ΣΠΑΡΤΗ. Η Πειραματική Δομή Υφαντικής Τέχνης Γερακίου Λακωνίας, που εγκαινιάστηκε πανηγυρικά τον περασμένο Ιούλιο, ήταν ένα χρόνιο αίτημα του Πολιτιστικού Συλλόγου του ιστορικού χωριού της Λακωνίας. Κι αυτό όχι τυχαία.

«H πειραματική δομή υφαντικής τέχνης ήταν αποτέλεσμα πρότασης του Πολιτιστικού Συλλόγου Γερακίου και κατόπιν της συνεργασίας του Συλλόγου με την Περιφέρεια Πελοποννήσου, την ΠΕ Λακωνίας και τον Δήμο Ευρώτα. Εκφράζει ένα όραμα ανθρώπων που αναγνωρίζοντας την αξία της τέχνης αυτής, επιθυμούν τη διάσωσή της και το πέρασμά της στις νέες γενιές, ενώ αποτυπώνει την εκπλήρωση ενός χρέους προς τις γενιές που πέρασαν, κυρίως τις γυναίκες του Γερακίου, οι οποίες ύφαιναν στον ορθό αργαλειό, δημιουργώντας καλλιτεχνήματα, από τα αρχαία χρόνια ως σήμερα», δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Ανθή Σαράντη, αντιπρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Γερακίου, μιλώντας για την τέχνη που από νωρίς ξεπέρασε τα σύνορα όχι μόνο της Λακωνίας αλλά και της Ελλάδας. «Τα γερακίτικα υφαντά (κιλίμια) κατασκευάζονταν κατά παραγγελία, με ποικιλία σχεδίων και χρωμάτων και κοσμούσαν σπίτια αρχοντικά, κατά τους δύο προηγούμενους αιώνες κυρίως, στη Λακωνία και την ευρύτερη Πελοπόννησο, αποτελώντας είτε προϊόντα πώλησης, είτε μέρος της ‘προίκας’. Η αξία της γερακίτικης υφαντικής τέχνης αναγνωρίστηκε και επισήμως στις διεθνείς εκθέσεις της Βιέννης το 1873, του Ζαππείου το 1888 και της Θεσσαλονίκης το 1968, όπου και τις τρεις φορές είχαν βραβευθεί», συμπληρώνει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Η διατήρηση της μοναδικής αυτής τέχνης ήταν επιτακτική και θα γινόταν πραγματικότητα μόνο αν πέρναγε στις νέες γενιές. Έτσι, η ένταξή της στην άυλη πολιτιστική κληρονομιά ήταν μια ευκαιρία που δεν έπρεπε να χαθεί. «Η ένταξή της, από το υπουργείο Πολιτισμού, στον Εθνικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς το 2019, αποτέλεσε σημαντικό στοιχείο. Το γεγονός αυτό, υπήρξε ουσιαστικά η αφορμή ώστε να ‘επανεκκινήσουν’ τα μαθήματα υφαντικής. Ας σημειώσουμε ότι η λειτουργία της Δομής Υφαντικής, παράλληλα με έκθεση/μουσείο υφαντικής, ήταν μέρος της πρότασης που υπέβαλε ο σύλλογός μας στην επιτροπή ‘Ελλάδα 2021’ για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση. Έτσι, ανταποκρινόμενη στο αίτημα του συλλόγου, η Περιφέρεια Πελοποννήσου αποφάσισε να χρηματοδοτήσει εξ ολοκλήρου τη δομή. Το κόστος περιλάμβανε την κατασκευή 15 ξύλινων, ορθών αργαλειών από ντόπιους τεχνίτες, καθώς και των αντίστοιχων ‘εργαλείων’ (σκαμνιά, χτενάκια, ανέμες κλπ.), την αγορά των νημάτων και την αμοιβή των εκπαιδευτριών», σημειώνει η αντιπρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Γερακίου. Και συμπληρώνει: «Ο δήμος Ευρώτα μάς παραχώρησε πρόθυμα τον χώρο του Δημοτικού Ξενώνα για τη στέγαση των αργαλειών. Για τη διδασκαλία της τέχνης απευθυνθήκαμε σε έμπειρες υφάντρες του χωριού, από τις οποίες δύο προθυμοποιήθηκαν να αναλάβουν το έργο αυτό. Πρόκειται για τη Χρυσαφία Σίνη και τη Χρυσούλα Σταματοπούλου, που διδάχθηκαν την τέχνη από μεγαλύτερες γυναίκες του χωριού, συγγενικά τους πρόσωπα. Εκδήλωσαν ενδιαφέρον 22 άτομα (21 γυναίκες και 1 άντρας), ηλικιών 17 – 67 χρονών, που εκπαιδεύτηκαν από τον Ιούλιο έως τον Σεπτέμβριο, σε δύο τμήματα (πρωινό – απογευματινό). Οι μαθητές /μαθήτριες συμμετείχαν με ενθουσιασμό και κατασκεύασαν, υπό τις οδηγίες των εκπαιδευτριών, μικρά υφαντά», εξηγεί η συνομιλήτρια του ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Όσο για τους στόχους της δομής, αυτοί είναι ποικίλοι. «Πρωταρχικά είναι να μάθουν την τέχνη περισσότερα άτομα. Τα άτομα αυτά θα δράσουν ως ‘πολλαπλασιαστές’ ώστε να μεταδώσουν την τέχνη με τη σειρά τους και σε άλλους. Επίσης, να λειτουργήσει μια ‘ομάδα παραγωγής’ υφαντών (οικιακή βιοτεχνία σε συλλογικό ή ατομικό επίπεδο) ώστε να μπορεί να γίνει δημιουργία προϊόντων που να είναι εμπορικά εκμεταλλεύσιμα. Ήδη υπάρχει ενδιαφέρον από καταστήματα δημοφιλών τουριστικών προορισμών της Ελλάδας και του εξωτερικού, αλλά και από ιδιώτες. Ένας άλλος στόχος σε επίπεδο επαγγελματικού προσανατολισμού είναι η δυνατότητα εκμετάλλευσης της χειροτεχνίας στο μέλλον, ειδικά από νέους ανθρώπους, γι’ αυτό προσπαθήσαμε να προσεγγίσουμε τους νέους, είτε με ‘ευνοϊκά’ κριτήρια μοριοδότησης στη δήλωση ενδιαφέροντος είτε με τη δημιουργία, εκτός των παραδοσιακών, και μοντέρνων σχεδίων και προϊόντων (π.χ. ζώνες και τσάντες). Σε επίπεδο πολιτισμικής προσφοράς και ταυτότητας, στόχος μας είναι η διατήρηση του παραδοσιακού και ιστορικού χαρακτήρα του Γερακίου, και της ιδιαίτερης πολιτισμικής του ταυτότητας», σημειώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Ανθή Σαράντη, υπενθυμίζοντας μερικά από τα ιδιαίτερα στοιχεία του πανέμορφου χωριού.

«Το μεσαιωνικό κάστρο του, το πλήθος βυζαντινών ναών στην περιφέρειά του με τις μοναδικές τοιχογραφίες, η ακρόπολη των Αρχαίων Γερονθρών με τείχη και ευρήματα από τη Νεολιθική Εποχή, η εδώ και αιώνες καλλιέργεια της ελιάς και παραγωγή ελαιολάδου, η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του με τα λιθόχτιστα ψηλά αρχοντικά, τις τοξωτές αυλόθυρες και τα πλακόστρωτα δρομάκια (καλντερίμια) και, φυσικά, τα μοναδικά υφαντά κιλίμια του, που στις ιδιαίτερες γιορτές και στιγμές κοσμούν ακόμη και τα μπαλκόνια των αρχοντικών, καλωσορίζοντας τους επισκέπτες. Σε όλα αυτά υπάρχει μια ζωντανή και αναπτυσσόμενη κοινωνία στο Γεράκι που προσπαθεί να βρει τον βηματισμό της, τον 21ο αιώνα της κρίσης και της παγκοσμιοποίησης, διατηρώντας την ισορροπία ανάμεσα στις προκλήσεις του σήμερα και τις αξίες του παρελθόντος», τονίζει η κ. Σαράντη. Άλλοι στόχοι είναι «η δημιουργία εκθετηρίου, πωλητηρίου και μουσείου υφαντικής, καθώς το Γεράκι, όπως εύκολα μπορεί να αντιληφθεί κανείς, αποτελεί πόλο έλξης επισκεπτών οι οποίοι δεν ενδιαφέρονται μόνο για τη χαλάρωση και τη διασκέδαση, αλλά και για τον εμπλουτισμό των εμπειριών μέσα από την επικοινωνία φύσης, πολιτισμού, περιβάλλοντος και ιστορίας. Για τον λόγο αυτό, για τη δημιουργία του χώρου, έχουμε αιτηθεί στον Δήμο Ευρώτα, την αγορά ενός από τα πιο όμορφα πέτρινα αρχοντικά του Γερακίου, το Αρχοντικό Μοιρόπουλου, στο κέντρο του χωριού. Νομίζουμε ότι το αξίζει το χωριό μας αλλά και οι προσπάθειές μας», τονίζει.

Τέλος, όσον αφορά το μέλλον της σχολής, αυτό θα εξαρτηθεί από το ενδιαφέρον του κόσμου -και των μαθητών. «Ευελπιστούμε να γίνει μια σχολή που να παρέχει πιστοποιημένο δίπλωμα ειδίκευσης, ώστε να μπορεί να αξιοποιηθεί επαγγελματικά, αλλά και να έχει μεγαλύτερο κύρος. Σε αυτό θα βοηθήσει η συνεργασία με φορείς όπως το υπουργείο Παιδείας ή το υπουργείο Εργασίας (ΚΕΚ, ΙΕΚ ή σχολή του ΟΑΕΔ). Επίσης, έχουμε ήδη συζητήσει με την Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών και θα υπάρξει συνεργασία, ώστε να συνδεθεί η υφαντική με σύγχρονες μορφές τέχνης και απεικονίσεις», διευκρινίζει η κ. Σαράντη. Και προσθέτει: «Κατά τη γνώμη μου, η ελληνική χειροτεχνία δεν θα είναι βιώσιμη ως ανάμνηση ή επανάληψη του παρελθόντος. Η επιστροφή στις ρίζες ως ‘νοσταλγία’ είναι ένα ‘χάπι’ που έχει παροδικό αποτέλεσμα, καθώς δεν δίνει λύσεις που ικανοποιούν το παρόν και το μέλλον. Η ελληνική χειροτεχνία θα επιβιώσει ως μέρος του ελληνικού πολιτισμού, αν κάνει αυτό που έκανε πάντα. Να αποτελεί μέρος του σήμερα και να δίνει λύσεις ανταποκρινόμενες στο παρόν. Αυτό σημαίνει, συνειδητοποίηση των αξιών της και σύνδεσή τους με τις διαχρονικές αξίες της αειφορίας, ως αρμονική συμβίωση με το περιβάλλον, ως καλλιέργεια της αισθητικής μας, αλλά και ως στροφή (πάλι) στην ποιότητα και όχι στην ποσότητα των αγαθών. Για παράδειγμα, στον τομέα της υφαντικής, πρέπει να εστιάσουμε στα φυσικά υλικά και χρώματα, σε μια εποχή που κατακλυζόμαστε από καρκινογόνα χημικά και πλαστικά. Επίσης, τα μικρά κενά ανάμεσα σε στημόνι και υφάδι, αποτελούν ένα αποτελεσματικό φίλτρο για τη σκόνη, που άλλα ‘σύγχρονα’ χαλιά συγκρατούν προκαλώντας πλείστες αλλεργίες.

Η αειφορία, στην οποία πολύ εστιάζουμε σήμερα, είναι μια έννοια που για τις προηγούμενες γενιές ήταν μονόδρομος, ως αυτονομία των κοινωνιών, ανακύκλωση και αποτελεσματική χρήση υλικών και πόρων, χωρίς να τους εξαντλούν. Δεν ‘λατρεύουμε’ λοιπόν το παρελθόν με σκοπό τη ‘νεκρανάστασή’ του, αλλά ζούμε αρμονικά τη συνέχειά του», καταλήγει η συνομιλήτρια του ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Σημειώνεται ότι λόγω του αυξημένου ενδιαφέροντος και από άλλα μέρη της Ελλάδας, και ύστερα από την απόφαση της Περιφέρειας Πελοποννήσου να χρηματοδοτηθεί η Δομή για τουλάχιστον μια 5ετία ακόμη, θα ξεκινήσει το προσεχές διάστημα καινούριος κύκλος εκπαίδευσης. Πληροφορίες οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να βρουν στο ιστολόγιο (blog) του Πολιτιστικού Συλλόγου Γερονθρών politistikosgeron.blogspot.com, να αποστείλουν mail στο politistikosgeron@gmail.com ή να τηλεφωνήσουν στα 6906891212 (Ανθή Σαράντη, Αντιπρόεδρος του Συλλόγου) ή 6936815850 (Κοντογεώργου Ευαγγελία, Γενική Γραμματέας). Ο νέος κύκλος, θα πραγματοποιηθεί Σαββατοκύριακα. Οι ώρες αλλά και οι ακριβείς ημέρες θα αποφασιστούν και σύμφωνα με τις δυνατότητες των εκπαιδευόμενων. Στους συμμετέχοντες απονέμεται Βεβαίωση Παρακολούθησης.