Αιφνιδίασε τον κατακτητή και αναπτέρωσε τις ελπίδες του κυπριακού λαού για ελευθερία. Η έναρξη του αγώνα της συνοδεύτηκε από εκρήξεις βομβών αλλά και έκρηξη χαράς για ένα αύριο απαλλαγμένο από τον δυνάστη.
Η Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών, η ΕΟΚΑ ξεκίνησε τον Αγώνα την 1η Απριλίου 1955 και έδρασε έως το 1959.
Ύψιστος στόχος η ελευθερία της Κύπρου από τη βρετανική κυριαρχία, η εθνική αυτοδιάθεση και η ένωση του νησιού με την Ελλάδα.
Παρόλα αυτά ο ηγέτης της ΕΟΚΑ, ο Γεώργιος Γρίβας ή Διγενής είχε πει πως «ο αγώνας της Κύπρου ουδέν αντιβρετανικόν ελατήριον υπέκρυπτεν. Υπηγορεύθη από αδήριτον ανάγκην και κατέστη αναγκαίος μετά την διάψευσιν των ελπίδων και των προσδοκιών του Ελληνικού και ιδιαιτέρως του Κυπριακού λαού».
Σημαντικό ρόλο στην άνθηση της οργάνωσης έπαιξαν οι νέοι, οι μαθητές, οι εργαζόμενοι, αλλά στον αγώνα συνέβαλαν σχεδόν όλοι οι Κύπριοι που οραματίζονταν το μέλλον τους σε ελεύθερη πατρίδα. Φοιτητές που σπούδαζαν στην Αθήνα, εκπαιδευμένοι στη χρήση των όπλων, διέκοψαν τις σπουδές τους, πήγαν στην Κύπρο και εντάχθηκαν στην ΕΟΚΑ.
Ο όρκος των μελών της ΕΟΚΑ
Οι αγωνιστές, πριν γίνουν μέλη της ΕΟΚΑ, έδιναν όρκο με τον οποίο δεσμεύονταν ότι θα αγωνιστούν με όλες τους τις δυνάμεις για την απελευθέρωση της Κύπρου.
Οι αγωνιστές, πριν γίνουν μέλη της ΕΟΚΑ, έδιναν όρκο με τον οποίο δεσμεύονταν ότι θα αγωνιστούν με όλες τους τις δυνάμεις για την απελευθέρωση της Κύπρου.
«Ορκίζομαι εις το όνομα της Αγίας Τριάδος ότι:
1. Θα αγωνισθώ με όλας μου τας δυνάμεις δια την απελευθέρωσιν της Κύπρου από τον Αγγλικόν ζυγόν, θυσιάζων και αυτήν την ζωήν μου.
2. Δεν θα εγκαταλείψω τον αγώνα υπό οιονδήποτε πρόσχημα παρά μόνον όταν διαταχθώ υπό του Αρχηγού της Οργανώσεως και αφού εκπληρωθή ο σκοπός του αγώνος.
3· Θα πειθαρχήσω απολύτως εις τας διαταγάς του Αρχηγού της Οργανώσεως και μόνον τούτου.
4. Συλλαμβανόμενος θα τηρήσω απόλυτον εχεμύθειαν τόσον επί των μυστικών της Οργανώσεως όσον και επί των ονομάτων των συμμαχητών μου, έστω και εάν βασανισθώ δια να ομολογήσω.
5. Δεν θα ανακοινώ εις ουδένα διαταγήν της Οργανώσεως ή μυστικόν το οποίον περιήλθεν εις γνώσιν μου παρά μόνον εις εκείνους δι’ ους έχω εξουσιοδότησιν υπό του Αρχηγού της Οργανώσεως.
6. Τας πράξεις μου θα κατευθύνη μόνον το συμφέρον του αγώνος και θα είναι απηλλαγμέναι πάσης ιδιοτέλειας ή κομματικού συμφέροντος.
7. Εάν παραβώ τον όρκον μου θα είμαι ΑΤΙΜΟΣ και άξιος πάσης ηρωρίας».
1. Θα αγωνισθώ με όλας μου τας δυνάμεις δια την απελευθέρωσιν της Κύπρου από τον Αγγλικόν ζυγόν, θυσιάζων και αυτήν την ζωήν μου.
2. Δεν θα εγκαταλείψω τον αγώνα υπό οιονδήποτε πρόσχημα παρά μόνον όταν διαταχθώ υπό του Αρχηγού της Οργανώσεως και αφού εκπληρωθή ο σκοπός του αγώνος.
3· Θα πειθαρχήσω απολύτως εις τας διαταγάς του Αρχηγού της Οργανώσεως και μόνον τούτου.
4. Συλλαμβανόμενος θα τηρήσω απόλυτον εχεμύθειαν τόσον επί των μυστικών της Οργανώσεως όσον και επί των ονομάτων των συμμαχητών μου, έστω και εάν βασανισθώ δια να ομολογήσω.
5. Δεν θα ανακοινώ εις ουδένα διαταγήν της Οργανώσεως ή μυστικόν το οποίον περιήλθεν εις γνώσιν μου παρά μόνον εις εκείνους δι’ ους έχω εξουσιοδότησιν υπό του Αρχηγού της Οργανώσεως.
6. Τας πράξεις μου θα κατευθύνη μόνον το συμφέρον του αγώνος και θα είναι απηλλαγμέναι πάσης ιδιοτέλειας ή κομματικού συμφέροντος.
7. Εάν παραβώ τον όρκον μου θα είμαι ΑΤΙΜΟΣ και άξιος πάσης ηρωρίας».
Το πρώτο φυλλάδιο της ΕΟΚΑ
Την 1η Απριλίου 1955 κυκλοφόρησε το πρώτο φυλλάδιο της ΕΟΚΑ, που συνέταξε ο Γεώργιος Γρίβας. Ήταν μια προκήρυξη, με την οποία ενημέρωνε τους Κυπρίους για το σκοπό του Αγώνα και ταυτόχρονα τους καλούσε να συμπράξουν, για να ελευθερωθεί η Κύπρος. Το φυλλάδιο έγραφε χαρακτηριστικά:
«Με την βοήθειαν του Θεού, με πίστιν εις τον τίμιον αγώνα μας, με την συμπαράστασιν ολοκλήρου του Ελληνισμού και με την Βοήθειαν των Κυπρίων, αναλαμβάνομεν τον αγώνα δια την αποτίναξιν του Αγγλικού ζυγού, με σύνθημα εκείνο το οποίον μας κατέλιπαν οι προγονοί μας ως ιεράν παρακαταθήκην: “Η τάν ή επί τας”. Αδελφοί Κύπριοι, από τα Βάθη των αιώνων μας ατενίζουν όλοι εκείνοι οι οποίοι ελάμπρυναν την Ελληνικήν Ιστορίαν, δια να διατηρήσουν την ελευθερίαν των: οι Μαραθωνομάχοι, οι Σαλαμινομάχοι, οι Τριακόσιοι του Λεωνίδα και οι νεώτεροι του Αλβανικού έπους. Μας ατενίζουν οι αγωνισταί του 1821, οι οποίοι και μας εδίδαξαν ότι η απελευθέρωσις από τον ζυγόν δυνάοτου αποκτάται πάντοτε με το αίμα. Μας ατενίζει ακόμη ούμηας ο Ελληνισμός, ο οποίος και μας παρακολουθεί με αγωνίαν, αλλά και με εθνικήν υπερηφάνειαν.
Την 1η Απριλίου 1955 κυκλοφόρησε το πρώτο φυλλάδιο της ΕΟΚΑ, που συνέταξε ο Γεώργιος Γρίβας. Ήταν μια προκήρυξη, με την οποία ενημέρωνε τους Κυπρίους για το σκοπό του Αγώνα και ταυτόχρονα τους καλούσε να συμπράξουν, για να ελευθερωθεί η Κύπρος. Το φυλλάδιο έγραφε χαρακτηριστικά:
«Με την βοήθειαν του Θεού, με πίστιν εις τον τίμιον αγώνα μας, με την συμπαράστασιν ολοκλήρου του Ελληνισμού και με την Βοήθειαν των Κυπρίων, αναλαμβάνομεν τον αγώνα δια την αποτίναξιν του Αγγλικού ζυγού, με σύνθημα εκείνο το οποίον μας κατέλιπαν οι προγονοί μας ως ιεράν παρακαταθήκην: “Η τάν ή επί τας”. Αδελφοί Κύπριοι, από τα Βάθη των αιώνων μας ατενίζουν όλοι εκείνοι οι οποίοι ελάμπρυναν την Ελληνικήν Ιστορίαν, δια να διατηρήσουν την ελευθερίαν των: οι Μαραθωνομάχοι, οι Σαλαμινομάχοι, οι Τριακόσιοι του Λεωνίδα και οι νεώτεροι του Αλβανικού έπους. Μας ατενίζουν οι αγωνισταί του 1821, οι οποίοι και μας εδίδαξαν ότι η απελευθέρωσις από τον ζυγόν δυνάοτου αποκτάται πάντοτε με το αίμα. Μας ατενίζει ακόμη ούμηας ο Ελληνισμός, ο οποίος και μας παρακολουθεί με αγωνίαν, αλλά και με εθνικήν υπερηφάνειαν.
»Ας απαντήσωμεν με έργα, ότι θα γίνωμεν “πολλώ κάρρονες” τούτων. Είναι καιρός να δείξωμεν εις τον κόσμον, ότι εάν η διεθνής διπλωματία είναι άδικος και εν πολλοίς άνανδρος, η Κυπριακή ψυχή είναι γενναία. Εάν οι δυνάσται μας δεν θέλουν να αποδώσουν την λευτεριά μας, μπορούμε να την διεκδικήσωμεν με τα ίδια μας τα χέρια και με το αίμα μας. Ας δείξωμεν εις τον κόσμον ακόμη μίαν φοράν ότι και του “σημερινού Έλληνος ο τράχηλος ζυγόν δεν υπομένει”. Ο αγών θα είναι σκληρός. Ο δυνάστης διαθέτει τα μέσα και τον αριθμόν. Ημείς διαθέτομεν την ψυχήν, έχομεν και το δίκαιον με το μέρος μας.
»Διεθνείς διπλωμάται, ατενίσατε το έργον σας. Είναι αίσχος εν εικοστώ αιώνι, οι λαοί να χύνουν το αίμα των δια να αποκτήσουν την λευτεριά των, το θείον αυτό δώρον, για το οποίον και εμείς επολεμήσαμεν παρά το πλευρόν των λαών σας, και για το οποίον σεις τουλάχιστον διατείνεσθε ότι επολεμήσατε εναντίον του ναζισμού και του φασισμού. Έλληνες, όπου και αν ευρίσκεσθε, ακούσατε την φωνήν μας: Εμπρός, όλοι μαζί για την λευτεριά της Κύπρου μας, Ε.Ο.Κ.Α. Ο Αρχηγός Διγενής».
Ο αγώνας αρχίζει και γίνονται οι πρώτες συλλήψεις
Το σύνθημα για την έναρξη του αγώνα δόθηκε 30 λεπτά μετά τα μεσάνυχτα της 31ης Μαρτίου. Με εντολή του Διγενή, εκκωφαντικές εκρήξεις συγκλόνισαν Λευκωσία, Λάρνακα, Λεμεσό καθώς επίσης και στρατιωτικές επισταθμίες. Βόμβες στη Λευκωσία είχαν τοποθετηθεί στον κυβερνητικό ραδιοσταθμό που ήταν όργανο της βρετανικής προπαγάνδας, στην Αρχιγραμματεία, στο Γραφείο Παιδείας, σε εγκαταστάσεις πίσω από τους στρατώνες Γούλσεϊ. Στη Λεμεσό επίθεση έγινε κατά κεντρικού αστυνομικού σταθμού και του αστυνομικού σταθμού της συνοικίας Αγίου Ιωάννη καθώς και της επισταθμίας Επισκοπής της επαρχίας. Εκρήξεις στην Λάρνακα έγιναν στο κεντρικό αστυνομικό σταθμό, το Διοικητήριο, το Δικαστικό Μέγαρο, το σπίτι του αστυνόμου Μίλιγκ και το σπίτι του διοικητή Μουφτιζαντέ.
Το σύνθημα για την έναρξη του αγώνα δόθηκε 30 λεπτά μετά τα μεσάνυχτα της 31ης Μαρτίου. Με εντολή του Διγενή, εκκωφαντικές εκρήξεις συγκλόνισαν Λευκωσία, Λάρνακα, Λεμεσό καθώς επίσης και στρατιωτικές επισταθμίες. Βόμβες στη Λευκωσία είχαν τοποθετηθεί στον κυβερνητικό ραδιοσταθμό που ήταν όργανο της βρετανικής προπαγάνδας, στην Αρχιγραμματεία, στο Γραφείο Παιδείας, σε εγκαταστάσεις πίσω από τους στρατώνες Γούλσεϊ. Στη Λεμεσό επίθεση έγινε κατά κεντρικού αστυνομικού σταθμού και του αστυνομικού σταθμού της συνοικίας Αγίου Ιωάννη καθώς και της επισταθμίας Επισκοπής της επαρχίας. Εκρήξεις στην Λάρνακα έγιναν στο κεντρικό αστυνομικό σταθμό, το Διοικητήριο, το Δικαστικό Μέγαρο, το σπίτι του αστυνόμου Μίλιγκ και το σπίτι του διοικητή Μουφτιζαντέ.
Πρώτος νεκρός της ΕΟΚΑ ήταν ο Μόδεστος Παντελή από το Λιοπέτρι.
Οι κυπριακές εφημερίδες στην έκδοση της 1ης Απριλίου πρόλαβαν και δημοσίευσαν τις πρώτες συγκλονιστικές ειδήσεις από την έναρξη του Αγώνα της ΕΟΚΑ, που συνοδεύτηκε από συλλήψεις και με κορυφαίο καταζητούμενο τον Γρηγόρη Πιερή Αυξεντίου, τομεάρχη Αμμοχώστου και επικεφαλής της ομάδας που έδρασε στην επισταθμία της Δεκέλειας. Επικηρύχθηκε με το ποσό των £250, που θα έπαιρνε όποιος έδινε πληροφορίες που θα οδηγούσαν στη σύλληψή του.
Αργότερα το ποσό αυξήθηκε στις £5.000, ενώ στην περίπτωση του Διγενή το ποσό της επικήρυξης του ήταν £10.000. Όλοι οι μετέπειτα καταζητούμενοι επικηρύσσονται με το ποσό των £5.000. Στη Λάρνακα, η Αστυνομία συνέλαβε πέντε μέλη της ΕΟΚΑ, που έδρασαν την 1η Απριλίου. Συνελήφθη ο τομεάρχης Σταύρος Ποσκώτης, δυο ομαδάρχες και δυο μέλη των ομάδων. Από τα μέλη της ΕΟΚΑ στην επαρχία Αμμοχώστου, συνελήφθη ο Χριστοφής Παντελή, αδελφός του Μόδεστου Παντελή, ο οποίος επέστρεφε από την επιχείρηση της ΕΟΚΑ στην επισταθμία της Δεκέλειας.
Όλοι οι συλληφθέντες καταδικάστηκαν σε πολυετείς φυλακίσεις. Η προσαγωγή τους στο δικαστήριο και η καταδίκη τους δεν έκαμψαν το ηθικό τους ούτε κλόνισαν την πίστη τους στην ελευθερία της Κύπρου.
Είναι χαρακτηριστική η δήλωση του Χριστοφή Παντελή ενώπιον του δικαστηρίου, προτού ακούσει την καταδικαστική γι’ αυτόν απόφαση σε επταετή φυλάκιση· «Απλώς έκαμα το καθήκον μου ως Έλλην πατριώτης δια την ελευθερίαν, δια την οποίαν Άγγλοι και Κύπριοι επολέμησαν μαζί».
Για τις εκρήξεις στη Λευκωσία η εφημερίδα Έθνος έγραψε πως «κατά την 12.40 μ. μεσονύκτιον ώραν ολόκληρος η Λευκωσία ανεστατώθη εκ συνεχών και σφοδρών εκρήξεων και έντρομοι οι κάτοικοι ηγέρθησαν από τας κλίνας των και εξήλθον εις τας οδούς, ζητούντες πληροφορίας δια την αιτίαν των εκρήξεων τούτων. Αμέσως, δύο πυροσβεστικοί της Αστυνομίας ξεκίνησαν εκ του παρά την Πύλην Πάφου Αστυνομικού Αρχηγείου, κατευθυνθείσαι η μεν μία προς δυσμάς, η δε άλλη προς ανατολάς, εξελθούσαι των τειχών της πόλεως. Ταυτοχρόνως ηκούοντο επανειλημμένα σφυρίγματα αστυνομικών». Αναφερόμενος στην έναρξη του Αγώνα, ο Γρίβας είχε δηλώσει πως «Η ενέργεια μας αυτή αιφνιδίασε τους πάντας: Τας αρχάς της Κύπρου, τους Κυπρίους, τους εν Ελλάδι. Δεν έλειψαν εν τούτοις και αι αντιδράσεις… Η πρώτη εντύπωσις μεταξύ του Ελληνικού πληθυσμού της νήσου υπήρξεν αρίστη. Ο λαός βλέπει πλέον τον Εθνικόν αγώνα του να λαμβάνη έμπρακτον εκδήλωσιν, αντί της ακολουθούμενης μέχρι της ημέρας εκείνης τακτικής του χαρτοπόλεμου».
Μετά τα γεγονότα της 1ης Απριλίου ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος έστειλε συγχαρητήρια στον Διγενή. «Σας στέλλω τις θερμότερες ευχές μου και τα ειλικρινή μου συγχαρητήρια. Χίλιες φορές εύγε! Οι κατακτηταί αντιλαμβάνονται ότι μπήκαμε σε σοβαρόν στάδιον αγώνος».
Σύμφωνα με το σχέδιο, η επίθεση θα γινόταν σ’ ένα στενό μέτωπο στη Νορμανδία, στις βόρειες ακτές της Γαλλίας, από πέντε σώματα στρατού.
Μεγάλη σημασία είχε και η αξιοποίηση της αεροπορικής υπεροχής των Συμμάχων, ώστε να εξουδετερωθεί η εχθρική πολεμική αεροπορία και να απομονωθεί το συγκοινωνιακό δίκτυο της Βόρειας Γαλλίας.
Το βασικό του πρόβλημα ήταν ότι έπρεπε να περιφρουρεί 3.000 μίλια δυτικοευρωπαϊκής ακτής, από την Ολλανδία έως τα ιταλικά σύνορα.
Τις χερσαίες δυνάμεις διοικούσε ο άγγλος στρατηγός Μπέρναρντ Μοντγκόμερι, που είχε απέναντί του ένα παλαιό γνώριμό του από τις επιχειρήσεις στην Αφρική, τον γερμανό στρατάρχη Έρβιν Ρόμελ.
Με το σούρουπο μεγάλα προγεφυρώματα είχαν ήδη δημιουργηθεί και στις πέντε περιοχές της απόβασης και η τελική επιχείρηση για τη συντριβή τής Γερμανίας είχε αρχίσει.
Οι συνεχείς συγκρούσεις έφθειραν τα γερμανικά στρατεύματα και στις 25 Ιουλίου ο στρατηγός Ομάρ Μπράντλεϊ διέσπασε το δυτικό μέτωπο και μέσα σε λίγες μέρες εξάλειψε κάθε αντίσταση στην πορεία του προς τον Σηκουάνα.
