Η Τουρκία προσπαθεί αλλά…

Μάριος Ευρυβιάδης

Όλο και πιο συχνά ακούμε τον Ερντογάν και τους  παρακοιμώμενους του να δυσανασχετούν και να παραπονιούνται δημόσια πως η Ελλάδα γέμισε “αμερικανικές” βάσεις και οι οποίες δεν έχουν καμιά σχέση με όλα όσα συμβαίνουν στην Ευρώπη αλλά πως ουσιαστικά στρέφονται κατά της Τουρκίας. Μάλιστα οι Τούρκοι προχωρούν  πάρα πέρα και ισχυρίζονται πως οι αμερικανοί “συνωμοτούν” με την Αθήνα για μια μελλοντική επίθεση κατά της Τουρκίας. (Σε αυτούς πρόσφατα προστέθηκαν ως συνωμότες το Ισραήλ και η Κύπρος). Η “φαινομενική” παράνοια των Τούρκων εξανάγκασε πρόσφατα τον αμερικανό πρέσβη στην Άγκυρα – όπως και παλαιότερα την Ουάσιγκτον – να διαψεύσει επίσημα πως η αμερικανική παρουσία στη νατοϊκή Ελλάδα στρέφεται κατά του νατοϊκού συμμάχου τους, της Τουρκίας.

Ένα μόνο μπορεί να λεχθεί  με σιγουριά. Αν η νατοϊκή Τουρκία επιτεθεί εναντίον της νατοϊκής Ελλάδας τότε οι νατοϊκές  βάσεις στην Ελλάδα θα λειτουργήσουν κατά της Τουρκικής νατοϊκής επιδρομής. Όμως η Τουρκία γνωρίζει καλύτερα από  τον οποιοδήποτε πως κάτι τέτοιο δεν πρόκειται να συμβεί. Και όχι επειδή οι δυο χώρες είναι μέλη του ΝΑΤΟ. Κάθε άλλο. Αλλά επειδή η Ελλάδα έχει μια καλά νατοϊκά οργανωμένη και νατοϊκά εξοπλισμένη πολεμική μηχανή. Η Ελλάδα δεν είναι Συρία, Ιράκ, Αρμενία , Λιβύη ή Κούρδοι, μια συνθήκη που επιτρέπει στην Άγκυρα να λειτουργεί εναντίον τους κατά το δοκούν ως “καπάνταης”.

Γράφω για “φαινομενική” παράνοια των Τούρκων διότι αυτά που λεν για Ελλάδα και Αμερική δεν τα πιστεύουν στην Άγκυρα. Τα λεν για να προκαλούν τις αντιδράσεις της Ουάσιγκτον, κυρίως, και για εσωτερική κατανάλωση. Ο Ερντογάν και το συνάφι του ενοχλούνται για ένα άλλο λόγο πολύ πιο σημαντικό, κρίσιμο θα έλεγα. Αυτός αφορά στον αυτοπροσδιορισμό τους ως μεγάλου παίκτη στα διεθνή δρώμενα. Οι Τούρκοι πιστεύουν πως έχουν  “ειδικό” βάρος και “αναντικατάστατο” ρόλο για την ασφάλεια της Δύσης αλλά πως λόγω πρόσφατων εξελίξεων αυτός έχει περιοριστεί  ή χειρότερα έχει χαθεί. Ενοχλούνται διότι έπαψαν να έχουν λόγο στις αμερικανικές αποφάσεις αναφορικά με τα τεκταινόμενα στην Ευρώπη, με επίκεντρο  το μείζον ζήτημα του πολέμου στην Ουκρανία. Εκεί βρίσκεται σε εξέλιξη η πιο μεγάλη μεταψυχροπολεμική κρίση ανάμεσα σε Δύση και Ανατολή. Και οι ΗΠΑ αγνοούν τους Τούρκους διότι έχουν πολλές και εναλλακτικές λύσεις, χωρίς τους κατά συρροή εκβιασμούς και παλινδρομήσεις της Άγκυρας. Πιο ουσιαστικά  δεν θεωρούν τους Τούρκους ως παράγοντες και ως “παραγωγούς ασφάλειας” για την Ατλαντική Δύση στην συγκεκριμένη περίπτωση  αλλά και γενικότερα, μεταψυχροπολεμικά. Κατά  συνέπεια οι Τούρκοι δεν  εισπράττουν  τα λογής λογής αντάλλαγμα τα οποία η Δύση “δικαιωματικά” τους χρωστά,  όπως ακράδαντα πιστεύουν, και τα οποία παραδοσιακά εισέπρατταν πλουσιοπάροχα.

Θα μπορούσα να τεκμηριώσω αυτή την θέση ως προς την αντίληψη των Τούρκων για τον  “ρόλο” τους με πολλαπλά παραδείγματα  τόσο κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου όσο και μεταψυχροπολεμικά. Για την οικονομία θα περιοριστώ σε μόνο ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της νοοτροπίας και συμπεριφοράς τους.   Μετά την εκτόνωση  της κρίσης των πυραύλων της Κούβας το 1962- όπου οι Αμερικανοί συμφώνησαν να αποσύρουν τους πυραύλους τους από Ιταλία και Τουρκία- οι Τούρκοι απαίτησαν, κυριολεκτικά, ως αντάλλαγμα την εγκατάσταση Τούρκων αξιωματικών στα πυρηνικά υποβρύχια Πολάρις στη Μεσόγειο ώστε να έχουν λόγο στη χρήση των πυρηνικών όπλων. Οι Αμερικανοί τους εξαπέστειλαν.

Θυμίζω όμως παραδειγματικά τις κατά κόρον επανειλημμένες  δηλώσεις του περιβόητου Αχμέτ Νταβούτογλου, τις οποίες αναπαρήγαγαν ευλαβικά τα τουρκικά ΜΜΕ, για τα τεκταινόμενα στη Μέση Ανατολή,  στη Μεσόγειο αλλά και στον κόσμο ολόκληρο, από την εποχή της λεγόμενης “Αραβικής Άνοιξης” το 2010-11, μέχρι την αποπομπή του το 2016. “Τίποτα στην περιοχή και στον κόσμο  δεν μπορεί να αποφασιστεί χωρίς την συναίνεση και ή την συμμετοχή της Τουρκίας”, διατυμπάνιζε δεσποτικά με κάθε ευκαιρία ως Υπουργός Εξωτερικών ή ως Πρωθυπουργός.

Σήμερα στην Ευρώπη ο ρόλος της Μεγάλης (Μπουγιούκ) Τουρκίας, στον πυρήνα της διαδικασίας λήψης αποφάσεων για την ασφάλεια της Δύσης, περιορίζεται στο να κάνει θελήματα όπως π.χ. ως τόπος ανταλλαγής αιχμάλωτων. Στη Μέση Ανατολή ο ρόλος της Άγκυρας είναι κυριολεκτικά ανύπαρκτος. Το Ισραήλ την έχει βγάλει κυριολεκτικά νοκ άουτ. Αν ο Ερντογάν   είχε έστω και τον παραμικρό ρόλο,  δεν θα έβριζε το Τέλ Αβίβ χυδαία και ακατάπαυστα . Και δεν πρόκειται το Ισραήλ να επιτρέψει στην Τουρκία κανένα μελλοντικό ρόλο στο παλαιστινιακό διότι την θεωρεί, αποδεδειγμένα πλέον, ως ένα  Δούρειο Ίππο που επιβουλεύεται την ύπαρξη του ως κράτος.

Εφόσον τερματιστεί ο πόλεμος στην  Ευρώπη και προκύψει ζήτημα οικοδόμησης  μιας νέας ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής ασφάλειας τότε η Άγκυρα θα έχει λόγο, ως ένα μέλος του ΝΑΤΟ, στα πράγματα. Μέχρι τότε θα λειτουργεί ως “διαχειριστής θελημάτων” για την Ατλαντική Δύση. Παράλληλα θα συνεχίζει να καταγγέλει “συνομωσίες” εναντίον  της από την Ελλάδα, τις ΗΠΑ, το Ισραήλ την Κύπρο και όχι μόνο.

Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις που αφορούν τα εθνικά θέματα, τις διεθνείς σχέσεις, την εξωτερική πολιτική, τα ελληνοτουρκικά και την εθνική άμυνα.

Αφιερωμένο στη μνήμη  του  φίλου  και συνάδελφου  μου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο  Αλέξανδρου  (Αλέκου)  Κούτση (Quds)  που έφυγε πρόσφατα

Μάριος Ευρυβιάδης

Μια νέα επιστημονική μελέτη καταρρίπτει έναν μακροχρόνιο και απαξιωτικό μύθο για τους ιθαγενείς  του απομακρυσμένου στο Νοτιοδυτικό Ειρηνικό Νησιού του Πάσχα (Rapa Nui).

Κατά τον μύθο  οι κάτοικοι του- οι Rapanui-  αυτοκαταστράφηκαν διαπράττοντας περιβαλλοντική οικολογική καταστροφή (ecocide) που τους στέρησε τους πόρους για επιβίωση και η οποία,  με τη σειρά της, οδήγησε σε καταστροφικούς υπαρξιακούς φυλετικούς πολέμους. Μάλιστα  για δεκαετίες τώρα το Νησί του Πάσχα χρησιμοποιείται και ως ένα κατ´εξοχή υπόδειγμα ανθρωπογενούς οικολογικής καταστροφής προς αποφυγή, ενσωματωμένο  σε επιστημονικές μελέτες και σε διδακτικά εγχειρίδια.  Ενδεικτικά αναφέρω το πολυδιαβασμένο έργο του Jared Diamond, Collapse : How Societies Choose to Fail or Succeed (2003), όπου η περίπτωση  του Νησιού του Πάσχα χρησιμοποιείται, ως  ένα κατεξοχήν παράδειγμα κατάρρευσης λόγω υπερπληθυσμού,  εξάντλησης των πόρων και συνεπακόλουθων φυλετικών συγκρούσεων, ακόμη και κανιβαλισμού.

Η νέα συλλογική μελέτη στο περιοδικό Science Advances

21 Ιουνίου 2024, (Island-wide characterization of agricultural production challenges the demographic collapse hypothesis for Rapa Nui (Easter Island), υποστηρίζει ακριβώς το αντίθετο.

Οι ιθαγενείς στο Νησί του Πάσχα  με τα περίφημα και παγκοσμίως γνωστά γιγαντιαία αγάλματα, τα moai, όχι μόνο δεν διέπραξαν οικολογική καταστροφή αλλά έκαναν εξαιρετική περιβαλλοντική διαχείρηση των περιορισμένων πόρων με την  τεχνική  της βραχοκηπουρικής (rock gardening) ή αλλιώς της λίθινης επικάλυψης (lithic mulching). Προφανώς οι Rapanui  κατείχαν  πλήρως τη τέχνη της καλλιέργειας και της βιώσιμης χρήση της γής.

Με τη βραχοκηπουρική οι κάτοικοι έσπαζαν τους υφαιστιακούς   βράχους  και τους τοποθετούσαν ή  έθαβαν τα θραύσματα  στο έδαφος. Οι βραχόκηποι παρήγαγαν καλύτερη ροή αέρα στο έδαφος, επηρέαζαν τη θερμοκρασία και την υγρασία και υποβοηθούσαν  έτσι τη διατήρηση θρεπτικών συστατικών όπως του αζώτου, του φωσφόρου και του καλίου στο έδαφος. (Η τεχνική αυτή είναι πανάρχαια και απαντάτε σχεδόν παντού, π.χ. στην Σαντορίνη σήμερα).

Με τον τρόπο αυτό οι κάτοικοι εμπλουτίζαν την μη παραγωγική  γη μετατρέποντας την σε εύφορη, παράγοντας ειδικά γλυκοπατάτες  γνωστές για τις θρεπτικές τους ιδιότητες. Μαζί με την αλιεία, που ήταν σταθερή, τα άφθονα φοινικόδεντρα,

και συμπληρωματικές  παραγωγές όπως  μπανάνες και  ζαχαροκάλαμο,  οι ιθαγενείς διατηρούσαν σταθερό τον πληθυσμό τους, γύρω στις 3000 άτομα σε μια έκταση περίπου 164 τετ. χιλ. με ελάχιστη καλλιεργήσιμη γη.

Ο πληθυσμός αυτός, κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες και πιθανότατα για θρησκευτικούς/φυλετικούς/τιμητικούς και λόγους λατρείας,  κατασκεύασε σε διάφορους περιόδους από τον 13^ο

μέχρι τον 16^ο αιώνα πάνω από χίλια ογκώδη αγάλματα διαφόρων μεγεθών (που βαρούσαν από λίγους μέχρι και πάνω από 80 τόνους το ένα), τα μετέφερε από τα λατομεία και τα τοποθέτησε σε σειρά στην ακτή. Το 1995 η ΟΥΝΕΣΚΟ χαρακτήρισε τα αγάλματα maoi  ως μέρος της “Παγκόσμιας Κληρονομιάς”.

Το κρίσιμο ερώτημα που έπρεπε να απαντηθεί με ακρίβεια και στο οποίο απαντά η μελέτη στο Science Advances,  ήταν η συσχέτιση του δημογραφικού με την καλλιεργήσιμη επιφάνεια του νησιού. Πόσο δηλαδή πληθυσμό μπορούσαν να

συντηρήσουν στο νησί οι ιδιόμορφες καλλιέργειες, χωρίς  την συνεπακόλουθη περιβαλλοντική καταστροφή λόγω απότομης  αύξησης του πληθυσμού.  Διότι από εκεί οικοδομήθηκε ο μύθος.

Το ηφαιστειακό νησί στον Ειρηνικό ανακάλυψε Ολλανδός εξερευνητής Κυριακή του Πάσχα (5 Απριλίου 1772) και το ονόμασε Paasch – Eyland δηλ. Νησί του Πάσχα. Οι Ευρωπαίοι εξερευνητές υπολόγισαν τότε τον πληθυσμό σε περίπου 3000 άτομα. Αλλά εξαρχής θεώρησαν πως ήταν φυσικά αδύνατο ένας τόσο “μικρός” πληθυσμός να είχε δημιουργήσει τα μεγαλειώδη αγάλματα και να τα μετακινήσει στην ακτή. Ο πληθυσμός, κατά τους υπολογισμούς που ακολούθησαν, έπρεπε να ήταν πολύ μεγαλύτερος, 13 μέχρι 17000, ώστε να συντελεστεί ένα τέτοιο  επίτευγμα. Και η απάντηση που δόθηκε, και που κυριάρχησε από τότε μέχρι πρόσφατα, ήταν πως η αύξηση του πληθυσμού,  η οποία ήταν  αναγκαία για να ανταποκριθεί  στην κατασκευή όλο και περισσότερων αγαλμάτων, οδήγησε σε εξάντληση των περιορισμένων πόρων, σε καταστροφικές φυλετικές συγκρούσεις και στην μείωση του πληθυσμού στις περίπου 3000 που βρήκαν οι Ευρωπαίοι.

Ας σημειωθεί εδώ πως μετά την άφιξη των Ευρωπαίων ο πληθυσμός άρχισε να μειώνεται ραγδαία με αποτέλεσμα το 1877 να καταγράφονται μόνο 111 άτομα. Η δραματική αυτή μείωση αποδίδεται στο δουλεμπόριο με επιδρομές στο νησί από την Νότιο Αμερική, σε επιδημία ευλογιάς που έφεραν οι Ευρωπαίοι  και στην αναγκαστική μετανάστευση που επέβαλαν οι αποικιοκράτες.

Η συλλογική μελέτη στο Science Advances, υπό την καθοδήγηση του αρχαιολόγου Carl Lipo με ιστορικό μελετών για το Νησί του Πάσχα, χρησιμοποίησε δορυφορικές απεικονίσεις (shortwave infrared satellite imagery- SWIR) σε συνδυασμό  με  τεχνική νοημοσύνη (AI) για να καταγράψει επακριβώς την έκταση της βραχοκηπουρικής στο νησί. Η έρευνα κατέδειξε, με εντυπωσιακές πολύχρωμες φωτογραφίες που συμπεριλαμβάνονται στη μελέτη, πως η καλλιεργήσιμη γη ήταν ελάχιστη, περίπου 0.76 τετ. χιλ.  και κατά 4-5 φορές μικρότερη της  πιο συντηρητικής εκτιμήσης (4-5 μέχρι 24 τετ. χιλ. καλλιεργήσιμης γης) μιας πρόσφατης μελέτης που υπολόγισε τον πληθυσμό σε περίπου 17000.

Το βασικό συμπέρασμα της μελέτης, που προέκυψε από τα δεδομένα, από  υπολογιστικά μοντέλα και με βάση τις θερμικές ατομικές ανάγκες κατανάλωσης γλυκοπατάτας και από συμπληρωματικές  επίγειες καλλιέργειες και από τη αλιεία, ήταν πως το Νησί του Πάσχα δεν μπορούσε να συντηρήσει πέραν από 4000 άτομα.

Συγκεκριμένα από το μοντέλο της μελέτης υπολογίσθηκε πως 2000 περίπου χιλιάδες άτομα μπορούσαν να επιβιώσουν από καλλιέργειες  σε βραχόκηπους. Και σε αυτά προστέθηκαν ακόμη 1000  περίπου άτομα που μπορούσαν να επιβιώσουν από την αλιεία και άλλες χερσαίες καλλιέργειες. Ο αριθμός ταυτίζεται με τις ιστορικές αναφορές και εκτιμήσεις των Ευρωπαίων για το μέγεθος του πληθυσμού τον 19^ο αιώνα.

Συνεπώς δεν μπορούσε να υπάρξει ραγδαία αύξηση του πληθυσμού και η συνεπαγόμενη οικολογική και δημογραφική κατάρρευση, που ήταν οι αναγκαίες συνθήκες  για την οικοδόμηση του μύθου της αυτοκαταστροφής στο Νησί του Πάσχα.

Ο Carl Libo υπογραμμίζει πως το βασικό κίνητρο για τη μελέτη υπήρξε το γεγονός πως το Νησί του Πάσχα συνεχίζει να χρησιμοποιείται ως παράδειγμα  και ως μοντέλο μιας δημογραφικής και οικολογικής κατάρρευσης και για την παραγωγή πολιτικών διαχείρισης ανάλογων περιπτώσεων σήμερα.  Και στο βιβλίο του “The Statues that Walked : Unraveling the Mystery of Eastern Island” (2012) – σε συνεργασία του Terry Hunt- γράφεται πως οικολόγοι, παλαιοντολόγοι, μαθηματικοί, ιστορικοί κ.α.,  συνεχίζουν να υιοθετούν το αφήγημα του 1772  παρά  το γεγονός πως τα τελευταία 60 χρόνια πολλοί μελετητές έχουν απομακρυνθεί από την αρχική θεώρηση των Ευρωπαίων της εποχής.

Παρεμπιπτόντως στο βιβλιο προσφέρονται επίσης απαντήσεις στο κρίσιμο ερώτημα της μεταφοράς των αγαλμάτων από τα λατομεία  στην ακτή. Δεν χρειάζονταν, υπογραμμίζεται,  μεγάλος πληθυσμός για την μετακίνηση διότι τα αγάλματα “περπατούσαν”. Πως; Με τη “μέθοδο του λικνίσματος” (“rocking process”). Δένοντας τα με σχοινιά σε συγκεκριμένα μέρη και λικνίζοντας τα ή τοποθετώντας τα σε πλατφόρμες και τραβώντας τα. Πειράματα έδειξαν  πως χρειάζονταν μερικές εκατοντάδες και όχι χιλιάδες άτομα για την μετακίνηση τους.

Όλα τα παραπάνω δεν υποδηλώνουν πως στο Νησί του Πάσχα

όλα  υπήρξαν ειδυλλιακά και δεν υπήρχαν ανταγωνισμοί και φυλετικές συγκρούσεις. Υπήρχαν, κυρίως ανάμεσα στις δυο μεγάλες φυλές. Αλλά στο μείζον ζήτημα  της διαχείρισης των πόρων για επιβίωση, οι Rapanui όχι μόνο κατέδειξαν εξαιρετικές ικανότητες για τις απαιτούμενες λεπτές  ισορροπίες βιωσιμότητας με περιορισμένους πόρους, αλλά προσέφεραν και μαθήματα για την αντιμετώπιση των δικών μας περιβαλλοντικών προκλήσεων.

Αφιέρωση

Αφιερώνω το κείμενο στη μνήμη  του  φίλου  και συνάδελφου  μου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο  Αλέξανδρου  (Αλέκου)  Κούτση (Quds)  που έφυγε πρόσφατα. Ο Αλέκος Κούτσης ήταν Έλληνας της διασποράς με καταγωγή από το Σουδάν και με οικογενειακές ρίζες στην Quds, δηλ. την Ιερουσαλήμ. Με διδακτορικές σπουδές στο SOAS, School of Oriental and African Studies, London University,  ο Αλέκος εισήγαγε την μελέτη των Μεσανατολικών Σπουδών στη Ελλάδα και υπήρξε ένας από τους συνιδρυτές του Τμήματος Διεθνών Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών στο Πάντειο. Άνθρωπος με αφοσίωση στο έργο του, με ευθύτητα λόγου και αστείρευτο χιούμορ, ο Αλέκος θα λείψει πρωτίστως στην οικογένεια του και σε όλους που μας τίμησε με τη φιλία του. Καλό παράδεισο Αλέκο και δύναμη στην οικογένεια σου.

Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις που αφορούν τα εθνικά θέματα, τις διεθνείς σχέσεις, την εξωτερική πολιτική, τα ελληνοτουρκικά και την εθνική άμυνα.

Takey Crist (1933-2023), Βαρώσι – Πέλλα Πάις, Βόρεια Καρολίνα, Μαιευτήρας-Γυναικολόγος

Του Μάριου Ευρυβιάδη

Ο αμερικανός κυπριακής καταγωγής Takey Crist (στην φωτογραφἰα επάνω στα δεξιά) χάρισε, κυριολεκτικά, το μισό μέρος της ζωής του αγωνιώντας και αγωνιζόμενος για τον τόπο των γονιών του και προστατεύοντας την πολιτιστική κληρονομιά της Κύπρου.

Ο Takey γεννήθηκε το 1933 στην Νέα Υόρκη από γονείς μετανάστες, τον Χαράλαμπο (Χάρη) Χριστοφίδη από την Αμμόχωστο και την Ειρήνη Σιέκερη από το Πέλλα Πάις. (Το καταγραμμένο γενεαλογικό δέντρο της οικογένειας- γραμμένο στα Αγγλικά- απαριθμεί πάνω από 350 άτομα και αρχίζει με τους Κώστα Σιέκερη και την Κατίνα Σιεκέρσαββα. Πηγή: Από την Κύπρο στην Κομητεία ´Ονσλοου της Βόρειας Καρολίνας, Εκδόσεις Παν, 2005).

Ο Takey μεγάλωσε στη πόλη Jacksonville της Κομητείας Onslow της Πολιτείας της North Carolina. Η οικογένεια του μετακόμισε εκεί το 1941, όταν η Αμερική μπήκε στον Β´ΠΠ και ίδρυσε εκεί μια από τις μεγαλύτερες βάσεις πεζοναυτών στη χώρα (Camp Lejuene ). Η αναμενόμενη ίδρυση της ναυτικής βάσης προσέφερε την ευκαιρία που αναζητούσε ο κάθε μετανάστης και υπήρξε η αιτία να μετακομίσουν εκεί από την Νέα Υόρκη ο πατέρας του Takey μαζί με το αδελφό του Κώστα (Γκάς). Εκεί ίδρυσαν αρχικά ένα μικρό εστιατόριο και ξενοδοχείο, το Κρίσταλ, και αργότερα απέκτησαν μικρά διαμερίσματα για ενοικίαση από τις οικογένειες των πεζοναυτών.

Ο Takey, άριστος μαθητής και σωματώδης, σπούδασε με υποτροφία στο πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας και διέπρεψε στα μαθήματα και τον αθλητισμό. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην Ιατρική Σχολή του πανεπιστημίου το 1965 ως Μαιευτήρας-Γυναικολόγος και αρχικά δίδαξε στην Ιατρική Σχολή. Τόσο στην διάρκεια των σπουδών του όσο και μετά ως επαγγελματίας, ο Takey υπήρξε δραστήριος υποστηρικτής των δικαιωμάτων των γυναικών σε ζητήματα σεξουαλικής ζωής και υγείας. Το 1970 συνέβαλε στην εισαγωγή πανεπιστημιακών μαθημάτων για την ανθρώπινη σεξουαλικότητα, την χρήση αντισυλληπτικών και συνέγραψε το εγχειρίδιο “Elephants and Butterflies: Handbook on Contraception”. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 το εγχειρίδιο μεταφράστηκε και κυκλοφόρησε και στην Κύπρο με δικά του έξοδα.

Η μεγάλη επαγγελματική συμβολή του Takey, πέραν των δεκάδων επιστημονικών του δημοσιεύσεων, υπήρξε το άνοιγμα το 1973 στην πόλη Τζάκσονβίλ της πρώτης μαιευτικής και γυναικολογικής κλινικής, της Crist Clinic for Women. Επισημαίνω εδώ πως τη δεκαετία 1970 και μετά, δράσεις όπως του Takey για τα δικαιώματα των γυναικών εύρισκαν μεγάλη αντίδραση στις ΗΠΑ και είχαν ως συνέπεια βομβιστικές επιθέσεις εναντίον της Κλινικής του μέχρι και απόπειρα δολοφονίας του.

Το 2007 το συνολικό επιστημονικό έργο του Takey αναγνωρίστηκε από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνας και από τον Σύλλογο Αποφοίτων της Σχολής. Ο Takey τιμήθηκε ως γιατρός, ως εκπαιδευτικός, για τη δράση και στήριξη των δικαιωμάτων των γυναικών και του απονεμήθηκε η τιμή, “The Distinguished Service Award”. Ο Takey τιμήθηκε και από πολλούς άλλους φορείς στη χώρα του, π.χ. “Ellis Island Freedom Award”, σε Ελλάδα και Κύπρο.

Την πατρίδα των γονιών του ο Takey επισκέπτονταν από μικρό παιδί. Όμως μετά το 1974, και αφού επισκέφθηκε τους διάφορους προσφυγικούς καταυλισμούς εντοπίζοντας τους συγγενείς του και βλέποντας τις τραγικές συνέπειες των δυο τουρκικών επιδρομών, έστρεψε την αστείρευτη ενέργεια και δυναμισμό του στον αγώνα για δικαίωση της Κυπρου, αφήνοντας πίσω του ένα πολύπλευρο και αξιομνημόνευτο έργο.

Γνώρισα τον Takey στις αρχές της δεκαετίας του 1980, όταν υπηρετούσα στην Πρεσβεία της Κύπρου στην Ουάσινγκτον, ως ένα από τα εξέχοντα μέλη των Αμερικανών κυπριακής/ελλαδικής καταγωγής που δραστηριοποιήθηκαν οργανωτικά μέσα στο αμερικανικό πολιτικό σύστημα για στήριξη και υποστήριξη της Κύπρου μετά το 1974. Από τότε δημιουργήσαμε ένα δεσμό φιλίας ζωής.

Οι δράσεις των ομογενειακών αυτών οργανώσεων, κυρίως σε δραστηριότητες λόμπυ στο Αμερικανικό Κογκρέσο και τα επιτεύγματα τους, είναι γνωστές και καταγραμμένες. Ο Takey ήταν πάντα στη πρώτη γραμμή χωρίς να φείδεται χρόνου ή εξόδων. Η προσφορά του στην Κύπρο αναγνωρίσθηκε από όλους τους Προέδρους της Κύπρου και τιμήθηκε με τον διορισμό του ως Επίτιμου Προξένου της Δημοκρατίας στη Πολιτεία της Βορείου Καρολίνας.

Σε προσωπικό επίπεδο, όμως, είναι σε ένα συγκεκριμένο χώρο που θέλω, ολοκληρώνοντας αυτό το αντιχάρισμα στον μεγάλο αυτό ανθρωπιστή, ανιδιοτελή άνθρωπο, μαχητή και φίλο, να τιμηθεί η μνήμη του.

Μόνος του ο Τakey Crist άρχισε ένα ηράκλειο αγώνα για την ανάκτηση ενός μέρους της τουρκο-λεηλατημένης πολιτιστικής κληρονομιάς της Κύπρου. Η δραστηριότητα του αυτή τον έφερε αντιμέτωπο με διαφόρων λογιών διεθνών απατεώνων ή εντολοδόχων τους οποίους αντιμετώπιζε σε διάφορες δημοπρασίες, κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Takey ξόδεψε αμέτρητα λεφτά για τον σκοπό αυτό διασώζοντας περισσοτέρα από 250 αρχαία περίτεχνα πήλινα αγγεία και αγαλματίδια. Εκατό περίπου από αυτά είναι καταγραμμένα στην έκδοση, The Cyprus Museum, Εκδόσεις Cassoulides, (χωρίς ημερομηνία), ISBN 0-9745891-8.

Τα αρχαία αυτά αντικείμενα, μαζί με άλλα παλιά και σύγχρονα έργα τέχνης συμπεριλαμβανομένων πινάκων, εικόνων, θρησκευτικών αντικειμένων, παραδοσιακών στολών, έργων λαϊκής τέχνης, εργαλείων της καθημερινότητας, μπαούλων, αργαλειών, πιθαριών κλπ, συγκεντρώθηκαν σε ένα Μουσείο το 1988, The Cyprus Museum -2500 τετραγωνικών ποδιών- στην πόλη Τζάκσονβιλ το οποίο ο Takey ίδρυσε και έχτισε με δικά του έξοδα. Το Μουσείο πλαισίωναν μια μεγάλη βιβλιοθήκη περί Κύπρου που συμπεριλάμβανε σπάνιες εκδόσεις, σπάνια νομίσματα, όπως επίσης και πάνω από 55 σπάνιους και σπανιότατους χάρτες της Κύπρου που είναι οι πιο περιζήτητοι παγκοσμίως. Περιείχε επίσης ιστορικό αρχειακό υλικό, βίντεο, φωτογραφίες, υλικό π.χ. για την πορεία των γυναικών “Οι Γυναίκες Επιστρέφουν”. Ο Takey χρηματοδότησε την συμμετοχή στην πορεία πάνω από 20 Αμερικανίδων.

Το έργο του Takey για τη διάσωση και διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κύπρου αναγνωρίσθηκε από τους Προέδρους Κληρίδη και Βασίλειου που διετέλεσαν Honorary Trustees του Μουσείου, από τον Γιώργο Παρασκευαϊδη, τον Philip Christopher τον Eugene Rossides, που επίσης υπήρξαν Trustees, κ.α.

Δυστυχώς και αυτό αποτελεί μια καταθλιπτική εξέλιξη, το Μουσείο έκλεισε, δημοπρατήθηκαν τα περιεχόμενα του και χάθηκαν σε διάφορες “μαύρες τρύπες” επιτήδειων και μη.

Δεν θα υπεισέλθω σε λεπτομέρειες. Αλλά από το 2016 και μετά, λόγω μιας σειράς άτυχων γεγονότων η κλινική Crist Clinic for Women αναγκάστηκε να κλείσει. Λίγο αργότερα προέκυψαν και προβλήματα υγείας για τον Takey. Προσπάθειες που έγιναν από εμένα και τον Takey πριν το 2016, με ένα οικονομικά πλούσιο Δήμο της Κύπρου δεν απέφεραν αποτέλεσμα μεταφοράς των περιεχομένων του Μουσείου στην Κύπρο. Μετά το 2016 οι οικονομικές πιέσεις στην Αμερική δημιούργησαν μια κατεπείγουσα κατάσταση. Δικές μου προσπάθειες με μια Μητρόπολη, με ιδιώτες για τη αγορά τουλάχιστον των 55 σπάνιων χαρτών, καθώς επίσης προσπάθειες της αρχαιολόγου Πίτσας Κέντη και συγγενών του Τakey στη Κύπρο, υπήρξαν αναποτελεσματικές για την διάσωση. Η συλλογή του Takey Crist, που αποκτήθηκε με κόπους, χιλιάδες δολάρια, με αστείρευτη αγάπη και πάθος, δημοπρατήθηκε για το ευτελές συνολικό πόσο των 300 περίπου χιλιάδων δολαρίων. Οι 55 χάρτες άξιζαν πολύ περισσότερα.

Η μόνη ικανοποίηση του Takey από το έργο του για τη διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κύπρου είναι πως πολύ πριν τη δημιουργία του μουσείου του, δώρισε στο πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας 150 από τα αρχαία αντικείμενα το οποία φυλάσσονται σε μουσείο του πανεπιστήμιου, δωρεά “Τakey Crist”.

Στις 29 Ιουνίου 2023 ο Τakey Crist, νοσηλευόμενος σε οίκο ευγηρίας, έφυγε μόνος. Όλοι που τον γνωρίσαμε και τον ζήσαμε, πέραν της οικογένειας και των συγγενών του, είμαστε πολύ τυχεροί. Για μας ήταν ο αμερικανός “Ζορπάς” από την Καρολίνα. Αλλά όπως πάντα επέμενε να λέει και από το Βαρώσι και το Πέλλα Πάις. Ήταν πάντα χαμογελαστός ο Takey. Πάντα αυτοσαρκαζόμενος. Ένας χρυσοχέρας. Που δεν χάλαγε χατήρι σε κανένα που ζητούσε την βοήθεια του, γνωστό ή άγνωστο. Που αγαπούσε τους πάντες αλλά λίγο παραπάνω τις γυναίκες.

Η Κύπρος που τόσο αγάπησες σε ευχαριστεί και σε ευγνωμονεί Takey Crist από την Καρολίνα, το Βαρώσι και το Πέλλα Πάις. O Θεός πάντα μαζί σου. Θα σε θυμόμαστε με πολλή αγάπη.

 ΦΩΤΟ: ahiworld.org

Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις που αφορούν τα εθνικά θέματα, τις διεθνείς σχέσεις, την εξωτερική πολιτική, τα ελληνοτουρκικά και την εθνική άμυνα.