Του Andreas Kluth

Μπορείς να διακρίνεις ότι οι άσπονδοι φίλοι γίνονται εχθροί όταν χαράζουν ο ένας στον άλλο “κόκκινες γραμμές”. Αυτό κάνουν τώρα ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν και ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου. Μόλις πέντε μήνες μετά τις 7 Οκτωβρίου, όταν η Χαμάς τρομοκράτησε το Ισραήλ και ο Μπάιντεν υποσχέθηκε την αμέριστη υποστήριξή του στο τελευταίο, οι δύο ηγέτες, αν και όχι ακόμη οι χώρες τους, ετοιμάζονται να τραβήξουν χωριστά μονοπάτια.

Όρια

Ο πρώτος που έβγαλε τον μεταφορικό “κόκκινο μαρκαδόρο” ήταν ο Μπάιντεν. Για μήνες, είναι απογοητευμένος με αυτό που έχει αποκαλέσει “αδιάκριτο” βομβαρδισμό του Ισραήλ στη Γάζα ως αντίποινα κατά της Χαμάς, μια εκστρατεία που έχει σκοτώσει περισσότερους από 30.000 ανθρώπους, έχει τραυματίσει περισσότερους από 70.000 και έχει αφήσει σχεδόν το σύνολο των δύο εκατομμυρίων κατοίκων της Γάζας άστεγους, πεινασμένους και πολλαπλώς τραυματισμένους. Είναι επίσης θυμωμένος που το Ισραήλ δεν έχει αφήσει την είσοδο στον παλαιστινιακό θύλακα περισσότερης ανθρωπιστικής βοήθειας. Είναι, δε, αγανακτισμένος που ο Νετανιάχου και οι ακροδεξιοί εταίροι του στον κυβερνητικό συνασπισμό σνομπάρουν το μακροπρόθεσμο όραμα του Μπάιντεν για ειρήνη, το οποίο έχει ως κορωνίδα ένα κυρίαρχο παλαιστινιακό κράτος.

Έτσι ο Μπάιντεν προειδοποίησε τον Μπίμπι, όπως είναι γνωστός “χαϊδευτικά” ο Νετανιάχου, ότι μια εισβολή στη Ράφα, όπου πια συγκεντρώνεται  περίπου ο μισός εκτοπισμένος πληθυσμός της Γάζας, θα ήταν κόκκινη γραμμή. Ο πρόεδρος δεν διευκρίνισε ποιες συνέπειες θα είχε η διέλευση της και το επιτελείο εθνικής ασφαλείας του προσπάθησε στη συνέχεια να “μαλακώσει” το μήνυμα. Ο Μπάιντεν, ωστόσο, έδωσε πλέον στη διμερή σχέση μια νέα απόχρωση.

Στη συνέχεια, ο Μπίμπι έβγαλε το δικό του μαρκαδόρο και κλιμάκωσε, όπως συνηθίζει (κάποτε χάραξε μια πραγματική κόκκινη γραμμή στα Ηνωμένα Έθνη ως οπτικό βοήθημα). Απάντησε ότι σίγουρα θα στείλει τον ισραηλινό στρατό στη Ράφα, επειδή έχει και αυτός μια κόκκινη γραμμή, η οποία είναι να βεβαιωθεί ότι “7η Οκτωβρίου δεν πρόκειται να ξανασυμβεί”. Αυτό είναι σοφιστεία: o Μπάιντεν δεν θέλει ούτε εκείνος μια νέα 7η Οκτωβρίου. Το ερώτημα είναι πότε η παράπλευρη ζημία γίνεται συλλογική τιμωρία των Παλαιστινίων – και επομένως έγκλημα, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.

Ιστορία

Και έτσι μια διμερής σχέση που εκτείνεται πάνω από τρία τέταρτα του αιώνα αντιμετωπίζει μια άνευ προηγουμένου ένταση. Περισσότερο από το 1956-57, όταν ο πρόεδρος Ντουάιτ Αϊζενχάουερ ανάγκασε το Ισραήλ να αποσυρθεί από το αιγυπτιακό έδαφος, απειλώντας μάλιστα να σταματήσει κάθε βοήθεια προς το εβραϊκό κράτος. Και περισσότερο απ’ ό,τι το 1982, όταν ο Ρόναλντ Ρίγκαν κάλεσε τον Μεναχέμ Μπέγκιν, Ισραηλινό πρωθυπουργό εκείνη την εποχή, και τον διέταξε να σταματήσει τον μαζικό βομβαρδισμό της Βηρυτού: “Μεναχέμ”, είπε ο Ρίγκαν, “αυτό είναι ολοκαύτωμα”. Και τις δύο φορές, η ισραηλινή πλευρά υπάκουσε τις ΗΠΑ.

Ο Νετανιάχου, αντίθετα, είναι απίθανο να υποχωρήσει. Η δική του αυθάδεια και ο σολιψισμός είναι υπερβολικά ακραία, όπως και η ιδεολογία των εταίρων του στον κυβερνητικό συνασπισμό, οι οποίοι στην πραγματικότητα θέλουν μια μόνιμη επανακατάληψη της Γάζας τύπου απαρτχάιντ. Η σχέση μοιάζει όλο και περισσότερο με τη διαλεκτική όταν αποτυγχάνει: αντί η θέση και η αντίθεση να παράγουν τελικά μια σύνθεση, η σύγκρουση απλώς αφήνει και τις δύο πλευρές αποξενωμένες, μεταξύ τους και από τον υπόλοιπο κόσμο.

Αντιφάσεις και αξιοπιστία

Στην πορεία, οι αντιφάσεις στην πολιτική του Μπάιντεν γίνονται πολύ έντονες για να παραβλεφθούν. Απλώς κοιτάξτε τον ουρανό πάνω από τη Γάζα: είναι σε μεγάλο βαθμό αμερικανικές οι βόμβες τις οποίες ρίχνουν οι Ισραηλινοί, μολονότι οι ΗΠΑ ρίχνουν ταυτόχρονα με αλεξίπτωτα κουτιά με γεύματα, μπουκάλια νερού και φάρμακα στις παραλίες της Γάζας (θα κατασκευάσουν μάλιστα και μια πλωτή προβλήτα για να φέρνουν περισσότερη βοήθεια από τη θάλασσα). Ο Λευκός Οίκος αναγνωρίζει ότι αυτές οι προσπάθειες μοιάζουν με τσιρώτα μετά από εγχείρηση ανοικτής καρδιάς. Σε μια τραγική ειρωνεία εν μέσω αυτής της κατάστασης, ορισμένες από τις ανθρωπιστικές ρίψεις από αέρος έχουν κατά λάθος σκοτώσει κατοίκους της Γάζας.

Έτσι ο Μπάιντεν έπρεπε να διαμορφώσει έναν νέο “τόνο”. Είναι όμως μια κόκκινη γραμμή ο καλύτερος τρόπος; Είναι μια αλληγορία που έχει μπερδευτεί και έχει φέρει πολλούς ανθρώπους σε μπελάδες. Όταν ο Μπάιντεν ήταν αντιπρόεδρος υπό τον Μπαράκ Ομπάμα, ο τελευταίος χάραξε μια κόκκινη γραμμή έναντι του Σύρου προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ, για να αποτρέψει τον δικτάτορα από τη χρήση χημικών όπλων εναντίον του λαού του. Ωστόσο, όταν ο Άσαντ έκανε ακριβώς αυτό, ο Ομπάμα δεν ανταπέδωσε.

Αυτό είναι το πρόβλημα με τις κόκκινες γραμμές: αν απλώς βάψετε με σπρέι ροζ θαμπά πεδία τα οποία δεν σκοπεύετε να επιβάλετε, χάνετε ακόμη περισσοτερο σε αξιοπιστία και επιρροή. Για να σας πάρουν στα σοβαρά, αντίθετα, πρέπει να ενεργήσετε όταν ξεπεραστεί η κόκκινη γραμμή, ακόμη κι αν δεν το θέλετε πραγματικά. Ο Νετανιάχου, έχοντας τραβήξει τη γραμμή του, πιθανότατα θα μπει στη Ράφα και θα προκαλέσει περισσότερα δεινά. Ο Μπάιντεν, βλέποντας τη δική του κόκκινη γραμμή να ξεπερνιέται, θα πρέπει τότε να κάνει κάτι.

Έχω ήδη προτείνει ένα πρώτο βήμα: οι ΗΠΑ θα πρέπει να σταματήσουν να ασκούν βέτο σε ψηφίσματα στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ που ζητούν άμεση κατάπαυση του πυρός.

Ένα επιπλέον βήμα είναι εκείνο με το οποίο απείλησε κάποτε ο Αϊζενχάουερ: περιορισμός ή παύση της αμερικανικής βοήθειας προς το Ισραήλ. Οκτώ Αμερικανοί γερουσιαστές έγραψαν στον Μπάιντεν ζητώντας ακριβώς αυτό, υποστηρίζοντας ότι ο οπλισμός του Ισραήλ παραβιάζει νόμο ο οποίος απαγορεύει την υποστήριξη σε κράτη που περιορίζουν την παράδοση ανθρωπιστικής βοήθειας.

Ο Μπάιντεν δεν θα έπρεπε καν να κινηθεί τόσο δραστικά. Θα μπορούσε να συνεχίσει να προμηθεύει το Ισραήλ με αμυντικά συστήματα (όπως το Iron Dome, που προστατεύει από τους εισερχόμενους πυραύλους) αλλά να περικόψει τα επιθετικά όπλα. Ή θα μπορούσε να επιβάλει όρους στη χρήση τους, όπως κάνουν οι ΗΠΑ όταν εξοπλίζουν άλλες χώρες.

Το επόμενο μέτρο θα ήταν, ελλείψει καλύτερης λέξης, μια “αλλαγή καθεστώτος”. Ο Μπάιντεν είναι αληθινός και δια βίου φίλος του Ισραήλ. Το πρόβλημά του είναι με τον Νετανιάχου και τον συνασπισμό του, τον οποίο πολλοί Ισραηλινοί θέλουν επίσης να γκρεμίσουν από την εξουσία. Έτσι ο Μπάιντεν θα μπορούσε να απευθυνθεί απευθείας στον ισραηλινό πληθυσμό. Η αντιπρόεδρός του, Καμάλα Χάρις, υποδέχθηκε ήδη τον κύριο αντίπαλο του Νετανιάχου, Μπένι Γκαντζ, στον Λευκό Οίκο προ ημερών, παρόλο που ο Νετανιάχου είχε προσπαθήσει να απαγορεύσει στον Γκαντζ, μέλος του πολεμικού του υπουργικού συμβουλίου, να επισκεφθεί τις ΗΠΑ.

Οποιοδήποτε απ’ όλα αυτά τα μέτρα θα ήταν μια κλιμάκωση από πλευράς Μπάιντεν. Δεν θα αποτελούσαν ωστόσο μονομερή κλιμάκωση. Έχοντας μιλήσει σε πιο σκληρό τόνο για το Ισραήλ στην ομιλία του για την Κατάσταση της Ένωσης και στη συνέχεια χαράσσοντας την κόκκινη γραμμή του, ο Μπάιντεν πρέπει να μείνει συνεπής στα λόγια του, εάν θέλει να αποτρέψει μια τρομερή σύγκρουση από το να γίνει ακόμη χειρότερη.

Πηγή: Bloomberg