Του Ανδρέα Θεοφάνους*

Αναμφίβολα το πολιτικό σύστημα της Κύπρου αντιμετωπίζει σήμερα σοβαρά προβλήματα σε βαθμό που δεν είναι υπερβολή να χρησιμοποιηθεί ο όρος κρίση. Δεν είναι μόνο η διαφαινόμενη άνοδος του ΕΛΑΜ. Είναι η αδυναμία του πολιτικού συστήματος να έχει σαφείς πολιτικές με συγκεκριμένο περιεχόμενο για τα θέματα που απασχολούν σήμερα την κοινωνία. Για παράδειγμα, ποιο το ακριβές περιεχόμενο της διευθέτησης του Κυπριακού που επιζητεί το κράτος; Και ποια η τοποθέτηση για την πράσινη ανάπτυξη όπως τη δρομολογεί η ΕΕ η οποία όμως συνεπάγεται βαρύ κοινωνικοοικονομικό κόστος; Ως αποτέλεσμα της κατάστασης αυτής για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο δεν είναι δυνατό να επικρατεί ο εντυπωσιασμός και η εικόνα αντί η ουσία. Αυτό όμως δεν μπορεί να διαιωνισθεί καθώς συνεπάγεται σοβαρό κόστος.

Σημειώνεται επίσης ότι πολλές φορές τα παραδοσιακά κόμματα τοποθετήθηκαν και τοποθετούνται με τρόπο που εμπεριέχει αντιφάσεις. Τα δεδομένα αυτά ώθησαν πολλές φορές αρκετούς πολίτες στην απαξίωση, στην αποχή και αρκετές φορές σε ψήφο διαμαρτυρίας. Το παρόν κείμενο επικεντρώνεται στην περίπτωση του ΔΗΣΥ. Θα ακολουθήσουν δύο άλλα για το ΑΚΕΛ και το ΔΗΚΟ αντίστοιχα.

Όταν ιδρύθηκε ο ΔΗΣΥ το 1976 υπήρχε ζήλος για την πολιτική σε ολόκληρη την κοινωνία. Σήμερα δυστυχώς διαφαίνεται ότι η απαξίωση είναι κυρίαρχο χαρακτηριστικό. Αυτός είναι ένας από τους κύριους λόγους που παρατηρείται έλλειψη επαρκούς αριθμού ικανών στελεχών στο σύνολο του πολιτικού συστήματος.

Στη σημερινή συγκυρία ο ΔΗΣΥ αντιμετωπίζει μια πολύ σοβαρή κρίση. Δεν είναι μόνο ζήτημα προσωπικών επιλογών και συγκρούσεων. Υπάρχουν και τα ιδεολογικοπολιτικά ζητήματα. Θεωρώ ότι εάν ο ΔΗΣΥ είχε ξεκαθαρίσει τα ζητήματα αυτά έγκαιρα οι διαπροσωπικές αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις θα είχαν μικρότερο κόστος για το κόμμα αυτό σήμερα.

Με την ίδρυση του ΔΗΣΥ το 1976 υπήρχαν δύο τάσεις στο κόμμα – τόσο σε σχέση με το Κυπριακό όσο και με τα κοινωνικοοικονομικά ζητήματα. Υπήρχε η συντηρητική Λαϊκή Δεξιά με πιο διεκδικητικές θέσεις στο Κυπριακό, με πολλές ευαισθησίες στα κοινωνικοοικονομικά ζητήματα καθώς και με συγκεκριμένες τοποθετήσεις σε επίπεδο αξιακού συστήματος. Από την άλλη ήταν η Φιλελεύθερη τάση η οποία είχε και έχει πολύ πιο ευέλικτες θέσεις στο Κυπριακό, τοποθετείται υπέρ της ελεύθερης αγοράς και του λιγότερου κράτους καθώς και με μεγαλύτερη προσκόλληση σε ευρωπαϊκές και κοσμοπολίτικες νοοτροπίες αντί με τις ελληνοχριστιανικές παραδόσεις.

Η πιο ισχυρή τάση στη βάση του ΔΗΣΥ ήταν αυτή της Λαϊκής Δεξιάς. Παρά ταύτα στην ηγεσία του ΔΗΣΥ και στις πρακτικές του τον πρώτο λόγο είχε η Φιλελεύθερη τάση. Το γεγονός ότι δεν έγιναν οι απαραίτητες συνθέσεις διαχρονικά αναπόφευκτα οδήγησε και στις διαδοχικές κρίσεις που ακολούθησαν.

Ο ιστορικός ηγέτης του ΔΗΣΥ Γλαύκος Κληρίδης είχε τη δυνατότητα να εξισορροπεί μεταξύ των δύο τάσεων σε πολύ μεγάλο βαθμό. Αυτό όμως δεν μπορούσε να συνεχισθεί επ΄ άπειρον. Για παράδειγμα, ποια ήταν/είναι η Κληριδική Σχολή Σκέψης στο Κυπριακό; Εκφραζόταν η Σκέψη αυτή όταν ο Γλαύκος Κληρίδης στήριζε τον Γιώργο Βασιλείου στο Κυπριακό ή όταν τον αμφισβήτησε και ανήλθε στην εξουσία το 1993 με τη στήριξη πολιτικών δυνάμεων με πιο σκληρές θέσεις; Υπενθυμίζεται ότι και στις προεδρικές εκλογές του 1998 ο Γλαύκος Κληρίδης επικράτησε προβάλλοντας, εκτός από την ευρωπαϊκή προοπτική, το Δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου και την έλευση των πυραύλων S-300 ως ένα βασικό επιπρόσθετο πυλώνα της πολιτικής του.

Επιπρόσθετα, σημειώνεται ότι όταν τον Απρίλιο του 2004 ο Γλαύκος Κληρίδης και ο ηγέτης του ΔΗΣΥ Νίκος Αναστασιάδης κάλεσαν τους οπαδούς του κόμματος να στηρίξουν το Σχέδιο Ανάν, τα δύο τρίτα (των οπαδών του κόμματος) άκουσαν την προτροπή του Προέδρου Τάσσου Παπαδόπουλου για ένα ηχηρό ΟΧΙ. Επισημαίνω επίσης ότι ενώ ο Νίκος Αναστασιάδης ήταν υπέρμαχος του Σχεδίου Ανάν το 2004, το 2017 στο Κραν Μοντανά η στάση του ήταν πλησιέστερη προς τον Τάσσο Παπαδόπουλο παρά στον Γλαύκο Κληρίδη.

Στο κοινωνικοοικονομικό πεδίο η κυβέρνηση Αναστασιάδη παρέλαβε μια εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση το 2013. Η Τρόικα επέδειξε πρωτοφανή σκληρότητα έναντι της Κύπρου. Ότι απαιτείτο ένα πρόγραμμα εξυγίανσης δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία. Όμως αυτό που επεβλήθη ήταν ένα τιμωρητικό μνημόνιο. Η Κύπρος ανέκαμψε παρά την Τρόικα. Το κόστος όμως ήταν βαρύτατο. Παρακολουθώντας τη ρητορική της περιόδου διαφαίνεται ότι εν πολλοίς η κυβέρνηση όχι μόνο εφάρμοζε το ίδιο πρόγραμμα της Τρόικα αλλά και σε ιδεολογικοπολιτικό επίπεδο ταυτιζόταν μαζί του. Τη συγκεκριμένη περίοδο η νεοφιλελεύθερη πτέρυγα του ΔΗΣΥ ακολουθούσε πιστά ότι ερχόταν από την ΕΕ. Το κοινωνικό κόστος ήταν και εξακολουθεί να είναι βαρύτατο.

Υπογραμμίζεται συναφώς ότι ο ΔΗΣΥ ήταν η πρώτη πολιτική δύναμη στην Κύπρο που υιοθέτησε μια φιλοευρωπαϊκή πορεία. Θεωρώ ότι η στάση αυτή ήταν σωστή και επιβεβλημένη. Όμως ήταν και είναι λανθασμένο να ακολουθούνται πολιτικές χωρίς αξιολόγηση επειδή προέρχονται από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Άλλωστε η ίδια η Ένωση σήμερα αντιμετωπίζει πολλά διλήμματα και προκλήσεις, εν πολλοίς ως αποτέλεσμα δικών της λανθασμένων επιλογών. Η αμφισβήτηση πολιτικών προτάσεων δεν συνεπάγεται κατ΄ ανάγκη ευρωσκεπτικισμό ή αντιευρωπαϊσμό. Πολλές φορές συνεπάγεται ευρωπροβληματισμό.

Η επικράτηση νεοφιλελεύθερων επιλογών στον ΔΗΣΥ σε διάφορα επίπεδα – Κυπριακό, κοινωνικοοικονομικά ζητήματα και στο αξιακό σύστημα – αναπόφευκτα οδήγησε την παράταξη σε αντιφάσεις και προβλήματα. Το γεγονός ότι στις προεδρικές εκλογές του 2023 ο υποψήφιος του ΔΗΣΥ Αβέρωφ Νεοφύτου δεν πέρασε στον δεύτερο γύρο είναι ενδεικτικό. Δεν έχω καμιά αμφιβολία ότι η διαιώνιση της κατάστασης αυτής δεν θα επιτρέψει στον ΔΗΣΥ να ανακάμψει.

Ως εκ τούτου, η πλήρης κατανόηση των δεδομένων αυτών είναι επιβεβλημένη. Για μια τέτοια προσέγγιση πέραν των συγκεκριμένων πολιτικών επιλογών επιβάλλεται η επιστράτευση της επιστημονικής γνώσης. Στη σημερινή συγκυρία διαφαίνεται επίσης απαραίτητη η επανίδρυση ή η επανατοποθέτηση του κόμματος με συγκεκριμένο ιδεολογικοπολιτικό στίγμα. Το Κυπριακό καθώς και τα ζητήματα ταυτότητας και αξιακού συστήματος, κοινωνίας, οικονομίας, το μεταναστευτικό, το δημογραφικό, ο ρόλος της χώρας στο περιφερειακό, ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον πρέπει να απασχολούν κάθε παράταξη. Εννοείται ότι οι τοποθετήσεις σε όλα αυτά τα ζητήματα θα είναι το αποτέλεσμα της σύνθεσης αφ΄ ενός του ιδεολογικοπολιτικού στίγματος που θα επιλεγεί και αφ΄ ετέρου του πατριωτικού πραγματισμού.

* Ο Καθηγητής Ανδρέας Θεοφάνους είναι Πρόεδρος του Κυπριακού Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων καθώς και του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών και Διακυβέρνησης του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.

Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις που αφορούν τα εθνικά θέματα, τις διεθνείς σχέσεις, την εξωτερική πολιτική, τα ελληνοτουρκικά και την εθνική άμυνα.