ΝΙΚΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ
Η ενεργειακή σύγκρουση της Δύσης με την Ρωσία δεν τελειώνει με την Κριμαία , αλλά μόλις τώρα αρχίζει ,καθώς η Ευρώπη αναζητά εναγωνίως νέες πηγές ενέργειας που θα την βοηθήσουν να περιορίσει την σημερινή εξάρτηση από την Μόσχα ,ενώ την ίδια  στιγμή και η Ρωσία αναζητά διέξοδο και προς άλλους  «πελάτες» ώστε και η ίδια να εξαρτηθεί από τα ευρωπαϊκά κεφάλαια που αποτελούν τον κινητήριο μοχλό για την  ρωσική οικονομία αλλά και για την όλο και πιο απροφάσιστη και δυναμική ρωσική εξωτερική πολιτική.
Για τον ρώσο πρόεδρο το ενεργειακό παιγνίδι δεν είναι πια ούτε τόσο απλό ούτε τόσο δεδομένο όσο ίσως φαίνονταν πριν μερικά χρόνια. Όταν ανέλαβε πρόεδρος της Ρωσίας ο Β.Πουτιν  οι εξαγωγές αερίου και πετρελαίου ήταν λιγότερο από το 50% των συνολικών εξαγωγών της Ρωσίας ,ενώ τώρα έχουν φθάσει να είναι σχεδόν τα 2/3 των συνολικών εξαγωγών. Καθώς στην Ευρώπη έχει ήδη ξεκινήσει και τώρα επισπεύδεται η αναζήτηση εναλλακτικών πηγών ενέργειας ώστε να υπάρξει η διαφοροποίηση των προμηθευτών ενέργειας στην Ευρώπη, τα προβλήματα όλο και θα πληθαίνουν για την  Ρωσία. Απώλειες από την εξαγωγή φυσικού αερίου και πετρελαίου προς την Ευρώπη θα έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην ρωσική οικονομία αλλά και στην πετρελαϊκή βιομηχανία καθώς οι ενεργειακοί κολοσσοί της έχουν ανάγκη από νέα κεφάλαια για να εξασφαλίσουν πρόσβαση σε όλο και πιο δύσκολα στην εκμετάλλευση τους κοιτάσματα.
Αλλά και η Ευρώπη  που δεν μπορεί να περιμένει  τις εξαγωγές αμερικανικού σχιστολιθικού αερίου, και διαπιστώνει ότι τα κοιτάσματα του Αζερμπαϊτζάν  δεν είναι επαρκή , και η Λιβύη και η Αλγερία δυο χώρες που παραδοσιακά εξάγουν ενέργεια στην Ευρώπη , είναι εντελώς ασταθείς  ,στρέφεται   στην πιο άμεση εναλλακτική λύση ,αυτή των κοιτασμάτων της Ανατολικής Μεσογείου.
Η στροφή της Ρωσίας τα τελευταία δυο χρόνια τόσο στο LNG που της εξασφαλίζει ευελιξία στην εξαγωγή  του φυσικού αερίου όσο και σε νέους αγωγούς προς την Κίνα ,συνιστούν μέρος της προσπάθειας να …απεξαρτηθεί και η ίδια από την ευρωπαϊκή αγορά ,και να  αποφύγει έτσι την αντιστροφή εις βάρος της αυτή την φορά,  του ενεργειακού εκβιασμού ,που σήμερα αποτελεί το σημαντικότερο όπλο της εξωτερικής πολιτικής της.
Η αλλαγή κατεύθυνσης και η στροφή προς την Ανατολή είχε προετοιμασθεί από καιρό. Τον Δεκέμβριο   στην ομιλία του προς την Ρωσική Βουλή ο Β. Πουτιν  είχε χαρακτηρίσει στρατηγικό στόχο  για τον 21ο αιώνα την ανάπτυξη της Σιβηρίας και της  ρωσικής Άπω Ανατολής . «Ο αναπροσανατολισμός της  Ρωσίας προς τον Ειρηνικό Ωκεανό είμαι σίγουρος ότι   θα προσφέρει την δυναμική ανάπτυξη    σε όλες τις ανατολικές περιφέρειες μας  και δεν θα ανοίξει μόνο νέες οικονομικές  ευκαιρίες και  νέους ορίζοντες  αλλά θα προσφέρει πρόσθετα εργαλεία για μια δυναμική εξωτερική πολιτική».
Η Rosneft  ανήγγειλε  στις 28 Φεβρουαρίου ότι θα επενδύσει σχεδόν  83 δις δολάρια  για την ανάπτυξη του στρατηγικού κοιτάσματος   φυσικού αερίου  και πετρελαίου, Βανκόρ, στην Ανατολική Σιβηρία. Το κοίτασμα αυτό είναι το μεγαλύτερο που έχει ανακαλυφθεί στην Ρωσία την τελευταία 25ετια, και θα καλύψει τις ανάγκες εξαγωγών προς την Κίνα. Ήδη ο αγωγός Eastern Siberia –Pacific Ocean(ESPO) μήκους 3.018 μιλίων  προμηθεύει την Κινά ,την Ιαπωνία και την Κορέα με πετρέλαιο από την Ανατολική Σιβηρία σε ποσότητες  που φθάνουν τα 400 χιλ. βαρέλια την ημέρα. Παράλληλα με τον ESPO  σε μήκος 1264 μιλίων κατασκευάζεται  ο αγωγός φυσικού αερίου  Yakutia-Khabarovsk-Vladivostok που θα έχει ολοκληρωθεί το 2016.
Στην Ρωσία  κορυφώνεται και ο εσωτερικός ανταγωνίσιμος μεταξύ εταιριών όπως η Gazprom και της Rosneft την όποια διευθύνει ο επίσης φίλος του Πουτιν  Ιγκορ Σεχίν, αλλά και της Novatek ,και στην αναμέτρηση αυτή η Gazprom  έχει υποστεί μια πρώτη «ήττα» καθώς καταργήθηκε το μονοπώλιο που είχε στις εξαγωγές φυσικού αερίου  ,που κατά κύριο λόγο κατευθυνόταν στην Ευρώπη.
Η Rosneft  επιδιώκει να αποκτήσει πρόσβαση όμως και στον αγωγό της Gazprom “Sila Sibiri” που θα μεταφέρει στην Κίνα σχεδόν 38 δις, κυβικά μέτρα φυσικού αερίου τον χρόνο. Η Gazprom δεν έχει ακόμη συμφωνήσει  τις τιμές του φυσικού αερίου με την Κίνα αλλά το θέμα μάλλον θα κλείσει κατά την επίσκεψη  του Πουτιν στο Πεκίνο τον Μάιο.
Η Rosneft που εκτιμάται ότι έχει ήδη αποθέματα 1 τρις κυβικών μέτρων φυσικού αερίου στην Ανατολική Σιβηρία επιδιώκει τώρα να εξασφαλίζει συμφωνίες για να εξάγει στην Κίνα φυσικό αέριο και μέσω αγωγών.
Η Ρωσία την περασμένη εβδομάδα  είχε μια  ακόμη «επιτυχία».  Η αρμόδια επιτροπή του ΟΗΕ(UN Commission  on the Limits of the Continental Shelf) αποφάσισε ότι μια έκταση 52.000 τ.χλμ στο μέσο της Θάλασσας του Οκχοτσκ ( Okhotsk)  στην Άπω Ανατολή  βόρεια από την Ιαπωνία, ανήκει στην ρωσική υφαλοκρηπίδα.
Οι ειδικοί  χαρακτήρισαν αυτή την περιοχή ως «σπηλιά του Αλή- Μπαμπά» ,καθώς  εκτιμάται ότι στο υπέδαφος του βυθού κρύβονται πολύ σημαντικοί ενεργειακοί πόροι.

Στην Ανατολική Μεσόγειο ,στην Κύπρο και στο Ισραήλ ,οργιάζει το παρασκήνιο για την επίσπευση των ερευνών για τον εντοπισμό και εκμετάλλευση νέων πηγών ενέργειας στην ΑΟΖ των δυο χωρών ,ενώ οργιώδης είναι επίσης ο ανταγωνισμός για την διαμόρφωση των τελικών επίλογων  για την εξαγωγή και διάθεση του φυσικού αερίου  και του πετρελαίου που πιθανότατα υπάρχει σε στρώματα κάτω από εκείνα  του φυσικού αερίου.
Ήδη τα σχέδια διαμορφώνονται για να χρησιμοποιηθεί το φυσικό αέριο Κύπρου  και Ισραήλ για την διαφοροποίηση πηγών ενέργειας για την Ευρώπη αλλά και συγχρόνως με LNG  να εξάγονται ποσότητες και στις αγορές της Ανατολής που ακόμη είναι διατεθειμένες να πληρώνουν υψηλότερες τιμές προκειμένου να εξασφαλίσουν τους αναγκαίους ενεργειακούς πόρους.
«Με τα τρέχοντα γεγονότα στην Ευρώπη   και με την προσδοκία  αρκετών χωρών να διαφοροποιήσουν τους προμηθευτές ενέργειες  ,τίθεται ένα ακόμη σημείο ενδιαφέροντος για τα πολύ μεγάλα αποθέματα μας  και μετατρέπει  την ιστορία μας σε παγκόσμια ιστορία» είπε χαρακτηριστικά ο CEO της ANVER Oil  Γιδεων Ταντμορ σε μεγάλο ενεργειακό συνέδριο που έγινε την περασμένη εβδομάδα στο Ισραήλ.
«Υπάρχουν ακόμη πολλές προκλήσεις  κυρίως πολιτικές, αλλά όταν αρχίσουν  να φαίνονται τα οικονομικά οφέλη αυτά τα προβλήματα θα ξεπερασθούν» είπε ο κ. Ταντμορ.

Το 1 τρις κυβικά μετρά  φυσικού αερίου που έχει ήδη εντοπισθεί στην Λεκάνη της Λεβαντίνης στην Ανατολική Μεσόγειο , μπορεί να καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες όλης της Ευρώπης για περισσότερα από δυο χρόνια και  με βάση τις σημερινές τιμές να αποφέρει έσοδα 370-740 δις δολαρίων….
Το Ισραήλ  δεν έχει ακόμη αποφασίσει εάν θα διαθέσει μέρος του φυσικού αερίου του στις τοπικές αγορές όπως η Ιορδανία η ακόμη και η Τουρκία και ποια οδό θα επιλέξει για την εξαγωγή των υπολοίπων ποσοτήτων φυσικού αερίου. Εκτός της  επιλογής του σταθμού LNG  στην Κύπρο ,υπάρχουν οι επιλογές της κατασκευής σταθμού LNG στο έδαφος του, η μεταφορά του αερίου με αγωγό και υγροποίηση του στους δυο μεγάλους σταθμούς LNG στην Αίγυπτο  ή ακόμη η δημιουργία πλωτού σταθμού F(floated) LNG ,τεχνολογία στην οποία ειδικεύεται ο αυστραλιανός κολοσσός Woodside που με  κατ αρχήν συμφωνία συμμετέχει  ήδη στο κονσόρτσιουμ με εκμετάλλευση του ισραηλινού κοιτάσματος Λεβιάθαν.
Η φημολογία των περασμένων εβδομάδων  αλλά και δημόσιες δηλώσεις όπως εκείνες του Μάθιου Μπραιζα πρώην αμερικανού υφυπουργού εξωτερικών αρμόδιου για θέματα ενέργειας και Ευρασίας ότι η Noble  βρίσκεται σε  διαπραγματεύσεις με τουρκικές επιχειρήσεις (της μιας εξ αυτών ,της Turcas Oil ο κ. Μπραιζα είναι διευθυντικό στέλεχος) για εξαγωγή του φυσικού αερίου  προς την Τουρκία, ανάγκασε την αμερικανική εταιρία να εκδώσει ανακοίνωση διαψεύδοντας  τις πληροφορίες  αυτές.
«Η Τουρκία είναι απίθανο να αποτελέσει επιλογή για την εξαγωγή του ισραηλινού φυσικού αερίου καθώς μέχρι το 2030 η τουρκική αγορά θα είναι ήδη υπερκαλυμμένη   από άλλες πηγές όταν το 2017 θα ξεκινήσει η παράγωγη φυσικού αερίου  από το Λεβιάθαν».(Ένας αγωγός προς την Τουρκία θα έχει μήκος 485 χιλιόμετρα και κόστος 2 δις  ευρώ)
Αυτή είναι η εκτίμηση ενός κορυφαίου  συμβούλου για θέματα ενέργειας του  David Aron( διευθύνων σύμβουλος της Petroleum Development Consultants) ο οποίος μιλώντας στο Συνέδριο του Τελ Αβίβ  τόνισε ότι είναι εμπορικοί και οικονομικοί οι λόγοι  που καθιστούν απίθανη την επιλογή της Τουρκίας και  όχι γεωπολιτικοί.
Αντίθετα όμως οι επικεφαλής των ισραηλινών εταιριών Delek και Anver  για λόγους που έχουν σχέση τόσο με την άμεση εξεύρεση κεφαλαίων όσο και για την ισορροπία με τους κολοσσούς  με τους οποίους έχουν  συνεταιρισθεί (Noble –Woodside)  δεν δείχνουν να προκρίνουν την  επιλογή της Κύπρου.

Ο CEO της DELEK   Γιοσί Αμπού , υποστήριξε ότι το φυσικό αέριο θα πρέπει να διοχετευτεί σε τοπικές αγορές (Ιορδανία, Παλαιστινιακή Αρχή,  Τουρκία ,Αίγυπτο) ,ενώ προέκρινε την επιλογή του FLNG και όχι του σταθμού στο Βασιλικό της Κύπρου  για την  εξαγωγή υγροποιημένου φυσικού αερίου.
Ο Γιοσσι Αμπου ανακοίνωσε ότι υπάρχουν ενδείξεις για ύπαρξη πετρελαίου στα κατώτερα στρώματα των κοιτασμάτων Ταμαρ και Λεβιάθαν, ενώ έκανε γνωστό ότι και στο Λεβιάθαν ξεκινούν στο τέλος του 2014 έρευνες για εντοπισμό κοιτασμάτων πετρελαίου.

Τον περασμένο Ιούνιο  η Noble και οι ισραηλινοί εταίροι της Delek και Anver  υπέγραψαν MOU με την κυπριακή κυβέρνηση   για την κατασκευή σταθμού LNG  στο Βασιλικό. Αλλά και η κοινοπραξία ENI-KOGAS   που έχει εξασφαλίσει άδειες ερευνών στα Οικόπεδα 2,3 και 9 της κυπριακής  ΑΟΖ ανακοίνωσε ότι θα αρχίσει τις γεωτρήσεις  στα μέσα του 2014 ,ενώ η γαλλική TOTAL   θα ξεκινήσει τις γεωτρήσεις στα Οικόπεδα 10 και 11  to 2015. Η TOTAL E&P Cyprus Ltd έχει επίσης εξασφαλίσει άδεια για δισδιάστατες σεισμικές  έρευνες  για πετρέλαιο και αέριο στο Οικόπεδο 10 αλλά και σε τμήματα των Οικοπέδων 6,7 και 11  που θα διαρκέσουν μέχρι τον Μάιο.
. Από την επιτυχή έκβαση των ερευνών αυτών θα κριθεί εν πολλοίς η βιωσιμότητα του σταθμού LNG που θέλει η Κύπρος  να κατασκευάσει στο Βασιλικό ,και που θα προσέφερε πλέον και οικονομικό και στρατηγικό όφελος στο νησί, μετατρέποντας το  σε έναν σημαντικότατο κόμβο εξαγωγής ενέργειας από την Ανατολική Μεσόγειο.
Η διαφοροποίηση πηγών ενέργειας που επιζητεί εναγωνίως η Ευρώπη  μπορεί να απαντηθεί από το φιλόδοξο πρόγραμμα εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων στην Κυπριακή  ΑΟΖ  ενώ μέσω του LNG μπορεί να εξασφαλίσουν πελάτες μεταξύ των χώρων της Ασίας που η έλλειψη ενεργειακών πόρων απειλεί την οικονομική τους ανάπτυξη.
Αν και το κοίτασμα Αφροδίτη αρχικά θεωρήθηκε ικανοποιητικό για να καταστήσει βιώσιμο τον σταθμό LNG,οι  πιο συντηρητικές εκτιμήσεις της Noble  Energy στο τέλος του 2013 ,καθιστούν αναγκαία την εξασφάλιση πρόσθετων ποσοτήτων που είτε θα προέλθουν από άλλα Οικόπεδα της κυπριακής  ΑΟΖ, είτε από το Ισραήλ, στο οποίο όμως διεξάγεται ένας αδυσώπητος επιχειρηματικός και  πολιτικός  αγώνας για να ληφθέν οι τελικές αποφάσεις για την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου του.
Οι εξελίξει στην Ουκρανία και η ενεργειακή αναμέτρηση της Δύσης με την Ρωσία που δεν τελειώνει, αλλά μάλλον τώρα ξεκινά, σφράγισαν και τις εργασίες του πολύ σημαντικού συνεδρίου  του Eastern Mediterranean Gas Conference 2014 που οργανώθηκε  στο Χίλτον  του Τελ Αβίβ 11-12 Μαρτίου 2014 από την Gulf  Publishing Company

Ο CEO της NOBLE ENERGY  Τσαρλς  Ντέιβιντσον, έκανε λόγο για μια τοπική ευκαιρία ,που μετατρέπεται σε παγκόσμια ευκαιρία ,περιγράφοντας έτσι  την δυναμική που έχουν πλέον οι έρευνες φυσικού αερίου  στην περιοχή ,ενώ κάλεσε την ισραηλινή κυβέρνηση να υποστηρίξει και εγγυηθεί  την ανάπτυξη των ενεργειακών πηγών  ειδικά στο κοίτασμα Λεβιάθαν ,στο πλαίσιο του σκληρού παζαριού που είναι σε εξέλιξη μεταξύ της ισραηλινής  κυβέρνησης  και των πετρελαϊκών εταιριών που ελέγχουν το Λεβιάθαν, σχετικά με το ποσοστό που θα εισπράττει το Ισραήλ από την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου.
Ο κ. Ντειβιντσον πάντως επεσήμανε την ανάγκη να δρομολογηθεί σύντομα και η κατασκευή των υποδομών για την εξαγωγή του φυσικού αερίου  ,επισημαίνοντας ότι η είσοδος στην κοινοπραξία της αυστραλιανής  Woodside θα διευκολύνει την αναζήτηση των δυνατοτήτων για εξαγωγή LNG.

Στο Συνέδριο  μια από τους κορυφαίους ειδικούς σε θέματα του φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο η Τζινα Κοέν, αναφέρθηκε και στις επιλογές που έχει το Ισραήλ για την εξαγωγή του φυσικού αερίου του.
Η κ. Κοεν τόνισε ότι ένας αγωγός προς την Ιορδανία και την Αίγυπτο ,δεν έχει πιθανότητες  να επιλεγεί . Σε ότι  αφορά τον  αγωγό προς την Τουρκία ,αν και όπως είπε είναι μια καλή επιλογή ,θα ήταν περίπλοκη λόγω του ανταγωνισμού με τον  αγωγό του Αζερμπαϊτζάν  και των νομικών προβλημάτων  που θα προκύψουν από τον ανταγωνισμό της Τουρκίας και της Κύπρου για την ανάληψη ρόλου κόμβου μεταφοράς ενέργειας. Η κ. Κοεν πάντως ανέφερε ως μια ακόμη εναλλακτική οδό ,τον αγωγό προς την Ελλάδα.
Συμπερασματικά όμως η κ. Κοεν τόνισε ότι τεχνικά  η πιο εύκολη επιλογή είναι ένας μικρός αγωγός προς την Ιορδανία η την Αίγυπτο, αποφεύγοντας άλλες transit  χώρες. Εμπορικά  το LNG μπορεί να εξαχθεί στην Άπω Ανατολή  από μονάδα υγροποίησης είτε χερσαία είτε  υπεράκτια. Αν και όπως διευκρίνισε  η κ. Κοεν η  τεχνολογία της πλωτής μονάδας υγροποίησης FLNG είναι σχετικά νέα και δεν είναι επαρκώς δοκιμασμένη , είναι όμως σχεδόν 20% πιο οικονομική  από τις χερσαίες εγκαταστάσεις.
Από πολιτικής άποψης   η κ. Κοεν  θεωρεί ότι η πιο εύκολη επιλογή είναι η πώληση του αερίου στην ενεργειακά πεινασμένη Τουρκία ,αλλά επεσήμανε ότι  αυτή μπορεί να είναι μια ιδιαίτερα ριψοκίνδυνη επιλογή  λόγω των πιθανών προβλημάτων που θα προκύπτουν από τις χώρες διέλευσης.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε και η παρουσίαση στο πλαίσιο του συνεδρίου  των προκλήσεων που υπάρχουν στον σχεδιάσου και κατασκευή αγωγών σε μεγάλα βάθη. Μια παρουσίαση που αφορά και την Ελλάδα και την πρόταση για τον  αγωγό EASTMED  για τον  οποίο σε μια  αιφνιδιαστική για πολλούς κίνηση   ο υπουργός ενέργειας Γ. Μανιατης προκήρυξε διεθνή διαγωνισμό  για μια πρώτη  μελέτη σκοπιμότητας του έργου.
Ο τεχνικός διευθυντής της εξειδικευμένης εταιρίας INTECSEA Γεροεν Τιμμερμανς  παρουσίασε τις προκλήσεις αυτές που αφορούν την πίεση ,την διάμετρο ,το μήκος ,την δυνατότητα αποσυμπίεσης του αερίου όταν φθάνει στα μικρά βάθη, τα οποία θέτουν μια σειρά τεχνικών προβλημάτων και συγχρόνως  ανεβάζουν το κόστος κατασκευής. Στην παρουσίαση του ο κ. Τιμμερμανς έκανε ειδική αναφορά και στα προβλήματα που ανακύπτουν, λόγω των κυριαρχικών κακιωμάτων των παράκτιων χωρών , του συνολικού μήκους του αγωγού ,  των προστατευόμενων περιοχών  ,των υψομετρικών χαρακτηριστικών του βυθού κ.α.
Οι επιλογές τέτοιων αγωγών στην Ανατολική Μεσόγειο είναι ο αγωγός προς την Κύπρο που θα έχει μήκος σχεδόν 200 χλμ και θα τοποθετηθεί σε βάθος 2,350 μέτρων .Ένας αγωγός προς το Ισραήλ  μήκους επίσης 200 χλμ και σε βάθος 1650 μέτρων .Ένας αγωγός προς την Τουρκία  σχεδόν 500 χλμ και σε βάθος 2250 μέτρων  και ο αγωγός προς την Ελλάδα  μήκους 700 χλμ και σε βάθη που φθάνουν τα 3000 μέτρα.
Ο κ. Τιμμεμανς πάντως απαντώντας σε ερωτήσεις διαβεβαίωσε ότι πλέον η τεχνολογία μπορεί να ανταποκριθεί στις νέες προκλήσεις και ότι οι αγωγοί μεγάλου διαμετρήματος για μεγάλα βάθη συνιστούν επιστημονική και κατασκευαστική   πρόκληση αλλά είναι πλέον κατορθωτοί.