Αρμενία - Αρμενικό Ζήτημα
Αντιρατσιστικό, γενοκτονίες και εργαλειοποίηση της μνήμης
Βγάλτε τους νεκρούς από τη ζυγαριά!
Να τιμωρείται η άρνηση των γενοκτονιών ή κινδυνεύει η ελευθερία γνώμης;
Η έννοια της γενοκτονίας και των εγκλημάτων εναντίον της ανθρωπότητας εισήγαγαν νομικές παραμέτρους και μια ηθική διάσταση στην ιστορία. Ο όρος καθιερώθηκε μετά από επίμονες προσπάθειες του Raphael Lemkin, Πολωνοεβραίου που διέφυγε από τους ναζί· τον χρησιμοποίησε για να χαρακτηρίσει όσα υπέστησαν οι Εβραίοι της Πολωνίας κατά τη διάρκεια του πολέμου, αν και δεν μπορούσε να φανταστεί την όλη διάσταση του εγκλήματος. Σύμφωνα με τη Σύμβαση του ΟΗΕ (1948), γενοκτονία χαρακτηριζόταν κάθε πράξη με πρόθεση να καταστρέψει, εν μέρει ή συνολικά, μια εθνική, εθνοτική, φυλετική ή θρησκευτική ομάδα.
Από τα μεταπολεμικά χρόνια έως σήμερα, το ζήτημα της αναγνώρισης των γενοκτονιών πήρε μεγάλες διαστάσεις. Υπήρξαν πάνω από σαράντα αιτήσεις στον ΟΗΕ και σε εθνικά κοινοβούλια. Η αναγνώριση μερικών, όπως η αρμενική γενοκτονία, το ουκρανικό Holodomor, καθώς και τα μαζικά εγκλήματα των Ιαπώνων στη Ματζουρία και την Κορέα, αποτελούν ακόμη αντικείμενο διεθνούς διαμάχης. Η αρμενική γενοκτονία αναγνωρίστηκε σε χώρες που η αρμενική διασπορά είχε ιδιαίτερο βάρος στο εκλογικό σώμα, ικανή να αντισταθμίσει την επιρροή της Τουρκίας. Ανάλογοι πολιτικοί υπολογισμοί βαραίνουν στην αναγνώριση της ουκρανικής λιμοκτονίας ή των μαζικών εκτελέσεων στις Βαλτικές χώρες από τους Σοβιετικούς. Άλλα εγκλήματα, στη Ρουάντα και στη Βοσνία λ.χ., εκδικάζονται ως γενοκτονίες ή πράξεις γενοκτονίας στα ad hoc διεθνή ποινικά δικαστήρια. Το αίτημα για την αναγνώριση γενοκτονιών συνδέεται με αιτήματα αναδυομένων εθνικοτήτων, όπως στην περίπτωση των Τσετσένων, των Κούρδων, των Τσερκέζων, των Ουιγούρων κ.ά. Μερικές γενοκτονίες, που αναφέρονται σε γεγονότα που συνέβησαν αιώνες πριν, όπως των Αφρικανών σκλάβων και των Ινδιάνων της Αμερικής, προβλήθηκαν στο πλαίσιο των κινημάτων αναγνώρισης πολιτικών δικαιωμάτων και ανα-θεώρησης της ιστορίας.
Θεσμοποιώντας τη μνήμη των εγκλημάτων εναντίον της ανθρωπότητας, η παγκόσμια τάξη που εγκαθιδρύθηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο υπεράσπισε έναν συγκεκριμένο τρόπο ανάμνησης του παρελθόντος, τον οποίο θεώρησε ως αγαθό που χρειάζεται προστασία. Η επέκταση και ο προσδιορισμός του τι συνιστά «γενοκτονία», με τη σειρά του, δημιούργησε μια τάση να ονομασθεί γενοκτονία κάθε αδικία που είχε υποστεί κάθε λαός στο παρελθόν, καθώς η αναγνώριση ενίσχυε τoν αυτοσεβασμό και την ταυτότητά του. Ωστόσο, το γεγονός ότι αναγνωρίστηκε η μαζική εκτέλεση αμάχων στη Σεμπρένιτσα (8-12.000 νεκροί) ως γενοκτονία, ενώ δεν έχουν αναγνωρισθεί θανατώσεις εκατομμυρίων για πολιτικούς λόγους, πρέπει να μας βάλει σε σκέψεις ως προς το τι προσδιορίζεται ως γενοκτονία. Άλλωστε, τα μαζικότερα εγκλήματα έχουν μείνει ατιμώρητα: Σουδάν (1956-1972, θύματα 400-600.000), Νότιο Βιετνάμ (1965-1975: 400-500.000), Ινδονησία (1965-1966: 500.000-1 εκατ.), Πακιστάν (1971: 1-3 εκατ.), Καμπότζη (1975-1979: 1,9-3,5 εκατ.), Ουγκάντα (1980-1986, 200-500.000).
Με ποια κριτήρια λοιπόν ονομάζεται μια μαζική εξόντωση γενοκτονία; Το ζήτημα δεν είναι αν η διαδικασία της εξόντωσης έχει ως θύματα αμάχους χωρών που βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση ή η μελετημένη εξόντωση πληθυσμών με κριτήριο τη φυλή ή το θρήσκευμα. Ένα γεγονός δεν συνιστά από μόνο του γενοκτονία. Ονομάζεται εκ των υστέρων έτσι, κάτω από συγκεκριμένες νομικοπολιτικές προϋποθέσεις που αφορούν το παρόν της αναγνώρισης και όχι το παρελθόν της διάπραξης. Η γενοκτονία δηλαδή δεν είναι ένα «αντικειμενικό γεγονός». Η χρήση του όρου εξαρτάται από το ποιες συνέπειες επιδιώκουμε να έχει ο τρόπος που αναφερόμαστε στο γεγονός.
Δεν θα πρέπει, όθεν, να ξενίζει το ότι η διαδικασία της αναγνώρισης μιας γενοκτονίας γίνεται αντικείμενο πολιτικής διεκδίκησης και διαβούλευσης. Υπάρχει ακόμη και μια διεθνή ένωση αναγνώρισης γενοκτονιών, η οποία δεν έχει εντούτοις καμία υπόσταση στα αντίστοιχα φόρα των ιστορικών ή έχει αντίστοιχο βάρος με τις λεγόμενες «ευρωπαϊκές σπουδές» — κατηγορία φτερού.
Το ερώτημα είναι, τώρα, γιατί επιμένουμε σε ένα αντιρατσιστικό νομοσχέδιο να υπάρχει διάταξη για την άρνηση του Ολοκαυτώματος, ενώ διστάζουμε να δεχτούμε κάτι παρόμοιο για το Ποντιακό και το Μικρασιατικό.
Οι μαζικές σφαγές πληθυσμών είναι κάτι που δεν λείπει από την ιστορία — και καθεμιά έχει τις δικές της ιδιαίτερες συνθήκες. Αν σε κάτι διακρίνεται η εξόντωση των Εβραίων από τους ναζί, είναι γιατί συνιστά, ταυτόχρονα, και ιδιαίτερο και καθολικό γεγονός. Ο αντισημιτισμός είναι ένα κουκούτσι που κρύβεται μέσα σε κάθε ρατσισμό, σε κάθε έξαψη του φασισμού. Η έκρηξη του νεοναζισμού είναι έκρηξη αντισημιτισμού. Πρόκειται για μια βαθιά ιδεολογία, για μια ριζωμένη καχυποψία που κρύβεται ακόμη και στις πιο αθώες προτάσεις. Αυτό το διάχυτο αλλά βαθύ αίσθημα μεταμορφώθηκε μεθοδικά από τους ναζί σε συστηματική πολιτική εξόντωσης ολόκληρων πληθυσμών από το 1933 έως το 1945. Οι ναζί πυροδότησαν μια ολόκληρη δέσμη αντισημιτικών αντιλήψεων. Γι’ αυτό ακόμη και σήμερα, η άρνηση του Ολοκαυτώματος σημαίνει ρατσισμό. Κάθε είδους ρατσισμό.
Το Ολοκαύτωμα είναι πάντα επίκαιρο, με την έννοια ότι δεν αποτελεί τη μνημόνευση ενός εγκλήματος ανάμεσα στα άλλα, αλλά τη μνημόνευση του εγκλήματος που αναπαράγεται σε κάθε νέο ρατσιστικό έγκλημα. Δεν συνιστά την εξόντωση του εθνικά διαφορετικού ή του θρησκευτικού «άλλου», αλλά την εξόντωση εκείνου που δεν θεωρείται πλέον άνθρωπος. Έτσι, η συνάθροιση του Ολοκαυτώματος δίπλα στα άλλα εγκλήματα το ουδετεροποιεί και το εξουδετερώνει: του αφαιρεί τον δυναμικό και διδακτικό του χαρακτήρα ως προς το σήμερα, επομένως τη σημασία του ως προς τον ρατσισμό που το νομοσχέδιο έχει σκοπό να καταπολεμήσει.
Η τιμωρία όσων αρνούνται ότι έγινε μια γενοκτονία, ή μειώνουν τη σημασία της, είναι ένα βήμα παραπέρα. Καθορίζει κανόνες μνήμης: τι και πώς οφείλουμε να θυμόμαστε και τι όχι. Πολλοί ιστορικοί έχουν αντιδράσει. Θυμίζω την έκκληση της Blois «Liberté pour l’histoire» (2009), που καταδικάζει παρόμοιους νόμους ως περιοριστικούς της ελευθερίας της έρευνας και της έκφρασης γνώμης. Οι περισσότεροι συμφωνούν να καταδικάζεται ο λόγος του μίσους (hate speech) για τα θύματα και ο εγκωμιασμός των εγκλημάτων. Κι αυτό σημαίνει την καταδίκη του λόγου του μίσους όχι μόνο για τα θύματα των γενοκτονιών, αλλά για όλα τα θύματα που υπέστησαν βίαιο θάνατο εξαιτίας της φυλετικής, εθνικής, θρησκευτικής ή γενετήσιας ιδιαιτερότητάς τους.
Τα παραπάνω δεν αποσκοπούν σε μια «διαβάθμιση» εγκλημάτων. Ούτε κάποιοι νεκροί βαραίνουν περισσότερο από άλλους. Αυτό που υποστηρίζω είναι πως οι διατάξεις του αντιρατσιστικού νομοσχεδίου οι οποίες διαχέουν το αδίκημα της άρνησης των γενοκτονιών, όπως στην περίπτωση των Ποντίων και των Μικρασιατών, στην πραγματικότητα εξουδετερώνουν τον λόγο που μπαίνουν σε ένα αντιρατσιστικό νομοσχέδιο. Και, επίσης, η πράξη της διαπραγμάτευσης, δηλαδή τι θα ονομαστεί γενοκτονία, εργαλειοποιεί τη μνήμη και προσβάλει τους νεκρούς, γιατί τους βάζει στη ζυγαριά της διαπραγμάτευσης. Η μνήμη και ο σεβασμός στους νεκρούς των μεγάλων σφαγών δεν έχει ανάγκη κανονικοποίησης μέσω του νόμου. Ο σεβασμός κερδίζεται με το να σκύψουμε πάνω στις συνθήκες που γέννησαν αυτά τα τρομερά εγκλήματα, και κυρίως την εμπειρία των ανθρώπων που τα υπέστησαν. Η αναγνώριση αυτής της εμπειρίας, η ενσυναίσθηση αυτών των συνθηκών θα μας ενδυναμώσει ιστορικά ώστε να αντιταχτούμε σε όσους διαπράττουν ή καλλιεργούν το κλίμα για εγκλήματα εναντίον των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων σήμερα.
Μια εκτενέστερη εκδοχή του άρθρου δημοσιεύεται στο ηλεκτρονικό περιοδικό «Χρόνος» (http://www.chronosmag.eu/)
Ποιος ο καθηγητής Αντώνης Λιάκος που αποτέλεσε το δεξί χέρι του Κώστα Σημίτη και τώρα βρίσκεται στο πλευρό του Αλέξη Τσίπρα;
Video
Η φωνή της Αρμενίας: Οι εξελίξεις επηρεάζουν την κοινή γνώμη
Η φωνή της Αρμενίας – Παρουσιάζει η Λιάνα Μανουκιάν
Ελληνόφωνο δελτίο ειδήσεων με την υποστήριξη της Δημόσιας Ραδιοφωνίας της Αρμενίας
Ενημέρωση στις 3 Οκτωβρίου 2024
Video
Η φωνή της Αρμενίας: Γιατί οι ΗΠΑ “σπρώχνουν” τους Τούρκους στον Καύκασο;
Η φωνή της Αρμενίας – Παρουσιάζει η Λιάνα Μανουκιάν
Ελληνόφωνο δελτίο ειδήσεων με την υποστήριξη της Δημόσιας Ραδιοφωνίας της Αρμενίας
Ενημέρωση στις 1 Οκτωβρίου 2024
Video
Η φωνή της Αρμενίας: Οι Ρώσοι θέλουν να κάνουν πραξικόπημα
Η φωνή της Αρμενίας – Παρουσιάζει η Λιάνα Μανουκιάν
Ελληνόφωνο δελτίο ειδήσεων με την υποστήριξη της Δημόσιας Ραδιοφωνίας της Αρμενίας
Ενημέρωση στις 27 Σεπτεμβρίου 2024
Το ρεπορτάζ
Πριν από λίγες ημέρες, η Δικαστική Επιτροπή ανέφερε σχετικά με την αποκάλυψη υπόθεσης προετοιμασίας για την αποτροπή της εξουσίας από την Εθνική Ασφάλεια: 3 άτομα συνελήφθησαν και 4 καταζητούνται. Σύμφωνα με τις αρχές επιβολής του νόμου, οι κάτοικοι της Αρμενίας και του Ναγκόρνο-Καραμπάχ στρατολογήθηκαν έναντι μηνιαίας αμοιβής 220 χιλιάδων ρωσικών ρουβλίων ο καθένας και μεταφέρθηκαν στη Ρωσία για τρίμηνη εκπαίδευση και κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου έπρεπε να εξοικειωθούν με τα νέα βαρέα όπλα. Έπρεπε να κατακτήσουν τις δεξιότητες χρήσης τους και μετά την επιστροφή τους στην Αρμενία να εκτελέσουν τα καθήκοντα μάχης, καθώς και να μεταδώσουν τις γνώσεις που απέκτησαν σε άλλους. Αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με την Δικαστική Επιτροπή, οι στρατολογηθέντες σε διάφορες ομάδες ταξίδεψαν στη ρωσική πόλη Ροστόφ επί του Ντον και στη συνέχεια μεταφέρθηκαν σε άλλη τοποθεσία, όπου υποβλήθηκαν σε προκαταρκτικό έλεγχο. Μετά την αρχική επιθεώρηση, στάλθηκαν σε μια στρατιωτική βάση που ονομάζεται «Αρμπάτ», μετά την οποία εκπαιδεύτηκαν να πολεμήσουν με γνωστά όπλα σε κλειστό χώρο, μέσα στο κτίριο. Σύμφωνα με την επιτροπή, οι στρατευμένοι ενημερώθηκαν ότι ο σκοπός της άσκησης ήταν να επιστρέψουν στην Αρμενία και να ανατρέψουν τη σημερινή κυβέρνηση, ζητώντας έτσι την κάθαρση και τη σωτηρία της Αρμενίας. Σε αυτό το φόντο, ο Αρχιεπίσκοπος Μπαγκράτ Γκαλστανιάν και οι πολιτικές δυνάμεις της αντιπολίτευσης δηλώνουν την πρόθεσή τους να κλιμακώσουν τον αγώνα της αντιπολίτευσης κατά του καθεστώτος από τις 2 Οκτωβρίου. Ο αναλυτής πολιτικών θεμάτων Στεπάν Γκριγκοριάν σχετικά με αν βλέπει κίνδυνο αποσταθεροποίησης στην Αρμενία είπε:
«Το Κρεμλίνο μισεί την κυβέρνηση του Πασινιάν, βοηθά το Αζερμπαϊτζάν να επιτεθεί στην Αρμενία και δημιουργεί μια ασταθής κατάσταση μέσω φιλορωσικών δυνάμεων. Δοκίμασαν όλες αυτές τις μεθόδους, είδαν ότι δεν αποδίδουν, τώρα κάνουν αποφασιστικά βήματα, αλλά αυτές οι μέθοδοι δεν πέτυχαν. Η Ρωσία είναι επίσης απασχολημένη με την Ουκρανία. Εκτός αυτού, η κοινωνία μας καταλαβαίνει πολύ καλά, και είναι αδύνατο να την νικήσουμε, ειδικά μετά τον αναγκαστικό εκτοπισμό του Αρτσάχ. Ο κόσμος δεν ακολουθεί την φιλορωσική αντιπολίτευση. Δεν μπορώ να πω για τον συγκεκριμένο ένοπλο σχηματισμό, πόσο σοβαρός είναι, δεν είμαι ειδικός σε αυτό. Αλλά δεν έχω καμία αμφιβολία ότι η Ρωσική Ομοσπονδία θέλει να κάνει πραξικόπημα στην Αρμενία, ακόμα με το ζόρι». Ο αναλυτής επέμεινε ότι η κυβέρνηση της Αρμενίας πρέπει να λάβει προληπτικά μέτρα.
«Η Ρωσική Ομοσπονδία θέλει να χρησιμοποιήσει την ίδια μέθοδο που χρησιμοποιήθηκε στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, όταν είπε στις πρώην αρχές του Ναγκόρνο-Καραμπάχ να ανατρέψουν τον Αραΐκ Αρουτιουνιάν και να φέρουν τον διάδοχό τους, υποσχόμενοι, ότι θα τον υποστηρίξουν. Ωστόσο, εξαπάτησαν και έφεραν τον διάδοχο αλλά δεν τον υποστήριξαν. Ο Αραΐκ Χαρουτιουνιάν δεν ήθελε να παραιτηθεί. Η κατοικία του Αρουτιουνιάν δέχτηκε πυροβολισμούς. Ο Αραΐκ Αρουτιουνιάν αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Τώρα με το ίδιο σενάριο θέλουν να κάνουν εδώ – στην Αρμενία.
Είμαι σίγουρος ότι μπορεί να γίνει απόπειρα πραξικοπήματος εκ μέρους της ΡΟ και αυτό δεν συζητιέται εδώ. Αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι δεν θα πετύχουν αυτό που θέλουν. Προσπάθησαν να ενισχύσουν τεχνητά την πολιτική αντιπολίτευση, αλλά αυτό δεν λειτούργησε. Ο κόσμος αντιλαμβάνεται ότι οι φιλορώσοι μας οδηγούν στην καταστροφή, μας οδηγούν στο καθεστώς της επαρχίας, γι’ αυτό και ο αριθμός των υποστηρικτών της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης έχει αυξηθεί δραματικά», δήλωσε ο Στεπάν Γκριγκοριάν.
Στην απόπειρα ένοπλου πραξικοπήματος συμμετείχαν ρωσικές ειδικές υπηρεσίες
Αφού οι αρμενικές αρχές επιβολής του νόμου ανακοίνωσαν ότι ανακάλυψαν και απέτρεψαν μια απόπειρα ένοπλου πραξικοπήματος στην Αρμενία, υπήρξαν εικασίες ότι οι ρωσικές ειδικές υπηρεσίες συμμετείχαν στην προετοιμασία του.
-
Εξωτερική Πολιτική2 ημέρες πριν
Στο επίκεντρο η ελληνοαμερικανική συνεργασία σε συνάντηση του Μητσοτάκη με Αμερικανούς γερουσιαστές στα Χανιά
-
Ιράν2 ημέρες πριν
Kίνηση υψηλού ρίσκου του Ισραήλ! Δεν αποκλείει χτύπημα στα πυρηνικά του Ιράν ο Νετανιάχου – Πότε θα χτυπήσει;
-
Αναλύσεις - Γνώμες1 ημέρα πριν
Quo vadis κύριε Γεραπετρίτη;
-
Γενικά θέματα2 ημέρες πριν
Μία νέα αρχή για το «Γεωπολιτικό»
-
Αστυνομία1 ημέρα πριν
Αποκάλυψη! Ειδικό λογικό ισραηλινής κατασκευής για μαζική αναγνώριση προσώπων αποκτά η ΕΛ.ΑΣ
-
Video7 ώρες πριν
Live: Άλλη μια νύχτα τρόμου στη Βηρυτό! Εν αναμονή ισραηλινής επίθεσης το Ιράν
-
Πολιτισμός2 ημέρες πριν
Βαθιά σιωπή! Θλίψη και πένθος – Έφυγε ο σπουδαίος Μίμης Πλέσσας λίγο πριν κλείσει τα 100
-
Video21 ώρες πριν
Νετανιάχου σε Μακρόν: Ντροπή σου