ΤΟ ΚΑΛΩΔΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ – ΚΥΠΡΟΥ

Γράφει ο Αριστόβουλος

Στο άρθρο της 1^ης Νοεμβρίου αναφερθήκαμε εκτενώς σε ότι συνέβη προ 15 μηνών στη θαλάσσια περιοχή της Κάσου και πως αυτό έρχεται να παραλληλισθεί/συνδεθεί ισότιμα με τις τρεις μείζονες ελληνο-τουρκικές κρίσεις. Η κρίση που δεν πήρε διαστάσεις ανάλογες των προηγουμένων (δίχως να συνιστά και κάποια ουσιώδη επιτυχία), αφορούσε στο περίφημο καλώδιο ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου, ένα έργο με υψηλό κόστος (2 δις ευρώ) και μεγάλη αξία σε ουσιώδεις εντυπώσεις. Η ειμαρμένη παίζει περίεργα παιχνίδια στην πλάτη της ιστορικής πορείας. Το μαρτυρικό νησί της Κάσου μάταια περίμενε βοήθεια το 1824, εποχή κατά την οποία οι πολιτικές έριδες και εμφύλιοι σπαραγμοί δεν επέτρεψαν την έγκαιρη αποστολή βοήθειας. Οι Τούρκοι έσπευσαν κι κατέκαψαν το νησί λόγω της ενεργούς συμμετοχής του στο ναυτικό Αγώνα. Όταν πήγε βοήθεια (…) δεν βρήκε ούτε πέτρα πάνω στην πέτρα σε μια καμένη γη. 200 χρόνια αργότερα οι Τούρκοι επέστρεψαν πάλι με ισχυρές δυνάμεις, απλά δεν είχανε σκοπό τον αφανισμό του νησιού αλλά να πνιγεί το καλώδιο και μαζί να αφανιστούν τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας.

Κάσος 2024: Μια ιστορία με όλα τα χαρακτηριστικά μιας κρίσης

Είμαστε σε μια εποχή όπου η ΕΕ ψάχνει απεγνωσμένα να δηλώσει το αποτύπωμα της, περιφερειακά και στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Ταυτόχρονα θέλει να προχωρήσει σε μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων είτε γιατί θέλει να επιτύχει μηδενική εκπομπή ρύπων ως το 2050 είτε γιατί οι σχέσεις με την μέχρι τώρα πάροχο Ρωσία είναι κάκιστες κι έχει αποφασισθεί η πλήρης απόσυρση από τη ρωσική εξάρτηση και τροφοδοσία. Μέσα στο πνεύμα αυτό διάφορα σχέδια/προγράμματα (projects) εμφανίζονται ή αποσύρονται από το προσκήνιο. Ένα τέτοιο είναι για παράδειγμα ο αγωγός East Med που θα μπορούσε να τροφοδοτήσει την Ευρώπη με πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Παράλληλα βρίσκεται σε εξέλιξη ο άξονας IMEC που φιλοδοξεί να εκκινεί από την Ινδία και δια ΗΑΕ & Σαουδικής Αραβίας να διέρχεται από το Ισραήλ και διαμέσου Κύπρου κι Ελλάδας να καταλήγει στην ΕΕ. Ο IMEC έχει και ζωηρό αμερικανικό ενδιαφέρον. Διότι αλλάζοντας (pivot) προσανατολισμό οι ΗΠΑ κι εστιάζοντας στην Κίνα θέλουνε συν τοις άλλοις να μειώσουν τις δυνατότητες του κινεζικού άξονα Silk & Road Belt. Σε όλο αυτό το πλαίσιο η Κύπρος, με κατεχόμενο το 37% του εδάφους της που είναι μεν εντός ΕΕ αλλά αδρανές λόγω κατοχής, είναι απομακρυσμένη (αν όχι απομονωμένη) από την υπόλοιπη ΕΕ. Το καλώδιο λοιπόν, αυτό που διακυβεύει δεν είναι μόνο μια απλή ηλεκτρική διασύνδεση που θα ευνοήσει μια προσαρμογή στα νέα δεδομένα της κλιματικής αλλαγής. Αντιθέτως είναι στο επίκεντρο μιας επιδίωξης να αδράξει η ΕΕ κάθε ευκαιρία να αποκτήσει γεωπολιτικό ειδικό βάρος.

Έτσι η Κομισιόν αρκετά συχνά δείχνει να ενδιαφέρεται για την τύχη του έργου, το οποίο εάν δεν υλοποιηθεί θα υπάρξει επιβάρυνση οικονομική που κάποιος θα πρέπει να επωμισθεί. Για Ελλάδα και Κύπρο που είναι δέκτες, σταθερών και συνεχιζόμενων με αμείωτο ρυθμό, τουρκικών απειλών σε κυριαρχία και κυριαρχικά δικαιώματα το θέμα ξεπερνά τα όρια ενός project και ταυτίζονται με το status που διαμορφώνεται στον αιώνα που διανύουμε. Ας προσπαθήσουμε να αποτυπώσουμε τα γεγονότα. Καταδείξαμε στο προηγούμενο άρθρο μας ότι στην Κάσο πέρυσι η Τουρκία προσπάθησε να ανακόψει τις έρευνες για την πόντιση του καλωδίου αυτού. Δεκαπέντε μήνες πλέον αργότερα καμία σχετική ενέργεια δεν έχει γίνει, πράγμα που καταμαρτυρά πως μέχρι τώρα η Τουρκία έχει πετύχει τόσο το βραχυπρόθεσμο στόχο (να τελματώσει/πνιγεί το έργο) και προσπαθεί να υλοποιήσει τον πάγιο σχεδιασμό της όπως Ελλάδα και Κύπρος να μην μπορούνε να ασκήσουν τα κυριαρχικά τους δικαιώματα (φιλανδοποίηση). Το θέμα χειροτερεύει έτι περαιτέρω, διότι αντί Ελλάδα και Κύπρος να ψάχνουνε τρόπο πως θα το υλοποιήσουνε νωρίτερα, προβαίνουν σε λεκτικές διαμάχες για το ποιος ευθύνεται για το ότι δεν προχωρά το έργο. Παράλληλα διάφορες εταιρείες και ανεξάρτητες αρχές στις δύο χώρες διευρύνουν το χάσμα που αυτό το ίδιο αλλά και ο χρόνος δεν λειτουργούν υπέρ μας.

Αντί να κοιτάμε πως με δύο φωνές θα λειτουργούμε πάνω σε μια σκέψη, άστοχες ενέργειες επηρεάζουν δραστικά τις καταστάσεις. Από ελληνικής πλευράς ο ΑΔΜΗΕ προβάλλει «κάποια» επιχειρήματα κι από την άλλο η ΡΑΕ Κύπρου «αντιπαραθέτει». Παράλληλα διάφοροι υπουργοί εκατέρωθεν των δύο ελληνικών κρατών διατείνονται (!!!) υπέρ των θέσεων των χωρών τους, λες και πρόκειται για τις όποιες γειτονικές χώρες. Το μόνο που δεν μπορεί κανείς σε Ελλάδα και Κύπρο να μας πείσει είναι ότι υπάρχει οικονομικό πρόβλημα και δεν μπορεί να τρέξει το έργο (. _). Όλα είναι θέμα βούλησης και τόλμης. Διότι πολύ απλά με τα όσα διακυβεύονται με το έργο αυτό γεωπολιτικά και μελλοντικά, το κόστος πρέπει να είναι σε δεύτερη μοίρα. Όχι πως είναι δέον να κατασπαταλώνται τα χρήματα των φορολογουμένων, αλλά ο υψηλός συμβολισμός του έργου αυτού πρέπει να ξεπερνά κάθε οικονομικό δισταγμό. Είκοσι χρόνια πριν αφήσαμε την ευκαιρία διασύνδεσης των ΑΟΖ Ελλάδος – Κύπρου να μην υλοποιηθεί. Σήμερα κάτι τέτοιο είναι πολλαπλάσια δυσκολότερο να επιτευχθεί διότι συν το χρόνω η Τουρκία αναβαθμίζει δυνατότητες και απαιτήσεις. Παράλληλα ο Έλληνας π/θ και ο Ελληνοκύπριος ΠτΔ δηλώνουνε πως το έργο θα υλοποιηθεί, αν και κατά την ταπεινή μας άποψη θα έπρεπε να το έχουνε αναλάβει αποκλειστικά (προσωπικά) οι δύο τους και να το επιβάλλουν σε υπουργούς και μεσαία κρατικά στελέχη.

Το καλώδιο έρχεται να προστεθεί σε μια σειρά από ευκαιρίες/συγκυρίες που μας παρουσιάζονται (και) με πρωτοβουλία των ξένων. Γιατί όντως υπάρχουν μέσα στην ΕΕ χώρες με κοντή σκέψη και πιστεύουν ότι η Τουρκία μπορεί να μεταβληθεί σε προφυλακή της ευρωπαϊκής αμυντικής αρχιτεκτονικής. Όμως η ΕΕ μας επέπληξε γιατί καθυστερήσαμε να καταθέσουμε το θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό όταν όσα πρέσβευε ταιριάζουνε απολύτως με το μέγιστο των δικών μας θέσεων. Αλλά κι εκεί αργήσαμε χαρακτηριστικά και δεχθήκαμε και πρόστιμο. Και τελικά στα θαλάσσια πάρκα κινηθήκαμε σε περιοχή εσωτερικά των Κυκλάδων, όταν η Τουρκία κινήθηκε προς περιοχές του βορείου Αιγαίου, εκεί όπου δημιούργησε δύο κρίσεις αμφισβήτησης κυριαρχικών μας δικαιωμάτων και κυριαρχίας (1976 & 1987) κι όπου συστηματικά παρενοχλεί (sic) τους έλληνες ψαράδες σε περιοχές που δεν της ανήκουν. Πάλι οι κακοί ξένοι φταίνε; Κι η ΕΕ πολλές φορές ακούμε το ερώτημα τι κάνει…; Μήπως έχουμε κινηθεί πλήρως στην περίπτωση του καλωδίου σε όσα προβλέπει ο Χάρτης της Σεβίλλης (επίσημο έγγραφο) που ενώνει δυνητικά τις ΑΟΖ Ελλάδας – Κύπρου; Τι περιμένουμε; Μήπως τις ενωμένες ναυτικές δυνάμεις πχ Ουγγαρίας – Σλοβακίας σε συνδυασμό με λουξεμβούργιους πεζοναύτες να βγάλουνε τα κάστανα από τη φωτιά; Ή διστάζουμε μήπως και μειωθεί το τουριστικό ρεύμα εκ Τουρκίας λόγω κάποιου (εφήμερου) κέρδους οπότε και κρύβονται κάτω από το χαλί τα οικονομικά προβλήματα σε ορισμένες περιοχές της εγκαταλελειμμένης επαρχίας;

Το καλώδιο πρέπει να στρωθεί, διότι με τον τρόπο αυτό απομειώνεται η τουρκική προβολή ισχύος. Είναι ακόμη ένα βήμα για τη γεωπολιτική θωράκιση του Ελληνισμού (Ελλαδικού & Κυπριακού) και την αποφυγή της στρατηγικής περικύκλωσης όπως υποστηρίξαμε στο άρθρο στις 3 Οκτωβρίου και ταυτόχρονα συνδράμει σε ότι είχαμε υποστηρίξει ότι φοβάται η Τουρκία σε ανάλογο στις 19 Σεπτεμβρίου. Προβάλει αποφασιστικότητα και προς την Αίγυπτο η οποία δείχνει να επανέρχεται στις σκέψεις της όπως προ 20 ετών για το θέμα της επήρειας του Συμπλέγματος της Μεγίστης, τότε που ο αείμνηστος Τάσσος Παπαδόπουλος της έκοψε τον αέρα. Η Αίγυπτος δεν είναι αυτή που ξέραμε προ 2-3 ετών. Κάνει ασκήσεις μαζί με την Τουρκία κι ετοιμάζεται να αγοράσει τουρκικό εξοπλισμό (α/φ ΚΑΑΝ κι όχι μόνο). Η Αίγυπτος δείχνει να της έχει ανοίξει η όρεξη (κι όχι να έχει φιλοτιμηθεί) μετά την παραχώρηση που της κάναμε στη μεταξύ μας οριοθέτηση. Καθόσον η Τουρκία έχει εμπλακεί στα εσωτερικά της Συρίας είναι βέβαιο πως θα απεργάζεται ένα τουρκο-συριακό μνημόνιο σε παραλληλισμό με το τουρκο-λιβυκό. Η Κύπρος για μια ακόμη φορά λειτουργεί τέλεια και οριοθετεί ΑΟΖ με το Λίβανο και αποδυναμώνει τους τουρκικούς σχεδιασμούς με ενέργειες στο πεδίο. Βρισκόμαστε σε στρατηγική σχέση προς το Ισραήλ, που δεν διάγει και τις καλύτερες σχέσεις με την Τουρκία, ειδικά όσο κυβερνά ο Μπ. Νετανιάχου. Πως θα εκμεταλλευτούμε τη συγκυρία σε μια στρατηγική σχέση (Εβραίων & Τούρκων) που υπήρξε άρρηκτη για αιώνες; Πως θα δείξουμε ότι είμαστε αξιόπιστος εταίρος κι όχι κάποιος απελπισμένος που αναζητά να πιαστεί από κάπου και να σύρεται από αυτό; Η Ινδία επιχειρεί τη δική της προβολή και λόγω Πακιστάν και της ομοεθνικής του σχέσης με την Τουρκία οπότε βρίσκεται φανερά απέναντι της. Μπορούμε να αρπάξουμε αυτή τη γεωπολιτική ευκαιρία όταν αρκετά χρόνια η Ινδία επιθυμεί να συσφίξουμε τις σχέσεις μας; Με πράξεις και αποφασιστικότητα ή με την καλή τους θέληση θα πορευθούμε; Θα δείξουμε πως είμαστε πρόθυμοι ο IMEC να υλοποιηθεί; Το καλώδιο είναι που θα μας βάλει ως παράγοντα στην εξίσωση κι όχι ως υπόλοιπο. Τι θα πει ότι ο East Med έχει ατονήσει; Ας τον επαναφέρουμε εμείς στο προσκήνιο κι ας αφήσουμε από την προτεραιότητα σε εναλλακτική λύση τα περιβαλλοντικά όνειρα της πράσινης ενέργειας. Διότι ο αγωγός ταιριάζει με όσα διακηρύσσει ο Πρόεδρος Τράμπ που καλό είναι να μαζέψουμε με κάθε τρόπο όσα του σύραμε δίχως λόγο κι όφελος. Πράσσειν άλογα (από το οποίο προέρχεται η φράση «πράσινα άλογα») όποιος νομίζει ότι μπορεί η χώρα μας να γίνει πρωτοπόρος και χορηγός της πράσινης ενέργειας στην ΕΕ. Για τουλάχιστον 30 χρόνια ακόμη οι υδρογονάνθρακες θα κυριαρχούν και οι ΑΠΕ θα είναι καλές ως συμπληρωματικές. Οπότε και τις πράσινες ευαισθησίες μας μπορούμε να εφαρμόσουμε με την υλοποίηση του καλωδίου και τη γεωπολιτική μας θέση να ενισχύσουμε. Διότι προ ολίγων ημερών αδειοδοτήθηκε η κοινοπραξία Chevron – Helleniq Energy και στα δέκα περίπου χρόνια που θα μεσολαβήσουνε μέχρι να αντληθεί φυσικό αέριο (λόγω σειράς δοκιμών και διαδικασιών) θα πρέπει να δείξουμε πως είμαστε αξιόπιστοι. Κι αυτό απαιτεί να δείχνουμε αποφασιστικότητα.

Το 1974 δεχθήκαμε ένα σοβαρό πλήγμα από τους Τούρκους στην Κύπρο που ακόμη υφίσταται. Τι δεν ακούσαμε από τότε. Ενιαίος Αμυντικός Χώρος, άμεση συμπαράσταση σε περίπτωση κινδύνου της Κυπριακής Δημοκρατίας όχι μόνο στο έδαφος αλλά εάν παραβιαστούνε και τα κυριαρχικά της δικαιώματα στη θάλασσα, αρραγές μέτωπο Ελλάδας – Κύπρου και τόσα άλλα. Και είδαμε η Τουρκία μεθοδικά να μας εγκλωβίζει στη θέση που είχε ο Ντενκτάς το 1964 περί ΔΔΟ και κατόπιν να κινείται (αμετακίνητη πλέον) στη λύση των δύο κρατών απαλείφοντας μεθοδικά και την θολή έννοια της ομοσπονδίας που επίσης δεν μας συνέφερε ποτέ. Έχουμε σταθεί στην ομολογουμένως τεράστια επιτυχία της ένταξης της Κύπρου στην ΕΕ αλλά αυτό πλέον δεν αρκεί. Κάποτε πρέπει σε Αθήνα και Λευκωσία να αντιληφθούνε όσοι διαχειρίζονται τις τύχες του Ελληνισμού πως πολιτικά τερτίπια δεν χωράνε σε πράγματα που θα καθορίσουν την πορεία των καταστάσεων τουλάχιστον για τα ¾ του αιώνα που απομένουν. Το καλώδιο λοιπόν έρχεται να καλύψει αστοχίες, αδράνειες και χαμένες ευκαιρίες από το 1974 και μετά. Και να καλύψει την έλλειψη συντονισμού. Φυσικά και δεν είναι πανάκεια κι ούτε λύνει τα θέματα δια μαγείας. Είναι όμως ένα καλό υπόβαθρο. Η Τουρκία το έχουμε ξαναπεί, έχει ανοιχθεί σε πολλά μέτωπα προσδοκώντας να καταστεί περιφερειακή υπερδύναμη (Ουκρανία, σχέσεις με Ρωσία, Συρία, διείσδυση στην κεντρική Ασία). Παράλληλα ο κουρδικός εφιάλτης στοιχειώνει τα όνειρα αυτά. Εάν αποτύχει κάπου σε αυτά (ιδίως με τους Κούρδους) θα ψάξει ευκαιρία να αντιστρέψει το κλίμα και η γαλάζια πατρίδα θα είναι το καλύτερο πεδίο, διότι έχει ενεργειακό όφελος αφού διψάει για πετρέλαιο και φυσικό αέριο ενώ και η προβολή ισχύος στη θάλασσα είναι απαραίτητο μέσο για δημιουργία περιφερειακής/παγκόσμιας ισχύος. Ας προλάβουμε εμείς (Ελλάδα & Κύπρος) να της επιφέρουμε ένα πλήγμα αξιοπιστίας στο μεγαλοϊδεατισμό της, για να δούνε κι οι μύωπες εταίροι πως ο γίγαντας δεν έχει και τόσο στέρεα πόδια. Και να αγχωθεί για να επιτύχει σε κάποιο από τα άλλα ανοικτά θέματα όπου πιθανόν μπορεί να εκτεθεί, διότι ήδη διανθίζει με κορώνες τις επετείους που έπονται στο δεύτερο μισό του αιώνα μας (2053 & 2071).

Ολοκληρώνοντας την ανάλυση μας για το τι συνέβη πέρυσι στην Κάσο και τι αντιπροσωπεύει το καλώδιο ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου, θα πούμε ότι έρχεται να προστεθεί στους παράγοντες που συνθέτουν την ελληνοκυπριακή – τουρκική εξίσωση από το 1974 και μετά. Τα σοβαρά θέματα μπορεί να κρατούν καιρό αλλά δεν κρατούν για πάντα. Κι η δυναμική που αναπτύσσουν συχνά δεν είναι αντιστρέψιμη. Στη Κάσο λοιπόν είχαμε ακόμη μια τουρκική πρόκληση που ήλθε να προστεθεί στις προηγούμενες μείζονες τρεις και μάλιστα ποιοτικά αναβαθμισμένη. Διότι δεν υπήρξε κάποια δική μας σθεναρή αντίδραση και φάνηκε πως οι τουρκικές απειλές πιάνουν κι ότι το φοβικό σύνδρομο διαχέεται. Γιατί τα γεγονότα με τις δύο Navtex δίνουν την εντύπωση στους ξένους (ιδίως σε Ιταλούς που είχανε το πλοίο και Γάλλους που ποντίζουν το καλώδιο και όχι μόνο) πως στην ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο (παρα)είμαστε διαλλακτικοί με τους Τούρκους, οπότε γιατί να μην κάνουνε μπίζνες και με εκείνους; Η ΕΕ μας έχει στρώσει το γήπεδο με την χρηματοδότηση του έργου για το οποίο έχει ζωηρό ενδιαφέρον. Αλλά προς Θεού, μην υπολογίζουμε πως η Κομισιόν ή το Συμβούλιο θα κάνει αυτό που πρέπει να κάνουμε από κοινού Ελλάδα (κυρίως) και Κύπρος. Κι αντί στις δύο ελληνικές πρωτεύουσες να σπαταλάμε (γεω)πολιτικό κεφάλαιο με πενταμερείς κι άλλες ανούσιες συζητήσεις/ πρωτοβουλίες και να σκεπτόμαστε πιθανές επισκέψεις του Σουλτάνου σε αυτές, που όλα αυτά την Τουρκία προβάλλουν κι όχι εμάς, ας καθίσουμε σοβαρά και ως ενήλικες να τρέξουμε τις διαδικασίες για την πόντιση του καλωδίου. Διότι θα συνδεθεί σε μια «πρίζα» του στρατηγικού δικτύου, στο ευρύτερο γεωπολιτικό παίγνιο. Θα μας αναβαθμίσει εάν το κάνουμε μόνοι μας ενώ θα μας υποβαθμίζει άσχημα εάν πάρουμε την άδεια της Τουρκίας, πόσο δε μάλλον εάν ακυρωθεί εντελώς που θα είναι μια de facto επικράτηση της γείτονος τόσο σημαντική που δεν θα έχει και πολύ διαφορά εάν δεν είναι και de jure.