Νέα ενεργειακή οδός και προοπτικές εξόδου από την κρίση –
Τα κρατικά ομόλογα που λήγουν, το ταμείο που είναι μείον, το ενδεχόμενο
ενός νέου κουρέματος και η στάση πληρωμών

ΤΟ ΔΑΝΕΙΟ από τη Ρωσία και οι κόκκινες γραμμές

Η επίσκεψη του Ισραηλινού Προέδρου στην Ελλάδα Σιμόν Πέρες την περασμένη
βδομάδα αποτελεί άλλη μια απόδειξη της πρόθεσης του Ισραήλ, μιας
περιφερειακής δύναμης, να συνεργαστεί επί τη βάσει κοινών συμφερόντων με
την Ελλάδα, καθώς και με την Κύπρο στον τομέα της ενέργειας και αλλού,
όπως είναι ο τουρισμός, το εμπόριο, η ναυτιλία, και κυρίως η άμυνα και η
ασφάλεια.


Τουρκία vs Ισραήλ

Κύπρος και Ελλάδα βρίσκονται σε δεινή οικονομική και κατ΄
επέκταση αμυντική κατάσταση, ειδικώς έναντι της Τουρκίας, η οποία
ουδόλως εγκαταλείπει τους στόχους για τη διπλή διχοτόμηση του Αιγαίου
και της Κύπρου, και τη συνέχιση του καθεστώτος της φινλανδοποίησης.
Ταυτοχρόνως, δε, επιδιώκει επί τη βάσει στρατηγικού σχεδιασμού να
εμπεδωθεί ως κύρια περιφερειακή δύναμη, αντικαθιστώντας τον ρόλο τον
οποίο διαδραματίζει το Ισραήλ, δημιουργώντας στην παρούσα φάση την
εικόνα ότι συνιστά την προστάτιδα των μουσουλμανικών λαών χώρα, έναντι
της ισραηλινής απειλής.

Προς την πολιτική αυτή κατεύθυνση, δηλαδή της τουρκικής
περιφερειακής δύναμης, συνδράμουν οι ΗΠΑ και η ΕΕ, που αμφότερες
προβάλλουν την Τουρκία ως μοντέλο διακυβέρνησης για τις χώρες της
«Αραβικής Άνοιξης». Δηλαδή, ως ένα μεταβατικό πολιτειακό σύστημα
συγκατοίκησης στρατού και μετριοπαθών ισλαμιστών, όπως στην παρούσα
κατάσταση επιχειρείται να εμφανιστεί η περίπτωση της νέας αιγυπτιακής
διακυβέρνησης, με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα να βρίσκεται στην εξουσία
και τον στρατό -ο οποίος είναι εκπαιδευμένος στις ΗΠΑ- να έχει επί του
παρόντος τη δυνατότητα να ασκεί τους δέοντες ελέγχους.

Εναλλακτική οδός αερίου

Με βάση αυτό το σκηνικό, θα πρέπει να επισημανθεί ότι η εν λόγω τουρκική
στρατηγική είναι πολυμερής και προκαλεί, όπως όλοι οι ηγεμονικοί
στόχοι, αντιπάθειες και εχθρότητες. Οι Αιγύπτιοι, για παράδειγμα, ποτέ
δεν είδαν θετικά την τουρκική «πατερναλιστική πολιτική» επί των Αράβων
και των Μουσουλμάνων, διότι μέχρι πρότινος θεωρούσαν ότι ο ρόλος αυτός
τους ανήκει. Επί της ουσίας, αυτό το οποίο εμφανίζει ιδιαίτερο
ενδιαφέρον είναι η στρατηγική ρήξη Τουρκίας – Ισραήλ, η οποία, ενόσω ο
Ερντογάν και το ΑΚP βρίσκονται στην εξουσία, δεν θα μεταβληθεί.

Αυτή όμως η τουρκική πολιτική δημιουργεί επιπρόσθετο, πέραν του
φυσικού αερίου, πρόσφορο έδαφος για τη δημιουργία μιας στρατηγικής
συμμαχίας μεταξύ Ισραήλ, Κύπρου και Ελλάδας, και μια νέα οδό φυσικού
αερίου προς την Ευρώπη, εναλλακτική αυτών της Ουκρανίας και της
Τουρκίας. Ο άξονας αυτός δεν θα πρέπει να στηριχθεί μόνο στην αρχή ότι ο
εχθρός του εχθρού είναι φίλος, αλλά και προς τη δημιουργία θετικών
συνθηκών οικονομικής, εμπορικής και ναυτιλιακής αλληλεξάρτησης, καθότι
συνιστούν τομείς συναφείς με την ενέργεια.

Στάση πληρωμών και κρατικά ομόλογα

ΣΗΜΕΡΑ, η Ελλάδα και η Κύπρος αγωνίζονται για να αποφύγουν τη
στάση πληρωμών και την πλήρη κατάρρευση. Το πρόβλημα στη Λευκωσία
εντοπίζεται κυρίως στα εξής ζητήματα: 1. Στην εξεύρεση πηγών για την
ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. 2. Στην κάλυψη των αναγκών και των
ελλειμμάτων του Δημοσίου. Και τα δυο αυτά ζητήματα σχετίζονται με την
προσφυγή της Κύπρου στον Μηχανισμό Στήριξης, στον καταρτισμό μνημονίου
και στην προσπάθεια αποτροπής της μείωσης της κυπριακής εκ των πραγμάτων
κυριαρχίας και της διαδικασίας με την οποία η Κύπρος θα βγάλει την
οικονομική θηλιά από τον λαιμό της.

Σχετίζονται όμως και με τους δανεισμούς από τρίτους, όπως είναι η
Ρωσία. Μια εξέλιξη που δημιουργεί επίσης σχέση εξάρτησης, που ενδέχεται
να συνδέεται και με την υπόθεση του φυσικού αερίου στην εξής βάση: Η
Ρωσία έχει στην παρούσα φάση την Ευρώπη υπό την ενεργειακή της εξάρτηση,
καθότι είναι η κύρια πηγή τροφοδοσίας φυσικού αερίου. Εάν η Μόσχα
κλείσει τις κάνουλες, παγώνει η Γηραιά Ήπειρος. Ερώτημα: Γιατί η Ρωσία
να θέλει να δει τον άξονα Ισραήλ, Κύπρου, Ελλάδας να γίνεται
πραγματικότητα;

Θα είναι η αποτροπή της δημιουργίας ενεργειακού άξονα με το
Ισραήλ και την Ελλάδα προϋπόθεση για το νέο δάνειο; Λογικό, λοιπόν,
είναι οι όροι ενός πιθανού δανείου από τη Ρωσία να γίνουν γνωστοί, όπως
θα γίνει γνωστό και το μνημόνιο της Τρόικας. Και η δεινή κατάσταση στην
οποία βρισκόμαστε θα πρέπει να αντιμετωπιστεί αμέσως αλλά και
μακροπρόθεσμα, διότι εάν το κράτος δεν έχει, όπως συμβαίνει στο τρέχον
διάστημα, να αποπληρώσει ληξιπρόθεσμα ομόλογα του Δημοσίου, οι κυπριακές
τράπεζες είναι πιθανό να οδηγηθούν σε νέο κούρεμα ή με επιμήκυνση του
χρόνου αποπληρωμής των κρατικών ομολόγων! Εάν δεχθούν οι τράπεζες.

Ήδη, το κυπριακό κράτος αποφεύγει τον εφιάλτη της στάσης
πληρωμών, διότι αποδέχθηκαν οι τράπεζες την επιμήκυνση αποπληρωμής
ομολόγων του Δημοσίου, τα οποία θα έπρεπε να είχαν πληρωθεί και τα οποία
φτάνουν τα 358 εκ. ευρώ. Συνεπώς, για να γίνει κούρεμα θα πρέπει να
δεχθούν οι πιστωτές. Δηλαδή, οι τράπεζες. Διαφορετικά, οδηγείται το
κράτος σε στάση πληρωμών.

Στην καθομιλούμενη, πτώχευση λόγω κρατικών οφειλών. Βεβαίως, εάν
οι τράπεζες, όπως και στην Ελλάδα, δεν αποδεχθούν κούρεμα μέσω της
πτώχευσης του κράτους, χάνουν τις οφειλές και καταρρέουν, μαζί με το
κράτος.

Η κατάσταση δεν είναι καθόλου απλή. Και οι πληροφορίες στις
Βρυξέλλες αναφέρουν ότι η Τρόικα βρήκε την κυπριακή οικονομία, τις δομές
της και το τραπεζικό σύστημα σε χειρότερη κατάσταση από αυτήν στην
οποία πίστευε ότι βρίσκονταν. Εκτιμάται, δε, ότι η ανάπτυξη της
οικονομίας δεν θα έρθει σύντομα, αφού αφενός δεν υπάρχει μοντέλο
ανάπτυξης, αφετέρου δεν ελήφθησαν ακόμη τα μέτρα εκείνα, όπως ο Πρόεδρος
είχε δεσμευτεί επί τη βάσει του Συμφώνου Δημοσιονομικής Σταθερότητας,
για περικοπές 1 δισ. ευρώ και ισοσκελισμού του προϋπολογισμού ώς το 2014
– πράγμα δύσκολο.

Και εφόσον ο Πρόεδρος δεν έλαβε τα όποια μέτρα, αυτά
θα ληφθούν επί τη βάζει του μνημονίου.

Επειδή οι τροϊκανοί ξέρουν τι τους γίνεται και επειδή η κυπριακή
οικονομία βρίσκεται σε δύσκολη θέση, δηλαδή ένα βήμα προ της στάσης
πληρών, και επειδή θέλουν να επιτύχουν όρους επιστροφής των χρημάτων
τους, θα κολλήσουν τη Λευκωσία στον τοίχο, εκτός και αν η κυπριακή
κυβέρνηση παρουσιάσει εναλλακτικές έναντι των τροϊκανών προτάσεις
δράσης, για τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν.

Ζητήματα ασφάλειας, ενέργεια και επενδύσεις

ΤΟ ΧΕΙΡΟΤΕΡΟ για την κυπριακή οικονομία είναι ότι το φυσικό αέριο
δεν αποτελεί επί του παρόντος θετική μεταβλητή ανάπτυξης. Και αυτό
είναι ρητώς καταγραμμένο στις αξιολογήσεις των διεθνών οίκων και στις
κατ’ ιδίαν συζητήσεις με το Υπουργείο Οικονομικών. Κανείς δεν έχει
πισθεί ότι επειδή έχει εξευρεθεί φυσικό αέριο εντός της κυπριακής ΑΟΖ,
είναι σίγουρη η επιτυχής εκμετάλλευσή του.

Η Τουρκία απειλεί ότι δεν θα επιτρέψει την εκμετάλλευση του
συνόλου του κυπριακού φυσικού αερίου, ενώ από τη Λευκωσία δεν έχουν
ληφθεί ακόμη σοβαρές και θεμελιακές αποφάσεις για τον τρόπο συνεργασίας
με το Ισραήλ και για την κατασκευή ή όχι τερματικού. Ακόμη, λοιπόν, δεν
έχουμε ούτε εμείς ούτε οι διεθνείς αγορές και δη η ΕΕ σταθερές συμφωνίες
και νομικό πλαίσιο ασφαλών επενδύσεων, ενώ το ζήτημα της δημιουργίας
εταιρείας για την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου
εκκρεμεί.

Εκ των πραγμάτων, λοιπόν, η κύρια προοπτική ανάπτυξης της Κύπρου,
που μπορεί στο επόμενο διάστημα να φέρει επενδύσεις, είναι
αδιαμόρφωτη. Και χωρίς την απαιτούμενη αξιοπιστία, η οποία μπορεί να
προσδοθεί μέσω κοινής στρατηγικής συμμαχίας με το Ισραήλ και την Ελλάδα.
Το Ισραήλ μπορεί να προσφέρει την απαιτούμενη ασφάλεια και αξιοπιστία
στην αποτροπή απειλών και δη τουρκικών, για να ενισχυθούν οι επενδύσεις.

Διότι ουδείς επενδύει χωρίς ασφάλεια. Και ας μην ξεχνούμε ότι το
Ισραήλ εξακολουθεί για χίλιους δυο λόγους να είναι ο πλέον στενός
σύμμαχος των ΗΠΑ. Αποδείχθηκε μάλιστα ότι, εάν το Ισραήλ και η
αμερικανικών συμφερόντων «Noble Energy» δεν ήταν στο παιχνίδι, καθώς και
αν δεν ήταν υποψήφια για ένταξη χώρα, η Τουρκία, δεν θα περιοριζόταν
μόνο σε φραστικές απειλές και σε περιπολίες όταν κατέβαινε το περασμένο
φθινόπωρο το τρυπάνι στο «Οικόπεδο 12». Το ζητούμενο είναι εάν το κράτος
και εάν οι Κύπριοι πολιτικοί έχουν πάρει όντως στα σοβαρά ή όχι το
ζήτημα της ανάπτυξης μέσω της εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου, για να
ξελασπώσει η κυπριακή οικονομία από τον βάλτο στον οποίο βρίσκεται
σήμερα.

Ανάπτυξη και συμμαχίες

ΟΠΩΣ έχουν εξελιχθεί τα πράγματα, συμβαίνει το αυτονόητο: Η
γεωποπολιτική και η γεωστρατηγική είναι συνδεδεμένες με την οικονομική
κατάσταση στην Κύπρο, με τους δανεισμούς και την ανάκαμψη. Εάν, λοιπόν,
για το θέμα του μνημονίου συνιστά κόκκινη γραμμή η αύξηση του εταιρικού
φόρου, εξίσου κόκκινη γραμμή θα πρέπει να αποτελεί για την περίπτωση
νέου δανεισμού από τη Μόσχα το γεγονός ότι δεν θα πρέπει να υπάρξει όρος
για τη μη συνεργασία με το Ισραήλ και την Ελλάδα στο θέμα του φυσικού
αερίου. Καθότι το φυσικό αέριο και ο άξονας Ισραήλ, Κύπρου, Ελλάδας
είναι ζητήματα συνδεδεμένα με την ανάπτυξη, καθώς και με την αποτροπή
της τουρκικής απειλής, η οποία εξακολουθεί να υφίσταται.

Η Άγκυρα ποτέ δεν εγκατέλειψε την επεκτατική της πολιτική. Και
την ανάδειξή της σε περιφερειακή δύναμη. Και η πρακτική αυτή είναι στην
παρούσα φάση εμφανής στην κρίση στη Συρία, όπου θέλει να ελέγξει το νέο
καθεστώς, που ενδεχομένως να προκύψει, εάν πέσει ο δικτάτορας Άσαντ.

Η λογική της σύζευξης και τα νέα ισοζύγια
ΕΙΝΑΙ πρόδηλο ότι ο καθορισμός της ελληνικής ΑΟΖ στην περιοχή του
Καστελορίζου συνιστά στρατηγική επιλογή υψίστης σημασίας, που πρέπει να
έχει τη στήριξη του Ισραήλ, το οποίο αποτελεί το κλειδί για να δώσουν το
πράσινο φως και οι ΗΠΑ, ώστε να χαλιναγωγηθεί η Τουρκία από τον
παγκόσμιο ηγεμόνα. Και μια τέτοια εξέλιξη μπορεί να στηριχθεί μόνο στη
βάση κοινών συμφερόντων, στα οποία θα εμπλέκονται και οι ΗΠΑ μέσω
εταιρειών τους, καθώς και η ΕΕ, η οποία θα έχει άμεσο συμφέρον λόγω της
απεξάρτησής της από τη Μόσχα, η οποία θα μπορεί να είναι στο παιχνίδι
στη λογική του «win win situation», χωρίς η ίδια να απαιτεί αποκλεισμούς
για να διατηρήσει μονοπωλιακή σχέση με την Ευρώπη.

Η δε Ελλάδα θα επιτύχει την ενεργειακή και γεωπολιτική της
σύζευξη με την Κύπρο, εφόσον η κυπριακή ΑΟΖ θα εφάπτεται πλέον με την
ελληνική, θα αποκόπτει την Τουρκία από την Αίγυπτο και θα την περιορίζει
στα δικά της παράλια, όπως το διεθνές δίκαιο της θάλασσας ρητώς
καθορίζει και όπως η Άγκυρα υποχρεούται να σεβαστεί και να εφαρμόσει,
εάν θέλει να ενταχθεί στην ΕΕ.

Συνεπώς, υπό αυτές τις συνθήκες θα σχηματιστεί μια θαλάσσια ΑΟΖ
από το Ισραήλ ώς την Ελλάδα και απ’ εκεί προς την υπόλοιπη Ευρώπη θα
λειτουργήσει η νέα ενεργειακή οδός, ο νέος άξονας, με τον οποίο εντόνως
φλερτάρει το Ισραήλ. Αυτή η νέα ενεργειακή οδός είναι συναφής με την
ανάπτυξη και τη δημιουργία νέων συνθηκών και νέων ισοζυγίων δυνάμεων.
Εάν τύχει ορθού στρατηγικού σχεδιασμού, μπορεί να οδηγήσει σταδιακά και
την Κύπρο και την Ελλάδα στα επόμενα 5 με 10 χρόνια εκτός του
υφιστάμενου οικονομικού αδιεξόδου και να δημιουργήσει νέες προϋποθέσεις
επίλυσης των διαφορών με την Τουρκία με διπλωματικούς και οικονομικούς
όρους, χωρίς βεβαίως να απαλείφονται τα κλασικά στρατιωτικά ισοζύγια
δυνάμεων από το σκηνικό. Παρότι οι πολιτικές μας ηγεσίες δεν μας έχουν
συνηθίσει σε στρατηγικές επιλογές αποτελεσματικής δράσης, είμαστε
υποχρεωμένοι όσο ζούμε να ελπίζουμε!

ΓΙΑΝΝΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ
Δρ Διεθνών Σχέσεων