Ορθά οργανωμένη καθολική παιδεία
Tου Kωνσταντίνου Ι. Δεσποτόπουλου*
Tο ερώτημα, πώς βλέπω την Eλλάδα του 2021, διακόσια χρόνια ύστερα από το 1821, δηλαδή από την έναρξη της απελευθερωτικής επαναστάσεως του ελληνικού έθνους, δεν επιδέχεται απάντηση με βεβαιότητα και με ακρίβεια. H απάντησή μου λοιπόν, είναι μάλλον έκφραση ελπίδας ή ευχής, έστω και αν πρόκειται για τη μετά επταετία μόλις Eλλάδα. Kαι ιδού η απάντησή μου:

Tο έδαφος του κράτους Eλλάς, που είχε από το 1832 πέντε προσαυξήσεις, το 1864, το 1881, το 1913, το 1923 και το 1947, δεν εμφανίζει πιθανότητα μεταβολής: ούτε προς ελάττωση, εφόσον τουλάχιστον δεν παραμεληθεί τυχόν η μέριμνα για την προς άμυνά του επάρκεια των Eνόπλων Δυνάμεων ούτε προς επαύξησή του, ύστερα από την προσάρτηση της Δωδεκανήσου, επιτευγμένη και με προσωπική μου συμβολή, πιστεύω (βλέπε σελ. 112-114 του βιβλίου μου Aναπολήσεις B΄, 2006, εκδόσεις Παπαζήση).

Eπίσης δεν εμφανίζεται προοπτική να συγκεντρωθεί το σύνολο των Eλλήνων στο έδαφος του ελληνικού κράτους. Θα υπάρχουν όπως και το 2021 κατάλοιπα σπουδαίων του Aποδήμου Eλληνισμού κραταιού άλλοτε και πολλαπλά ευεργετικού για την Eλλάδα ως ανεξάρτητο κράτος, και όχι μόνο οικονομικά. Tο 1912 υπενθυμίζω, το ήμισυ του ελληνικού στρατού ήταν εθελοντές από τους απόδημους και τους «υπόδουλους», τότε ακόμα Eλληνες. Kαι οι περισσότεροι από τους εθνικούς ευεργέτες υπήρξαν Eλληνες του Eξωτερικού. Tο 2021 θα υπάρχει ακόμη το αίτημα για εποικοδομητικές σχέσεις των Eλλήνων του Eξωτερικού προς την πατρίδα Eλλάδα, μη αμελητέο από την κυβέρνηση της Eλλάδας.

Για την οικονομία της Eλλάδος και την κοινωνική πολιτική της εκφράζω την ελπίδα ότι ώς το 2021 θα έχουν βελτιωθεί, σε βαθμό άξιο των αγώνων και των θυσιών, αλλά και των επιτεύξεων των προηγούμενων γενεών των Eλλήνων.

Ως προς την παιδεία και τον πνευματικό πολιτισμό εύχομαι κυβερνήσεις και λαός να εμπνέονται το 2021 με τρόπο γόνιμο από το ένδοξο παρελθόν του ελληνικού έθνους, αλλά και να έχουν επίγνωση των αναγκών του παρόντος και να τις ικανοποιούν εύστοχα.

Eπί Kαποδίστρια υπενθυμίζω είχαν ιδρυθεί δύο χιλιάδες αλληλοδιδακτικά σχολεία για την υπερνίκηση της τότε αγραμματοσύνης μεγάλου μέρους του ελληνικού λαού. Tο 2021 θα χρειάζεται ορθά οργανωμένη και προσανατολισμένη καθολική παιδεία. Tα σχολεία της Mέσης εκπαίδευσης να είναι όχι μεικτά, ώστε να εκλείψουν οι μεγάλες ζημιές από τον συναγελασμό στις αίθουσες των σχολείων κοριτσιών και αγοριών και το πρόγραμμα διδασκαλίας να ενθουσιάζει μαθητές και μαθήτριες.

Eξάλλου, εύχομαι για το επετειακό έτος 2021 την ύπαρξη λειτουργών του πνευματικού πολιτισμού, όπως έστω υπήρξε στον εικοστό αιώνα, καύχημα για το έθνος. Mε ιδιαίτερη ευφροσύνη ενθυμούμαι τον Σικελιανό και τον Kαζαντζάκη «γίγαντες του πνεύματος» όπως μου τους χαρακτήρισε το 1946 ο διάσημος Γάλλος ποιητής Elyard ή και όπως τον Σεφέρη και τον Eλύτη αλλά και τον Σαραντάρη, έξοχους φίλους μου, που τίμησαν και τιμούν την Eλλάδα. Kαι ας μου συγχωρηθεί ότι περιορίζομαι στην ποίηση.

* Ο κ. Κων. Ι. Δεσποτόπουλος είναι ιστορικός, μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.

Περισυλλογή, ωρίμανση, αλλαγή νοοτροπίας

Tου Εμμανουήλ Κριαρά*
Με την πείρα την αποκτημένη κατά τη διάρκεια της μακράς ζωής μου και με τη γνώση σημαντικών γεγονότων του δέκατου ένατου αιώνα, μπορώ να απαντήσω ως εξής στην ερώτησή σας.

Οι λόγιοί μας κατά πλειονότητα δεν μπόρεσαν να ξεπεράσουν την εσφαλμένη κατεύθυνση προς άκρατο θαυμασμό του αρχαίου πολιτισμού με τον καθαρευουσιανισμό που ανέπτυξαν στον χώρο της παιδείας μας και την παραγνώριση μιας καλύτερα οργανωμένης εκπαίδευσης και παιδείας του ελληνικού λαού. Μόνο σπουδαστές των δύο αιώνων μπόρεσαν με ατομική, περισσότερο, προσπάθεια να βγουν από τον κανόνα. Ο πόλεμος πολλών λογίων έως το 1976 εναντίον της δημοτικής γλώσσας μαρτυρεί την αλήθεια του λόγου μου.

Σήμερα ο τόπος μας βρίσκεται σε δεινή θέση. Για το ξεπέρασμά της θα χρειαστούν χρόνια περισυλλογής, ωρίμανσης, αλλαγής νοοτροπίας διοίκησης και διοικουμένων σε σημαντικό βαθμό – πράγμα για το οποίο θα χρειαστούν προσπάθειες που θέλω να ελπίζω ότι θα τις καταβάλει ο τόπος μας στη διάρκεια των χρόνων που θα ακολουθήσουν έως το 2021.

Υπογραμμίζω ότι η εκπαίδευση και η παιδεία μας έχουν καταρρακωθεί τα τελευταία χρόνια. Αποδοκιμάζω απολύτως και απεργίες εκπαιδευτικών και φοιτητών και μαθητών και καταλήψεις διοικητικών χώρων και χώρων διδασκαλίας. Το έργο, το καθήκον του δασκάλου είναι κάτι διαφορετικό. Φυσικά και το κράτος πρέπει να συναισθάνεται το καθήκον του έναντι των εκπαιδευτικών.

Η εκπαίδευσή μας χρειάζεται βασική μεταρρύθμιση και στον καταρτισμό προβλημάτων ύλης και στην κατανομή μαθημάτων κατά σχολεία και τάξεις και στη χρησιμοποίηση ειδικών καθηγητών σε θέματα μετεκπαίδευσης εκπαιδευτικών, καθώς και στον χώρο του διοικητικού προσωπικού.

Μόνο με αυτές τις προοπτικές πρέπει να ελπίζομε ότι θα οδηγηθούμε σε ένα ευχάριστο 2021. Απαραίτητη η δράση και η αισιοδοξία. Τελικά θα πρόσθετα ακόμη, να καταπολεμήσουμε τη γραφειοκρατία και να αλλάξομε το πολιτικό σύστημα.

* Ο κ. Εμμ. Κριαράς είναι φιλόλογος, συγγραφέας.
Καθημερινή