Η πολυεθνική δύναμη αναζητεί καινούργιες μεθόδους για να φέρει σε αίσιο πέρας την αποστολή της και οι ντόπιοι ψάχνουν νέους τρόπους επιβίωσης

ΤΑΝΙΑ ΜΠΟΖΑΝΙΝΟΥ
Σε νέο Βιετνάμ εξελίσσεται το Αφγανιστάν που αποτελεί σήμερα το μεγαλύτερο πρόβλημα της εξωτερικής πολιτικής του Μπαράκ Ομπάμα. Οι πολύνεκρες επιθέσεις αποτελούν καθημερινό φαινόμενο και η πιθανότητα της αποτυχίας της εκστρατείας είναι πλέον πολύ ορατή στην κοινή γνώμη των χωρών που συμμετέχουν στην πολυεθνική δύναμη.

Την ίδια στιγμή η πολιτική και η στρατιωτική ηγεσία, με κορυφαίες τις ΗΠΑ, αναζητούν νέες μεθόδους επιτυχίας, όμως η έκβαση των αφγανικών εκλογών δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας. Ο αμερικανός πρόεδρος είχε υποσχεθεί μια νέα προσέγγιση στον πόλεμο αυτόν, την οποία ανέπτυξε τις τελευταίες ημέρες ο επικεφαλής των νατοϊκών δυνάμεων στο Αφγανιστάν: «Η έμφαση δεν είναι να σκοτώνουμε αντάρτες αλλά να προστατεύουμε τον άμαχο πληθυσμό».

«Αν εντοπίσουμε στα βουνά μια ομάδα 10 ανταρτών και καταφέρουμε να σκοτώσουμε τους δύο από αυτούς, τι θα έχουμε κερδίσει; Την επομένη, τέσσερα ξαδέλφια καθενός από τα θύματα θα μπουν στο αντάρτικο για να εκδικηθούν τον θάνατό του, και έτσι θα βρεθούμε αντιμέτωποι με μια ομάδα 16 ανταρτών» εξήγησε πολύ εύγλωττα ο αμερικανός στρατηγός Στάνλεϊ Μακ Κρίσταλ, επικεφαλής των 100.000 στρατιωτών από 40 χώρες που υπηρετούν στο Αφγανιστάν.

Ανάμεσα στα σχέδια της Ουάσιγκτον είναι να ενισχυθούν οι κυβερνητικές δομές στο Αφγανιστάν, να ενταθεί η εκπαίδευση του ντόπιου στρατιού και της αστυνομίας προκειμένου να αναλάβουν τομείς ευθύνης της πολυεθνικής δύναμης, να καταπολεμηθεί η διαφθορά και να περιοριστεί το λαθρεμπόριο ναρκωτικών, το οποίο χρηματοδοτεί το αντάρτικο των Ταλιμπάν. Τα μεγαλεπήβολα αυτά σχέδια όμως τίθενται σε κίνδυνο από την έκβαση των εκλογών που διεξήχθησαν στις 20 Αυγούστου, αλλά τα αποτελέσματα δεν αναμένονται πριν από τις 17 Σεπτεμβρίου. Το πρόβλημα είναι η βροχή καταγγελιών για παρατυπίες που έχει λάβει η πανίσχυρη Επιτροπή Καταγγελιών για τις Εκλογές (με επικεφαλής τον Καναδό Γκραντ Κίπεν ) και η οποία έχει το δικαίωμα ακόμη και να ακυρώσει το αποτέλεσμα των εκλογών.

Την ημέρα των εκλογών σημειώθηκαν περισσότερες από 400 επιθέσεις από τους Ταλιμπάν για να εκφοβιστούν οι επίδοξοι ψηφοφόροι και να μην πάνε στις κάλπες. Σοκ προκάλεσε η εικόνα άνδρα σε αφγανικό νοσοκομείο που υποστήριζε ότι οι Ταλιμπάν τού έκοψαν τη μύτη και τα δύο αφτιά επειδή πήγε να ψηφίσει. Η συμμετοχή στις περιοχές που ελέγχουν οι αντάρτες ήταν εξαιρετικά μικρή και, σαν να μην έφθανε αυτό, η επιτροπή έκρινε ως σοβαρές εκατοντάδες από τις καταγγελίες που έλαβε για παρατυπίες από την πλευρά του Χαμίντ Καρζάι . Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα ο πρώην πρόεδρος, που ανήκει στη φυλή των Παστούν όπως και οι Ταλιμπάν, προηγείται με 46% (με ανοδική τάση) και ακολουθεί ο Αμπντάλα Αμπντάλα με 33%, που ανήκει στη φυλή των Τατζίκων.

Κανένας δεν μπορεί να προβλέψει αν θα πραγματοποιηθεί δεύτερος γύρος. Είναι πολύ πιθανό ο Καρζάι να συγκεντρώσει το απαιτούμενο 50% και να εκλεγεί απευθείας από τον πρώτο γύρο για δεύτερη πενταετή θητεία στην προεδρία, αφού είχε την υποστήριξη του στρατηγού Ντόστουμ, ηγέτη της φυλής των Ουζμπέκων, και του Ισμαήλ Χαν, του πανίσχυρου διοικητή της πόλης Χεράτ. Πόση νομιμοποίηση όμως μπορεί να έχει μια κυβέρνηση που θα τη βαρύνει η υποψία ότι εξελέγη διαπράττοντας παρατυπίες; Και μάλιστα ειδικά στο Αφγανιστάν, όπου, όπως έχει σήμερα η κατάσταση, καμία κυβέρνηση δεν ελέγχει πλήρως τη χώρα.

Οπως είναι προφανές, μια αδύναμη αφγανική κυβέρνηση υπονομεύει τα σχέδια του ΝΑΤΟ. Η πρόθεση της Συμμαχίας είναι να καταλαμβάνει περιοχές τις οποίες θα παραδίδει στον αφγανικό στρατό ώστε να επικεντρώνεται στη χρηματοδότηση έργων για τη βελτίωση της ζωής των Αφγανών. Πώς μπορεί όμως να γίνει αυτό αν η κυβέρνηση είναι αδύναμη και δεν ελέγχει τις δυνάμεις ασφαλείας; Αλλά και δυνατή να ήταν, οι αριθμοί δεν αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας. Το Αφγανιστάν διαθέτει 134.000 αστυνομικούς και 82.000 στρατιώτες, πολλούς από αυτούς άσχημα εξοπλισμένους. Για λόγους σύγκρισης αναφέρουμε ότι οι δυνάμεις ασφαλείας του Ιράκ αριθμούν 600.000 άνδρες. Ο πληθυσμός του Ιράκ είναι 29 εκατομμύρια και του Αφγανιστάν 33 εκατομμύρια.

Για πρώτη φορά το 51% των Αμερικανών πιστεύει ότι ο πόλεμος στο Αφγανιστάν δεν αξίζει τον κόπο και το 58% των Βρετανών ότι δεν μπορεί να κερδηθεί. Στη γενικότερη απαισιοδοξία συμβάλλει το γεγονός ότι οι Ταλιμπάν συνεχίζουν απτόητοι να κερδίζουν έδαφος από το 2006 και μετά, ενώ η εφετινή ήταν η πιο αιματηρή χρονιά για την πολυεθνική δύναμη.

▅ Ο πόλεμος από ανάγκη και ο πόλεμος από επιλογή

Αλλο Βαγδάτη και άλλο Καμπούλ
Πολλοί παραλληλισμοί έχουν πραγματοποιηθεί ανάμεσα στους δύο πολέμους από το 2003, όταν ο πρώην πρόεδρος Τζορτζ Μπους αποφάσισε να εισβάλει στο Ιράκ προτού περάσουν δύο χρόνια από την έναρξη των νατοϊκών επιχειρήσεων στο Αφγανιστάν. Σήμερα οι συγκρίσεις συνεχίζονται, αλλά η ορολογία έχει αλλάξει: ο πόλεμος στο Αφγανιστάν είναι ένας «πόλεμος από ανάγκη», ενώ στο Ιράκ ένας «πόλεμος από επιλογή». Πολύς λόγος γίνεται για το ότι το Αφγανιστάν πρέπει να πάρει μαθήματα από την επιτυχία που έχει σημειωθεί στο Ιράκ τα τελευταία δύο χρόνια. Ισχύει όμως κάτι τέτοιο;

Πολλοί αποδίδουν την «επιτυχία» στο Ιράκ στην απόφαση του πρώην προέδρου Τζορτζ Μπους να στείλει άλλους 30.000 στρατιώτες το 2007 στο Ιράκ για να ενισχύσουν τις εκεί αμερικανικές δυνάμεις. Οσοι συμφωνούν με αυτή την ανάλυση προτρέπουν τον πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα να αυξήσει τη στρατιωτική δύναμη στο Αφγανιστάν για να μπορούν οι συμμαχικές δυνάμεις να κρατούν ευκολότερα τα εδάφη που αποσπούν από τους αντάρτες και να προστατεύουν καλύτερα τον ντόπιο πληθυσμό. Ωστόσο πολλοί πιστεύουν ότι η όποια αλλαγή της κατάστασης στο Ιράκ δεν οφείλεται στην αύξηση των αμερικανών στρατιωτών, εκτός από το ότι έστειλε το ψυχολογικό μήνυμα στους αντάρτες πως οι ΗΠΑ δεν σκόπευαν να αποσυρθούν σύντομα από τη χώρα. Η αλλαγή είχε δρομολογηθεί πολύ νωρίτερα, πολύ προτού αποφασιστεί η αύξηση των στρατιωτών, όταν πολλοί Σουνίτες, απηυδισμένοι από τη βία και τις ωμές μεθόδους των ανταρτών της Αλ Κάιντα, αποφάσισαν να διαχωρίσουν τη θέση τους από αυτούς και τελικά να στραφούν εναντίον τους.

Στο Αφγανιστάν δεν υπάρχει μέχρι στιγμής καμία ένδειξη ότι ο πληθυσμός στις περιοχές που ελέγχουν οι Ταλιμπάν, κυρίως στα νότια και στα ανατολικά της χώρας, έχει αρχίσει να στρέφεται εναντίον τους. Επιπλέον, ακόμη και αν ο πρόεδρος Ομπάμα καταφέρει να πείσει το Κογκρέσο να συμφωνήσει σε μια αύξηση του αριθμού των στρατιωτών που υπηρετούν στο Αφγανιστάν- πράγμα πολύ δύσκολο, αφού η αμερικανική κοινή γνώμη έχει αρχίσει να αντιμετωπίζει αρνητικά και αυτό τον πόλεμο30.000 στρατιώτες αποτελούν σταγόνα στον ωκεανό σε μια χώρα όπως το Αφγανιστάν. Ηδη ήταν πολύ λίγοι για το Ιράκ, το οποίο έχει καλύτερες υποδομές και μεγαλύτερο ποσοστό πληθυσμού που ζει σε πόλεις, ενώ το Αφγανιστάν είναι πολύ μεγαλύτερο σε έκταση και έχει υψηλότερο ποσοστό αγροτικού πληθυσμού. Αλλωστε, αν ερωτηθούν οι ίδιοι οι Ιρακινοί, είναι αμφίβολο αν θα μιλήσουν για «επιτυχία». Η αιματοχυσία έχει περιοριστεί, αλλά οι επιθέσεις παραμένουν καθημερινό φαινόμενο. Ενδεικτικό είναι ότι τους πρώτους έξι μήνες του 2009 σκοτώθηκαν 2.107 άμαχοι στο Ιράκ έναντι 1.013 στο Αφγανιστάν.

Η ελληνική παρουσία
Αυτό που απασχολεί στην παρούσα φάση το ελληνικό υπουργείο Αμυνας σε σχέση με τη συμμετοχή στην πολυεθνική δύναμη στο Αφγανιστάν είναι πώς θα επιτευχθεί η ασφαλής μεταφορά και μετεγκατάσταση των περίπου 150 ελλήνων στρατιωτών από την Καμπούλ στη Χεράτ, στα δυτικά της χώρας, κοντά στα σύνορα με το Ιράν. Η ελληνική δύναμη υπηρετεί στο Αφγανιστάν από το 2002 αλλά ως σήμερα δεν έχει απομακρυνθεί ποτέ από την περιοχή της πρωτεύουσας, όπου έχει την αποστολή να κατασκευάζει κυρίως δρόμους και γέφυρες. Από το 2010 έλληνες αξιωματικοί θα αναλάβουν τη διοίκηση του αεροδρομίου της Καμπούλ.

Το πάγιο ερώτημα που αφορά την ελληνική συμμετοχή στο Αφγανιστάν είναι αν θα γίνουν κάποτε αφόρητες οι πιέσεις από ΗΠΑ και ΝΑΤΟ προκειμένου να αυξηθεί ο αριθμός των ελλήνων στρατιωτών ή θα τους δοθεί η εντολή να λαμβάνουν μέρος σε πιο επικίνδυνες αποστολές. Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, τα ζητήματα αυτά δεν τέθηκαν στη συνάντηση του νέου Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ Αντερς Φογκ Ράσμουσεν με την υπουργό Εξωτερικών Ντόρα Μπακογιάννη την περασμένη εβδομάδα στην Αθήνα: «Ο ΓΓ παρουσίασε στην υπουργό πώς είδε την κατάσταση στο Αφγανιστάν κατά την επίσκεψή του εκεί και συζήτησαν για τις αφγανικές εκλογές. Ο κ. Ράσμουσεν ανέπτυξε την ανάγκη να δοθεί έμφαση στην εκπαίδευση του αφγανικού στρατού- χωρίς να επεκταθεί η συζήτηση στο αν ο ρόλος της Ελλάδας θα διευρυνθεί σε αυτόν τον τομέα- με στόχο τη μακροπρόθεσμη απεμπλοκή του ΝΑΤΟ από τη χώρα.Συζητήθηκε επίσης η ανάγκη για συνολική προσέγγιση στα ζητήματα της ασφαλείας, της ανάπτυξης και της ανόδου του βιοτικού επιπέδου των Αφγανών».

▅ Το προσδόκιμο ζωής για τους άνδρες δεν υπερβαίνει τα 44 χρόνια

Η πολυτέλεια του νερού και του φαγητού
Φανταστείτε ότι δεν είχατε γεννηθεί Ελληνας, αλλά ότι έτυχε να γεννηθείτε Αφγανός. Πώς θα ήταν η ζωή σας; Αναμφισβήτητα θα είχατε μπει στα βάσανα από μικρός, αφού το ένα στα πέντε παιδιά πεθαίνει προτού γιορτάσει τα πέμπτα του γενέθλια. Αν είστε αγόρι, έχετε περισσότερες πιθανότητες πλέον να πάτε σχολείο, αφού περισσότερα από 4,2 εκατομμύρια μαθητές επέστρεψαν στις τάξεις μετά την πτώση των Ταλιμπάν το 2001. Αν είστε κορίτσι, οι πιθανότητες να μορφωθείτε είναι πολύ μικρότερες, αφού τα κορίτσια αποτελούν μόνο το 35% των μαθητών, ενώ κινδυνεύει και η σωματική τους ακεραιότητα: δεν είναι λίγες οι φορές που φανατικοί ισλαμιστές έχουν πετάξει βιτριόλι σε μαθήτριες που διαπράττουν την αμαρτία να πηγαίνουν στο σχολείο, ενώ πολλά σχολεία- κυρίως θηλέων- γίνονται στόχος τρομοκρατικών επιθέσεων. Σύμφωνα με τη UΝΙCΕF, 16 επιθέσεις πραγματοποιήθηκαν σε σχολεία το πρώτο εξάμηνο του 2009. Ο πρόεδρος Χαμίντ Καρζάιέχει παραδεχθεί ότι αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά δεν συμμετέχουν στην Παιδεία εξαιτίας αυτού του λόγου.

Ακόμη όμως και αν εσείς καταφέρνατε να γραφτείτε στο δημοτικό, μάλλον δεν θα έπρεπε να υπολογίζετε στη βοήθεια των γονιών σας στα μαθήματα, δεδομένου ότι τα δύο τρίτα των Αφγανών άνω των 15 ετών δεν γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση. Ας πούμε όμως ότι συνεχίζετε το δημοτικό κανονικά. Το πιθανότερο είναι ότι το σχολείο σας θα λειτουργεί εκ των ενόντων, διότι η τεράστια αύξηση των μαθητών στη μετά Ταλιμπάν εποχή έχει προκαλέσει τεράστιες πιέσεις στο σχολικό σύστημα, που υποφέρει από έλλειψη δασκάλων, υλικού και υποδομών.

Ως «μέσος Αφγανός» δεν θα έχετε πρόσβαση σε πόσιμο νερό και εγκαταστάσεις υγιεινής, όπως και οι περισσότεροι συμπατριώτες σας. Αυτό σημαίνει ότι θα κουβαλάτε νερό από αμφίβολης ποιότητας πηγάδια, ενώ η αποχέτευση είναι ανύπαρκτο αγαθό ακόμη και στην πρωτεύουσα. Οι ασθένειες, ο υποσιτισμός και η φτώχεια είναι ο κανόνας, γι΄ αυτό και εσείς θα υποφέρετε και από τα τρία- αν
Μια λαμπερή μέσα στη φτώχεια της γυναίκα κρατά στην αγκαλιά το μωρό της, το οποίο έχει σαφώς λιγότερες πιθανότητες να επιβιώσει από όσες τα παιδιά στον δυτικό κόσμο δεν σας λείπει επιπλέον και κάποιο άκρο, επειδή είχατε την ατυχία να πατήσετε μία από τις χιλιάδες νάρκες που είναι φυτεμένες στο αφγανικό έδαφος ως ανάμνηση προηγούμενων πολέμων.

Η οικογένειά σας θα είναι κατά πάσα πιθανότητα αγρότες ή νομάδες, αφού οι δύο αυτές κατηγορίες αποτελούν τα τρία τέταρτα του αφγανικού πληθυσμού, παρά το γεγονός ότι μόνο το 12% του εδάφους της χώρας είναι καλλιεργήσιμο. Η παρούσα ξηρασία- μια από τις χειρότερες των τελευταίων δεκαετιών- θα έχει δυσκολέψει περισσότερο τη ζωή σας αφού επηρεάζει τις παραδοσιακές καλλιέργειες. Ο πατέρας σας θα σκέφτεται πλέον πολύ σοβαρά να το γυρίσει στην καλλιέργεια οπίου, η οποία, παρ΄ ότι απαγορευμένη, είναι πολύ πιο προσοδοφόρα. Αν η περιοχή όπου ζείτε δεν προσφέρεται για κάτι τέτοιο, υπάρχει πάντα η «λύση» της μετατροπής του οπίου σε ηρωίνη- επίσης πιο προσοδοφόρο επάγγελμα από άλλα, πιο συμβατικά.

Φροντίστε όμως να μη δεθείτε πολύ με το σπίτι ή τη γη σας. Εκατομμύρια Αφγανοί έχουν αναγκαστεί να απομακρυνθούν από τον τόπο διαβίωσής τους τα τελευταία χρόνια λόγω της βίας και των συγκρούσεων. Πιθανόν να είστε και εσείς ένας από αυτούς. Ισως η οικογένειά σας αποφασίσει να φύγει μόλις σκοτωθεί κάποιο μέλος της από τους αντάρτες Ταλιμπάν ή τις κυβερνητικές δυνάμεις. «Παράπλευρες απώλειες» σημειώνονται καθημερινά, καθώς ο αριθμός των θυμάτων ανάμεσα στον άμαχο πληθυσμό έχει εκτοξευθεί τελευταίως. Το πρώτο εξάμηνο του 2009 σκοτώθηκαν 1.013 άμαχοι Αφγανοί. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, το ένα τρίτο του αφγανικού πληθυσμού επηρεάζεται σήμερα ευθέως από τις δραστηριότητες των ανταρτών στη χώρα, κυρίως στις νότιες, στις νοτιοδυτικές, στις νοτιοανατολικές, στις ανατολικές και στις κεντρικές περιοχές.

Μέσα σε όλα αυτά, δεν πρέπει να παραλείψετε να παντρευτείτε και να κάνετε παιδιά όσο το δυνατόν συντομότερα. Αν είστε άνδρας, είστε σε καλύτερη θέση, διότι η συντριπτική πλειονότητα των γυναικών δεν έρχεται σε καμία επαφή με γιατρό στη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του τοκετού, γι΄ αυτό η χώρα έχει έναν από τους χειρότερους δείκτες στον τομέα αυτόν: μία γυναίκα πεθαίνει σχεδόν κάθε 50 γέννες. Ασχέτως όμως σε ποιο φύλο ανήκετε, πρέπει να βιαστείτε να κάνετε όσα θέλετε στη ζωή σας, διότι το μέσο προσδόκιμο ζωής στο Αφγανιστάν δεν ξεπερνά σήμερα τα 44 χρόνια.

ΒΗΜΑ