President the Socialist International (SI) Greek George Papandreou delivers a speech during the commencement of the XXV Congress of the Socialist International (SI) in Cartagena, Colombia, 02 March 2017. EPA/RICARDO MALDONADO ROZO

Γράφει ο Δημήτρης Ι. Μανακανάτας
Αν κάποιος έλεγε στον οποιοδήποτε Έλληνα ότι η ελληνική κυβέρνηση έχει ζητήσει από την Κύπρο, να αυτοεξαιρεθεί από το Διεθνές Δίκαιο με σκοπό να μετατρέψει μια εθνική επιτυχία σε εθνική αποτυχία για να μην αντιδράσει η Τουρκία τότε θα απαντούσε ότι πρόκειται για φαιδρότητες.
Σίγουρα το να προσπαθήσει από μόνη της η πολιτική ηγεσία της χώρας να υπονομεύσει μια τεράστια επιτυχία για τον Ελληνισμό στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής μόνο και μόνο για να μην δημιουργηθεί πρόβλημα με την Τουρκία, ακούγεται τουλάχιστον προσβλητικό για την τότε ελληνική κυβέρνηση.
Ωστόσο σύμφωνα με τον πρώην υπουργού Εξωτερικών Νίκο Ρολάνδη της Κυπριακής Δημοκρατίας, το 2003 η Αθήνα ζήτησε από τη Λευκωσία να αλλάξει μια συμφωνία με την Αίγυπτο, η οποία εάν ολοκληρωνόταν όπως προβλεπόταν αρχικά, το Κάιρο θα είχε αποδεχτεί πως το Καστελόριζο έχει ΑΟΖ. Με απλά λόγια, σύμφωνα με τα λεγόμενα του κ. Ρολάνδη η Κύπρος είχε προετοιμάσει το έδαφος για να πραγματοποιήσει η Ελλάδα μια κίνηση ματ έναντι της Τουρκίας σε σχέση με την ΑΟΖ, αλλά η τότε ηγεσία του ΥΠΕΞ με επικεφαλής τον Γιώργο Παπανδρέου δεν στάθηκε αντάξια των περιστάσεων…

Ως γνωστόν στις 17 Φεβρουαρίου του 2003, υπεγράφη συμφωνία μεταξύ της Αιγύπτου και της Κύπρου σχετικά με την εκμετάλλευση των δυνητικών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην ΑΟΖ της Κύπρου. Η υπογραφή της συμφωνίας μεταξύ των δυο κρατών πραγματοποιήθηκε στο Κάιρο και για την κυπριακή πλευρά επικεφαλής ήταν ο τότε υπουργός Εμπορίου, Βιομηχανία και Τουρισμού Νίκος Ρολάνδης.

Ο κ. Ρολάνδης είχε χρηματίσει και ως υπουργός Εξωτερικών από το Μάρτιο του 1978 έως το Σεπτέμβριο του 1983 και θεωρείται ο κύριος χειριστής της ενεργειακής συμφωνίας με την Αίγυπτο. Υπενθυμίζεται ότι μετά από πολύμηνες μυστικές διαβουλεύσεις με τις αιγυπτιακές αρχές, λίγο πριν από την πτώση της κυβέρνησης του προέδρου Γλαύκου Κληρίδη, ο κ. Ρολάνδης ολοκλήρωσε τη διακρατική συμφωνία. Ειδικότερα, η κυπριακή πλευρά εκπροσωπήθηκε από τον Νίκο Ρολάνδη, ενώ από την αιγυπτιακή πλευρά υπέγραψε ο υπουργός Εξωτερικών της χώρας Αχμέτ Μάχερ.

Η κυπριακή πλευρά με μία άκρως επιτυχημένη διαπραγματευτική τακτική κατάφερε αυτό που επεδίωκε εξ’ αρχής, δηλαδή να πείσει την Αίγυπτο να υπογράψει μία ισορροπημένη συνθήκη που δεν θα δημιουργούσε επικοινωνιακό θόρυβο που πιθανόν να έκανε την Τουρκία να αντιδράσει με τον γνωστό τρόπο της αμφισβήτησης των πάντων.

Η κυπριακή πλευρά ήταν ιδιαίτερα ευχαριστημένη από την όλη διαπραγμάτευση διότι είχε καταφέρει το Κάιρο να αποδεχθεί τη διαχωριστική γραμμή μεταξύ της κυπριακής και της αιγυπτιακής ΑΟΖ και να ακολουθεί τον κανόνα της μέσης χάραξης από τις ακτογραμμές των δύο χωρών.

Τα χωρικά ύδατα ανάμεσα στην Τουρκία και το Καστελόριζο

Η πραγματική δύναμη της διπλωματίας

Θα πρέπει να σημειωθεί πως η συγκεκριμένη πρακτική δεν είναι και τόσο αυτονόητη, διότι υπάρχει η τάση όταν το ένα κράτος διαθέτει πολύ μεγαλύτερη ακτογραμμή σε σχέση με το άλλο κράτος, όπως φυσικά συμβαίνει στην περίπτωση της Αιγύπτου με την Κύπρο, να ευνοείται το κράτος με τη μεγαλύτερη ακτογραμμή.

Έτσι, ενώ η θέση της Αιγύπτου ήταν να ακολουθηθεί ο συγκεκριμένος κανόνας και η Λευκωσία δεν φαινόταν να έχει κάποια δεδομένα για να το αποτρέψει, τελικά αυτό δεν ίσχυσε, διότι για ακόμα μια φορά αποδείχθηκε πως η πραγματική δύναμη της διπλωματίας έγκειται στην συνεχή ενημέρωση και την σωστή αποκωδικοποίηση και σύνθεση των πληροφοριών από τους χειριστές της.

Στην συγκεκριμένη περίπτωση η διπλωματική υπηρεσία της Κύπρου ενημέρωσε την κυβέρνηση, πως την ίδια περίοδο το Κάιρο διαπραγματευόταν μία αντίστοιχη συμφωνία με τη Σαουδική Αραβία για την Ερυθρά Θάλασσα.

Η λεπτομέρεια που έκανε τη διαφορά ήταν πως στη συγκεκριμένη περίπτωση η ακτογραμμή της Σαουδικής Αραβίας είναι τριπλάσια από αυτή της Αιγύπτου. Κατά συνέπεια, εάν η Αίγυπτος επέμενε στη διαπραγμάτευση με την Κύπρο, δεν μπορούσε να μη δεχθεί την ανάλογη εξέλιξη (εις βάρος όμως αυτή τη φορά), διότι υπήρχε νομικό προηγούμενο σε σχέση με την διαπραγμάτευσή της με τη Σαουδική Αραβία. Μετά την κατάλληλη επεξεργασία των νέων στοιχείων η Λευκωσία έθεσε με διπλωματικό αλλά σαφή τρόπο το ζήτημα στη σωστή του βάση στην αιγυπτιακή πλευρά, με αποτέλεσμα το Κάιρο να αποδεχτεί τη μέση χάραξη.

Με άλλα λόγια, απεφεύχθη η επανάληψη της περίπτωσης του δίπολου Μάλτας-Λιβύης, στην οποία η Βαλέτα αναγκάστηκε λόγω του μεγέθους των ακτογραμμών της Τρίπολης σε σχέση με τη δική της να μεταφερθεί η χάραξη των εκατέρωθεν ΑΟΖ στα κατά 30% περίπου βορείως από τη μέση γραμμή.

Επιπροσθέτως, η Λευκωσία, ακολουθώντας την ίδια πετυχημένη συνταγή, κατάφερε να διαπραγματευτεί με βάση τον κανόνα της μέσης γραμμής τα όρια της ΑΟΖ τόσο με το Ισραήλ όσο και με το Λίβανο. Ωστόσο όλα τα προαναφερθέντα είναι λίγο πολύ γνωστά και ο κύριος λόγος που αναφέρθηκαν ήταν αφενός για να καταστεί σαφές ότι ο κ. Ρολάνδης είναι ένα έμπειρος πολιτικός που έχει φέρει επιτυχώς εις πέρας δύσκολα διπλωματικά εγχειρήματα και αφετέρου για να γίνει κατανοητό πως επιτυχημένο διπλωματικό σώμα, είναι εκείνο που διαθέτει ενημερωμένη, αναλυτική και συνδυαστική σκέψη σε συνδυασμό με τολμηρές κινήσεις σε ένα πλαίσιο χαμηλών τόνων.

Η πολιτική της υποχωρητικότητας

Δημιουργεί λοιπόν έντονα ερωτηματικά σχετικά με το τι ακριβώς συνέβη ώστε ο Ν. Ρολάνδης να δηλώνει δημοσίως πως η Ελλάδα έχασε μια μεγάλη ευκαιρία, φοβούμενη την αντίδραση της Τουρκίας.

Σύμφωνα με τα λεγόμενα του πρώην υπουργού (σε εκπομπή στο PIK 1), η Αθήνα λίγο πριν από την επικείμενη υπογραφή της Κύπρου με την Αίγυπτο αναφορικά με την οριοθέτηση της οριογραμμής των μεταξύ τους ΑΟΖ, επέδειξε διστακτικότητα και επενέβη ζητώντας από τη Λευκωσία να μετακινήσει τη γραμμή που έχει συμφωνήσει με το Κάιρο λίγο ανατολικότερα.

Ακολουθεί το απόσπασμα με τη δήλωση του Νίκου Ρολάνδη:

Συγκεκριμένα ο κ. Ρολάνδης αναφέρει ότι η Κύπρος το 2003 είχε συμφωνήσει με την Αίγυπτο σε μία οριογραμμή η οποία εκτεινόταν ακριβώς μέχρι το σημείο που αρχίζει η ελληνική ΑΟΖ εάν συνυπολογιστεί σε αυτή το Καστελόριζο. Με απλά λόγια η Κύπρος είχε καταφέρει να πείσει την Αίγυπτο να αναγνωρίσει το Καστελόριζο ως έχων ΑΟΖ με αποτέλεσμα, εάν η συγκεκριμένη συμφωνία υπογραφόταν ως είχε, η Αίγυπτος να μην μπορούσε μετά να διαπραγματευτεί τίποτα με την Τουρκία που θα αφορούσε την ελληνική και την κυπριακή ΑΟΖ.

Μια άλλη πιο απλή αλλά ουσιαστική προσέγγιση του θέματος, δεικνύει ότι η Κύπρος είχε προετοιμάσει το έδαφος για να περιφρουρήσει η Ελλάδα τα δικαιώματα της στην περιοχή, διότι στην περίπτωση που υπογραφόταν η συμφωνία η Τουρκία δεν θα μπορούσε σήμερα να προκαλεί ασύστολα στο Αιγαίο επικαλούμενη δήθεν το δίκαιο της θάλασσας.

Σύμφωνα πάντα με τον Νίκο Ρολάνδη, ο οποίος επικαλείται πρακτικά συνεδριάσεων στο γραφείου του γενικού εισαγγελέα, αντιπροσωπία του ελληνικού ΥΠΕΞ «παρακάλεσε» την κυπριακή πλευρά να μην υπογράψει την οριογραμμή έως εκεί που άρχιζε η ελληνική ΑΟΖ, κατά τις προβλέψεις του Δικαίου της Θάλασσας, αλλά να μεταφέρει τη γραμμή κατά 8 ν.μ. ανατολικότερα, ήτοι 15 χιλιόμετρα περίπου, για να μην δημιουργηθούν επιπλοκές με τις γείτονες χώρες.

Με απλά λόγια η τότε ελληνική κυβέρνηση και ειδικότερα το ΥΠΕΞ ακολουθώντας την πολιτική της υποχωρητικότητας με την κίνηση της αυτή δίδει πάτημα στην Άγκυρα ώστε στην περιοχή του Καστελορίζου να δημιουργηθεί μία de facto «γκρίζα ζώνη».

Εάν κάποιος προσπαθήσει να αντιληφθεί το μέγεθος των αποκαλύψεων του κ. Ρολάνδη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η κυβέρνηση του Γλαύκου Κληρίδη είχε καταφέρει ήδη από το 2003, την οριοθέτηση της ΑΟΖ κατά τέτοιο τρόπο ώστε να επωφελούνταν και η Ελλάδα εφόσον, εάν η Αίγυπτος υπέγραφε την αρχική συμφωνία τότε δεν θα υπήρχε περίπτωση η Τουρκία να μπορεί να σύρει το Κάιρο αργότερα σε ατραπούς οι οποίες θα δημιουργούσαν σοβαρά θέματα σε ότι αφορούσε τα ελληνικά συμφέροντα στην περιοχή.

Η άλλη όμως δυστυχώς αρνητική διαπίστωση που προκύπτει από τα λεγόμενα του κ. Ρολάνδη είναι η έλλειψη αποφασιστικών κινήσεων της ελληνικής διπλωματίας. Η Αθήνα φοβισμένη πως η επιτυχία της Κύπρου που θα αντανακλούσε και στην ίδια – ίσως μια μεγάλη ευκαιρία που χάθηκε διότι εάν υπογραφόταν η συμφωνία η Αθήνα θα αναγκαζόταν να ενεργήσει επιτέλους ως κράτος και όχι ως …αποικία-, ουσιαστικά όπως λέει και ο θυμόσοφος λαός μας, «έβαλε τα χέρια της και έβγαλε τα μάτια της».

Η «απόσταση» της εθνικής επιτυχίας από την εθνική αποτυχία….

Ειδικότερα, με το να ζητήσει από την Κύπρο να αυτοεξαιρεθεί από το διεθνές δίκαιο ουσιαστικά οδήγησε να καταστεί επί της ουσίας «γκρίζα» μία μεγάλη περιοχή 8 περίπου ναυτικών μιλίων, η οποία εάν η Λευκωσία δεν «κατανοούσε» την «έκλυση» της Αθήνα θα ήταν τώρα κυπριακή και επιπρόσθετα η γραμμή που δυνητικά πιθανόν να διαχωρίζει την ελληνική από την κυπριακή ΑΟΖ!

Σε κάθε περίπτωση τα 15 αυτά χιλιόμετρα που «γκρίζαρε» ο Γιώργος Παπανδρέου και το επιτελείο του προ 14ετίας στην Ανατολική Μεσόγειο αντανακλούν την «απόσταση» της εθνικής επιτυχίας από την εθνική αποτυχία.

Υπενθυμίζουμε ότι τα τελευταία 40 χρόνια οι ελληνικές κυβερνήσεις αποφεύγουν να κάνουν γεωτρήσεις στο Αιγαίο για να μην «ταράξουν» την Τουρκία. Υπενθυμίζουμε ότι ο αείμνηστος Ανδρέας Παπανδρέου όταν το 1975 επί πρωθυπουργίας του αείμνηστου Κωνσταντίνου Καραμανλή είχε πει την ιστορική πλέον φράση «βυθίσατε το Χόρα», όταν το ερευνητικό σκάφος «Χόρα» είχε βγει για έρευνα σχετική με υποθαλάσσια κοιτάσματα πετρελαίου, στην ελληνική υφαλοκρηπίδα την οποία και παραβίασε.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου με τη δήλωση του αυτή, ήθελε να υποδηλώσει την αδυναμία της τότε κυβέρνησης να απειλήσει την Τουρκία με μια δυναμική αντίδραση. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την επόμενη χρονιά η Άγκυρα να αναγγείλει εκ νέου την έξοδο του «Χόρα» για σεισμικές έρευνες και σε ζώνες του Αιγαίου που ανήκουν στην υφαλοκρηπίδα των ελληνικών νησιών.

Ωστόσο όταν Ανδρέας Παπανδρέου έγινε ο ίδιος πρωθυπουργός και το «Χόρα» με την νέα του ονομασία ΜΤΑ Sismik Ι το οποίο θεωρητικά είχε μετατραπεί σε ερευνητικό σκάφος γεωλογικού χαρακτήρα, εμφανίστηκε εν δράσει μεταξύ Λήμνου και Μυτιλήνης και προκάλεσε τη μεγάλη κρίση του Μαρτίου του 1987, παρότι αρχικά χειρίζεται δυναμικά το θέμα και εμπλέκει το ΝΑΤΟ σε μια πιθανή σύρραξη στο Αιγαίο, τελικά κάνει τακτική οπισθοχώρηση διακηρύσσοντας την αρχή «μη πόλεμος». Αυτή την τακτική ακολούθησαν σε γενικές γραμμές όλες οι μετέπειτα ελληνικές κυβερνήσεις με τα γνωστά αποτελέσματα. Ελπίζουμε κάποια στιγμή οι ιθύνοντες της πολιτικής σκηνής να κατανοήσουν τη λαϊκή ρήση «τα παθήματα να γίνονται μαθήματα»…

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΚΑΙ ΤΑ ΔΥΟ ΑΡΘΡΑ ΤΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΚΑΡΥΩΤΗ

Ο Ανδρέας, το ΔΝΤ και το Καστελόριζο του υιού του (23 Απριλίου 2010-23 Απριλίου 2015)

Ο Γιώργος Παπανδρέου θυμήθηκε ξαφνικά το Καστελόριζο: Το μεγάλο ψέμα για την ΑΟΖ

ΕΠΙΣΗΣ: Ο ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ ΠΡΟΩΘΕΙ ΤΟΝ ΚΑΤΟΧΙΚΟ ΗΓΕΤΗ ΑΚΙΝΤΖΙ

2003- Rolandis: Greece refused existence of Kastelorizo’s EEZ

mignatiou.com