Σάββατο, 19 Αυγούστου 2022, 1:05μμ. «Ενεργοποίηση 112, Δασική πυρκαγιά στις περιοχές #Μελία, #Νίψα #Πεύκα & #Λουτρός #Αλεξανδρούπολη! Παραμείνετε σε ετοιμότητα & ακολουθείτε τις οδηγίες των Αρχών» αναφέρει το πρώτο μήνυμα που λαμβάνουν οι κάτοικοι, από τον Ευρωπαϊκό Αριθμό Έκτακτης Ανάγκης. Λίγη ώρα μετά, ακολουθεί δεύτερο μήνυμα και καλεί τους κατοίκους να απομακρυνθούν. Συνολικά, 5 μηνύματα της Πολιτικής Προστασίας στάλθηκαν μόνο την πρώτη ημέρα για την ευρύτερη περιοχή της Αλεξανδρούπολης.
Την ίδια μέρα, ενεργοποιείται η υπηρεσία Copernicus EMS Rapid Mapping της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που συλλέγει δορυφορικές και επίγειες περιβαλλοντικές πληροφορίες και στην πρώτη εκτίμηση χαρακτηρίζει την πυρκαγιά της Αλεξανδρούπολης ως «Ακραία Επικίνδυνη» (very extreme danger). Στις 3 Σεπτεμβρίου καταγράφει ότι κάηκαν 93880 εκτάρια και στις 8 Σεπτεμβρίου ότι σταματάει την παρακολούθηση καθώς η φωτιά έχεις σβηστεί πλήρως.
Τις δυο συνεχόμενες εβδομάδες, η φωτιά έκαιγε μανιωδώς και σάρωνε στο πέρασμά της ό,τι έβρισκε στις πόλεις, τα χωριά και τις βουνοκορφές. Η πυρκαγιά της Αλεξανδρούπολης συνάντησε τη φωτιά της Δαδιάς, ενώθηκαν και έκαψαν ακόμα και όσα είχαν αναγεννηθεί από την πυρκαγιά του 2011. Το νοσοκομείο της Αλεξανδρούπολης εκκενώθηκε. Όλος ο κόσμος αγωνιούσε για τις εξελίξεις και οι άνθρωποι που βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή, πάλευαν νυχθημερόν με ένα οργισμένο θηρίο, ανίκητο. Η φωτιά καρβούνιαζε ότι έβρισκε, χωρίς να κάνει επιλογές και να ξεχωρίζει. Μικρά και μεγάλα ζώα, θάμνους, δέντρα, σπίτια, εκτάσεις ολόκληρες. Ο αρχαίος ελαιώνας με την ΠΟΠ ποικιλία της Μάκρης δεν κατάφερε να γλυτώσει. Ούτε τα αμπέλια γλύτωσαν και όσα δεν κάηκαν, τσουρουφλίστηκαν από τις υψηλές θερμοκρασίες που αναπτύχθηκαν. Το οικοσύστημα της Δαδιάς χάθηκε.
Η φωτιά στον Έβρο, σε συνδυασμό με τις παράλληλες πυρκαγιές που βρίσκονταν σε εξέλιξη στην υπόλοιπη χώρα, μούδιασε όλη την κοινωνία, μέσα στο κατακαλόκαιρο. Ήταν η μεγαλύτερη δασική μέγα-πυρκαγιά των τελευταίων 20 ετών, στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Η καταγραφή των ζημιών δεν έχει ολοκληρωθεί και δεν έχουν ανακοινωθεί, ακόμη, επίσημα αποτελέσματα. Ωστόσο, οι αγρότες, οι βοσκοί, οι κτηνοτρόφοι, οι μελισσοκόμοι και οι αμπελουργοί γνωρίζουν από πρώτο χέρι το μέγεθος, καθώς το μόνο που τους έχει απομείνει είναι κυριολεκτικά και μεταφορικά «καμένη γη».
Ο ιστορικός ελαιώνας της Μάκρης
Με ιστορία πολλών αιώνων, ο ελαιώνας της Μάκρης κινδύνευσε πολλές φορές να εξαφανιστεί και διασώθηκε χάριν στην επιμονή των παραγωγών που εργάστηκαν συλλογικά, προκειμένου να γίνει ευρέως γνωστή. Η γηγενής ποικιλία «ελιά Μάκρης» έχει διπλή χρήση και προορίζεται για παραγωγή ελαιόλαδου άριστης ποιότητας καθώς και για παραγωγή υψηλής ποιότητας βρώσιμου ελαιόκαρπου. Τελικά, το 2017, μετά από πολλά προβλήματα και ενστάσεις, κατάφερε να καταχωρηθεί το «ελαιόλαδο Μάκρης» ως Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ). Σήμερα, πέντε χρόνια με την αναγνώριση, έχει υποστεί ζημιές ανεπανόρθωτες.
Η επόμενη μέρα
Η ανεξέλεγκτη πυρκαγιά έκαψε ό,τι βρήκε στο δρόμο της και αν κάτι της «ξέφυγε», καψαλίστηκε ή αποτελείωσε, με τις υψηλές θερμοκρασίες που αναπτύχθηκαν. Η συγκομιδή του ελαιόκαρπου και η ελαιοποίηση θα ξεκινούσαν περίπου στις αρχές Οκτωβρίου, δηλαδή 1μιση μήνα μετά την καταστροφή. Για τα αμπέλια που καλλιεργούνται στον Έβρο, ήταν απλώς ζήτημα αναμονής ολίγων ημερών για τον πρώτο τρύγο. Αυτό σημαίνει ότι η φωτιά βρήκε τις καλλιέργειες ήδη «φορτωμένες» με καρπό, σε μία, ούτως ή άλλως, κακή χρονιά λόγω της συνεχόμενης ξηρασίας, ειδικά για την ελιά.
Οι μελισσοκόμοι είχαν ολοκληρώσει τους πρώτους τρύγους και προετοίμαζαν τις μέλισσες για το κοκκινωπό ρείκι που θα άνθιζε, υπό κανονικές συνθήκες, το φθινόπωρο. Όλα τα άλλα ζώα, οικόσιτα και άγρια, ζούσαν την καθημερινότητά τους, στο βασίλειό τους. Οι παραγωγοί πάλεψαν με το θηρίο, μόνοι ή και με τη βοήθεια των συμπολιτών τους, και τώρα γίνονται παρατηρητές των φαινομένων. Δεν ξέρουν τι ακριβώς πρέπει να κάνουν, τι να περιμένουν και σε τι θα πρέπει να ελπίζουν. Αγωνιούν για τον χειμώνα που έρχεται, σε ένα καθεστώς που τους είναι άγνωστο και αχαρτογράφητο. Η πολιτεία υπόσχεται να αποζημιώσει μόνο ένα μικρό μέρος της καταστροφής, χωρίς να είναι σε θέση να εκτιμήσει την πραγματική αξία όσων χάθηκαν. Γιατί κάποια δέντρα είναι υπεραιώνοβια και η αξία τους ήταν ανεκτίμητη.
Το σίγουρο είναι ότι «σε αυτή τη δύσκολη στιγμή, οι παραγωγοί έχουμε ανάγκη από την ηθική στήριξη όλων», αναφέρει η κ. Νανά Ζωίδου, παραγωγός του εξαιρετικού παρθένου ελαιόλαδου Μάκρης με την επωνυμία CALYPSO. Το υπερσύγχρονο ελαιοτριβείο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, που εξυπηρετούσε και επεξεργαζόταν έναν μεγάλο όγκο από τους ελαιώνες της περιοχής, έχει υποστεί τεράστιες και ανεπανόρθωτες ζημιές. Και αυτά είναι μόνο μερικά παραδείγματα παραγωγών που έχουν πληγεί.
Ούτε τα αμπέλια γλύτωσαν
Και πώς να γλύτωναν, αφού δεν έμεινε τίποτα ζωντανό. Ο βιολογικός αμπελώνας Χατζησάββα είχε επενδύσει στις εβρίτικες και τις θρακιώτικες ποικιλίες γιατί πίστευε στην αξία, τη μοναδικότητα και τη δυναμική τους. Η οινολόγος Κική Χατζησάββα αγωνιζόταν για την οργανική καλλιέργεια και την κυκλική οικονομία. Εφάρμοζε καινοτόμες μεθόδους, συνεργαζόταν με πανεπιστήμια για να ελέγχει την ποιότητα του εδάφους, των αμπελιών και της μελετημένης οινοποίησης που καταλήγει στις φιάλες. Οι φυσικοί οίνοι είχαν αρχίσει να αποκτούν πιστό κοινό. Σήμερα, όλο αυτό, μοιάζει ουτοπικό.
Ιστορίες ανθρώπων. Ένας ελαιοπαραγωγός και ένας μελισσοκόμος αφηγούνται
Η εταιρία KONOS έχασε έναν ιστορικό ελαιώνα 110 στρεμμάτων με ελιές ποικιλίας Μάκρης. Η εταιρία προϊόντων μέλισσας GOT TO BEE έχασε περίπου 8 – 10 εκ. μέλισσες και ο σπαραγμός του μελισσοκόμου έγινε viral στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Επικοινωνήσαμε μαζί τους και τους ακούσαμε προσεκτικά. Αφηγούνται όσα έζησαν, αποτυπώνουν την παρούσα κατάσταση και καλούνται να απαντήσουν στα αδιέξοδα της επόμενης ημέρας. Άλλωστε, εδώ που έφτασαν δεν μπορούν να κάνουν προβλέψεις για το μέλλον.
Konos: Κάηκαν ολοσχερώς 110 στρέμματα με ελαιόδεντρα ηλικίας άνω των 80 ετών
«Μια εβδομάδα προετοιμάζαμε το έδαφος, το καθαρίζαμε και το ποτίζαμε για να αντέξουν τα δέντρα. Ενημερωνόμασταν συνεχώς για την πορεία της φωτιάς. 10’ πριν μας κάψει, είχε περάσει ο παρατηρητής του Δασαρχείου και μας ενημέρωσε ότι έχει αλλάξει η ρότα προς άλλη κατεύθυνση. Την βλέπαμε αλλά ήταν αρκετά μακριά από εμάς. Δεν καταλάβαμε πότε πρόλαβε και τη γύρισε ο αέρας προς τη μεριά μας. Οριακά προλάβαμε να πάρουμε τα σκυλιά και να φύγουμε μαζί με τον αδερφό μου», λέει ο Δημήτρης Αδαμίδης, ελαιοπαραγωγός της εταιρίας KONOS. «Κάηκε ολόκληρος ο ελαιώνας, μαζί και το ποτιστικό σύστημα, τα μηχανήματα, τα πάντα. Μόνο το ελαιοτριβείο γλύτωσε. Φέτος, ελαιοκομικά θα ήταν μία δύσκολη χρονιά για εμάς, ούτως ή άλλως, γιατί η κλιματική αλλαγή μας είχε χτυπήσει για τα καλά την πόρτα. Υπολογίζαμε πως θα ήμασταν 95% κάτω σε σχέση με την περσινή παραγωγή, αλλά αυτό δεν το περιμέναμε. Είμαστε 4η γενιά ελαιοπαραγωγοί και θυμάμαι τον παππού μου να μαζεύει τις ελιές με χοντρό μπουφάν, ενώ εμείς τις μαζεύαμε με κοντομάνικα. Ήμασταν, είμαστε, δεν ξέρω πώς να μιλήσω πια», συνεχίζει.
Και τώρα τι γίνεται; Ποια θα είναι η επόμενη μέρα;
Ο Δημήτρης Αδαμίδης είναι 31 ετών με σπουδές στη γεωπονία και μεταπτυχιακό τίτλο στο περιβάλλον και την αειφορία. Την ομάδα συμπληρώνει ο αδερφός του που είναι οικονομολόγος. Μαζί και οι δύο, ανέλαβαν τα ηνία ως 4η γενιά και έφτασαν το brand KONOS να συγκαταλέγεται στις κορυφαίες εταιρίες ανώτερης ποιότητας εξαιρετικών παρθένων ελαιολάδων. Είχαν επενδύσει στη «νυχτερινή συγκομιδή» – μια καινοτόμο μεθοδολογία όπου η συλλογή του καρπού και η ελαιοποίηση γίνεται κατά τις βραδινές ώρες ώστε η θερμοκρασία του καρπού να παραμένει σε χαμηλά επίπεδα. «Ειλικρινά δεν ξέρω τι να περιμένω. Για την ώρα είμαστε παρατηρητές των φαινομένων. Δεν μπορούμε να πειράξουμε τίποτα αν δεν σιγουρευτούμε για τις κινήσεις μας. Έρχεται χειμώνας, θα έρθει κακοκαιρία. Αφήνουμε τα δέντρα όπως είναι, μήπως και σταθούν ως εμπόδια στις βροχές. Ψάχνω βιβλιογραφίες και προσπαθώ να μιλήσω με καθηγητές μήπως βρω κάποια ιδέα ή λύση, όμως δεν βρίσκω τίποτα. Μάλλον αυτό που μας συμβαίνει εδώ είναι μελέτη περίπτωσης και θα πρέπει να ασχοληθώ με το φαινόμενο της επαναφοράς του ελαιώνα μετά από την πυρκαγιά».
Απανωτά χτυπήματα στον κλάδο της ελιάς και του ελαιολάδου
Ο κλάδος της ελιάς περνάει κρίση σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Η τιμή του εξαιρετικού παρθένου ελαιολάδου έχει φτάσει τα 10 ευρώ / λτ. και αυξάνεται συνεχώς. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα, το ξαφνικό χαλάζι και οι απότομες αυξομειώσεις της θερμοκρασίας, έχουν προκαλέσει τεράστια προβλήματα στον καρπό και στην ποιότητά του. Η πυρκαγιά ήταν το μόνο που έλειπε. «Θέλω να αναφέρεις το θέμα της ασυδοσίας που πλήττει τον κλάδο. Πράγματι, κάποιοι έχουμε ουσιαστικό πρόβλημα όμως, υπάρχουν άλλοι, που δεν έπαθαν τίποτα, αλλά βρήκαν την ευκαιρία και, καπηλεύουν την κατάσταση, ανεβάζοντας τις τιμές αδικαιολόγητα», συμπληρώνει ο Δημήτρης Αδαμίδης και κλείνει λέγοντας «Εμάς δεν μας ενδιαφέρει να φύγουμε από εδώ. Είμαστε πρεσβευτές της ποικιλίας Μάκρης και θα παλέψουμε γι’ αυτό». Ο Δημήτρης Αδαμίδης δεν επιθυμεί να δημοσιεύσει φωτογραφίες του ελαιώνα, «μόνο ένα κλαδί ελιάς έμεινε, ακριβώς μπροστά στο ελαιοτριβείο και -αν θες πίστεψέ το- είναι το μόνο φορτωμένο με καρπό, όμως δεν θα σας το δείξω για να μην μου το ματιάσετε», κλείνει, αφήνοντας μια γλυκόπικρη αίσθηση ελπίδας.
Οι μελισσοκόμοι εκπέμπουν SOS
Ο μελισσοκόμος Γιώργος Καραφυλλίδης, έχει καταφέρει να τοποθετήσει τα πολυ-βραβευμένα μέλια του GOT TO BEE, σε 10 καταστήματα του Λονδίνου, σημειώνοντας εξίσου σημαντικές πωλήσεις στη Γερμανία και σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Ωστόσο, έγινε στην Ελλάδα γνωστός μέσω του σπαρακτικού βίντεο που ανάρτησε στα social media, όταν αντίκρυσε τα καμένα, ολοσχερώς, μελίσσια του.
«Τη προηγούμενη μέρα παντρευόμουν και η φωτιά ήταν ακόμα μακριά. Δεν κατάλαβα πότε έφτασε τόσο κοντά. Ίσα που πρόλαβα να φορτώσω κάποια μελίσσια και η φωτιά ήρθε και με περικύκλωσε. Τα άλλα δεν πρόλαβα να τα μαζέψω γιατί η φωτιά με έπιασε στο δρόμο. Όταν κατάφερα να ξαναπάω για να δω τι έγινε αντίκρυσα νεκρά φίδια, χελώνες, ένα μικρό ζαρκάδι που δεν κατάφερε να τρέξει και μετά τα μελίσσια μου. Μόνο τα καπάκια είχαν μείνει γιατί ήταν μεταλλικά. Τότε τράβηξα και το βίντεο». Είχε προλάβει να τρυγήσει το μέλι πριν ξεκινήσει η πυρκαγιά, παρότι ήταν κακή χρονιά εξαιτίας των πολλών βροχοπτώσεων που είχαν σημειωθεί τον προηγούμενο μήνα. Έχασε 220 κυψέλες που αντιστοιχούν περίπου στο 75% της παραγωγής του. Νομαδική, βιολογικά πιστοποιημένη μελισσοκομία ακολουθεί ο Γιώργος Καραφυλλίδης και η ποιότητα του μελιού βελανιδιάς ήταν ξακουστή. Εξίσου σημαντικές διακρίσεις έχει αποκτήσει για το θυμάρι, το ανθόμελο και το ρείκι, το οποίο δεν ξέρει που και αν θα το ξαναβρεί.
«Ήταν εντυπωσιακή η ανταπόκριση του κόσμου. Μου έστελναν μηνύματα συμπαράστασης και δωρεάν μελίσσια από όλα τα μέρη της Ελλάδας. Ένας νεαρός μου έστειλε μήνυμα ότι έχει 4 μελίσσια στην αυλή ο παππούς του, που δεν τα χρησιμοποιεί και ήθελε να μου τα δώσει. Ένας άλλος από την Καλαμάτα τα ίδια. Μου έστελναν μελίσσια για να με βοηθήσουν».
Η επόμενη ημέρα για τον Γιώργο Καραφυλλίδη είναι δύσκολη και απρόβλεπτη. Έχει ήδη προμηθευτεί νέα μελίσσια και κάνει τις απαραίτητες προετοιμασίες. «Θα τα ξαναφτιάξω τα μελίσσια, αυτό είναι το μόνο σίγουρο γιατί ήδη έχω ξεκινήσει. Το θέμα είναι όμως ότι δεν έχω πια που να τα πάω γιατί όλα γύρω είναι καμένα. Δεν έχει μείνει τίποτα. Δεν υπάρχει βελανιδιά και ρείκι και δεν ξέρω πόσο μακριά πρέπει να φτάσω για να τα βρω». Έχει πολλά παράπονα από το κράτος που δεν υποστηρίζει όπως θα έπρεπε τους επαγγελματίες μελισσοκόμους, ωστόσο δηλώνει περήφανα ότι δεν υπάρχει καμία περίπτωση να εγκαταλείψει τον τόπο.
Εάν ανασυνθέσεις τον Έβρο, θα επιμένουν… μια ελιά, ένα αμπέλι και μία κυψέλη
Ο Δημήτρης Αδαμίδης, από το πρώτο λεπτό της καταστροφής άρχισε να παρατηρεί τι συμβαίνει γύρω του. Όχι μόνο τις καταστροφές αλλά και τους κατοίκους, τα σπίτια, τα χωράφια, τις περιουσίες τους. Σε μία προσπάθεια συγκέντρωσης χρημάτων, ενώνει τις δυνάμεις του μαζί με τον μελισσοκόμο Γιώργο Καραφυλλίδη και την οινοποιό Κική Χατζησάββα και δημιουργούν ένα μπλουζάκι για καλό σκοπό. Η διάθεσή του θα γίνεται μέσω δύο ηλεκτρονικών καταστημάτων, του Olicatessen.gr και του Openfarm.gr. Το 100% των εσόδων θα δοθεί σε οικογένειες που έχουν χάσει τα σπίτια τους και θα ενισχύσουν την Κοινωνική Κουζίνα «Ο άλλος Άνθρωπος» που τους στάθηκε από την πρώτη στιγμή. Το μπλουζάκι στη μια όψη φέρει την παράφραση του Ο. Ελύτη: «Εάν ανασυνθέσεις τον Έβρο, θα επιμένουν…μια ελιά, ένα αμπέλι και μία κυψέλη».
Στην πίσω όψη έχει τον Ελλαδικό χάρτη με το pin στην καμένη γη που άφησε πίσω της η μέγα-πυρκαγιά.
ΠΗΓΗ: olivemagazine.gr
Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις που αφορούν τα εθνικά θέματα, τις διεθνείς σχέσεις, την εξωτερική πολιτική, τα ελληνοτουρκικά και την εθνική άμυνα.
Ετοιμη η μελέτη για το Νότιο Αιγαίο, που προβλέπει κατακερματισμό ζωνών προστασίας και όχι ένα ενιαίο πάρκο – Εως το τέλος του χρόνου αναμένεται η μελέτη για το Ιόνιο – Πώς σχολιάζουν κυβερνητικές πηγές τις τουρκικές ενστάσεις
Στην τελική ευθεία βρίσκεται η ολοκλήρωση της επιστημονικής μελέτης τεκμηρίωσης για τη θέσπιση του εθνικού θαλάσσιου πάρκουστο Νότιο Αιγαίο, το οποίο είχε ανακοινώσει η ελληνική πολιτεία τον Απρίλιο μαζί με ακόμη ένα θαλάσσιο πάρκο στο Ιόνιο, ενόψει της διοργάνωσης του διεθνούς συνεδρίου «Our Ocean Conference» στην Αθήνα για την προστασία των ωκεανών.
Τηρώντας τη δέσμευσή της για χωροθέτηση των πάρκων έως το τέλος του έτους, η ελληνική πολιτεία προχωρά με ταχείς ρυθμούς την υλοποίηση του χρονοδιαγράμματος του εγχειρήματος, έχοντας ήδη στα χέρια της ένα πρώτο παραδοτέο υλικό που αφορά τη μελέτη τεκμηρίωσης για το θαλάσσιο πάρκο στο Νότιο Αιγαίο ενώ, εντός των επομένων ημερών, αναμένεται η καθ’ ολοκληρίαν παράδοση της επιστημονικής μελέτης για το συγκεκριμένο πάρκο.
Οσον αφορά το θαλάσσιο πάρκο στο Ιόνιο, και αυτή η μελέτη, που έχει ανατεθεί σε άλλη ομάδα, αναμένεται να ολοκληρωθεί έως το τέλος του έτους, με το τελικό βήμα προκειμένου να κηρυχθούν επισήμως τα δύο πάρκα να τοποθετείται χρονικά εντός του 2025, οπότε και αναμένεται το σχετικό προεδρικό διάταγμα.
Σε εθνικά ύδατα
Αναφορικά με το κατά πόσο η ελληνική πλευρά έχει λάβει υπόψη στον σχεδιασμό της τις αντιδράσεις που σημειώθηκαν από την τουρκική πλευρά, η οποία κάνει λόγο για «γκρίζες ζώνες» στο Αιγαίο και «νησιά, νησίδες, βράχους των οποίων η κυριαρχία δεν έχει εκχωρηθεί στην Ελλάδα από τις διεθνείς συνθήκες» – το ελληνικό ΥΠΕΞ απαντά ότι «πολιτικοποιείται ένα αμιγώς περιβαλλοντικό ζήτημα» –, αρμόδιες πηγές σχολιάζουν στα «ΝΕΑ»: «Εμείς προχωρούμε ακάθεκτοι να κάνουμε ό,τι πρέπει στο κομμάτι της περιβαλλοντικής προστασίας. Δεν έχουμε κάτι να μοιράσουμε με τους Τούρκους, δεν πάμε σε διεθνή ύδατα, πάμε σε εθνικά ύδατα, εντός των 6 ν.μ. όσον αφορά το Αιγαίο και εντός των 12 ν.μ. όσον αφορά το Ιόνιο».
Τι προβλέπεται
Στη μελέτη για το θαλάσσιο πάρκο στο Αιγαίο που έχει ήδη παραδοθεί στην αρμόδια υπηρεσία, υπάρχει χάρτης που ορίζει τις περιοχές που προτείνεται να προστατευθούν, ο οποίος έχει χαρακτήρα «εμπιστευτικό». Η έκτασή του αγγίζει περίπου τα 8.000 τετρ. χλμ. ενώ σε ορισμένα σημεία οι περιοχές προστασίας ίσως να μη χρειαστεί να φτάσουν στα 6 ναυτικά μίλια. Αλλα δύο στοιχεία που καθορίζει η μελέτη είναι ο λόγος προστασίας καθώς και τα ενδεδειγμένα μέτρα.
Για παράδειγμα, στην περίπτωση του Νοτίου Αιγαίου, στόχος είναι να προστατευθούν τα θαλασσοπούλια, οι φωλιές τους και ό,τι αποτελεί για αυτά τροφή σε σημεία που χρήζουν προστασίας από πίεση ανθρωπογενούς δραστηριότητας. Αλλα είδη προς προστασία σε νησίδες και βραχονησίδες του Αιγαίου (που στην πλειονότητά τους ανήκουν σε δίκτυο Natura) και στις θαλάσσιες περιοχές τους είναι οι φυσητήρες, οι ζιφιοί, οι φώκιες και τα ζωνοδέλφινα. Τα μέτρα προστασίας θα αφορούν απαγόρευση αλιείας όπως την απαγόρευση αλιείας με μηχανότρατες που αποτελεί δέσμευση της κυβέρνησης, με την Ελλάδα να είναι η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που εφαρμόζει μια τέτοια αυστηρή απαγόρευση ως οριζόντιο μέτρο υψηλής προστασίας. Στο «στεριανό» τμήμα των βραχονησίδων, οι απαγορεύσεις χρήσεων μπορεί να αφορούν ανεμογεννήτριες που ενοχλούν τα θαλασσοπούλια ή φωτοβολταϊκά που καλύπτουν έδαφος χρήσιμο για τα πουλιά.
Στην οριοθετούμενη έκταση του πάρκου στο Νότιο Αιγαίο, που περιλαμβάνει δεκάδες ακατοίκητες κυρίως βραχονησίδες, περιλαμβάνονται κατακερματισμένα σημεία που βρίσκονται ανατολικά της Πελοποννήσου από τη Βελοπούλα μέχρι δυτικά της Νισύρου (βραχονησίδες Περγούσσα και Κανδελλιούσα) και της Καρπάθου και βόρεια, από το ύψος της Μήλου μέχρι βόρεια της Κρήτης.
Στην περίπτωση του θαλάσσιου πάρκου στο Ιόνιο που θα εκτείνεται σε πάνω από 14.000 τετραγωνικά χλμ., τα επιπλέον είδη που προστατεύονται είναι η θαλάσσια χελώνα καρέτα καρέτα και τα κοράλλια, ενώ εκεί τα σημεία προστασίας βρίσκονται από τα νότια των Αντικυθήρων έως τα βόρεια της Κεφαλονιάς.
Επιτήρηση με drones
Οσον αφορά το σύστημα επιτήρησης των θαλάσσιων πάρκων, διεξάγεται διεθνής διαγωνισμός για την προμήθεια drones, τη λειτουργία των οποίων θα αναλάβει να αναθέσει ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Aλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ). Οπως σημειώνει αρμόδια πηγή στα «ΝΕΑ»: «O σχεδιασμός μας δεν ήταν ποτέ να κάνουμε ένα μεγάλο, ενιαίο θαλάσσιο πάρκο στο Αιγαίο γιατί μέλημά μας είναι να προστατεύσουμε τα πουλιά, άρα τις φωλιές τους και όχι το πέρασμά τους από τη θάλασσα. Δεν κάνουμε κάτι για να “μπούμε στο μάτι” της Τουρκίας, ούτε γίνεται να προστατεύσουμε μαζί Ελλάδα και Τουρκία τα θαλασσοπούλια πάνω στα δικά μας νησιά».
Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις που αφορούν τα εθνικά θέματα, τις διεθνείς σχέσεις, την εξωτερική πολιτική, τα ελληνοτουρκικά και την εθνική άμυνα.
Στο Αζερμπαϊτζάν υπάρχει μια αυταρχική κυβέρνηση που δεν ανέχεται τη διαφωνία και τους τελευταίους μήνες έχει παρενοχλήσει τους ανεξάρτητους δημοσιογράφους και τους ακτιβιστές πολιτών.
Για τρίτη συνεχόμενη χρονιά, η Σύνοδος Κορυφής του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή πραγματοποιείται σε ένα δικτατορικό κράτος που περιορίζει σημαντικά την ελευθερία του λόγου και την ειρηνική συνάθροιση των πολιτών του. Αυτό αναφέρεται σε άρθρο που δημοσιεύθηκε από την Human Rights.
Στο άρθρο τονίζεται ότι οι κυβερνήσεις που θα συμμετάσχουν στην 29η ετήσια διάσκεψη του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή (COP29) πρέπει να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους για την προστασία του ανθρώπου. Αυτό περιλαμβάνει επίσης την απαλλαγή από τα ορυκτά καύσιμα δήλωσε η Μυρτώ Τηλιανάκη, δικηγόρος στο Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, προσθέτοντας ότι οι κυβερνήσεις που θα συμμετάσχουν στην COP29 στο Αζερμπαϊτζάν πρέπει να είναι προετοιμασμένες να στείλουν ένα σαφές μήνυμα. Η Human Rights Watch τόνισε επίσης ότι η δίκαιη και φιλόδοξη δράση για την κλιματική αλλαγή απαιτεί σημαντική συμμετοχή των ανεξάρτητων φωνών, ότι στο Αζερμπαϊτζάν υπάρχει μια αυταρχική κυβέρνηση που δεν ανέχεται τη διαφωνία και τους τελευταίους μήνες έχει παρενοχλήσει τους ανεξάρτητους δημοσιογράφους και τους ακτιβιστές πολιτών.
Μεταξύ αυτών που κρατούνται αυθαίρετα είναι ένας ακτιβιστής κατά της διαφθοράς, ο οποίος ασκεί κριτική στον τομέα του πετρελαίου και του φυσικού αερίου του Αζερμπαϊτζάν και είναι ακτιβιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η εχθρότητα της κυβέρνησης του Αζερμπαϊτζάν απέναντι στον ανεξάρτητο ακτιβισμό εγείρει ανησυχίες σχετικά με το αν οι ομάδες της κοινωνίας των πολιτών θα μπορέσουν να συμμετάσχουν πλήρως στην COP29 και πόσο ενεργός θα είναι ο περιβαλλοντικός ακτιβισμός στο Αζερμπαϊτζάν μετά τη διάσκεψη», αναφέρει σε ανακοίνωσή της η Human Rights Watch. Σύμφωνα με την τελευταία, τα έσοδα από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο αποτελούσαν το 52% του κρατικού προϋπολογισμού του Αζερμπαϊτζάν και το 90% των εσόδων από τις εξαγωγές το 2022. Η Human Rights Watch υπενθύμισε ότι κατά τη διάρκεια της συνάντησης υψηλού επιπέδου που πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο, ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Ιλχάμ Αλίγιεφ ανακοίνωσε σχέδια για επέκταση της παραγωγής φυσικού αερίου, κυρίως ως απάντηση στις απαιτήσεις της αγοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
«Οι κυβερνήσεις δεν πρέπει να επιτρέψουν στο Αζερμπαϊτζάν να χρησιμοποιήσει τη θέση του ως χώρα υποδοχής της COP29 για να συνεχίσει την επέκταση των ορυκτών καυσίμων και να υπονομεύσει τις προσπάθειες για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων», είπε ο Τιλιανάκι.
Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις που αφορούν τα εθνικά θέματα, τις διεθνείς σχέσεις, την εξωτερική πολιτική, τα ελληνοτουρκικά και την εθνική άμυνα.
Ο τέως Προέδρος της Δημοκρατίας έχει αναφερθεί ενδελεχώς στο ζήτημα υποστηρίζοντας, ότι «παρά την έγκαιρη προειδοποίηση της επιστημονικής κοινότητας, η θεσμική αντιμετώπιση της “προ των πυλών” κλιματικής κρίσης καθυστέρησε δραματικά».
Τα κενά του διεθνούς δικαίου γύρω από το κλίμα ανέλυσε ο τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Ακαδημαϊκός και Επίτιμος Καθηγητής του ΕΚΠΑ κ. Προκόπιος Παυλόπουλος σε συνέντευξη στον τηλεοπτικό σταθμό ΣΚΑΪ και στη δημοσιογράφο Κορίνα Γεωργίου.
«Αυτό το οποίο τονίζω πάντα, είναι ότι το Διεθνές Δίκαιο γενικώς πάσχει. Σπάνια εφαρμόζεται. Δεν υπάρχουν ελεγκτικοί οργανισμοί. Δυστυχώς για το θέμα της κλιματικής κρίσης έπρεπε να εφαρμόζεται το δίκαιο, μήπως και περισώσουμε, ό,τι μπορούμε αυτήν τη στιγμή από τη μετάβαση από την κλιματική κρίση στο μη περαιτέρω, που είναι η κλιματική κατάρρευση. Αυτό είναι εξαιρετικά σοβαρό. Το Διεθνές Δίκαιο εμφανίστηκε νωρίς για να αντιμετωπίσει την κλιματική αλλαγή αρχικώς και μετά την κλιματική κρίση. 1968, με αποκορύφωμα μετά τους κανόνες που θεσπίστηκαν στη σύνοδο του Παρισιού. Το κακό είναι, ότι έχουμε πολλούς κανόνες, αλλά κυρωτικοί μηχανισμοί δεν υπάρχουν. Τί σημαίνει αυτό; Δεν υπάρχει τρόπος για να προσφύγεις κάπου», ανέφερε αρχικά ο εξοχότατος.
Ένα μικρό συμβολικό βήμα
Πρόσφατα οι KlimaSeniorinnen, μια ομάδα γυναικών που απαρτίζεται από γυναίκες άνω των 64 ετών από την Ελβετία, οι οποίες έχουν ιδρύσει την οργάνωση “Climate Seniors Association” προσέφυγαν ενάντια στην ελβετική κυβέρνηση ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, διεκδικώντας την ανάληψη δράσης από την κυβέρνηση της χώρας τους ενάντια στην κλιματική αλλαγή και κέρδισαν αυτήν τη μάχη. Ο τέως πρόεδρος της Δημοκρατίας χαρακτήρισε αυτήν τη νίκη ως «ένα μικρό βήμα αλλά εξαιρετικά συμβολικό».
«Ήρθε το Δικαστήριο και καταδίκασε την Ελβετία, ότι παραβιάζει το άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το οποίο προστατεύει την ιδιωτική και την οικογενειακή ζωή. Μα για να έχεις έναν ομαλό ιδιωτικό βίο πρέπει να έχεις ένα κλίμα σύμφωνο με την πορεία του ανθρώπου επί γης. Αυτή είναι μια απόφαση. Είναι η μόνη που έχουμε και ελπίζουμε να βρει συνεχιστές», πρόσθεσε ο κ. Παυλόπουλος.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έπρεπε να ορθώσει ανάστημα
Το Ευρωπαϊκό Δίκαιο εμπεριέχει πληθώρα διατάξεων κανονιστικού περιεχομένου. Αρκεί όμως αυτή η επίδοση; «Αντίθετα με τη διεθνή έννομη τάξη, το Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι πολύ πιο συμπαγές. Εδώ πλέον έχουμε μια άλλη πλευρά του Ευρωπαϊκού Δικαίου, η οποία και αυτή δεν αρκεί. Δεν αρκεί γιατί αφορά τα ευρωπαϊκά κράτη.
Άλλωστε τους ρυπαντές δεν τους επηρεάζει η Ευρωπαϊκή Νομοθεσία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να δείξει, ποιά πραγματικά είναι σημασία της. Γιατί οι ιδρυτές της την έφτιαξαν και τη δημιούργησαν, για μια πλανητική διάσταση. Έπρεπε λοιπόν να ορθώσει το ανάστημά της», απάντησε ο Προκόπης Παυλόπουλος και κατέληξε την παρέμβασή του, με ένα πολύ δυνατό μήνυμα:
«Κινδυνεύει η ζωή μας, όχι ο πλανήτης».
Παρακολουθήστε τη συνέντευξη:
Το Διεθνές Δίκαιο και το Ευρωπαϊκό Δίκαιο μπροστά στην σύγχρονη πρόκληση της Κλιματικής Κρίσης
Υπενθυμίζεται, ότι στις αρχές Σεπτεμβρίου ο Προκόπης Παυλόπουλος είχε πραγματοποιήσει ομιλία με θέμα «Το Διεθνές Δίκαιο και το Ευρωπαϊκό Δίκαιο μπροστά στην σύγχρονη πρόκληση της Κλιματικής Κρίσης». Ο τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ακαδημαϊκός και επίτιμος καθηγητής της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ είχε μιλήσει για το σοβαρό αυτό ζήτημα στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Χίου που διοργανώνει η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, στο οποίοι επεσήμανε μεταξύ άλλων, πως «παρά την έγκαιρη προειδοποίηση της επιστημονικής κοινότητας, η θεσμική αντιμετώπιση της “προ των πυλών” κλιματικής κρίσης καθυστέρησε δραματικά».
Αναλυτικά η ομιλία του κ. Παυλόπουλου:
Πρόλογος
Η Επιστημονική Κοινότητα επισήμανε εγκαίρως ότι πολύμορφες και πολυσύνθετες ανθρωπογενείς παρεμβάσεις, κυρίως κατά τον 20ό αιώνα, έχουν προκαλέσει μιαν, επίσης ανθρωπογενούς προέλευσης, ανεξέλεγκτη αποσταθεροποίηση του Κλίματος, σηματοδοτώντας ταυτοχρόνως την επικίνδυνη μετάβαση από την Κλιματική Αλλαγή στην Κλιματική Κρίση. Συγκεκριμένα, «προφητικά» ο Svante Arrhenius υπολόγισε, περί τα τέλη του 19ου αιώνα, ότι τυχόν διπλασιασμός του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα του Πλανήτη θα οδηγούσε στο φαινόμενο της «Θερμής Οικίας» («Hot House»), κατά το οποίο η μέση θερμοκρασία σε αυτή θ’ αυξηθεί περισσότερο από 2 βαθμούς Κελσίου. Κατά τον 20ό αιώνα η ως άνω θεωρία ονομάσθηκε «Φαινόμενο του Θερμοκηπίου». Kαι έχει ήδη αποδειχθεί ότι τα επίπεδα του διοξειδίου του άνθρακα -που είναι ένας από τους καθοριστικούς παράγοντες του θερμορυθμιστικού συστήματος της Γης- έχουν αυξηθεί περισσότερο από 25%. Η τάση δε αυτή, παγκοσμίως, παραμένει ανησυχητικώς αυξητική. Ο Καθηγητής Paul Crutzen ονόμασε την προμνημονευόμενη περίοδο «Ανθρωπόκαινο» (Anthropocène»). Λέξη σύνθετη, την οποία συναποτελούν οι επιμέρους λέξεις «άνθρωπος» και «καινός» και η οποία σημαίνει, κατ’ ουσία, την «πρόσφατη περίοδο». Κατά την περίοδο αυτή η συχνότητα εμφάνισης ακραίων καιρικών φαινομένων εντείνεται μ’ εντυπωσιακό ρυθμό, εξ ου και η «επιβαρυντική μετάβαση» από την Κλιματική Αλλαγή στην Κλιματική Κρίση. Σύμφωνα με τις μετρήσεις, οι οποίες έχουν αρχίσει να διεξάγονται με αξιόπιστο τρόπο από το 1850, ο Πλανήτης έζησε κατά την τελευταία δεκαετία τα πέντε πιο θερμά έτη της μεταβιομηχανικής εποχής, με το 2023 να είναι το θερμότερο όλων. Τις μετρήσεις αυτές επιβεβαίωσε και η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Κλιματικής Αλλαγής «Copernicus». Παρά την κατά τα προεκτεθέντα έγκαιρη προειδοποίηση της Επιστημονικής Κοινότητας, η θεσμική αντιμετώπιση της «προ των πυλών» Κλιματικής Κρίσης καθυστέρησε δραματικά, δοθέντος ότι εν προκειμένω και η Διεθνής Κοινότητα και η Ευρωπαϊκή Ενωση έχουν μάλλον ακολουθήσει μια -βεβαίως με τις μεταξύ τους διαφορές- τακτική «Επιμηθέων». Ειδικότερα:
Ι. Tα δεδομένα του Διεθνούς Δικαίου για το Περιβάλλον
Εως την δεκαετία του ΄70, τα θέματα του Περιβάλλοντος γενικότερα, και κατ’ εξοχήν εκείνα της Κλιματικής Αλλαγής στην πορεία της προς την Κλιματική Κρίση, δεν είχαν απασχολήσει, από πλευράς θεσμικής-κανονιστικής ρύθμισης, την Διεθνή Κοινότητα. Κατά συνέπεια, το εν γένει Διεθνές Δίκαιο τα «αγνοούσε». Αυτό οφείλεται στο ότι τα έως τότε τα περιβαλλοντικά ζητήματα εθεωρούντο, διαχρονικώς, τοπικά ή και περιφερειακά, ως εμφανιζόμενα μόνο σε περιοχές μ’ έντονη βιομηχανική δραστηριότητα και ανάπτυξη.
Το πρώτον η Διεθνής Κοινότητα ασχολήθηκε θεσμικώς με θέματα περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος στο τέλος της δεκαετίας του ΄60, κατά την «Διάσκεψη για την Βιόσφαιρα», η οποία διοργανώθηκε υπό την αιγίδα της UNESCO και τα συμπεράσματά της εντάχθηκαν στην έκθεση με τίτλο «Προβλήματα του Ανθρωπογενούς Περιβάλλοντος», που δημοσιεύθηκε το 1969. Επρόκειτο για την πρώτη σοβαρή προειδοποίηση για τον επερχόμενο κίνδυνο της βαθιάς περιβαλλοντικής κρίσης, η αντιμετώπιση του οποίου έπρεπε να γίνει χωρίς χρονοτριβή. Σημαντικός επόμενος σταθμός ήταν η έκθεση της «Λέσχης της Ρώμης» για τα όρια της ανάπτυξης, η οποία δημοσιεύθηκε το 1972 και ήταν η πρώτη τεκμηριωμένη αναφορά ως προς την ευθεία σύνδεση της Παγκόσμιας Οικονομίας με την ραγδαία υποβάθμιση του Περιβάλλοντος. Την ίδια χρονιά, και για πρώτη φορά ύστερα από πρωτοβουλία του ΟΗΕ, συνήλθε, μεταξύ 5.6-16.6.1972, η Διάσκεψη της Στοκχόλμης, με την συμμετοχή 113 Κρατών. Η Διάσκεψη της Στοκχόλμης κατέληξε σε μια διακήρυξη 26 αρχών που βασίζονται στο ότι η Προστασία του Περιβάλλοντος αντιμετωπίζεται εφεξής ως «ζέον» ζήτημα διεθνούς ενδιαφέροντος και χρήζει ανάλογης κανονιστικής ρύθμισης από πλευράς Διεθνούς Δικαίου. Το κείμενο αυτό -το οποίο συνέθεταν ειδικό σχέδιο δράσης και 106 συστάσεις- καίτοι μη δεσμευτικό αποτέλεσε την «αντηρίδα» για το μετέπειτα πλέγμα των κανόνων Διεθνούς Δικαίου αναφορικά με το Περιβάλλον. Η πρώτη συστηματική και αρκούντως πλήρης προσπάθεια κανονιστικής παρέμβασης μέσω του Διεθνούς Δικαίου για την αποτελεσματική μείωση των επιπτώσεων της Κλιματικής Κρίσης καταβλήθηκε το 1990 όταν και θεσμοθετήθηκε, με πρωτοβουλία του ΟΗΕ, η «Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος». Με την σύνταξη της πρώτης, μόλις, Εκθεσης της Επιτροπής αυτής, το 1990, συγκλήθηκε δύο χρόνια μετά, το 1992, η «Σύνοδος Κορυφής της Γης» στο Ρίο ντε Τζανέιρο. Ηταν τότε που υπογράφηκε εκεί η «Σύμβαση-Πλαίσιο» του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή, ενώ αμέσως μετά ακολούθησαν «Συνεδριάσεις των Μερών» για την πρόοδο εφαρμογής της και για την περαιτέρω θέσπιση νέων, επιτακτικών, περιβαλλοντικών στόχων. Στην τρίτη «Συνεδρίαση των Μερών», το 1997, υιοθετήθηκε το «Πρωτόκολλο του Κιότο», το οποίο συνιστά και την πρώτη, περισσότερο δεσμευτική, συμφωνία για την μείωση των εκπομπών «αερίων του θερμοκηπίου». Υστερα από πολλές διακυμάνσεις και παλινωδίες, το «Πρωτόκολλο του Κιότο» υιοθετήθηκε και νομικώς στην «Σύνοδο του Μαρακές», το 2001. Το 2009 οι «Συνεδριάσεις των Μερών» κατέληξαν στο «Σύμφωνο της Κοπεγχάγης», το οποίο καλλιέργησε κάποιες, έστω και περιορισμένες, προσδοκίες. Το σπουδαιότερο όμως είναι ότι το «Σύμφωνο» αυτό προετοίμασε το «Σύμφωνο των Παρισίων», του 2016. Πρόκειται για το πιο σημαντικό κείμενο Διεθνούς Δικαίου αναφορικά με την προστασία του Περιβάλλοντος σε ό,τι αφορά την Κλιματική Κρίση, δοθέντος μάλιστα ότι έγινε αποδεκτό από 196 ηγέτες Κρατών-Μελών της Διεθνούς Κοινότητας. Το κεκτημένο του «Συμφώνου των Παρισίων» του 2016 έγκειται στο ότι είναι σήμερα το μόνο νομικώς δεσμευτικό -έστω και σε περιορισμένη, κατά τα προεκτεθέντα, έκταση- σύνολο διατάξεων του Διεθνούς Δικαίου. Σε γενικές γραμμές το «Σύμφωνο των Παρισίων» συνιστά ένα παγκόσμιας εμβέλειας σχέδιο δράσης για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του Πλανήτη, άρα αποτελεσματικής αντιμετώπισης του «Φαινομένου του Θερμοκηπίου». Επιπλέον, αποτελεί μέρος της Σύμβασης του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή που στοχεύει στην, σε μακροπρόθεσμη βάση, σταθεροποίηση της ανόδου της θερμοκρασίας του Πλανήτη σ’ επίπεδα κάτω των δύο βαθμών Κελσίου. Τα όσα προεκτέθηκαν καταδεικνύουν ότι και το Διεθνές Δίκαιο του Περιβάλλοντος -όπως και το Διεθνές Δίκαιο εν γένει– παρουσιάζει, από την έποψη της κανονιστικής ισχύος του, σημαντικές ελλείψεις σε ό,τι αφορά την αποτελεσματική εφαρμογή του στην πράξη. Κάτι το οποίο καθιστά ακόμη περισσότερο δυσοίωνη την προοπτική επαρκούς σεβασμού και των κανόνων εκείνων, οι οποίοι επιδιώκουν την σε παγκόσμια κλίμακα αντιμετώπιση της Κλιματικής Κρίσης. Το κυριότερο μειονέκτημα της κατά τ’ ανωτέρω μειωμένης κανονιστικής «αξιοπιστίας» του Διεθνούς Δικαίου -άρα και του Διεθνούς Δικαίου του Περιβάλλοντος- συνίσταται στην μειωμένη κανονιστική εμβέλεια και επάρκεια των κανόνων του, ανεξάρτητα από την μορφή που φέρει το κείμενο -π.χ. συμφωνία, συνθήκη κλπ.- εντός του οποίου αυτοί περιλαμβάνονται. Και η μειωμένη αυτή κανονιστική εμβέλεια και επάρκεια των διεθνών κανόνων δικαίου έχει την πιο διαβρωτική ρίζα της στην έλλειψη επαρκών δικαιοδοτικών κυρωτικών μηχανισμών, ικανών να εγγυηθούν εμπράκτως το κανονιστικό κύρος τους, και μάλιστα ergaomnes. Υπό το φως των δεδομένων αυτών το Διεθνές Δίκαιο βρίσκεται, από πλευράς θεσμικής και κανονιστικής «ευρωστίας», σε σαφώς πιο μειονεκτική θέση έναντι του Εθνικού Δικαίου αλλά ακόμη και έναντι του Ευρωπαϊκού Δικαίου. Συγκεκριμένα, στο πλαίσιο του Εθνικού Δικαίου και, οπωσδήποτε σε μεγάλο βαθμό, του Ευρωπαϊκού Δικαίου, οι αντίστοιχες Έννομες Τάξεις συντίθενται από κανόνες δικαίου, οι οποίοι έχουν όλα τα κανονιστικά χαρακτηριστικά των legesperfectae, ιδίως ως προς την αποτελεσματικότητα των κυρωτικών μηχανισμών. Ολως αντιθέτως, είναι, όπως ήδη τονίσθηκε, η έλλειψη αντίστοιχων κυρωτικών μηχανισμών στο πλαίσιο του Διεθνούς Δικαίου, η οποία καθιστά, σε μεγάλη κλίμακα, τους κανόνες δικαίου που το συνθέτουν σχεδόν leges minus quam perfectae ή, ακόμη χειρότερα, leges imperfectae. Αυτή την «αχίλλειο πτέρνα» του Διεθνούς Δικαίου δεν έχει, καθ’ όλη την ιστορική διαδρομή του, θεραπεύσει η παρέμβαση του Διεθνούς Δικαστή, οιαδήποτε μορφή και αν έχει το ad hoc όργανο του συστήματος Διεθνούς Δικαιοσύνης, το οποίο επιλαμβάνεται για την in concreto εφαρμογή του οικείου κανόνα δικαίου. Για την ακρίβεια, κανένα δικαιοδοτικό όργανο στο πλαίσιο του Διεθνούς Δικαίου -είτε πρόκειται για stricto sensu δικαστήριο είτε για διαιτητικό όργανο- δεν έχει συμβάλει αποδοτικά σε μιαν άξια λόγου μεταστροφή αυτής της τάσης κανονιστικής απομείωσης του Διεθνούς Δικαίου. Και σε αυτό συνέτεινε και το ότι εκτός από την, μοιραία, γενικότητα και ασάφεια των κανόνων του, τα κατά τ’ ανωτέρω δικαιοδοτικά όργανα δεν εξοπλίζονται, από τους οικείους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου που καθορίζουν την οργάνωση και την λειτουργία τους, με την δικαιοδοτική εκείνη «πανοπλία», η οποία θα μπορούσε αφενός να υποχρεώσει τα αντιδικούντα στο διεθνές γίγνεσθαι μέρη να προστρέξουν υποχρεωτικώς σε αυτά. Και, αφετέρου, να θωρακίσει τις αποφάσεις τους με πραγματική δύναμη δεδικασμένου. Τούτο δε ισχύει ακόμη και ως προς τα κορυφαία όργανα του δικαιοδοτικού συστήματος του Διεθνούς Δικαίου, όπως είναι π.χ. το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Ετσι όμως η ευόδωση της αποστολής του Διεθνούς Δικαίου συνιστά μέγεθος οριακό, με την έννοια ότι η τελική διαμόρφωση μιας Διεθνούς Κοινότητας, η οποία λειτουργεί και δρα υπό συνθήκες σταθερής Ειρήνης και πλήρους σεβασμού της Διεθνούς Νομιμότητας, φαίνεται, τουλάχιστον με τα δεδομένα της εποχής μας, εξαιρετικά δυσχερής, κατά την γνώμη δε πολλών ως και «ουτοπική». Και όμως, ακριβώς μέσα σε αυτό το δυσοίωνο τοπίο, πρέπει να υπερασπισθούμε το Διεθνές Δίκαιο, κυρίως όταν έχει ν’ αντιμετωπίσει τεράστιας σημασίας νέες προκλήσεις για το σύνολο της Ανθρωπότητας, όπως είναι και οι προκλήσεις της Κλιματικής Κρίσης. Παρήγορο «οιωνό» δυναμικής ενεργοποίησης των κανόνων του Διεθνούς Δικαίου για την προστασία του Ανθρώπου από τις επιπτώσεις της Κλιματικής Αλλαγής και της Κλιματικής Κρίσης συνιστά η εντελώς πρόσφατη απόφαση –της 9ης Απριλίου 2024- του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου «Verein KlimaSeniorinnen Schweiz and Others v. Switzerland» (application no 53600/20). Με την απόφαση αυτή, η οποία λήφθηκε με μεγάλη πλειοψηφία (16 προς 1), το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου δέχθηκε την προσφυγή μιας Ελβετικής Ένωσης «Ηλικιωμένων Γυναικών για την Προστασία του Κλίματος» -2.500 γυναικών ηλικίας 73 ετών κατά μέσον όρο- εναντίον της Ελβετίας, ως Κράτους-Μέλους του Συμβουλίου της Ευρώπης το οποίο παρέλειψε να συμμορφωθεί με τις κατά το Διεθνές Δίκαιο υποχρεώσεις του ως προς την ποσοτικοποίηση των εθνικών περιορισμών μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Η προαναφερόμενη απόφαση είναι κλασικό δείγμα «arrêt de principe» του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, δοθέντος ότι είναι η πρώτη φορά που αναγνωρίζεται ότι η παραβίαση, εκ μέρους Κράτους-Μέλους του Συμβουλίου της Ευρώπης, των υποχρεώσεών του, οι οποίες απορρέουν από το Διεθνές Δίκαιο για την Κλιματική Αλλαγή και την Κλιματική Κρίση, επιφέρει και παραβίαση συγκεκριμένων διατάξεων της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Στην προκείμενη περίπτωση το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έκρινε ότι η προμνημονευόμενη παράλειψη της Ελβετίας επιφέρει ευθεία παραβίαση, από την πλευρά της, και των διατάξεων του άρθρου 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για τον σεβασμό της ιδιωτικής και της οικογενειακής ζωής. ΙΙ. To Ευρωπαϊκό Δίκαιο για το Περιβάλλον
Σε προφανή «αντίστιξη» προς το Διεθνές Δίκαιο, το Ευρωπαϊκό Δίκαιο εμπεριέχει πλειάδα επαρκών, από πλευράς κανονιστικού περιεχομένου, διατάξεων -μολονότι και αυτές θεσπίσθηκαν με καθυστέρηση- για το Περιβάλλον και, επομένως, για την Κλιματική Αλλαγή και την Κλιματική Κρίση, ενώ την εφαρμογή τους εγγυάται, καθοριστικώς, ο δικαιοδοτικός μηχανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης μ’ επικεφαλής το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΔΕΕ). Επιπροσθέτως, τις ως άνω ρυθμίσεις του πρωτογενούς Ευρωπαϊκού Δικαίου εξειδικεύουν και προσαρμόζουν διαρκώς στην τρέχουσα πραγματικότητα οι ρυθμίσεις του παράγωγου Ευρωπαϊκού Δικαίου. Αυτές τις ρυθμίσεις έχουν θεσπίσει οι διατάξεις της «Συνθήκης για την Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΣΕΕ) και της «Συνθήκης για την Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ενωσης» (ΣΛΕΕ).
Ιδιαιτέρως ενδεικτικές αλλά και αντιπροσωπευτικές εν προκειμένω είναι ορισμένες από τις διατάξεις του άρθρου 3 της ΣΕΕ, οι οποίες καθορίζουν τους σκοπούς ενόψει των οποίων οργανώνεται και λειτουργεί η Ευρωπαϊκή Ενωση, ως αυτοτελής νομική οντότητα αλλά και ως σύνολο των Κρατών-Μελών της. Και το εξαιρετικό ενδιαφέρον αυτών των διατάξεων του άρθρου 3 της ΣΕΕ εντοπίζεται στο ότι συνδέουν, αρρήκτως, την αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής και της Κλιματικής Κρίσης με την διασφάλιση της αειφόρου ανάπτυξης, και μάλιστα τόσο εντός της Ευρωπαϊκής Ενωσης όσο και διεθνώς. Τούτο αναδεικνύει και την αποφασιστική στάση της Ευρωπαϊκής Ενωσης να σεβασθεί, στο ακέραιο, τις κατά τ’ ανωτέρω ρυθμίσεις του Διεθνούς Δικαίου για την Κλιματική Αλλαγή και για την Κλιματική Κρίση –άλλωστε, όπως ήδη επισημάνθηκε, είναι συμβαλλόμενο μέρος σε όλα τα προμνημονευόμενα σχετικά Διεθνή «Σύμφωνα»– αλλά και την δυνατότητά της να διαδραματίσει εμπράκτως, εφόσον το θελήσει πραγματικά, τον πλανητικό ρόλο που της αναλογεί σ’ ένα τόσο κρίσιμο ζήτημα για το μέλλον της Ανθρωπότητας. Προς την ίδια κατεύθυνση, και μ’ εκτενέστερες ρυθμίσεις, κινούνται και οι διατάξεις της ΣΛΕΕ, οι οποίες αφορούν την προστασία του Περιβάλλοντος και κυρίως την Κλιματική Αλλαγή και την Κλιματική Κρίση. Κατ’ ακρίβεια δε οι μεν διατάξεις του άρθρου 11 της ΣΛΕΕ προσδιορίζουν τις απαιτήσεις της περιβαλλοντικής προστασίας. Οι δε διατάξεις του άρθρου 191 της ΣΛΕΕ στην μεν παρ. 1 καθορίζουν τους στόχους της εν γένει περιβαλλοντικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και στην παρ. 2 προσδιορίζουν τις γενικές γραμμές της πολιτικής επίτευξης των στόχων τούτων. Τέλος, η εμπέδωση υψηλού επιπέδου προστασίας του Περιβάλλοντος καθιερώνεται ως θεμελιώδης αρχή του πρωτογενούς Ευρωπαϊκού Δικαίου και μέσω της διάταξης του άρθρου 37 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. «Αξιοποιώντας», στις 18.11.2008, τις διατάξεις αυτές της ΣΕΕ και της ΣΛΕΕ η τότε Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων αναγνώρισε -με ανακοίνωσή της προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή- την ύπαρξη «Περιβαλλοντικού Κεκτημένου» στο πλαίσιο της έννομης τάξης της ΕΟΚ. Υπό την έννοια ότι οι νέες ρυθμίσεις του παράγωγου Κοινοτικού Δικαίου -σήμερα Ευρωπαϊκού Δικαίου- για το Περιβάλλον είναι συμβατές με το πρωτογενές Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης μόνον όταν διατηρούν ή ευνοούν περαιτέρω, σε σχέση με το υφιστάμενο θεσμικό καθεστώς, την προστασία του. Στο ίδιο θεσμικό πλαίσιο εντάσσεται και η νομολογία των Ευρωπαϊκών Δικαστηρίων -και κυρίως του ΔΕΕ- με πλειάδα αποφάσεων που επιβεβαιώνουν αυτή την τάση ερμηνείας και εφαρμογής των διατάξεων της ΣΕΕ και της ΣΛΕΕ για το Περιβάλλον. Τούτο δε συνάγεται ευχερώς π.χ. και από την σχετικώς πρόσφατη νομολογία του ΔΕΕ κυρίως κατά την ερμηνεία των διατάξεων για την υποχρέωση υποβολής και για τον τρόπο σύνταξης των «Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων», προκειμένου περί σημαντικών, για την ποιότητα του εν γένει Περιβάλλοντος, ανθρωπογενών παρεμβάσεων σε αυτό. Η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει αποδείξει εμπράκτως, μ’ εφόδιο και το νομικό «οπλοστάσιο» του Ευρωπαϊκού Δικαίου, ότι είναι διατεθειμένη να σεβασθεί πλήρως και τις κατά το Διεθνές Δίκαιο υποχρεώσεις της για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Κρίσης, και πρωτίστως τις υποχρεώσεις της που απορρέουν από το κατά τα προεκτεθέντα «Σύμφωνο των Παρισίων» του 2016. Χαρακτηριστικώς ενδεικτική ως προς το τούτο είναι η απόφαση για την «Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία», η οποία θεσπίσθηκε, ύστερα από εισήγηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εκ μέρους του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου κατά την Σύνοδο του Δεκεμβρίου -12 έως 13- του 2019 και τείνει προς την κατεύθυνση της «Κλιματικής Ουδετερότητας» μέχρι το 2050, μέσω μέτρων που θέτουν σε τροχιά την «Πράσινη Μετάβαση». Αρχικώς υιοθετήθηκε ο στόχος της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε ποσοστό 40% έως το 2030, ενώ τον Δεκέμβριο του 2020, και ύστερα από νέα εισήγηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο «αναβάθμισε» την προαναφερόμενη συμβολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε τουλάχιστον 55%. Σημειωτέον, ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είχε θέσει τον «πήχη» στο επίπεδο του 65% ή, έστω, του 60%, δοθέντος ότι η Επιστημονική Κοινότητα έχει κρίνει μάλλον ανεπαρκή τον προμνημονευόμενο στόχο του 55% για την συγκράτηση της αύξησης της θερμοκρασίας του Πλανήτη στον 1,5 βαθμό Κελσίου. Υπό τα δεδομένα αυτά καθίσταται προφανές ότι η Ευρωπαϊκή Εννομη Τάξη οπωσδήποτε εμπεριέχει πλειάδα διατάξεων για την Κλιματική Αλλαγή και για την Κλιματική Κρίση, ενώ τα κορυφαία όργανα της Ευρωπαϊκής Ενωσης έχουν δείξει εμπράκτως την βούλησή τους να τις εφαρμόσουν πλήρως και με τον δέοντα σεβασμό προς τις εν προκειμένω επιταγές του Διεθνούς Δικαίου. Πλην όμως τα ίδια αυτά όργανα θέτουν, όταν πρόκειται για την Διεθνή Σκηνή, την Ευρωπαϊκή Ενωση σε θέση «ουραγού». Με την έννοια πως μολονότι η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει, κατά τα όσα ήδη διευκρινίσθηκαν, καταστήσει το Διεθνές Δίκαιο για την Κλιματική Αλλαγή και για την Κλιματική Κρίση αναπόσπαστο μέρος του «Ευρωπαϊκού Κεκτημένου», τα όργανα αυτά διστάζουν να «χαράξουν» την διεθνώς προσανατολισμένη πολιτική εκείνη, η οποία θ’ αντιστοιχούσε στον «πλανητικό» ρόλο που της αναλογεί προς αυτή την κατεύθυνση. Πολλώ μάλλον όταν ο Ανθρωπισμός, ο οποίος πλήττεται καιρίως από την Κλιματική Αλλαγή και από την Κλιματική Κρίση, συνιστά καίριο μέρος του «πυρήνα» του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού. Αρα η Ευρωπαϊκή Ενωση πρέπει, χωρίς αμφιβολία και χωρίς δισταγμούς, να εκπληρώσει, έστω και ακολουθώντας μια μοναχική και επίπονη πορεία, την αποστολή η οποία αρμόζει στην ιστορία της και στην όλη πολιτισμική της παράδοση: Αξιοποιώντας όλα τα μέσα, θεσμικά και μη, τα οποία είναι διαθέσιμα με βάση το Διεθνές Δίκαιο και το Ευρωπαϊκό Δίκαιο, μπορεί και πρέπει να πρωταγωνιστήσει στον αγώνα για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής και της Κλιματικής Κρίσης, επέκεινα δε στον αγώνα για την υπεράσπιση του Ανθρώπου και του Πλανήτη, θέτοντας άλλα μεγάλα Κράτη προ των ευθυνών τους για την ολιγωρία τους και τους μικροπολιτικούς υπολογισμούς τους όταν πρόκειται να εκπληρώσουν τις δικές τους αντίστοιχες υποχρεώσεις. Και μάλιστα όταν η «συμβολή» τους στην επιδείνωση της Κλιματικής Κρίσης είναι αυταπόδεικτη. Επίλογος
Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, το ισχύον Σύνταγμα του 1975 είναι το πρώτο, σε διεθνή κλίμακα, το οποίο συμπεριέλαβε -μέσω των διατάξεων του άρθρου 24, όπως αυτό συμπληρώθηκε κανονιστικώς ιδίως με την αναθεώρηση του 2001- πλήρες πλέγμα ρυθμίσεων για την προστασία του Περιβάλλοντος. Τούτο απέβη σημαντικό «κεκτημένο» για την Ελληνική Εννομη Τάξη γενικώς, επειδή όχι μόνο διευκόλυνε την θέσπιση και εφαρμογή μιας εξαιρετικά εκτεταμένης και λεπτομερούς εκτελεστικής νομοθεσίας για την προστασία του Περιβάλλοντος, η οποία επιπλέον επέτρεψε στην Ελλάδα να προσαρμοσθεί πλήρως στις κατά το Διεθνές και το Ευρωπαϊκό Δίκαιο υποχρεώσεις της. Αλλά και, πρωτίστως, διευκόλυνε την Δικαστική Εξουσία, με «πρωτεργάτη» το Συμβούλιο της Επικρατείας, να διαμορφώσει μια «πρωτοπόρα» ολοκληρωμένη νομολογία για τον έλεγχο της συνταγματικότητας όλων των σχετικών διατάξεων, από τον τυπικό νόμο έως τις κοινές διοικητικές πράξεις κανονιστικού περιεχομένου. Υπό τις προϋποθέσεις αυτές η Ελλάδα διέθετε και διαθέτει ένα σημαντικό προβάδισμα και πλεονέκτημα ως προς τις δυνατότητες της θεσμικής, τουλάχιστον, αντιμετώπισης των δυσμενών επιπτώσεων της Κλιματικής Αλλαγής και της Κλιματικής Κρίσης. Τούτο ενισχύεται και από το ότι οι διατάξεις του άρθρου 24 του Συντάγματος εγγυώνται ένα «γνήσιο» μικτό δικαίωμα -με την αναγκαία προσθήκη ότι υπό τα σύγχρονα νομικά δεδομένα όλα, σχεδόν, τα συνταγματικώς κατοχυρωμένα δικαιώματα είναι από κανονιστική άποψη ουσιαστικώς μικτά- ήτοι δικαίωμα το οποίο είναι, ταυτοχρόνως, «αμυντικό» αλλά και «παροχικό», υπό την έννοια της υποχρέωσης του Κράτους να προβαίνει και σε συγκεκριμένες θετικές ενέργειες για την προστασία του Περιβάλλοντος υπέρ των εκάστοτε δικαιούχων. Επιπλέον δε και από το ότι η νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας έχει καθιερώσει, πριν μάλιστα από την νομολογία του ΔΕΕ στην Ευρωπαϊκή Ένωση, «Περιβαλλοντικό Κεκτημένο» αντίστοιχο προς εκείνο, το οποίο κατά τα προεκτεθέντα ισχύει στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Εννομης Τάξης».
Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις που αφορούν τα εθνικά θέματα, τις διεθνείς σχέσεις, την εξωτερική πολιτική, τα ελληνοτουρκικά και την εθνική άμυνα.