφορη. Εγώ θα καλούσα δύο με τρεις κλάσεις. Επίσης πρέπει να προσέξουμε την αντιαεροπορική άμυνα ώστε να αποφευχθούν βομβαρδισμοί των πετρελαιοφόρων περιοχών της Αλβανίας. Γι’ αυτό πρέπει να τοποθετηθούν αποτελεσματικά αντιεροπορικά μέσα ικανών διαστάσεων και κατ’ επέκταση, λόγω ενδεχομένης απειλής, να βελτιώσουμε την αντιαεροπορική προστασία των πόλεων της Απουλίας (σ.σ. της ανατολικής περιοχής της Ιταλίας που βρέχεται από το Ιόνιο και την Αδριατική θάλασσα). Συνεπώς πρέπει να τοποθετηθούν αντιαεροπορικά μέσα ικανών διαστάσεων.

ΣΟΝΤΟΥ: Έχω ήδη λάβει μέτρα να αποσταλούν 75 (σ.σ. πυροβόλα) Skoda, που είχαμε παραλάβει από τη Γερμανία.

ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Η αντιαεροπορική άμυνα των Τιράνων περιορίζεται σε δύο ομάδες (σ.σ. μοίρες), ενώ σε όλη την Αλβανία υπάρχουν μόλις πέντε ομάδες.

ΝΤΟΥΤΣΕ: Χρειάζονται για την Αλβανία, τουλάχιστον 100 αντιαεροπορικά πυροβόλα για να αποφευχθεί η απώλεια του ηθικού από (σ.σ. εχθρικούς) βομβαρδισμούς κατά τη διάρκεια της ημέρας. Στείλτε όλα τα πυροβόλα Skoda και Airlikon.

ΣΟΝΤΟΥ: Δεν τα έχουμε ακόμη παραλάβει όλα. Μόλις φθάσουν θα τα στείλω. Τα Airlikon θα τα στείλω αεροπορικώς.

ΝΤΟΥΤΣΕ: Πρέπει να προστεθούν στην άμυνα και τα καταδιωκτικά αεροσκάφη. Ευτυχώς, έχουμε αρκετά διαθέσιμα. Την 1η Οκτωβρίου υπήρχαν στην Αλβανία 87 αεροπλάνα, από τα οποία 52 αμέσως διαθέσιμα.

ΤΣΙΑΝΟ: Είναι καθ’ οδόν και ο 14ος στολίσκος (σ.σ. αεροπλάνων που σχεδιαζόταν να σταλούν στην Αλβανία).

ΝΤΟΥΤΣΕ: Μου φαίνεται ότι εξετάσαμε όλες τις πλευρές του προβλήματος.

ΜΠΑΝΤΟΛΙΟ: Οι λεπτομέρειες (σ.σ. για την επιχείρηση κατά της Ελλάδος) θα καθορισθούν από το Γενικό Επιτελείο.

ΝΤΟΥΤΣΕ: Ανακεφαλαιώνω: Επίθεση στην Ήπειρο. Πίεση προς Θεσσαλονίκη και σε δεύτερο χρόνο, προέλαση προς την Αθήνα.

Η σύσκεψη τελείωσε στις 12.30 μ.μ.

Το παρόν κείμενο εγκρίθηκε από τον Ντούτσε στο Παλάτσο Βενέτσια την 16η Οκτωβρίου 1940 – XVIII, την 14.00 ώρα.

Ο Γραμματέας, αντισυνταγματάρχης Τρομπέττι».

Το 1955 έγινε η πρώτη δημοσιοποίηση των διαλόγων

Τα απομαγνητοφωνημένα πρακτικά δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά στην εφημερίδα «Tempo» της γειτονικής χώρας, στις 14 Ιουνίου 1955. Στην ελληνική γλώσσα έγιναν γνωστά στο ευρύ κοινό από το βιβλίο «Διπλωματική Ιστορία του Ελληνικού Πολέμου 1940 – 1945» του πρέσβη Βασίλειου Π. Παπαδάκη που εκδόθηκε το 1956, ενώ υπάρχουν και ως παράρτημα στον Δ’ τόμο του Ημερολογίου του δικτάτορα πρωθυπουργού Ιωάννη Μεταξά που κυκλοφόρησε το 1960 από τις εκδόσεις Ίκαρος. Τέλος τα πρακτικά εμπεριέχονται και στο βιβλίο «Η αρχή του τέλους – Η επιχείρηση κατά της Ελλάδος» (1980, εκδόσεις Εστία), που έγραψε ο Εμμανουέλε Γκράτσι, ο πρέσβης της Ιταλίας στην Αθήνα, όταν κηρύχθηκε ο πόλεμος του 1940.

• Ο Γεώργιος Σαρρής είναι δημοσιογράφος – μέλος της ΕΣΗΕΑ, τιμηθείς με το Βραβείο Αθ. Μπότση για την αντικειμενική και με πληρότητα παρουσίαση ιστορικών πολιτικών θεμάτων

  ΠΗΓΗ: iefimerida.gr

Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις που αφορούν τα εθνικά θέματα, τις διεθνείς σχέσεις, την εξωτερική πολιτική, τα ελληνοτουρκικά και την εθνική άμυνα.