ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟ Α’ ΜΕΡΟΣ.
Γράφει ο Ιωάννης Αθ. Μπαλτζώης*
Οι Μεταρρυθμίσεις – Ανάλυση
Ας προσπαθήσουμε να ερμηνεύσουμε τα γεγονότα , τις εσωτερικές εξελίξεις , καθώς και τις γεωστρατηγικές επιδιώξεις του Βασιλείου, όπως τα σχεδιάζει ο πρίγκηπας Μοχάμεντ. Αναφερθήκαμε στην αρχή στους ρυθμούς καμήλας, σε ότι αφορά τις μεταρρυθμίσεις στην χώρα, στο μέλλον της σε ένα κόσμο που μεταβάλλεται ραγδαίως.
Ο διάδοχος πρίγκηπας Μοχάμεντ, που να το επαναλάβουμε, είναι ο ουσιαστικός ηγέτης και κυβερνά την Σαουδική Αραβία, διαπίστωσε ότι η χώρα πρέπει χρειάζεται αλλαγές. Το παλαιό σύστημα δεν λειτουργεί πια.
Ο διάδοχος πρίγκηπας Μοχάμεντ, που να το επαναλάβουμε, είναι ο ουσιαστικός ηγέτης και κυβερνά την Σαουδική Αραβία, διαπίστωσε ότι η χώρα πρέπει χρειάζεται αλλαγές. Το παλαιό σύστημα δεν λειτουργεί πια.
Ας δούμε κάποια στοιχεία για να καταλάβουμε για την πλούσια αυτή χώρα, που όμως έχει πολλά προβλήματα. Περίπου το 70% των κατοίκων της Σαουδικής Αραβίας είναι νέοι κάτω των 30 ετών και περίπου το 25% αυτών είναι άνεργοι (Στοιχεία των The New York Times). Επιπλέον, 200.000 σπουδάζουν στο εξωτερικό και περίπου 35.000 από αυτούς, άνδρες και γυναίκες , επιστρέφουν κάθε χρόνο με σπουδαία πτυχία και μεταπτυχιακά , ψάχνουν για σημαντική δημιουργική εργασία, παρά κάτι διαφορετικό και παραδοσιακό, όπως από το να πηγαίνεις στο τζαμί ή στα θαυμάσια εμπορικά κέντρα. Το σύστημα χρειάζεται απεγνωσμένα να δημιουργήσει περισσότερες θέσεις εργασίας εκτός του τομέα πετρελαίου, όπου το εισόδημα της Σαουδικής Αραβίας δεν είναι πια αυτό που ήταν κάποτε και η κυβέρνηση δεν μπορεί να συνεχίσει να καταναλώνει τις αποταμιεύσεις της για να αγοράσει σταθερότητα και ησυχία από τον λαό της. Η Σαουδική Αραβία είναι η μεγαλύτερη παραγωγός και εξαγωγέας πετρελαίου στον κόσμο. Κατέχει το 1/5 των γνωστών κοιτασμάτων πετρελαίου παγκοσμίως (Ανάμεσα στα κράτη – μέλη του OPEC είναι η δεύτερη χώρα σε κοιτάσματα πετρελαίου, με πρώτη τη Βενεζουέλα). Τα διαθέσιμα κοιτάσματα πετρελαίου της χώρας έχουν υπολογιστεί σε 260 δισεκατομμύρια βαρέλια. Οι εξαγωγές πετρελαίου καλύπτουν το 90% των εξαγωγών και το 75% των εσόδων από τις συνολικές εξαγωγές της σαουδαραβικής οικονομίας. Τέλος, η βιομηχανία πετρελαίου αντιστοιχεί στο 40% του εγχώριου ΑΕΠ της Σαουδικής Αραβίας.
Ο Διάδοχος Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν
Η επιτυχία του MBS, ο οποίος με τις τελευταίες ενέργειες ανέτρεψε την ολιγαρχία για να θεσπίσει την απολυταρχία του, δεν προεξοφλεί την ικανότητά του να κυβερνήσει επιτυχημένα και αποτελεσματικά, έστω και αν θεωρήσουμε ότι έχει αγνές προθέσεις. Μόλις 32 ετών, εξαιρετικά πλούσιος υιός, πλούσιων γονέων, δεν είχε την ευκαιρία να γνωρίσει το Λαό του και εισήλθε στην πολιτική μόλις πριν από δύο χρόνια. Οι πρώτες αποφάσεις του ήταν καταστροφικές: Αποκεφαλισμός (Ιανουάριος 2016) του ηγέτη της αντιπολίτευσης, του Σιΐτη Σεΐχη Νιμρ Αλ Νιμρ καθώς και 47 ανθρώπων, που είχαν καταδικαστεί σε θάνατο ως ένοχοι για συνωμοσία κατά του καθεστώτος και για τρομοκρατικές ενέργειες και προκάλεσε εμφύλιο πόλεμο στην Υεμένη, φθάνοντας τις σχέσεις με το Ιράν στο χειρότερο σημείο, αφού το Ιράν στηρίζει και ενισχύει τους επαναστάτες Χούτι, αντιπάλους της πλευράς που στηρίζει η Σαουδική Αραβία. Έχοντας εξουδετερώσει όλους εκείνους που θα μπορούσαν να του έχουν αντιταχθεί στη βασιλική οικογένεια, ο “MBS” θα πρέπει να εξασφαλίσει τη λαϊκή υποστήριξη για να ασκήσει την εξουσία. Έτσι έχει ήδη λάβει διάφορα μέτρα υπέρ των νέων (το 70% του πληθυσμού) και των γυναικών (51% του πληθυσμού). Για παράδειγμα, έχει ανοίξει κινηματογράφους και έχει οργανώσει συναυλίες – οι οποίες ήταν απαγορευμένες μέχρι τώρα. Έχει επιτρέψει στις γυναίκες να μπορούν να οδηγούν από το 2018. Σκοπεύει να καταργήσει σύντομα από τη μία πλευρά την σκοτεινή θρησκευτική αστυνομία και ακόμη τη κηδεμονία των γυναικών, για να ικανοποιήσει ταυτόχρονα γυναίκες και άνδρες από αυτό το φορτίο. Προπαντός και πολύ σημαντικό, ο “MBS” ανακοίνωσε ότι θέλει να μετατρέψει το Ισλάμ της χώρας του σε μια “κανονική” θρησκεία. Δήλωσε δηλαδή ότι, όχι μόνο θέλει να εκσυγχρονίσει τον Ουαχαμπισμό (ακραία Σουνιτική Σαλαφιστική έκφραση του Ισλαμισμού) αλλά και να καθαρίσει τα Χαντίθ –(τα λόγια και τα έργα, αλλά και χρυσός μύθος του Προφήτη), από τα βίαια ή αντιφατικά αποσπάσματα τους, ένα κοσμικό σχέδιο που έρχεται σε αντίθεση με την πρακτική ολόκληρης της μουσουλμανικής κοινότητας των τελευταίων αιώνων και ιδιαίτερα με τις σημερινές ακραίες θρησκευτικές αντιλήψεις. Ιδιαίτερα αυτή η επιδίωξή του είναι το δυσκολότερο πράγμα να υλοποιηθεί και εκτιμάται ότι αυτό το θέμα θα προκαλέσει μεγάλες αντιδράσεις.
Η πρωτεύουσα Ριάντ
Η βασιλική οικογένεια δεν επιδίωξε να επιβάλει μια νέα περιφερειακή τάξη, αλλά ο πρίγκιπας Μοχάμεντ (“MBS”) ανέτρεψε τη σκληροπυρηνική τάξη του βασιλείου του, για να κυριαρχήσει πλήρως και να επιβάλλει τις «μεταρρυθμίσεις» του.
Η οικογένεια Σαλμάν του σημερινού βασιλιά και πρίγκιπα έχει πλέον εξαλείψει όλο τον δυνητικό εσωτερικό ανταγωνισμό των άλλων βασιλικών συγγενικών οικογενειών. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με το μοντέλο συναίνεσης που αποτέλεσε το θεμέλιο της σαουδαραβικής οικογένειας τον τελευταίο αιώνα. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι και πολλές φυλές, εξαρτώνται από την προστασία των συλληφθέντων πριγκίπων και αξιωματούχων. Ίσως να μην καθίσουν ήσυχα πίσω από τις μεταρρυθμίσεις, καθώς οι περιουσίες τους εξατμίζονται. Η ησυχία στην χώρα εξασφαλίζονταν από την ευημερία των κατοίκων και των χιλιάδων πριγκήπων και λοιπών αξιωματούχων, που ξεκοκάλιζαν τον πλούτο της χώρας. «Ο τελευταίος γύρος συλλήψεων ενισχύει μόνο την αίσθηση ότι η συζήτηση για τη διαδοχή είναι πιο δύσκολη από την επιθυμία του βασιλιά και του υιού του να την υλοποιήσουν “, έγραψε για την Al-Monitor, ο Bruce Riedel, διευθυντής του προγράμματος Intelligence στο Brookings Institution.
Σε ότι αφορά την περίπτωση του Λιβανέζου πρωθυπουργού, εδώ τα πράγματα είναι σαφέστατα και πολύ ξεκάθαρα. Έχει να κάνει με την αέναη διαμάχη Σουνιτών και Σιϊτών, με την διαμάχη Σαουδικής Αραβίας, ηγέτιδα δύναμη Σουνιτών και του Ιράν, ηγέτιδα δύναμη των Σιϊτών στον Αραβικό κόσμο. Ο πρωθυπουργός του Λιβάνου, Σουνίτης και υπό τον απόλυτο έλεγχο της Σαουδικής Αραβίας, χρησιμοποιείται για να προκληθεί κρίση στον Λίβανο και να πληγούν ταυτόχρονα Χεζμπολάχ και Ιράν, σύμμαχοι και νικητές στον πόλεμο της Συρίας.
Αυτό το δραματικό κείμενο που διάβασε καθ’ υπόδειξη, προσπαθεί να ενταφιάσει την Σουνιτική-Σιϊτική θρησκευτική διαμάχη και προσπαθεί να αναβιώσει εκείνη τη ρατσιστική αντίληψη του έθνους των Αράβων εναντίον των αλλοεθνών στο Ιράν, δηλαδή του έθνος των Περσών. Επιχειρείται δηλαδή ένας πρωτόγνωρος διαχωρισμός, όχι θρησκευτικός, αλλά εθνολογικός. Ενώ η ευρύτερη Μέση Ανατολή είναι κατεστραμμένη, ιδιαίτερα στη Λιβύη, τη Συρία, το Ιράκ, την Υεμένη και το Αφγανιστάν, παραμένουν τέσσερα Κράτη που είναι σε θέση να προωθήσουν τα συμφέροντά τους: Το Ισραήλ, η Σαουδική Αραβία, η Τουρκία και το Ιράν. Μέχρι τώρα το Ιράν τηρεί στάση αναμονής , πιθανότατα επειδή η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν είναι η μόνη από τα σημερινά τέσσερα μεγάλα κράτη της περιοχής που είναι νικήτρια στον πόλεμο τόσο κατά του ISIS, που πνέει πλέον τα λοίσθια, οριστικά και αμετάκλητα, όσο και κατά της ολέθριας απόφασης του Μπαρζανί, με το δημοψήφισμα για ανεξαρτησία του Ιρακινού Κουρδιστάν. Συνεπώς, δεν είναι προς το συμφέρον του Ιράν να τροποποιήσει τη νέα ευνοϊκή κατάσταση. Ο συγγραφέας της Washington Post, ο Ishaan Tharoor παρατήρησε επίσης ότι ο πρίγκιπας είναι ο αρχιτέκτονας της εξωτερικής πολιτικής του βασιλείου, που «είναι προσαρμοσμένη σαν γλυπτό γύρω από το Ιράν» και ότι είναι αδύνατο να δει την ξαφνική παραίτηση του Λιβανέζου Πρωθυπουργού «έξω από το πρίσμα της ευρύτερης Σαουδικής-Ιρανικής διαμάχης για την κυριαρχία στον Αραβικό κόσμο».
Και ο ρόλος των ΗΠΑ στα γεγονότα; Φυσικά υπάρχει και αποδεικνύεται από κάποιες ιδιαίτερες πληροφορίες, που αναδεικνύονται από σοβαρά ΜΜΕ. Ένας από τους καλύτερους αναλυτές και από τους καλύτερα πληροφορημένους ανθρώπους για τη κατάσταση στη Μέση Ανατολή, πρόσφατα έριξε μια βόμβα. Ο Ανίς αλ Νακάς (Anis al-Naqqash), δήλωσε στο κανάλι Al Mayadeen ότι ο Τζαρεντ Κούσνερ, ο γαμπρός του Τραμπ, κατά την τελευταία επίσκεψή του στο Ριάντ, λίγες ημέρες πριν την «Νύχτα των Μεγάλων Μαχαιριών», της 4ης Νοεμβρίου, ζήτησε από τον Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν (MBS), να τηρήσει τις υποσχέσεις του για τα δισ δολάρια που υποσχέθηκε στον πεθερό του Τραμπ, κατά την επίσκεψη του αμερικανού προέδρου στο Ριάντ, όπου συμφωνήθηκαν πολλά. Όταν ο MBS άρχισε να παραπονιέται ότι οι χρόνοι είναι σκληροί και ότι τα έσοδα από το πετρέλαιο δεν φτάνουν πλέον, ο Ταλμουδιστής Κούσνερ του έδειξε έναν κατάλογο των περιουσίων στο εξωτερικό των μελών της βασιλικής οικογένειας. Ο Κούσνερ πρόσθεσε ακόμη, ότι αρκεί να απαλλοτριωθούν αυτοί οι πρίγκιπες με το πρόσχημα της διαφθοράς για να συγκεντρωθούν 2 ή 3 τρισεκατομμύρια δολάρια. Αυτό ενδεχομένως να εξηγεί την βιασύνη του Τραμπ να δηλώσει την αλληλεγγύη του με τις αποφάσεις του MBS.
Όταν η δημοσιογράφος ρώτησε τον Αλ Νακάς, εάν ήταν πληροφορία ή απλή υπόθεση, αυτός απάντησε ότι ήταν αξιόπιστη πληροφορία. Υπόψη ότι η περιουσία των πριγκήπων και λοιπών αξιωματούχων, που έχουν κατηγορηθεί για διαφθορά και έχουν «παγώσει» οι τραπεζικοί των λογαριασμοί, ανέρχεται κοντά στο αστρονομικό ποσό του ενός τρισεκατομμυρίου δολαρίων!!! Και αν βρεθούν ένοχοι τελικά, η περιουσία των κατάσχεται!!
Επίλογος-Εκτιμήσεις.
Αυτή η γενική κατάσταση και ιδίως η επιτυχημένη προβολή ισχύος του Ιράν στην περιοχή, εμποδίζει τον «MBS» να εξαπολύσει τώρα πόλεμο εναντίον του Ιράν και της Χεζμπολάχ, παρά τα τεχνάσματα, τις επικαλούμενες μεταρρυθμίσεις και τους αυθαίρετους και επικίνδυνους εθνοτικούς διαχωρισμούς. Ο Οίκος των Σαούντ έχασε την θανάσιμη επιχείρηση αλλαγής καθεστώτος στη Συρία και έμπλεξε σ’ έναν πόλεμο με ανίκητο εχθρό στην Υεμένη, που επιπλέον τον εμποδίζει να εκμεταλλευτεί το «Κενό Τέταρτο» -την έρημo που χωρίζει τα δύο έθνη. Δεν είναι δυνατόν στην παρούσα φάση να σχεδιαστεί ένας πόλεμος εναντίον της Τεχεράνης, καθόσον δοκιμάζεται ήδη στην Υεμένη, αφού από τότε που οι Φρουροί της Επανάστασης ήρθαν να υποστηρίξουν τους Χούθι, η Σαουδική Αραβία γνωρίζει την μια ήττα μετά την άλλη. Και είναι αδύνατο να κινητοποιηθούν οι Σαουδάραβες πολίτες κάτω από τη σημαία της χώρας, την ίδια στιγμή που ο “MBS” μεταρρυθμίζει ριζικά την κοινωνία, που όπως υποστηρίζουν πολλοί αναλυτές δεν θα υλοποιηθεί ήρεμα και χωρίς αντιδράσεις.
Είναι φυσικά αδύνατο η πτώση της κυβέρνησης του Λιβάνου και ο αποκεφαλισμός της Σαουδαραβικής βασιλικής οικογένειας να έχουν οργανωθεί χωρίς την έγκριση της Ουάσινγκτον. Μια συμφωνία ολοκληρώθηκε πρόσφατα και διακριτικά με τον “MBS”, να εγκρίνει την προσφορά εξαγοράς της Aramco να ξεκινήσει, όχι στο Ριάντ, αλλά στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, όπως επιθυμούσαν οι αμερικανοί. Αν ο Σαάντ Χαρίρι δεν έχει ακόμα συλληφθεί, είναι επειδή, παρά την παραίτησή του, εξακολουθεί προσωρινά να ενεργεί ως πρωθυπουργός του Λιβάνου, μέχρι να αναλάβει το αξίωμα ο διάδοχος του. Πρόσφατα, με την παρέμβαση της Γαλλίας, επετράπη στον πρωθυπουργό του Λιβάνου να εγκαταλείψει τη Σαουδική Αραβία για τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και κατόπιν κατόπιν προσκλήσεως του Γάλλου προέδρου, ο Χαρίρι μετέβη στο Παρίσι και συναντήθηκε με τον Γάλλο πρόεδρο, όπου συζητήθηκαν πολλά σχετικά με τον Λίβανο και τις επερχόμενες εξελίξεις .
Τελικά εκτιμάται ότι η Μόσχα και η Ουάσινγκτον είναι οι μόνοι νικητές του πραξικοπήματος του Παλατιού. Η Ρωσία επιδοκίμασε σιωπηρά το κίνημα, διευρύνοντας έτσι την επιρροή της. Ο βασιλιάς Σαλμάν επισκέφτηκε τη Μόσχα στις 5 Οκτωβρίου. Αν και σύμμαχος των Ηνωμένων Πολιτειών, όπως ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, αγόρασε ρωσικά όπλα (συμπεριλαμβανομένων των πυραύλων S-400), αξίας εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων. Έχοντας εγκαταλείψει την υποστήριξη της τρομοκρατίας μετά την παρέμβαση του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ στο Ριάντ τον Μάιο, έκανε ένα εντυπωσιακό εμπορικό «deal» αξίας περίπου 350 δις δολαρίων με τις ΗΠΑ, κάνοντας τον Τραμπ ευτυχισμένο και ακόμη να συμφωνήσει σε ένα σχέδιο ανταλλαγής πληροφοριών κατά της τρομοκρατίας, βάζοντας στο κάδρο του ενόχου, το ενοχλητικό Κατάρ, εξαγνίζοντας έτσι τις ενοχές του Βασιλείου, που στήριξε ολόθερμα και βοήθησε παντοιοτρόπως (οικονομικά και υλικά) τις τζιχαντιστικές οργανώσεις στον πόλεμο της Συρίας. Σε αυτό τον πόλεμο η Σαουδική Αραβία έπαιξε και έχασε. Και κέρδισε ο μεγάλος αντίπαλος, το Ιράν, με την προβολή ισχύος στην Συρία, στο Ιράκ και στο Λίβανο, με τον πιστό σύμμαχο την οργάνωση Χεζμπολάχ. Και το Ιράν ήλθε για να μείνει οριστικά στην περιοχή, υλοποιώντας έτσι στην πράξη τον περίφημο «Σιϊτικό Άξονα», Ιράν-Ιράκ-Συρία-Λίβανος, που ήταν και ένας από τους λόγους του πολέμου στην Συρία. Οπότε κάτι έπρεπε να κάνει. Και ο πρίγκηπας Μοχάμεντ ξεκίνησε τις μεταρρυθμίσεις του και την αντεπίθεση του Βασιλείου, αλλάζοντας το καθεστώς από αναχρονιστική ολιγαρχία σε (φωτισμένη;) απολυταρχία της οικογένειας Σαλμάν, με ηγέτη τον 32χρονο πρίγκηπα Μοχάμεντ. Ίσως να θελήσει να αλλάξει και το όνομα της χώρας, βαδίζοντας στα χνάρια του παππού του Ιμπν Σαούντ και από Saudi Arabia- Σαουδική Αραβία, να μετονομασθεί σε “Salmani Arabia-Σαλμανική Αραβία”. Οι εξελίξεις αναμένονται πολύ ενδιαφέρουσες και σημαντικές, που ενδεχομένως να αλλάξουν τον χάρτη στην περιοχή της Μέσης Ανατολής.
* Ο Ιωάννης Αθ. Μπαλτζώης είναι Αντγος (ε.α.), πρώην ΑΚΑΜ Τελ Αβίβ, πρώην Αξκος επιχειρήσεων της ECMM στον πόλεμο της Βοσνίας, Απόφοιτος Tactical Intelligence School (U.S.Army), Μεταπτυχιακό (Μ.Sc.) στην Γεωπολιτική Ανάλυση, Γεωστρατηγική Σύνθεση και Σπουδές Άμυνας και Διεθνούς Δικαίου του ΕΚΠΑ, μέλος ΔΣ του ΕΛΙΣΜΕ.
