Η ενεργειακή μετάβαση θα είναι τελικά ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος – για να κερδίσει μια πηγή ενέργειας, μια άλλη πρέπει να χάσει. Η προφανής μάχη είναι μεταξύ των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και των ορυκτών καυσίμων. Ακόμη και μέσα στο στρατόπεδο των ορυκτών καυσίμων, το φυσικό αέριο και ο άνθρακας μάχονται για την υπεροχή. Και μια χώρα επιδιώκει να γείρει τη ζυγαριά υπέρ του πρώτου.
Οι υποστηρικτές του φυσικού αερίου το χαρακτηρίζουν ως “καύσιμο-γέφυρα” – ένα σκαλοπάτι που θα επιτρέψει στον κόσμο να απελευθερώσει την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από τον άνθρακα, αντικαθιστώντας τους σταθμούς παραγωγής ενέργειας με καύση άνθρακα με σταθμούς καύσης αερίου.
Εμπόδια
Εκτός από τις προβληματικές διαρροές μεθανίου, το φυσικό αέριο αντιμετωπίζει δύο εμπόδια για να εκθρονίσει τον βασιλιά άνθρακα: τις τιμές και το ζήτημα του πανταχού παρόντος. Ο άνθρακας είναι φθηνός και άφθονος σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες. Το αέριο, από την άλλη πλευρά, πρέπει να εισάγεται σε υγρή μορφή και, τα τελευταία δύο χρόνια, έγινε απαγορευτικά ακριβό, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Δεν αποτελεί έκπληξη ότι ασιατικές χώρες όπως το Μπαγκλαντές, το Πακιστάν και η Ταϊλάνδη που κάποτε θεωρούσαν το LNG ως έναν όχι και τόσο δύσκολο και όχι πολύ ακριβό τρόπο απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές, κάνουν δεύτερες σκέψεις. Η Κίνα και η Ινδία, που μαζί αντιπροσωπεύουν περίπου το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού, έχουν στηριχθεί περισσότερο στον άνθρακα τα τελευταία χρόνια, δίνοντας έμφαση στα χαρακτηριστικά προστασίας της ενεργειακής ασφάλειας που διαθέτει. Αυτό ενίσχυσε την κατανάλωση άνθρακα, η οποία πέρυσι έφτασε σε υψηλό όλων των εποχών.
Εδώ εμφανίζεται το Κατάρ, το μικροσκοπικό εμιράτο της Μέσης Ανατολής που “κάθεται” επάνω σε αποθέματα φυσικού αερίου αξίας τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Το Κατάρ μπορεί να είναι πλούσιο σε ορυκτά καύσιμα, αλλά παραδόξως έχει συμφέρον να κάνει την ενεργειακή μετάβαση να λειτουργήσει – ανάλογα με το πώς ορίζουμε τη νίκη. Για το Κατάρ – και πολλούς άλλους παίκτες στο στρατόπεδο της realpolitik στη συζήτηση για την ενέργεια και το κλίμα – η επιτυχία θα ήταν πρώτα και κύρια η αντικατάσταση του άνθρακα με φυσικό αέριο.
Υπό αυτό το πρίσμα, είναι εύκολο να καταλάβουμε γιατί το Κατάρ, ο τρίτος μεγαλύτερος εξαγωγέας LNG στον κόσμο, προχωρά σε μια τεράστια επέκταση της παραγωγικής του ικανότητας, ακόμη και όταν πολλοί πιστεύουν ότι αυτή θα υπερκάλυπτε τη ζήτηση. Ο Saad Al-Kaabi, υπουργός Ενέργειας της χώρας, εξήγησε γιατί το Κατάρ προχωρούσε τόσο γρήγορα με απλά λόγια: “Το μόνο πράγμα που θα μας εμπόδιζε να ανακοινώνουμε περισσότερα έργα είναι αν δεν πιστεύαμε ότι υπάρχει αγορά”, είπε στις 25 Φεβρουαρίου.
Η ανακοίνωση του Κατάρ, μόλις έναν μήνα μετά την απόφαση του Λευκού Οίκου να σταματήσει την έγκριση των εγχώριων έργων LNG, είχε ωθήσει ορισμένους ρέκτες των θεωριών συνωμοσίας να ισχυριστούν ότι η Ντόχα εκμεταλλεύεται την Ουάσιγκτον. Δεν το νομίζω.
Κι όμως, το Κατάρ θέλει το αέριο… φθηνό
Η πραγματικότητα είναι ότι το Κατάρ έχει δώσει προσοχή στις εξελίξεις στην Ασία – και ανταποκρίνεται σε αυτές. Εκείνο που το εμιράτο δεν λέει δημόσια, αλλά κάθε καταναλωτής φυσικού αερίου μπορεί να το καταλάβει μόνος του, είναι ότι πλημμυρίζοντας την αγορά, η χώρα της Μέσης Ανατολής ελπίζει να κάνει το LNG άφθονο και αρκετά φθηνό για να τονώσει τη ζήτηση. Με απλά λόγια: το Κατάρ προσπαθεί να καθησυχάσει τις ασιατικές χώρες ότι μπορούν να βασίζονται στο φυσικό αέριο, το οποίο θα παρέχει την απαραίτητη γέφυρα για να σκοτώσει τον άνθρακα χωρίς να τεθούν σε κίνδυνο ούτε τα δημοσιονομικά τους, ούτε η ενεργειακή τους ασφάλεια.
Το Κατάρ έχει σήμερα την ικανότητα να εξάγει περίπου 77 εκατομμύρια μετρικούς τόνους LNG ετησίως, καθιστάμενο έτσι ο τρίτος μεγαλύτερος προμηθευτής παγκοσμίως, μετά τις ΗΠΑ και την Αυστραλία. Μέχρι πριν από λίγες μέρες στόχευε να ανεβάσει τη δυναμικότητά του κατά περίπου 60% στους 126 εκατ. τόνους. Εκτός από τις αναμενόμενες προσθήκες στις ΗΠΑ, αυτό θα ήταν αρκετό για να οδηγήσει την αγορά LNG σε υπερπροσφορά. Στις 25 Φεβρουαρίου, ωστόσο, το Κατάρ ανακοίνωσε σχέδια για μια πιο επιθετική συσσώρευση: αύξηση 85% σε 142 εκατομμύρια τόνους πριν από το 2030. “Αυτή είναι τεράστια ποσότητα”, είναι η ευφημιστική μου ερμηνεία του τρόπου με τον οποίο οι συμμετέχοντες στον κλάδο περιέγραψαν την προγραμματισμένη αύξηση.
Όχι μόνο το Κατάρ κατακλύζει την αγορά φυσικού αερίου, αλλά ξαναγράφει το εγχειρίδιο του τρόπου κατασκευής των εγκαταστάσεων εξαγωγής LNG. Συνήθως, οι χώρες εξαγωγής αερίου υπογράφουν πρώτα μακροπρόθεσμα συμβόλαια με αγοραστές και χρησιμοποιούν αυτές τις δεσμεύσεις για να χρηματοδοτήσουν και στη συνέχεια να κατασκευάσουν το έργο. Το Κατάρ προχωρά χωρίς συμβόλαια, χρησιμοποιώντας τις βαθιές τσέπες του για να χτίσει τις εγκαταστάσεις και να βρει αγοραστές για την παραγωγή αργότερα. Βοηθά το γεγονός ότι η χώρα είναι πιθανότατα ο παραγωγός με το χαμηλότερο κόστος. Ως κρατική οντότητα, και όχι απλώς εμπορική επιχείρηση, μπορεί να έχει μια μακροπρόθεσμη, στρατηγική άποψη της αγοράς.
Αναμνήσεις
Θα τα καταφέρει το Κατάρ; Το μέτρο της νίκης δεν θα καθοριστεί από τις τιμές του φυσικού αερίου, αλλά μάλλον από τους όγκους. Το Κατάρ, το οποίο αποχώρησε από το καρτέλ πετρελαίου του OPEC το 2019, ενδιαφέρεται σαφώς να επεκτείνει την αγορά φυσικού αερίου, ακόμη κι αν αυτό έχει ως αποτέλεσμα χαμηλότερες τιμές. Στην Ασία, οι τιμές αναφοράς LNG έχουν πέσει κάτω από τα 10 δολάρια ανά εκατομμύριο βρετανική θερμική μονάδα, από το υψηλό όλων των εποχών άνω των 70 δολαρίων στα μέσα του 2022.
Το χειρότερο σενάριο για μια χώρα πλούσια σε φυσικό αέριο είναι οι αναμνήσεις της σπανιότητας και των υψηλών τιμών των τελευταίων ετών να ενθαρρύνουν μια προκατάληψη κατά του LNG, με τις χώρες να διατηρούν τον άνθρακα ως καύσιμο βασικού φορτίου για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ αναπτύσσουν ηλιακές και αιολικές δυνατότητες. Δεν συμφωνούν όλοι με τη χρήση του LNG ως γέφυρας για την καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης. Δεδομένου όμως ότι κάθε κομμάτι άνθρακα εκτοπίζεται από μόρια αερίου είναι μια νίκη για τον πλανήτη, ο κόσμος θα έχει μεγάλο μερίδιο σε ενδεχόμενη επιτυχία του σχεδίου του Κατάρ.
Απόδοση – Επιμέλεια – Επιλογή Κειμένων (2019-2024): Γ.Δ. Παυλόπουλος
