ΡΕΠΟΡΤΑΖ: ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΑ ΠΕΛΩΝΗ-NEA
Τον εκδηµοκρατισµό της Τουρκίας έβλεπαν οι Αµερικανοί ως το µεγαλύτερο στοίχηµα για τον Ταγίπ Ερντογάν ύστερα από τον εκλογικό θρίαµβο του 2007, καθώς, όπως έλεγαν, «τώρα οι πολίτες κάνουν κουµάντο». Αν όµως οι ισλαµιστές του ΑΚΡ δεν τα κατάφερναν, «η αποτυχία θα ήταν όλη δική τους». Oπως προκύπτει από τηλεγραφήµατα που διέρρευσαν στο Wikileaks, οι Αµερικανοί θεωρούσαν τον Αµπντουλάχ Γκιουλ πιο αξιόπιστο, ήρεµο και πραγµατιστή από τον Ερντογάν και θεωρούσαν τον ανασχηµατισµό του 2009 και την ένταξη συντηρητικών ισλαµιστών στελεχών στην κυβέρνηση ως έκπτωση του Ερντογάν ενόψει των εκλογών του 2011.

Την πρόκλησητης εκλογήςτου Αµπντουλάχ Γκιουλ στον θώκο του προέδρουτης ∆ηµοκρατίας της Τουρκίας και την επικυριαρχία των ισλαµιστών στο κεµαλικό κατεστηµένο έβλεπαν οι Αµερικανοί ωςτα δύο µεγαλύτερα στοιχήµατα για τον Ταγίπ Ερντογάν, µετά τον εκλογικό θρίαµβο του AKP στις 22 Ιουλίου του 2007. Την εποµένη κιόλας των εκλογών ο αµερικανός πρεσβευτής στην Αγκυρα Ρος Ουίλσον στο εµπιστευτικό του τηλεγράφηµα γράφει ότι το AKP κατατρόπωσε το κόµµα που ίδρυσε ο Κεµάλ Ατατούρκ, «το CHP», και πωςτα «αριστερίστικα κόµµατα έλαβαν µόλις το ένα πέµπτο των ψήφων», προσθέτοντας ότι µε τον σχηµατισµό της νέας κυβέρνησης, η πρόκληση θα είναι η εκλογή Προέδρου. «Το ΜΗΡ και οι ανεξάρτητοι βουλευτές ίσωςνα κρατούν το κλειδί για τη συγκέντρωση των 367 βουλευτών που απαιτούνται για απαρτία και την ψήφιση του προέδρου στην αρχική ψηφοφορία, οπότε η νέα κυβέρνηση θα χρειαστεί να αναζητήσει τη συναίνεση παρά τη στερεή εκλογική της νίκη», γράφει ο Ουίλσον.

Σε άλλο εµπιστευτικό τηλεγράφηµα της ίδιας µέρας, ο Ουίλσον σηµειώνει ότι οι εκλογές είναι δείγµα της «δύναµης και της αυξανόµενης ωριµότητας της τουρκικής δηµοκρατίας». Η νίκη του AKP είναι «η ανταµοιβή γιαπέντε χρόνια αποτελεσµατικής διακυβέρνησης, ισχυρής οικονοµικής ανάπτυξης και σχετικής πολιτικήςσταθερότητας», αναφέρει και εκτιµάότι στα υψηλά ποσοστά του AKP συνέδραµε και ο «εκτροχιασµός της προεδρικής εκλογής του Γκιουλ».

«Οι εκλογές είναι αποτυχίαγια το CHP και τις δυνάµεις που προειδοποίησαν ότι η κοσµική δηµοκρατία κινδυνεύει. Οι ψηφοφόροι απέρριψαν αυτή τη λογική. Και ο Ερντογάν κατάφερε να εκµεταλλευθεί τα εµπόδια στην υποψηφιότητα του Γκιουλ και να τα µετατρέψει σε ψήφους», γράφει. Ο πρεσβευτής αναγνωρίζει πως πρώτα πρέπει να ηρεµήσουν τα πράγµατα για ναφανεί «πώς θα χρησιµοποιήσει ο Ερντογάν τη νέα εντολή, ανδηλαδή ο τόνος στη νέα Βουλή θα είναι η συνεργασία ή η σύγκρουση». Αναγνωρίζει, πάντως, πως ο Ερντογάν θα πρέπει να επιστρατεύσει πλήρως τις πολιτικές του ικανότητες και την πραγµατιστική του φύση γιανα κρατήσει την Τουρκία σε εποικοδοµητική τροχιά. «Θα βρεθεί υπό έντονη πίεση να “ανταµείψει” τους υποστηρικτές του κόµµατός του. Η πρόκληση θα είναι να ισορροπήσει αυτό το ένστικτο έναντι της ανάγκης να οικοδοµήσει εµπιστοσύνη και στήριξη µεταξύ εκείνων που φοβούνται την ισλαµική κλίση του AKP», καταλήγει. Στις 28 Αυγούστου του 2007,την ηµέρατης τελικήςεκλογήςτου Αµπντουλάχ Γκιουλ στη θέση του προέδρουτης ∆ηµοκρατίας της Τουρκίας, ο αµερικανόςπρεσβευ τής στην Αγκυρααναφέρεται στο περίφηµο «ηλεκτρονικόπραξικόπηµα» του αρχηγού των τουρκικών Ενόπλων ∆υνάµεων Γιασάρ Μπουγιούκανιτ. Πρόκειται για την ανακοίνωση η οποία αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του τουρκικού Γενικού Επιτελείου αργά το βράδυ της 27ης Αυγούστου µε υποτιθέµενη αφορµή την ηµέρα νίκης της Τουρκικής ∆ηµοκρατίας στις 30 Αυγούστου. «Παρ’ ότι δεν είναι η πρώτη φορά που δηµοσιεύεται το µήνυµα για την επέτειο νωρίτερα, είναι σαφές ότι το µήνυµα του Μπουγιούκανιτεστάλη για να προλάβει την αναµενόµενη εκλογή του Γκιουλ. Μαζί µε τη συνήθη ρητορική για τα κατορθώµατα του Ατατούρκ, περιέχει σκληρές εκφράσεις για όσους έχουν “κακές προθέσεις” και επιδιώκουν να καταστρέψουν την ενότητα και την αλληλεγγύη του τουρκικού έθνους», γράφει ο Ουίλσον, ο οποίος θεωρεί δείγµα δηµοκρατικής ωριµότητας το γεγονός ότι το συµβάν έτυχε µικρής προσοχής από τα µέσα ενηµέρωσης. «Το µήνυµα του Μπουγιούκανιτ συνιστά ακόµη ένα χτύπηµα κάτω από τη µέση για τον Γκιουλ, ενώ προαναγγέλλει ένταση στις σχέσεις του στρατού µε την κυβέρνηση. Οι τούρκοι πολίτες µίλησαν καθαρά δίνοντας 47% στο AKP. Εξακολουθούν να σέβονται τον στρατό, αλλά αυτή τη στιγµή κουµάντο κάνουν οι πολίτες», σχολιάζει.

Το απόγευµα της ίδιας µέρας η εκλογή του Α. Γκιουλ αποτελεί πραγµατικότητα. Σε εµπιστευτικό τηλεγράφηµα που έχει δηµοσιευθεί, ο Ουίλσον γράφει: «Ολα τα βλέµµατα πια στρέφονται στον Γκιουλ. Θα πρέπει να διαχωρίσει ανάµεσα στο πολιτικό του παρελθόν και τη νέα του θέση κι ως προέδρος της Τουρκίας να λειτουργεί υπεράνω πολιτικής τοποθέτησης». Μια µέρα αργότερα, σε νέο τηλεγράφηµα, ο αµερικανός πρεσβευτής µιλά για µεγάλη προσωπική νίκη του Γκιουλ, «µέσα από τα σαγόνια της κρίσης, της ήττας και της ταπείνωσης του περασµένου Απριλίου, όταν όλοι τον είχαν ξεγράψει.

Οµως, επέµεινε και κέρδισε», γράφει, επαινώντας τον Γκιουλ για το γεγονός ότι παρά τις προσπάθειες της παλιάς ελίτ να προσδιορίσει τη συζήτηση µε όρους κοσµικού κράτους εναντίον σαρίας, εκείνος «πλαισίωσε το θέµα ως ζήτηµα δηµοκρατίας και σταθερότητας εναντίον του µιλιταρισµού και του παρελθόντος». Σκιαγραφώντας το προφίλ του νέου τούρκου προέδρου ο αµερικανός πρεσβευτής θυµίζει ότι ο Γκιουλ είναι «ο πιο στενός συνεργάτης, αλλά και αντίπαλος του Ερντογάν». «Ο Γκιουλ είναι γοητευτικός και καταλαβαίνει πώς να µιλά για τα πράγµατα µε τρόπο ώστε να τον ακούνε… Οσες φορές προέκυψαν ακανθώδη ζητήµατα, τα προσέγγισε µε ηρεµία και πραγµατισµό, κάποιες φορές σε αντίθεση µε το συναισθηµατικό στυλ του Ερντογάν. Αλλά µπορεί να δίνει και σκληρά µηνύµατα. Θεωρεί τον εαυτό του επιλυτή προβληµάτων», σηµειώνει ο Ουίλσον. Συνεχίζοντας την «αγιογραφία», ο πρεσβευτής αναφέρει ότι ο τούρκος πρόεδρος έχει φοβερές ικανότητες στα αγγλικά, που «ούτε ο προκάτοχός του ούτε ο Ερντογάν έχουν». Τον συγκρίνει µάλιστα µε τον Τουργκούτ Οζάλ και τον Σουλεϊµάν Ντεµιρέλ. «Ο διεθνής ρόλος του θα ενισχύσει την αξιοπιστία του και θα τον προστατεύσειέναντι των κεµαλιστών… Θα δουλεύει σε συνεργασία µε τον Ερντογάν. Σε κάποιες περιπτώσεις, µπορεί να τον επισκιάσει», αναφέρει προφητικά ο Ουίλσον, διαβλέποντας τον ανταγωνισµό των δύο ανδρών. Καταλήγει γράφοντας ότι αν οι µεταρρυθµιστές επιτύχουν, η επιτυχία θα ανήκει σε αυτούς και στον τουρκικό λαό.Αν αποτύχουν, «η αποτυχία θα βαραίνει µόνο τους δικούς τους ώµους».

Η… ακτινογραφία του νέου Υπουργικού Συµβουλίου µετά τον ανασχηµατισµό
ΠΑΝΤΏΣ, ΣΕΙΡΑ ΑΛΛΩΝ τηλεγραφηµάτων δείχνει ότι οι Αµερικανοί δεν µιλούσαν µε τα ίδια κολακευτικά λόγια για το Υπουργικό Συµβούλιο του Ερντογάν. Λίγο µετά τον ευρύ ανασχηµατισµό στον οποίο προχώρησε ο τούρκος πρωθυπουργός τον Μάιο του 2009, διορίζοντας εννέα νέους υπουργούς, στέλνονταςοκτώ στο σπίτι τουςκαι αλλάζοντας υπουργεία σε άλλους δέκα, ο αµερικανός πρεσβευτής στην Αγκυρα Τζέιµς Τζέφρισε εµπιστευτικό τηλεγράφηµα χαρτογραφεί το νέο ΥπουργικόΣυµβούλιο.Αναφερόµενος στονΑχµέτ Νταβούτογλου, ο οποίος απόσύµβουλος του Ερντογάν πήρε τη θέσητου υπουργού Εξωτερικών, ως το µόνο εξωκοινοβουλευτικό στέλεχος της κυβέρνησης, τον χαρακτηρίζει «ακαδηµαϊκό, γνωστό αρχιτέκτονα στο παρασκήνιο της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, µε µεγάλη επιρροή και στον Ερντογάν και στον Γκιουλ αφότου το AKP ανέβηκε στην εξουσία. Ηλθε στο προσκήνιο ύστερα από τις µυστικές συναντήσεις µε τον ηγέτη της Χαµάς Χαλίντ Μεσάλτον χειµώνα του 2006». «Παρότι πολλοί διπλωµάτες τουΥΠΕΞ απεχθάνονται την επιρροή τουΝταβούτογλου στις εξωτερικές υποθέσεις της Τουρκίας, κάποιοι καλωσόρισαν τον διορισµό του θεωρητικού που έχει άµεση πρόσβαση στην κορυφή», σηµειώνει.

Νέο στέλεχος της κυβέρνησης το 2009 και µάλιστα υπουργός Επικρατείας και αντιπρόεδρος έγινε ο Μπουλέντ Αρίντς. «Μέλος της συντηρητικής – θρησκευτικής πτέρυγας Milli Gorus του κόµµατος, ο Αρίντς έχει τη φήµη του αθυρόστοµου και εξόργισε τους κεµαλιστές µε τις δηλώσεις του υπέρ της µαντίλας και γιατον τουρκικό στρατό. Είναι, ακόµη, απότα λίγα µέλητης κυβέρνησης που αποπειράθηκε νααµφισβητήσει τον Ερντογάνείτε δηµοσίωςείτε σε συνεδριάσεις του Υπουργικού Συµβουλίου. Η επιστροφή του είναι πιθανόν µια απόπειρα να µετριαστεί η ανερχόµενη εκλογική δύναµη του ισλαµικού κόµµατος Σααντέτ ενόψει των εκλογών του 2011».

ΠΡΟΚΛΗΣΗ. Προβεβληµένο στέλεχος της κυβέρνησης Ερντογάν, το οποίο τον Μάιο του 2009 ανέλαβε την ευθύνη του υπουργείου Οικονοµίας ήτανκαι ο Αλί Μπαµπατζάν. «Η θέση είναι προαγωγή γιατον Μπαµπατζάν, ο οποίος θεωρείται ότι τα πήγε καλά στη θέση του υπουργού Οικονοµικών κατά την περίοδο2002-2007. Ο Μπαµπατζάν θα έχει τον συνολικό έλεγχο όλων των οικονοµικών θεσµών και σε αντίθεση µε το 2002, όταν ηγήθηκε της προσπάθειας της Τουρκίας να βγει από την οικονοµική κρίση, ο Μπαµπατζάν δεν θα έχει ένα σχέδιο ανάκαµψης και µια συµφωνία µε το ∆ΝΤ τα οποία θα πρέπει απλώς να εκτελέσει.Η ανάληψη αυτού του ρόλου σε µια στιγµήπου οι µεγάλες εξαγωγικές οικονοµίες βαίνουν προς την ύφεση, θα είναι τεράστια πρόκληση». Ο Ουίλσον υπογραµµίζει ότι κάποιοι είδαν την προαγωγή του Μπαµπατζάν ως δείγµαότι ο νέος υπουργός Οικονοµικών έχει αλλάξει στρατόπεδο καιαπό προστατευόµενος του Γκιουλ, βρίσκεται πια στο πλευρό του Ερντογάν.

Σηµειώνει,ακόµη, ότιοι χαµηλές επιδόσεις του AKPστις δηµοτικές εκλογές του Μαρτίου του 2009 ήταν ο λόγος για τον οποίο ο Ερντογάν – οπαδός της σταθερότητας – αναγκάστηκε να κάνει ανασχηµατισµό.Λέει ακόµηότι παρότι το ΥπουργικόΣυµβούλιο είναι γεµάτο από δικούς του ανθρώπους, «ο Ερντογάν σαφώς έλαβε υπόψη τις επιθυµίες του προέδρου Γκιουλ διορίζοντας αρκετούς πιστούςτου, όπως οΜπαµπατζάν, ουπουργός ΕΣωτερικών Μπεσίρ Αταλάι, ο υπουργός Επικρατείας Μεχµέτ Αϊντίν και ο υπουργός Ενέργειας Τανέρ Γιλδίζ». Ο Ουίλσονκαταλήγει ότι ο ανασχηµατισµός έγινε ενόψει των εκλογών του 2011, για να φτιάξει ο Ερντογάν ένα πιο συντηρητικό – θρησκευτικό Υπουργικό Συµβούλιο. Παρατηρεί ακόµη ότι ο Ερντογάν οπισθοχώρησε από τις αρχικές δηλώσεις του πως είχε βγάλει τον µανδύα του Milli Gorus (σ.σ. συντηρητικό ισλαµικό κίνηµα).

«Οι διαπραγµατεύσεις µε την Ε.Ε. στον δηµοσιοσχεσίτη του AKP»
ΤΟΝ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟ του 2009 ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δίνει το χαρτοφυλάκιο των διαπραγµατεύσεων Τουρκίας – Ε.Ε. στον αντιπρόεδρο του κόµµατος Εγκεµέν Μπαγίς. Οπως γράφει στο εµπιστευτικό του τηλεγράφηµα ο πολιτικός σύµβουλος της αµερικανικής πρεσβείας στην Αγκυρα Ντάνιελ Ο’ Γκρέιντι, «παρότι οι επικριτές του υποστηρίζουν ότι έχει µεγαλύτερη εµπειρία µε τις ΗΠΑ παρά µε την Ε.Ε., οι ευρωπαίοι διπλωµάτες µάς λένε ότι είναι καλή επιλογή, λόγω της εύκολης πρόσβασής του στον Ερντογάν, της πολιτικής του φιλοδοξίας και του ευγενικού τρόπου µε τον οποίο αντιµετωπίζει τους ξένους. Εχοντας µόνο το χαρτοφυλάκιο της Ε.Ε. να τον απασχολεί, ο Μπαγίς θα έχει χρόνο να βρίσκεται στις Βρυξέλλες συχνά, κάτι που ο προκάτοχός του, ο υπουργός Εξωτερικών Μπαµπατζάν, δεν µπορούσε να κάνει».

Οπως αναφέρεται στο τηλεγράφηµα, ο πολιτικός σύµβουλος της γαλλικής πρεσβείας στην Αγκυρα χαρακτηρίζει τον Μπαγίς «έναν Αµερικανό στις Βρυξέλλες». Κατά την άποψή του, «ήταν ο σωστός άνθρωπος για τη δουλειά, επειδή είναι το αυτί του πρωθυπουργού (σε αντίθεση µε τον Μπαµπατζάν, που είναι προστατευόµενος του προέδρου Γκιουλ) και έχει την πολιτική φιλοδοξία να πετύχει».

Ο αµερικανός διπλωµάτης τηρεί, πάντως, τις επιφυλάξεις του. Οπως γράφει, «κάποιοι ειδικοί αµφιβάλλουν ότι ο Μπαγίς θα έχει την απαιτούµενη υποµονή για να µελετήσει εκατοντάδες σελίδες τεχνικών κανονισµών. Στην Αγκυρα είναι υπόθεση που δεν έχει επαληθευθεί αν ο Μπαγίς θα έχει την πολιτική δύναµη να επηρεάσει την εσωτερική διαδικασία. Παρότι έχει πρόσβαση στον Ερντογάν πολλοί αµφιβάλλουν αν έχει το πολιτικό βάρος να προωθήσει τις σχετιζόµενες µε την Ε.Ε. µεταρρυθµίσεις». Πάντως, λίγους µήνες νωρίτερα, η αµερικανίδα γενική πρόξενος στην Κωνσταντινούπολη δεν περιγράφει µε κολακευτικά λόγια τον Εγκεµέν Μπαγίς. «Ο εύγλωττος Μπαγίς είναι το πορτµαντό κάθε δυτικού διπλωµάτη και είναι ο αγαπηµένος πολλών ευρωπαίων πρέσβεων. Είναι πάντα προσβάσιµος και ως πρώην διερµηνέας του Στέιτ Ντιπάρτµεντ, µιλά άπταιστα αγγλικά», γράφει. Ωστόσο, σχολιάζει ότι «δεν έχει ισχυρή αντίληψη της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής κι έχουµε µάθει να ακούµε τις φαιδρές αναγγελίες του συγκρατηµένα. ∆εν φαίνεται να είναι στον στενό κύκλο του Ερντογάν, αλλά αντίθετα, λειτουργεί ως ο δηµοσιοσχεσίτης του ΑΚΡ».