Γράφει ο ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΝΕΑΡΧΟΥ Πρέσβυς ε.τ.
Η δημοσίευση απορρήτων αμερικανικών εγγράφων, μέσω της γνωστής ιστοσελίδας Wikileaks, έριξε ένα απροσδόκητο φως στα τεκταινόμενα στο διπλωματικό παρασκήνιο. Σε τηλεγράφημα που αφορά ειδικά τη συνάντηση συμβούλου του πρωθυπουργού και υπεύθυνης διεθνών σχέσεων του ΠΑΣΟΚ, ομολογείται ευθέως ότι βρίσκεται σε εξέλιξη για το Αιγαίο «πολλή μυστική διπλωματία», με πολύ ελλιπή μάλιστα γνώση των υπηρεσιακά αρμοδίων διπλωματών του υπουργείου Εξωτερικών.
Μεταφέρεται επίσης ένα κλίμα συνένοχης σχεδόν προσεγγίσεως του θέματος της Κύπρου, που καθιστά σαφές ότι το πνεύμα του Σχεδίου Ανάν παραμένει ακόμη ζωντανό στο κυβερνητικό παρασκήνιο.

Ανεξάρτητα από την ουσία των θεμάτων εξωτερικής πολιτικής που θίγονται, το έγγραφο είναι επίσης πολύ ενδεικτικό και αποκαλυπτικό για τον τρόπο που λειτουργούν σήμερα οι διεθνείς σχέσεις του ΠΑΣΟΚ, εκεί που άλλοτε προήδρευε ο σημερινός Πρόεδρος της Δημοκρατίας, για το έλλειμμα εσωκομματικής δημοκρατικής και αξιοκρατικής λειτουργίας και για τον τρόπο με τον οποίο χαράσσεται και ασκείται η εξωτερική πολιτική της χώρας.

Σ’ ένα άλλο έγγραφο, με ημερομηνία 14 Οκτωβρίου 2009, γίνεται αναφορά στη συνάντηση που είχε ο σημερινός πρωθυπουργός με τον τούρκο ομόλογό του, στις 9 Οκτωβρίου 2009, λίγες δηλαδή ημέρες μετά την εκλογή του. Το έγγραφο υπογράφεται από τον αμερικανό πρέσβη Ντάνιελ Σπέκχαρντ και συντάχθηκε έπειτα από συνάντηση του τελευταίου με τον πρωθυπουργό στις 12 Οκτωβρίου.

«Ο Γιώργος Παπανδρέου τόνισε στον τούρκο πρωθυπουργό και στον τούρκο υπουργό Εξωτερικών», αναφέρεται στο έγγραφο, «τη θέλησή του να λύσει τα περισσότερα ζητήματα του Αιγαίου στη Χάγη, λέγοντας μάλιστα ότι Ελλάδα και Τουρκία θα χειρίζονταν γρήγορα τα άλλα ζητήματα, όπως το Οικουμενικό Πατριαρχείο και η Κύπρος, καθώς συντόμως τα οικονομικά προβλήματα της Ελλάδος θα του έδεναν πολιτικά τα χέρια».

«Εάν θέλετε τα νησιά μας», φέρεται να είπε ο πρωθυπουγός στους τούρκους συνομιλητές του, σύμφωνα πάντα με το έγγραφο, «δεν θα λύσουμε ποτέ το ζήτημα. Εάν το ενδιαφέορν της Τουρκίας είναι να αποκτήσει πρόσβαση στα διεθνή ύδατα, στον εναέριο χώρο, στην υφαλοκρηπίδα και τους οικονομικούς πόρους, αυτά τα θέματα μπορούν να λυθούν».

To αμερικανικό έγγραφο σημειώνει ότι ο έλληνας πρωθυπουργός απέρριψε την τουρκική θεωρία περί «γκρίζων ζωνών» και, επιφυλασσόμενος μόνο για τα θέματα εθνικής κυριαρχίας, δέχθηκε την παραπομπή όλων των άλλων «θεμάτων» στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. «Πρόκειται για σημαντική μετακίνηση, εάν ισχύει», σημειώνει ο αμερικανός πρέσβης. «Στο παρελθόν, ενώ οι Έλληνες ήταν ανοικτοί σε προσφυγή στη Χάγη για τις οικονομικές ζώνες, εμφανίζονταν απρόθυμοι να προσθέσουν όλο το φάσμα των θεμάτων του Αιγαίου, από φόβο ότι οι Τούρκοι θα επιχειρούσαν να τους υποχρεώσουν, μέσα από ένα τουρκικού τύπου παζάρι, σε εγκατάλειψη των διεθνών νομικών δικαιωμάτων που πιστεύουν ότι έχουν από τη Σύμβαση για το Θαλάσσιο Δίκαιο και από άλλες συνθήκες».

Για όσους έχουν παρακολουθήσει από τη γένεσή τους τις τουρκικές αμφισβητήσεις και διεκδικήσεις στο Αιγαίο, είναι προφανής η μεθοδολογία την οποία ακολούθησε από την αρχή η τουρκική πλευρά. Δεν έθεσε και δεν μπορούσε να θέσει ευθέως θέμα ελληνικών νησιών και εδαφικών διεκδικήσεων. Γνώριζε ότι, υπό τις σημερινές διεθνείς συνθήκες, η αμφισβήτηση του καθεστώτος του Αιγαίου θα έπρεπε να γίνει με έμμεσο τρόπο και με σύγχρονους επιτήδειους όρους, που θα συγκάλυπταν τους πραγματικούς στρατηγικούς στόχους.

Άρχισαν έτσι οι ισχυρισμοί ότι τα ελληνικά νησιά του Ανατολικού Αιγαίου επικάθηνται στην υφαλοκρηπίδα της Μικράς Ασίας. Η Άγκυρα εξακολουθεί να υποστηρίζει τα ίδια και όταν ακόμη η Διεθνής Σύμβαση Θαλασσίου Δικαίου, στον νέο ορισμό της υφαλοκρηπίδος, κατέστησε σαφές ότι αυτή δεν πρέπει να υπολαμβάνεται με οποιαδήποτε γεωλογική έννοια. Όλη η δέσμη των τουρκικών αμφισβητήσεων και διεκδικήσεων, περιλαμβανομένης της θεωρίας περί γκρίζων ζωνών και περί δήθεν αποστρατιωτικοποιημένων νήσων, όπως η Λήμνος και ο Άγιος Ευστράτιος, συνθέτει από τα επί μέρους έναν κεντρικό στόχο: την ανατροπή του καθεστώτος του Αιγαίου.

Αυτό τεκμηριώνεται καθημερινά από τις συστηματικές τουρκικές παραβάσεις, παραβιάσεις και προκλήσεις στον αέρα, στη θάλασσα και στην ελληνική υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Διατυπώνεται όμως και απροκάλυπτα από τον σημερινό υπουργό Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου, στο γνωστό βιβλίο του «Στρατηγικό Βάθος», υπό τη μορφή της επισημάνσεως μιας μεγάλης αντιφάσεως στο Αιγαίο μεταξύ αφενός της γεωγραφίας και της γεωπολιτικής πραγματικότητας και αφετέρου του νομικού καθεστώτος του Αιγαίου.

Προφανώς, ο τούρκος υπουργός θεωρεί ανωμαλία το ισχύον νομικό καθεστώς του Αιγαίου, που κατ’ αυτόν δεν είναι εναρμονισμένο με τη γεωγραφία και τη γεωπολιτική, που είναι υπέρ της Τουρκίας. Ο καθένας αντιλαμβάνεται τι σημαίνει αυτό και τι ακριβώς επιδιώκει η τουρκική πλευρά στο Αιγαίο. Η διολίσθηση επομένως της ελληνικής πλευράς στη θέση «Όλα στη Χάγη» από τη θέση «το μόνο θέμα προς συζήτηση με την Τουρκία και για ενδεχόμενη παραπομπή στη Χάγη είναι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδος» σε τι εξυπηρετεί και πού αποβλέπει;

Είναι γνωστό ότι για οποιαδήποτε παραπομπή στη Χάγη χρειάζεται η υπογραφή προηγουμένως συνυποσχετικού, το οποίο περιγράφει τη «διαφορά» και προδικάζει μ’ αυτό, σ’ ένα βαθμό, την ουσία της «διαφοράς». Υπενθυμίζεται σχετικά ότι πάνω σ’ αυτό ακριβώς σκόνταψε και ναυάγησε η προσφυγή στη Χάγη για την υφαλοκρηπίδα, που είχε, κατ’ αρχάς, συμφωνηθεί μεταξύ Κων/νου Καραμανλή και Μπουλέντ Ετσεβίτ, λίγο μετά τη Μεταπολίτευση.

Η διεύρυνση σήμερα της ενδεχόμενης προσφυγής σε όλα τα «θέματα», που θέτει η τουρκική πλευρά, σε ποιο συνυποσχετικό θα καταλήξει και πώς δεν θα θίξει και δεν θα φαλκιδεύσει εκ των προτέρων δικαιώματα εθνικής κυριαρχίας; Δικαιώματα που αφορούν το εύρος των χωρικών υδάτων και του εναερίου χώρου, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο. Δικαιώματα που αφορούν τη διακήρυξη ΑΟΖ. Τίθεται επίσης το ερώτημα πώς δεν θα επηρεασθεί, στο πλαίσιο αυτό, το ελληνικό FIR και πώς θ’ αντιμετωπισθούν οι τουρκικές διεκδικήσεις και αμφισβητήσεις για τις λεγόμενες «γκρίζες ζώνες», αλλά και για την ελληνική ΑΟΖ; Είναι γνωστές και απροκάλυπτες οι τουρκικές θέσεις για το Καστελλόριζο, σε σχέση με την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ, όπως και γενικότερα η θεωρία τους σχετικά με το δικαίωμα υφαλοκρηπίδος και ΑΟΖ των νησιών.

Είναι προφανές ότι μια προκαταρκτική συζήτηση για το συνυποσχετικό και μια ενδεχόμενη παραπομπή όλων των «θεμάτων» που εγείρει η Άγκυρα, θα άνοιγε τον δρόμο, με επίφαση τη Χάγη, για την υποκατάσταση του Διεθνούς Δικαίου, ως βάσεως αναφοράς, με διμερή ελληνοτουρκικό διάλογο και τουρκικού τύπου παζάρι πάνω σε όλα τα «θέματα» που θέτει η τουρκική πλευρά.

Θα παρέπεμπε ουσιαστικά σε διεθνή επιδιαιτησία, του είδους που είδαμε στην Κύπρο με το Σχέδιο Ανάν.

Η Άγκυρα, προχωρώντας από τη θεωρία στην πράξη, επιχειρεί να επιβάλει «ειρηνικά», διά της στρατιωτικής ισχύος, τις θέσεις της για την ΑΟΖ, με τη δημιουργία τετελεσμένων γεγονότων.

Είχαμε το προηγούμενο των Υμίων, που εντάσσεται στη θεωρία των «γκρίζων ζωνών» και η δημιουργία του οποίου συνοδεύθηκε από μεγάλη κρίση.

Το νέο τετελεσμένο που επιχειρείται στην ελληνική υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ στο Καστελλόριζο, εξελίχθηκε «ειρηνικά», χωρίς καμιά αντιπαράθεση ένοπλης ισχύος και κρίση. Μια τουρκική κορβέτα έδιωξε ανενόχλητη, μεταξύ Καρπάθου και Καστελλορίζου, ιταλικό ερευνητικό σκάφος, που εκτελούσε έρευνες με άδεια της ελληνικής κυβερνήσεως, για την πόντιση καλωδίου οπτικών ινών, που θα συνδέει το Ισραήλ με την Ιταλία. Η τουρκική πλευρά απαίτησε από το ιταλικό πλοίο να ζητήσει άδεια από την Τουρκία, υποδηλώνοντας ότι η υπό έρευνα περιοχή είναι τουρκική υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Το ιταλικό πλοίο «συνεμορφώθη προς τας υποδείξεις» και γύρισε αργότερα να συνεχίσει τις έρευνες, έχοντας ζητήσει, ερήμην της ελληνικής κυβερνήσεως, άδεια και από τις τουρκικές αρχές. Ορθώς η ελληνική κυβέρνηση ανεκάλεσε την άδεια προς το πλοίο και δεν του επέτρεψε να συνεχίσει τις έρευνές του στον άλλο ελληνικό θαλάσσιο χώρο.

Αυτό όμως δεν αναιρεί το τουρκικό τετελεσμένο. Η ελληνική πλευρά, μετά τη μεγάλη ανατροπή στην εξωτερική πολιτική της εποχής Σημίτη, ακολουθεί τη γνωστή πολιτική της υποτιθέμενης ελληνοτουρκικής φιλίας και της ευρωπαϊκής προοπτικής της Τουρκίας. Η τουρκική όμως πολιτική τετελεσμένων δεν αφήνει πια στην ελληνική πλευρά άλλα περιθώρια αναβλητικότητας, αδράνειας και ανοχής.

Πώς προτίθεται να αντιμετωπίσει η ελληνική πλευρά τη νέα κατάφωρη τουρκική πρόσκληση και να προασπίσει την ελληνική ΑΟΖ; Η επιλογή του Καστελλόριζου, το οποίο η τουρκική πλευρά απομονώνει σκοπίμως από κάθε συζήτηση και διαπραγμάτευση για το Αιγαίο, είναι εξόχως στρατηγική. Είναι γνωστό ότι αποτελεί κομβικό σημείο για τη σύνδεση της ελληνικής ΑΟΖ με εκείνη της Κύπρου και της Αιγύπτου. Επέχει από την άποψη αυτή τεράστια γεωστρατηγική σημασία, σε σχέση με τις επικοινωνίες και την παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο και σε σχέση με τα μεγάλα ενεργειακά αποθέματα στην περιοχή.

Οι νέες ισορροπίες που δημιουργούνται, με τη ρήξη στις σχέσεις Τουρκίας και Ισραήλ και με τις δραματικές ανακατατάξεις σε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο, ιδιαίτερα στη Μεσόγειο, στην οποία ευρωπαϊκές δυνάμεις αναζητούν έναν νέο δυναμικό ρόλο, θέτουν την Ελλάδα ενώπιον κρίσιμων περιστάσεων. Καλείται να προασπίσει τον ζωτικό εθνικό της χώρο, όπως διευρύνεται σήμερα με τη διάσταση της ΑΟΖ, και ταυτοχρόνως την ενεργό παρουσία και τον ρόλο της στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Οι αμφισβητήσεις της Τουρκίας για το Καστελλόριζο ενέχουν και τακτική σημασία, γιατί είναι, διπλωματικά και προπαγανδιστικά, πολύ ευχερέστρο γι’ αυτήν ν’ αμφισβητήσει για το πολύ μικρό Καστελλόριζο την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ, που αμφισβητεί γενικά για όλα τα νησιά, ακόμη και για την Κρήτη. Υπενθυμίζεται παρεμπιπτόντως ότι για τη Γαύδο, που είναι νότια της Κρήτης, η Άγκυρα κάνει λόγο για νήσο «ακαθορίστου κυριαρχίας», περιλαμβάνοντας κι αυτήν στην ομιχλώδη θεωρία των «γκρίζων ζωνών».

Οι διαπιστώσεις και τα ερωτήματα αυτά φέρνουν στο προσκήνιο το κρίσιμο θέμα της αεροναυτικής ισορροπίας στο Αιγαίο και τη σχέση της με τη δεινή οικονομική κρίση που συνταράσσει τη χώρα. Η Άγκυρα έχει θέσει από χρόνια ως μακροπρόθεσμο στόχο την κατάκτηση αναμφισβήτητης αεροναυτικής υπεροχής ώστε να εκβιάσει «ειρηνικά», από θέση ισχύος, την ανατροπή του καθεστώτος του Αιγαίου και την προώθηση των βλέψεών της.

Εκμεταλλεύεται επίσης γι’ αυτό συστηματικά τη θέση της στο ΝΑΤΟ. Ασκεί συνεχώς πιέσεις, προβάλλοντας τον υποτιθέμενο πολύ σημαντικό ρόλο της για το ΝΑΤΟ, και επιδιώκει να προωθεί, βήμα με βήμα, τις θέσεις της, αξιοποιώντας λάθη, παραλείψεις και απαράδεκτες υποχωρήσεις, υπό αμερικανική πίεση, της ελληνικής πλευράς, με την ευκαιρία ιδίως αλλαγών και αναδιαρθρώσεων στο ΝΑΤΟ.

Είναι φυσικό, κάτω από έκτακτες οικονομικές συνθήκες, να επηρεάζεται και ο αμυντικός προϋπολογισμός της χώρας. Πολύ περισσότερο, που οι αμυντικές δαπάνες στο πρόσφατο παρελθόν έδωσαν αφορμή για καταγγελλόμενα μεγάλα σκάνδαλα.

Οποιαδήποτε όμως κατάχρηση ή διαφθορά στον τομέα των αμυντικών συστημάτων δεν αναιρεί την ανάγκη εξοπλισμών για την εθνική άμυνα, όπως οποιοδήποτε σκάνδαλο στην υγεία ή στις δημόσιες κατασκευές δεν αναιρεί την ανάγκη του νοσοκομείου ή της εθνικής οδού. Το πρόβλημα ανάγεται στη λειτουργία του πολιτικού συστήματος και στη φερεγγυότητα και αποτελεσματικότητα των θεσπισμένων ελέγχων.

Η Ελλάδα, παρ’ όλες τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει, δεν έχει περιθώριο για μείωση του αμυντικού της προϋπολογισμού στο μέσο ευρωπαϊκό επίπεδο, όπως υποβάλλεται από διάφορες πλευρές. Η Ελλάδα έχει μεγάλο οικονομικό πρόβλημα. Έχει όμως επίσης μεγάλο πρόβλημα εθνικής άμυνας και ασφάλειας. Δεν είναι Βέλγιο, Ολλανδία, Δανία ή Πορτογαλία. Η τουρκική πρόκληση στο Καστελλόριζο δείχνει σαφώς πώς εννοεί η Άγκυρα τη διακηρυσσόμενη «ειρήνη» και «φιλία» μεταξύ των δύο χωρών. Η Ελλάδα πρέπει να είναι σε θέση να προασπίσει τον ζωτικό εθνικό της χώρο, περιλαμβανομένης της διαστάσεως της ΑΟΖ.

Για τον σκοπό αυτό, είναι απαραίτητο να επανεξετασθεί το όλο αμυντικό σύστημα της χώρας ώστε να καλυφθούν τα υπάρχοντα κενά, ν’ αναζητηθούν νέοι τρόποι, νέα όπλα και τακτικές για τη φθηνότερη και αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της απειλής και για την εξύψωση του αγωνιστικού φρονήματος του στρατού και του λαού.

Η πολιτική αυτή είναι αλληλένδετη με την πολιτική για την έξοδο από την οικονομική κρίση και την ανασυγκρότηση της ελληνικής οικονομίας. Η πολιτική της φυγής προς τα εμπρός, προς μεγαλύτερη ακόμη παγκοσμιοποίηση και νεοφιλελευθεροποίηση της ελληνικής οικονομίας, καθιστά δυσχερέστερη ακόμη την αντιμετώπιση των εθνικών θεμάτων και μεγαλώνει το αμυντικό πρόβλημα της χώρας, που υπό τις συνθήκες των τουρκικών αμφισβητήσεων, δεν είναι θεωρητικό αλλά πολύ πρακτικό.

Η Ελλάδα διατρέχει τον κίνδυνο, υπό την επίφαση της ελληνοτουρκικής «φιλίας» και υπό την επήρεια του φοβικού συνδρόμου, να υποστεί «ειρηνικά» δεινή ήττα στο μέτωπο της ΑΟΖ. Είναι επείγον ν’ αναλάβει εντατική διπλωματική δράση προς διάφορες κατευθύνσεις, με στόχο να προετοιμάσει γρήγορα την ανακήρυξη της ΑΟΖ και ν’ αφήσει ανοικτή προς διαπραγμάτευση την οριοθέτησή της.

Πρέπει πρώτα απ’ όλα να δραστηριοποιηθεί στο ευρωπαϊκό επίπεδο και να διασφαλίσει την ευρωπαϊκή υποστήριξη, με αναφορά τη Διεθνή Σύμβαση Θαλασσίου Δικαίου, που αποτελεί μέρος πια του ευρωπαϊκού κεκτημένου. Πρέπει, κατά δεύτερο λόγο, να εντείνει τις προσπάθειές της προς τις ΗΠΑ, η πολιτική των οποίων στο Αιγαίο ενθαρρύνει εκ των πραγμάτων τις τουρκικές διεκδικήσεις. Προς την κατεύθυνση αυτή,

θα μπορούσε ενδεχομένως να βοηθήσει η ρήξη των σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ και ο φόβος του τελευταίου για παρεμβολή της Τουρκίας στις επικοινωνίες του με την Ευρώπη.

Υπάρχει, επίσης, η Ρωσία, όπου η Άγκυρα έχει προκαταλάβει την Ελλάδα, αναπτύσσοντας στρατηγικές οικονομικές, αλλά και πολιτικές σχέσεις. Η στασιμότητα στις ελληνορωσικές σχέσεις στερεί από την Ελλάδα έναν στρατηγικό σύμμαχο και ένα διπλωματικό αντίβαρο, το οποίο έχει τόσο ανάγκη.

Από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, είναι προφανές ότι καταλυτικός είναι ο ρόλος της Γαλλίας, την οποία ανταγωνίζεται έντονα η Τουρκία στη μεσογειακή πολιτική. Το σκηνικό αυτό μπορεί να γίνει ακόμη πιο έντονο, με τις εξελίξεις και τις ενδεχόμενες αλλαγές στη Συρία, χώρα κομβικής στρατηγικής σημασίας για ολόκληρη την περιοχή. Η Ελλάδα πρέπει να καταστήσει πιο στενές ακόμη τις σχέσεις της με τη Γαλλία, διευρύνοντας τη συνεργασία σε στρατηγικούς τομείς και διανοίγοντας νέες προοπτικές.

Η οικονομική κρίση θέτει εξ αντικειμένου σε πολύ αδύνατη θέση την Ελλάδα. Ο αγώνας όμως είναι πολυμέτωπος και το εθνικό μέτωπο δεν είναι καθόλου λιγότερο σημαντικό από το οικονομικό. http://www.paron.gr