>>Πρώτη εισήγηση – Να διατηρήσουμε την Κυπριακή Δημοκρατία και να εφαρμόσουμε τις αναγκαίες αλλαγές στο κυπριακό σύνταγμα που οδηγούν στη δημιουργία κανονικού κράτους. Αυτή η εισήγησή μου απορρέει από την αρχή που εφαρμόζεται σε όλα τα κράτη της υφηλίου. Είναι η αρχή της μιας ψήφου για κάθε πολίτη της Κυπριακής Δημοκρατίας, Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους. Είναι η παγκόσμια αρχή one man – one vote.

Αυτή η αρχή εφαρμόζεται και από τις 26 χώρες της ενωμένης Ευρώπης και μόνο η Κύπρος ενδίδει και αποδέχεται από το 1959 με τις Συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου τον διαχωρισμό των δύο κοινοτήτων. Η εφαρμογή της αρχής one man – one vote θα θέσει τέρμα και στην πολιτική του δικοινοτισμού και θα τερματίσει τους στόχους ξένων συμφερόντων για έλεγχο των Κυπρίων και του πλούτου μας.

Με την εφαρμογή αυτής της αρχής διαγράφονται όλες οι πολύπλοκες και ανεφάρμοστες συζητήσεις των τελευταίων δεκαετιών και ανοίγει ο δρόμος της πραγματικής συνεργασίας και ανάληψης ευθυνών από όλους τους νόμιμους κατοίκους της Κύπρου.

Η Κυπριακή Δημοκρατία πρέπει, με τις απαραίτητες συνταγματικές μεταρρυθμίσεις και μέσα σε ένα πραγματικά δημοκρατικό ομοσπονδιακό σύστημα, να συμπεριλάβει όλους τους νόμιμους πολίτες της, με ίσα πολιτικά δικαιώματα, χωρίς φυλετικούς, θρησκευτικούς ή άλλους διαχωρισμούς. Η Κύπρος πρέπει να μετατραπεί σε πρότυπο ευρωπαϊκού κράτους, οι πολίτες του οποίου θα έχουν όλα τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των Ευρωπαίων πολιτών σε ολόκληρη την επικράτεια του νησιού, χωρίς στρατούς κατοχής και εγγυήτριες δυνάμεις. Εγγύηση ασφάλειας και προόδου αποτελεί η Ε.Ε., τα θεσμικά της όργανα, οι αρχές και οι αξίες της.

​>>Δεύτερη εισήγηση – Υιοθετώντας το πνεύμα της εισήγησης του πρώην υπουργού Εξωτερικών της Γαλλίας Ρομπέρ Σουμάν, ο οποίος έθεσε τα θεμέλια της Ευρωπαϊκής Κοινότητας πριν 70 χρόνια, εισηγούμαι όπως η Κυπριακή Δημοκρατία κάνει το μεγάλο άλμα, παραχωρώντας στην Ευρωπαϊκή Ένωση το ήμισυ του δημιουργουμένου καθαρού εισοδήματος εκάστης γεωτρήσεως εις τα 13 εγκεκριμένα οικόπεδά μας, όπως αυτό προκύπτει μετά την αφαίρεση των δεσμεύσεων και των εξόδων εκάστης εταιρείας που διεξάγει τη γεώτρηση.  

Με αυτό τον τρόπο διασφαλίζεται η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη και η ασφάλεια προς την Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία θα αποτελέσει παράλληλα σημαντικό ενεργειακό εταίρο της Ε.Ε. Να δώσουμε εμείς με την προσφορά μας πειστικά το μήνυμα για αλληλοεξάρτηση των οικονομιών των χωρών-μελών της Ε.Ε. Να μη μας διαφεύγει ότι η Ευρώπη θα οικοδομηθεί μέσα από συγκεκριμένα επιτεύγματα που θα επιφέρουν μια πραγματική αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών-μελών. 

Η εφαρμογή αυτής της εισήγησης παρέχει στα χρόνια που ακολουθούν πολλά δισεκατομμύρια δολάρια στην Ε.Ε. και της δίδει την ευκαιρία να αναλάβει και τη χρηματοδότηση του αγωγού East Med, εξασφαλίζοντας στην Ε.Ε. σημαντικό μέρος της εξάρτησης της Ευρώπης στον τομέα της ενέργειας.

Η κατασκευή του EAST MED έχει και για την Κύπρο και για την ενωμένη Ευρώπη μεγάλη στρατηγική σημασία διότι δημιουργεί κοινά οικονομικά και γεωπολιτικά συμφέροντα και συνθήκες ασφάλειας στην περιοχή. Ο EAST MED θα αποτελέσει ένα γεωστρατηγικό τόξο ασφάλειας για την Κύπρο και τους γείτονές της και θα εξελιχθεί σε σημαντικό οικονομικό θεσμό για την Ε.Ε.

​Οι αριθμοί που εξάγονται για το τελικό εισόδημα της Κυπριακής Δημοκρατίας, μετά τη διεξαγωγή των γεωτρήσεων και στα 13 εγκεκριμένα οικόπεδα, είναι εξαιρετικά μεγάλοι και το όφελος αυτού του ποσού ανήκει προς διαχείριση από την εκάστοτε Κυβέρνηση προς το συμφέρον όλων των νόμιμων κατοίκων, Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. 

Για να λειτουργήσουν ομαλά οι πιο πάνω αναφορές, θα πρέπει να προσδιοριστούν οι νόμιμοι κάτοικοι της Κυπριακής Δημοκρατίας και να χρηματοδοτηθεί η επαναφορά των παρανόμως ευρισκομένων στα κατεχόμενα εδάφη μας Τούρκων και άλλων εποίκων προς επιστροφή στις προηγούμενες χώρες καταγωγής τους.

Όπως αναφέρουν επίσημες πηγές με ήδη τρεις επιτυχείς ερευνητικές γεωτρήσεις εντός του νοτίου τμήματος της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης της Κυπριακής Δημοκρατίας, τα εκτιμώμενα αποθέματα των ανακαλύψεων αυτών είναι της τάξης των 12 τρισεκατομμυρίων κυβικών ποδών φυσικού αερίου. Το ιδιαίτερα θετικό αυτό αποτέλεσμα καταδεικνύει τις προοπτικές της περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου.

Εξάλλου, η Γεωλογική Υπηρεσία των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής εκπόνησε ένα πρόγραμμα για την εκτίμηση των αποθεμάτων υδρογονανθράκων σε περιοχές προτεραιότητας, όπως τις ονομάζει. Σε αυτές τις περιοχές συγκαταλέγεται και η Ανατολική Μεσόγειος. Εκτιμά, λοιπόν, ότι ανατολικά της Κύπρου στη λεκάνη της Λεβαντίνης υπάρχει μη αποκαλυφθείσα ποσότητα 122 τρισεκατομμυρίων κυβικών ποδών φυσικού αερίου, ενώ στην περιοχή νότια της Κύπρου μέχρι την Αίγυπτο υπάρχουν μη αποκαλυφθέντα αποθέματα φυσικού αερίου της τάξης των 223 τρισεκατομμυρίων κυβικών ποδών. Το σύνολο των υπαρχόντων, αλλά μη αποκαλυφθέντων ακόμη αποθεμάτων φυσικού αερίου ανέρχεται στα 354 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια. Στην ίδια περιοχή καταγράφεται, από τις ίδιες επίσημες πηγές, ότι υπάρχουν και μεγάλες ποσότητες πετρελαίου, 3,5 δισεκατομμυρίων βαρελιών. Και στις δύο αυτές περιοχές, η συμμετοχή της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι πολύ σημαντική.

Με την εισήγησή μου η Ε.Ε. θα συμμετέχει και θα απολαμβάνει το ήμισυ των ωφελημάτων που θα προκύπτουν και η ενεργειακή συνεργασία μας με την Ε.Ε. θα τοποθετήσει την Κυπριακή Δημοκρατία στην καρδιά της Ευρώπης τόσο οικονομικά όσο και στρατηγικά.

Η Κυπριακή Δημοκρατία πέραν των υφιστάμενων οικονομικών πόρων, όπως ο τουρισμός και άλλα εισοδήματα επί των οποίων στηρίζεται ο ετήσιος προϋπολογισμός της από το 1960 μέχρι σήμερα, θα διαθέτει τώρα πολλά επιπρόσθετα δισεκατομμύρια νέου εισοδήματος που θα δημιουργούνται από τις γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ.

Είναι αυτό το τεράστιο νέο εισόδημα που θα χάναμε εάν αποδεχόμασταν τότε το Σχέδιο Ανάν και που προσπαθούν να μας το αφαιρέσουν ακόμη και σήμερα.

Αντιλαμβάνεστε ότι, από την υπεύθυνη αξιοποίηση αυτού του πλούτου, η Κυπριακή Δημοκρατία μπορεί σταδιακά να αποπληρώσει το μεγάλο δημόσιο χρέος που δημιούργησε και μπορεί να αξιολογηθεί η οικονομική κατάσταση των Τουρκοκυπρίων και να σχηματιστεί πολιτική χειρισμού τυχόν προβλημάτων που αντιμετωπίζουν. 

Επιπλέον, αυτός ο πλούτος μπορεί να προγραμματίσει έργα προόδου διαφόρων μορφών, βοηθώντας παράλληλα την επίλυση λαθών του παρελθόντος, όπως για παράδειγμα η μεγάλη απώλεια καταθέσεων πολιτών μετά το κούρεμα των κυπριακών τραπεζών το 2013, ο Συνεργατισμός και άλλα.

Σε αντιμετώπιση του αδιεξόδου που υφίσταται στο Κυπριακό μέχρι σήμερα, υποστηρίζω τον παραμερισμό όλων των ανεφάρμοστων συμφωνιών που έχουν γίνει υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών και μας προσβάλλουν όλους με το περιεχόμενό τους και προσβάλλουν ιδιαίτερα τα ίδια τα Ηνωμένα Έθνη, διότι με τις προτάσεις τους ανατρέπουν τις αρχές ίδρυσης και λειτουργίας τους. Η ανάγκη μιας νέας προσέγγισης καθίσταται επιβεβλημένη.

Εάν υποταχθούμε στα ξένα συμφέροντα, θα βρεθούμε σε ιστορικό κενό και το μέλλον όλων μας θα καταστεί αβέβαιο και απρόβλεπτο. Δεν έχουμε αυτό το δικαίωμα έναντι των απογόνων μας. Και δεν έχουμε αυτό το δικαίωμα έναντι της ιστορίας και του μέλλοντός μας.

Πρέπει να διαφωτίσουμε τον λαό και να υπερασπιστούμε τη συνέχιση της Κυπριακής Δημοκρατίας, χωρίς αμφιταλαντεύσεις και ανασφάλειες. Η Κυπριακή Δημοκρατία δεν είναι εκλιπούσα και δεν θα συμβάλουμε εμείς για να χαθεί.

​ΠΡΟΕΧΕΙ Η ΕΝΟΤΗΤΑ

Πρωταρχικός στόχος για επιτυχία είναι η ενότητα όλων μας, όλου του λαού. Μόνο με μια ενωμένη φωνή μπορούμε να αποφύγουμε τα χειρότερα και μόνο ένας ενωμένος λαός μπορεί να το επιτύχει. Επιβάλλεται επομένως να παραμερίσουμε σε αυτή τη φάση τις κομματικές αντιπαραθέσεις. Ο καθένας μας μπορεί να ανήκει στο κόμμα που τον εκφράζει, αλλά πέραν τούτου ανήκουμε όλοι στην Κύπρο. Σε αυτή την ιστορική προσπάθεια οφείλει να ηγηθεί ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Δηλώσεις και παιχνίδια πρόσκαιρης εσωτερικής κατανάλωσης δεν έχουν θέση.

Σήμερα, επιτέλους, ας αντιληφθούμε όλοι μας πως καμία χώρα ή οργανισμός δεν θα διεκδικήσει για λογαριασμό μας ό,τι δεν διεκδικούμε εμείς οι ίδιοι. 

Η νεολαία δεν επιτρέπεται να παραμείνει απαθής και αμέτοχη στις εξελίξεις. Έχουμε μορφωμένους νέους και νέες που αποφοίτησαν από διακεκριμένα διεθνή πανεπιστήμια και προτιμούν να παραμένουν στο εξωτερικό αντί να επανέλθουν στην Κύπρο. Έχουμε ευθύνη να τους διευκολύνουμε να επανέλθουν στη γη τη δική τους.

H ΔΔΟ παραβιάζει θεμελιακά ανθρώπινα δικαιώματα

Η τελευταία ενέργεια που προωθήθηκε μετά την παράνομη τουρκική εισβολή μετά το 1974 και τη συνεχιζόμενη τουρκική κατοχή για λύση του Κυπριακού είναι η Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία. Αλλά η λύση αυτής της μορφής συγκρούεται κάθετα με τις ευρωπαϊκές αρχές και παραβιάζει βασικά θεμελιακά δικαιώματα όπως το άρθρο 21 του Χάρτη Θεμελιακών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το άρθρο 14 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, τα οποία ρητώς απαγορεύουν κάθε διάκριση η οποία εδράζεται μεταξύ και άλλων στην εθνική ή κοινοτική προέλευση, τη γλώσσα και τη θρησκεία.

Κατά τη συζήτηση του Κυπριακού στην Επιτροπή Εξωτερικών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, τόνισα ότι, εάν υιοθετείτο ως λύση του Κυπριακού η ΔΔΟ, θα έπρεπε να θεωρηθεί ότι αυτή η μορφή λύσης θα ήτο δυνατό να εφαρμοστεί και σε άλλες χώρες της Ε.Ε., όπως στην περιοχή των Βάσκων και την Καταλονία (Ισπανία), στην Κορσική (Γαλλία), στη Βόρειο Ιταλία, τη Βρετανία και αλλού. Μια τέτοια εξέλιξη όμως ίσως θα προδιάγραφε και τη διάλυση της ίδια της Ένωσης. Το 2006, με απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου διαγράφηκαν τόσο το Σχέδιο Ανάν όσο και η ΔΔΟ και υιοθετήθηκε η δική μας θέση για λύση του Κυπριακού βασισμένη στις αρχές της Ευρώπης και των Ηνωμένων Εθνών και το ευρωπαϊκό κεκτημένο.  

Η Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία δεν αποτελεί μια μορφή λύσης του Κυπριακού, αλλά μια μορφή διάλυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας και σταδιακής τουρκοποίησης ολόκληρης της Κύπρου. Όπως υπέδειξε ο πρώην Πρόεδρος του Ανώτατου Δικαστηρίου και πρώην Γενικός Εισαγγελέας Μιχαλάκης Τριανταφυλλίδης, η διζωνικότητα προϋποθέτει απαραίτητα την ύπαρξη συνόρων. Δηλαδή, τουρκοποίηση των κατεχομένων και δημιουργία συνόρων με την Τουρκία.

Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι πρόσφατα, στις 5 Φεβρουαρίου 2017, στον χώρο της Βουλής των Λόρδων, ο εκπρόσωπος του Κέντρου Τουρκικών Σπουδών στο Λονδίνο, δρ Ερόλ Καϊμάκ, του Πανεπιστημίου Ανατολικής Μεσογείου στα κατεχόμενα, τόνισε μεταξύ άλλων: «Η Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία παραβιάζει τους νόμους της Ε.Ε. σε σχέση με τα Ανθρώπινα Δικαιώματα…». Στη συνεδρία προήδρευε ο λόρδος Ντέιβιντ Χάνεϊ. 

Η κυριαρχία ενός κράτους παγκόσμια είναι μία και αδιαίρετη (παράδειγμα οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Γερμανία). Πολιτική ισότητα δεν παραχωρείται σε μειονότητες και δικαίωμα βέτο-αρνησικυρίας δεν πρέπει να υφίσταται. Ο διαχωρισμός της κυριαρχίας θα είναι συνεχής παράγοντας προστριβών, ακυβερνησίας και στείρου ανταγωνισμού μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Η Διεθνής Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ανησυχούν διότι Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία και ενωμένη οικονομία δεν ταιριάζουν. Για αυτό δηλώνουν επανειλημμένως πως, χωρίς ενωμένη οικονομία, η Κύπρος δεν θα τα καταφέρει. Γνωρίζουν καλά πως μια ενωμένη οικονομία προϋποθέτει την ύπαρξη αποτελεσματικής κεντρικής Κυβέρνησης που να μπορεί να λαμβάνει αποφάσεις. Η Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία και ο διαχωρισμός της κυριαρχίας καθιστούν την κεντρική Κυβέρνηση παράλυτη και αντιμέτωπη με συνεχή βέτο.

Θέλω να τονίσω ότι εν τω μεταξύ το κατεχόμενο κυπριακό έδαφος έχει εξοπλίσει και μετατρέπεται σε πολεμικό ορμητήριο της Τουρκίας στην περιοχή. 

Είμαι σίγουρος ότι ο κυπριακός λαός δεν έχει αντιληφθεί το μέγεθος της καταστροφής που θα επέλθει με την υιοθέτηση της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας. Η ευθύνη του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας και των ηγετών των κυπριακών κομμάτων είναι πολύ μεγάλη. Σε περίπτωση κατάργησης της Κυπριακής Δημοκρατίας ο Κύπριος πολίτης θα βρεθεί ξεκρέμαστος στο ευρωπαϊκό και στο διεθνές γίγνεσθαι, σε αναζήτηση ταυτότητας και κρατικής υπόστασης. Είμαστε λοιπόν διατεθειμένοι να πετάξουμε στον κάλαθο των αχρήστων το διεθνές αναγνωρισμένο, ευρωπαϊκό διαβατήριο της Κυπριακής Δημοκρατίας και να καρπωθούμε ένα άλλο αμφιβόλου αξίας και νομιμότητας;

Στοχεύουν σε αποκοπή των Κοκκινοχωρίων

Το 2000, αλλά και το 2019 η Τουρκία και ο κατοχικός στρατός επενέβησαν εδαφικά στα Στροβίλια εις βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Τα Ηνωμένα Έθνη σε επανειλημμένα ψηφίσματα κάλεσαν την Τουρκία να αποκαταστήσει τη νομιμότητα στα Στροβίλια, αλλά η Τουρκία αγνόησε όλα τα ψηφίσματα. 

Στις 15 Μαΐου 2019, ο τότε υπουργός Ευρώπης του Ηνωμένου Βασιλείου, σερ Άλαν Ντάνκαν, γκρίζαρε την ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας και δήλωσε ότι αν επερχόταν συμφωνία για το Κυπριακό, η Αγγλία θα παραχωρούσε μέρος του εδάφους των βάσεων. Κάμνω αυτή τη σύντομη αναφορά για να υποδείξω προς τον κυπριακό λαό ότι οι στόχοι του Λονδίνου και της Άγκυρας δεν είναι μόνο η κατοχή των Βαρωσίων, αλλά και η αποκοπή όλων των Κοκκινοχωριών από το έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας και η συμπερίληψή τους στο ελεγχόμενο από την Τουρκία κατεχόμενο μέρος της Κύπρου. Η αφετηρία των ενεργειών τους θα είναι το τουρκοκυπριακό χωριό Πέργαμος. Η υπόθεση Στροβιλιών δεν είναι αμελητέα και καθόλου ευκαταφρόνητη. 

Τι μας καλούν να δεχθούμε;

Μετά από τρεις χιλιάδες χρόνια ιστορίας, μας καλούν να ξεχάσουμε όλους τους αγώνες μας; Να ξεχάσουμε την Κερύνεια και τη Μόρφου, την Καρπασία και την Αμμόχωστο, τον τάφο του Αποστόλου Βαρνάβα και τον Τεύκρο τον Τελαμώνειο, ο οποίος επιστρέφοντας μετά τον Τρωικό Πόλεμο ίδρυσε τη Σαλαμίνα της Κύπρου; 

Σε μια από τις τελευταίες ομιλίες του το 1977, ο τότε Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, τόνισε χαρακτηριστικά: «…Δεν είναι δυνατό να δεχθούμε ότι στα κατεχόμενα εδάφη μας μπορούν να κατοικούν όλοι οι Ευρωπαίοι πολίτες και οι πολίτες της Τουρκίας και να αποκλείονται οι Ελληνοκύπριοι ιδιοκτήτες των κατεχομένων εδαφών μας. Αυτό δεν είναι Ευρώπη… Επιβάλλεται όμως, τόνισε ο Μακαριότατος, η πίστη και το ενδιαφέρον να κυριαρχήσουν στις ενέργειές μας. Τίποτε δεν είναι ανέφικτο…».

Στην καθολική δική μας προσπάθεια, η συμμετοχή της τουρκοκυπριακής κοινότητας είναι και αναγκαία και απαραίτητη. Με βάση το μέγεθος του νόμιμου πληθυσμού της, Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, την έκταση του εδάφους της και υπολογίζοντας το μέγεθος του θαλάσσιου πλούτου της, η Κυπριακή Δημοκρατία είναι η πλουσιότερη χώρα των 26 κρατών-μελών της Ε.Ε.

Θέλω να επισημάνω ότι με τον πλούτο που διαθέτει σε φυσικό αέριο, η Κυπριακή Δημοκρατία μπορεί να χρηματοδοτήσει την επιστροφή Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων που εγκατέλειψαν την Κύπρο στα 60 χρόνια της ύπαρξής της και επιθυμούν να επιστρέψουν. Για αιώνες ζούσαμε μαζί Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι, χωρίς κανένα πρόβλημα. Τώρα, που ο πλούτος της Κύπρου αποδεικνύεται ότι είναι τεράστιος, αποκαλύπτεται ότι προωθείται οργανωμένα από καιρό ο διαχωρισμός και η αντιπαράθεση μεταξύ των δυο κοινοτήτων.

Η θεία χάρις μας προίκισε με πλούτο εξαιρετικά μεγάλο. Να μην περιμένουμε πότε θα περάσει η κρίση. Να την ξεπεράσουμε εμείς, τώρα, με τις άμεσες ενέργειες και αποφάσεις μας. Οι ευρωπαϊκοί μας στόχοι και οι ευρωπαϊκοί μας προσανατολισμοί αποτελούν το καταφύγιο και την ελπίδα μας. Και μπορούμε να τους επιτύχουμε. Δεν υπάρχουν ανυπέρβλητα εμπόδια για ηγέτες και λαούς που διαθέτουν την ικανότητα να συγκεράσουν υπό δύσκολες συνθήκες το όραμα με τον ρεαλισμό και να διανύσουν τον δύσβατο δρόμο προς το καλύτερο μέλλον.

Κοινός είναι ο αγώνας στη μικρή μας πατρίδα. Και σημαντικός ο ρόλος του καθενός από εμάς.

>>Στο βιβλίο μου, που εκδόθηκε το 2018 από τις εκδόσεις Καστανιώτη, με τίτλο: «Μετά Παρρησίας. Για την Ιστορία και την Αλήθεια», θα ενημερωθείτε για όλες τις ιστορικές αλήθειες και για όλους όσοι διαδραμάτισαν ρόλο στο μέλλον της Κύπρου τα τελευταία 60 χρόνια.