Η υποχρέωση κάθε Κράτους – Μέρους των Ηνωμένων Εθνών για άσκηση του φυσικού δικαιώματος της νόμιμης άμυνας υπερισχύει κάθε άλλης υποχρέωσης του που έχει αναληφθεί από οποιαδήποτε άλλη διεθνή συμφωνία. Ο μονομερής περιορισμός των στρατιωτικών δυνάμεων σε μια εύφλεκτη περιοχή δεν εδραιώνει την ειρήνη. Αντίθετα μάλιστα την απειλεί. Μια τέτοια περιοχή είναι και το Αιγαίο όπου με διάφορες Διεθνείς Συμφωνίες έχουν επιβληθεί μέτρα αποστρατιωτικοποίησης. Τα μέτρα αυτά αφορούν τα ανατολικά νησιά του Αιγαίου και μέχρι μια εποχή τη Λήμνο και τη Σαμοθράκη. Σήμερα δεν υπάρχει κανένας περιορισμός για την εγκατάσταση στρατευμάτων στις νήσους Λήμνο και Σαμοθράκη. Οι περιορισμοί που ίσχυαν με τη Σύμβαση της Λοζάννης για τα Στενά καταργήθηκαν με τη Σύμβαση του Μοντρέ της 20ης Ιουλίου του 1936. Με τη Συνθήκη Ειρήνης της Λοζάννης της 24ης Ιουλίου 1923, αφού ελήφθη πολύ σοβαρά υπόψη η ασφάλεια των Ελληνικών νησιών από ενδεχόμενη Τουρκική απειλή επεβλήθησαν περιορισμένης έκτασης μέτρα αποστρατιωτικοποίησης στις νήσους Λέσβο, Χίο, Σάμο και Ικαρία με σκοπό τη διατήρηση της ειρήνης. Η εγκατάσταση των αναγκαίων στρατιωτικών δυνάμεων για προετοιμασία της άμυνας αυτών των νησιών δεν αποτελεί παράβαση του διεθνούς δικαίου και είναι επιβεβλημένη στο πλαίσιο των υποχρεώσεων της Ελλάδας για άσκηση του δικαιώματος της νόμιμης άμυνας.
Τέλος η Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων της 10ης Φεβρουαρίου 1947 επιβάλλει μέτρα αποστρατιωτικοποίησης για την περιοχή των Δωδεκανήσων. Τα μέτρα αυτά ισχύουν έναντι των Κρατών – Μερών, στα οποία όμως δεν συγκαταλέγεται η Τουρκία. Διαμαρτυρίες της Τουρκίας για παράβαση της Συνθήκης από την Ελλάδα δεν μπορούν να έχουν καμία έννομη συνέπεια. Πέρα όμως απ’ αυτό, η Ελλάδα έχει υποχρέωση να είναι έτοιμη για να ασκήσει και εκεί το φυσικό δικαίωμα της νόμιμης άμυνας ενόψει του κινδύνου από την Τουρκία.

Η ειρήνη αποτελεί φυσική κατάσταση στην κοινωνική ζωή του ανθρώπου. Ο άνθρωπος πάντα προσπαθούσε να βρει τρόπους για την εξασφάλισή της. Βασική του προσπάθεια η αποτροπή του πολέμου με τον περιορισμό όσο είναι δυνατόν των αιτίων που τον προκαλούν. Συμπληρωματικό μέτρο ο περιορισμός των στρατιωτικών δυνάμεων εκεί που η παρουσία τους θα μπορούσε να απειλήσει την ειρήνη. Η ορθή εκτίμηση της κατάστασης και η ορθή λήψη των μέτρων φέρνει ανάλογο αποτέλεσμα, ενώ η εσφαλμένη εκτίμηση οδηγεί στην καταστροφή. Ο μονομερής περιορισμός των στρατιωτικών δυνάμεων σε μια εύφλεκτη περιοχή δεν εδραιώνει την ειρήνη. Αντίθετα μάλιστα την απειλεί. Μια τέτοια περιοχή είναι και το Αιγαίο όπου με διάφορες Διεθνείς Συμφωνίες έχουν επιβληθεί μέτρα αποστρατιωτικοποίησης. Η ισχύς των μέτρων αυτών πρέπει να μελετηθεί με βάση το διεθνές δίκαιο και παράλληλα να εξετασθεί η δυνατότητα αμυντικού εξοπλισμού των Ελληνικών νησιών για την προστασία τους από την Τουρκική απειλή που τόσο προκλητικά εκδηλώνεται καθημερινά ειδικά μετά την εισβολή του Τουρκικού Στρατού στην Κύπρο και με το επεισόδιο των Ιμίων.

Έννοια της Αποστρατιωτικοποίησης

Η αποστρατιωτικοποίηση σαν επιβολή μέτρων περιορισμού της δύναμης των ενόπλων σωμάτων, του οπλισμού και της υλικής υποδομής τους σε συγκεκριμένες περιοχές, εμφανίζεται μέσα σε διάφορα κείμενα διεθνών συνθηκών για εξασφάλιση της ειρήνης . Ο περιορισμός της παρουσίας ενόπλων σωμάτων μπορεί να αναφέρεται σε στρατιωτικές δυνάμεις ή και σε άλλες δυνάμεις που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για στρατιωτικούς σκοπούς π.χ. σε δυνάμεις αστυνομίας ή χωροφυλακής κ.λ.π. Μπορεί να αφορά τον οπλισμό τους ή ακόμα και την υποδομή τους δηλαδή οχυρωματικά έργα, αεροδρόμια, ναυτικές και επικοινωνιακές ευκολίες καθώς και κάθε άλλου είδους εγκατάσταση που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για στρατιωτικούς σκοπούς.

Η αποστρατιωτικοποίηση εφαρμόζεται όπως είπαμε σε συγκεκριμένη περιοχή, η οποία μπορεί να είναι χερσαία ή και θαλάσσια. Τα μέτρα αποστρατιωτικοποίησης μάλιστα μπορούν να επεκτείνονται και στον εναέριο χώρο πάνω από μια αποστρατικοποιημένη περιοχή ή και στον υποθαλάσσιο χώρο σε περίπτωση θαλάσσιας περιοχής. Είναι όμως αυτονόητο ότι όσον αφορά τις θαλάσσιες περιοχές αποστρατιωτικοποίηση μπορεί να ισχύσει μόνο σε εσωτερικά, αρχιπελαγικά και χωρικά ύδατα.

Σκοπός των Αποστρατιωτικοποιήσεων

Σκοπός των αποστρατιωτικοποιήσεων είναι η εδραίωση της ειρήνης μετά από πολεμικές συγκρούσεις και η μεταπολεμική διατήρηση της. Οι αποστρατιωτικο-ποιήσεις επιβάλλονται πάντα με διεθνείς συνθήκες. Σύμφωνα με το άρθρο 31-1 της Σύμβασης της Βιέννης «περί του Δικαίου των Συνθηκών»  κάθε συνθήκη πρέπει να ερμηνεύεται «καλή τη πίστει … και υπό το φως του αντικειμένου και του σκοπού της». Με γνώμονα αυτή τη γενική αρχή, οι αποστρατιωτικοποιήσεις θα πρέπει να θεωρούνται σαν μέτρο ενίσχυσης του αισθήματος ασφαλείας και προτροπής των Κρατών να στρέψουν την ενεργητικότητα τους σε ειρηνικά έργα . Γι΄ αυτό τα καθεστώτα αυτά μπορούν να διατηρηθούν αποκλειστικά και μόνο rebus sic stantibus, μέσα στο πλαίσιο ενός αυστηρά ειρηνικού περιβάλλοντος. Όταν παύσουν να υπάρχουν τέτοιες προϋποθέσεις τα μέτρα αποστρατιωτικοποίησης αντί να εδραιώνουν την ειρήνη τη θέτουν σε κίνδυνο. Σ’ αυτή την περίπτωση δηλαδή βρισκόμαστε μπροστά σε μια θεμελιώδη αλλαγή των περιστάσεων.  Το γεγονός αυτό αποτελεί τη νομική βάση για οχύρωση περιοχών που αποστρατιωτικοποιήθηκαν με σκοπό την προετοιμασία για νόμιμη άσκηση του «φυσικού δικαιώματος ατομικής και συλλογικής αμύνης» σύμφωνα με το άρθρο 51 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Το δικαίωμα αυτό με τον jus cogenes  χαρακτήρα του σαν αναγκαστικός κανόνας του γενικού Διεθνούς Δικαίου παράγει όλες τις συνέπειες που συνεπάγονται από αυτή την ιδιότητα που ταυτόχρονα το καθιστούν υποχρέωση . Υποχρέωση η οποία απορρέει από το Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών που σύμφωνα με το άρθρο 103 του, προέχει κάθε άλλης προερχόμενης από οποιαδήποτε άλλη διεθνή συμφωνία.

Ισχύς των Διατάξεων για Αποστρατιωτικοποιήσεις.

Επειδή η αποστρατιωτικοποίηση εκτελείται μόνο με διεθνή συνθήκη, για να εφαρμοσθεί το καθεστώς αυτό πρέπει η συνθήκη που το επιβάλλει και ειδικότερα οι διατάξεις της για αποστρατιωτικοποίηση να βρίσκονται σε ισχύ κατά το άρθρο 24 της Σύμβασης της Βιέννης. Πρέπει δηλαδή η συνθήκη να έχει τεθεί σε ισχύ και να μην έχει λήξει ρητά ή και σιωπηρά ολόκληρη ή το μέρος της που αφορά αυτούς τους περιορισμούς σε εφαρμογή των διαλαμβανομένων στο Τμήμα 3 της προαναφερόμενης Σύμβασης. Ειδικότερα μάλιστα σύμφωνα με το άρθρο 59, πρέπει να μην έχει συνομολογηθεί νέα συνθήκη από την οποία να προκύπτει πρόθεση των συμβαλλομένων μερών για δημιουργία ενός νέου καθεστώτος που θα διέπει αυτό το αντικείμενο ή οι διατάξεις της μεταγενέστερης συνθήκης να είναι ασυμβίβαστες με τις αντίστοιχες της προγενέστερες. Υπάρχει όμως και άλλη μια περίπτωση. Όταν ένα συμβαλλόμενο μέρος παραβιάσει ουσιωδώς μια συνθήκη τότε σύμφωνα με το άρθρο 60 της Σύμβασης της Βιέννης παρέχεται στο κράτος που εθίγει το δικαίωμα να επικαλεσθεί την παραβίαση σαν λόγο ολικής ή μερικής αναστολής της εφαρμογής της συνθήκης στις σχέσεις του με το κράτος που την παρέβη. Δίνει επίσης το δικαίωμα σε οποιοδήποτε άλλο μέρος, εκτός αυτού που παραβίασε τη συνθήκη, το δικαίωμα να επικαλεσθεί την παραβίαση σαν λόγο αναστολής ολικής ή μερικής εφαρμογής της συνθήκης σε ό,τι το αφορά εφόσον η φύση της συνθήκης είναι τέτοια που μια ουσιώδης παραβίασης των διατάξεων της από ένα μέρος μεταβάλει ριζικά την θέση εκάστου μέρους σε σχέση με την παραπέρα εκτέλεση των υποχρεώσεων του.

Είναι γνωστό ότι κάθε συνθήκη δεσμεύει τα συμβαλλόμενα σ’ αυτή μέρη. Pacta sunt servanta. Γι’ αυτό και οι διατάξεις κάθε συνθήκης δημιουργούν δικαιώματα και υποχρεώσεις μόνο για Κράτη Μέρη. Pacta tertiis nec nocent nec prosunt. Για τρίτα κράτη οι διατάξεις αυτές είναι res inter alios acta. Εξαιρούνται μόνο τα αναφερόμενα στο Τμήμα 4 της Σύμβασης της Βιέννης περί του Δικαίου των Συνθηκών. Σύμφωνα μ’ αυτό για να δημιουργηθεί υποχρέωση σε τρίτο κράτος απαιτούνται δύο προϋποθέσεις. Πρώτη είναι η σχετική πρόθεση των συμβαλλομένων κρατών και δεύτερη η ρητή και έγγραφη αποδοχή της υποχρέωσης από το τρίτο κράτος. Δικαίωμα σε τρίτο κράτος δημιουργείται εφόσον με διάταξη συνθήκης τα συμβαλλόμενα επιδιώκουν την εκχώρηση του σε τρίτο κράτος και το κράτος αυτό συγκατατίθεται.

Η Συνδιάσκεψη της Λοζάννης

Από 22 Νοεμβρίου 1922 έως 24 Ιουλίου 1923 πραγματοποιήθηκε στη Λοζάννη μια μεγάλης σημασίας Συνδιάσκεψη. Σκοπός της ήταν η ρύθμιση των συνεπειών του μεγάλου πολέμου που είχε προηγηθεί. Ανάμεσα στα κράτη που συμμετείχαν ήταν η Τουρκία και η Ελλάδα. Η Συνδιάσκεψη κατέληξε σε σημαντικές Πράξεις: Ανάμεσα τους η Σύμβαση για το Καθεστώς των Στενών και η Συνθήκη Ειρήνης. Με τα κείμενα αυτά καθορίσθηκε το καθεστώς των Στενών όπως αυτό ίσχυσε μέχρι τη Συνθήκη του Μοντρέ (Montreux) στις 20 Ιουλίου του 1936 και ρυθμίσθηκαν διάφορα άλλα θέματα. Ανάμεσα σ’ αυτά ήταν και οι αποστρατιωτικοποιήσεις. Οι διατάξεις για αποστρατιωτικοποίηση της Σύμβασης για το Καθεστώς των Στενών εκφράσθηκαν με πολύ αυστηρό ύφος. Ο καθορισμός των περιοχών στο άρθρο 4 αρχίζει με τη φράση «Ουδετεροποιούνται αι κατωτέρω οριζόμεναι ζώναι και νήσοι:». Άμεση είναι η σχέση τους με το βασικό αντικείμενο της Σύμβασης, δηλαδή με την ελευθεροπλοΐα από τον Ελλήσποντο. Γι’ αυτό και αφορούν τόσο τα υπό Τουρκική κυριαρχία παράλια, όσο και όλα τα νησιά των προσβάσεων στα Στενά είτε αυτά βρίσκονται υπό Τουρκική είτε υπό Ελληνική κυριαρχία. Αυτό φαίνεται καθαρά μέσα από την πρόταση της υποεπιτροπής εμπειρογνωμόνων που υπεβλήθηκε στη Συνδιάσκεψη στις 28 Νοεμβρίου 1922. Όσον αφορά στα υπόλοιπα νησιά (Λέσβος, Χίος, Σάμος και Ικαρία) επιβλήθηκαν με τη Συνθήκη Ειρήνης μέτρα αποστρατιωτικοποίησης. Η αρμόδια υποεπιτροπή είχε αποφανθεί ομόφωνα για τη Λήμνο, Σαμοθράκη και αντίστοιχα την Ίμβρο και Τένεδο ότι το καθεστώς τους θα πρέπει να εξετασθεί μαζί με το καθεστώς των Στενών. Για τη Λέσβο, τη Χίο, τη Σάμο και την Ικαρία αποφάνθηκε υπέρ της αποστρατιωτικο-ποίησης η οποία όμως δεν θα έθετε σε κίνδυνο την ασφάλεια αυτών των νησιών, επισημαίνοντας χαρακτηριστικά ότι «…. πλέον εκτεταμένοι περιορισμοί, κινδυνεύοντας να θέσουν τα ελληνικά νησιά στην διάκριση (a la merci) της Τουρκίας, θα απαιτούσαν την εφαρμογή επί του εδάφους της Ανατολίας αναλόγων περιορισμών».  Η απόφαση αυτή ήταν κατά πλειοψηφία. Αρνητική ήταν μόνο η ψήφος του Τούρκου αντιπροσώπου ο οποίος δεν ήθελε να υποστηρίξει μια πρόταση που παρά την προσπάθεια της να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις της Τουρκίας δεν άφηνε τα Ελληνικά νησιά τελείως απροστάτευτα.

Σύμβαση της Λοζάννης της 24ης Ιουλίου 1923 για το Καθεστώς των Στενών.

Η εφαρμογή των αποστρατιωτικοποιήσεων της Σύμβασης για το Καθεστώς των Στενών αφορά όπως προαναφέραμε και Ελληνικό και Τουρκικό έδαφος. Το αποστρατιωτικοποιημένο μάλιστα Τουρκικό έδαφος είναι πολύ μεγαλύτερης έκτασης από το αντίστοιχο Ελληνικό και περιλαμβάνει περιοχές συγκριτικά μεγαλύτερης στρατηγικής σημασίας. Σε αυτό σύμφωνα με το άρθρο 4 της Σύμβασης περιλαμβάνονται οι δύο ακτές του Στενού του Ελλησπόντου και του Βοσπόρου , όλα τα νησιά της Προποντίδας εκτός από την Καλόλιμνο και τα νησιά του Αιγαίου: Ίμβρο, Τένεδο και Λαγούσες ή Μαυρυές. Στην Ελληνική αποστρατιωτικοποιημένη περιοχή περιλαμβάνονται μόνον τα νησιά Λήμνος και Σαμοθράκη. Το άρθρο 6 της Σύμβασης της Λοζάννης για τα Στενά στη συνέχεια καθόρισε επακριβώς τους περιορισμούς καθώς και κάποιες εξαιρέσεις.
Η Τουρκία τότε δεν είχε μείνει ικανοποιημένη από τη Σύμβαση σε ό,τι αφορά το καθεστώς της ελευθεροπλοΐας από τα Στενά. Περίμενε λοιπόν την κατάλληλη στιγμή επιδιώκοντας διαφοροποίηση του. Αυτό το πέτυχε στις 20 Ιουλίου του 1936 με την αναθεώρηση του καθεστώτος ελευθεροπλοΐας των Στενών της Σύμβασης του Μοντρέ (Montreux) . Η νεώτερη Σύμβαση αναφέρει χαρακτηριστικά στο προοίμιο της ότι οι Αρχηγοί των συμβαλλομένων Κρατών  «Αποφάσισαν να υποκαταστήσωσι (de substituer) την παρούσαν Σύμβασην εις την Σύμβασην την υπογραφείσαν εν Λωζάννη τη 24η Ιουλίου 1923 …». Με αυτό τον τρόπο η νέα Συνθήκη καταργεί ρητά την προγενέστερη της με το ίδιο αντικείμενο, δηλαδή το καθεστώς των Στενών . Η σύναψη της Σύμβασης αυτής απετέλεσε το θρίαμβο των Τουρκικών αλλά και των Σοβιετικών συμφερόντων . Παρ’ όλα αυτά δεν αναφέρεται στις αποστρατιωτικοποιήσεις. Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι οι περιορισμοί αυτοί καταργήθηκαν.

Η κατάργηση των αποστρατιωτικοποιήσεων χαιρετίστηκε τότε με μεγάλο ενθουσιασμό από Ελλάδα και Τουρκία σαν ένα καλό δείγμα αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Πέρα απ’ αυτό αντανακλούσε και την αισιοδοξία όλων των Κρατών Μερών που την περίοδο αυτή ευελπιστούσαν στην έναρξη μιας καλύτερης συνεργασίας της Τουρκίας σε διεθνές επίπεδο. Λίγες μέρες μετά την υπογραφή της Σύμβασης, στις 31 Ιουλίου του 1936, στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση γεμάτος χαρά ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών Rustu Aras είχε δηλώσει: «Οι διατάξεις οι οποίες αναφέρονται στις νήσους Λήμνος και Σαμοθράκη, που ανήκουν στην γειτόνισσα και φίλη Ελλάδα και που ήταν αποστρατιωτικοποιημένοι, με βάση τις σχετικές διατάξεις της Σύμβασης της Λοζάννης, καταργούνται και αυτές από την Σύμβαση του Montreux…… ».

Δυστυχώς όμως τα πράγματα άλλαξαν! Από το 1965 η Τουρκία προσπαθεί να επιτύχει μέσα από το Ν.Α.Τ.Ο. τον αποκλεισμό των νήσων Λήμνου και Σαμοθράκης καθώς και του Αγίου Ευστρατίου, από τον στρατηγικό σχεδιασμό της Συμμαχίας . Όσο για το νομικό μέρος της υπόθεσης, η Τουρκία ισχυρίζεται ότι μπορεί να καταργήθηκε ρητά η Σύμβαση της Λοζάννης, δεν καταργήθηκαν όμως οι περιορισμοί που αφορούν την αποστρατιωτικοποίηση των υπό Ελληνική κυριαρχία νησιών γιατί ο σκοπός των διατάξεων αυτών ήταν η προστασία της Τουρκίας και διότι αυτό δεν το αναφέρει πουθενά η νεότερη. Το επιχείρημα αυτό είναι επιστημονικά αβάσιμο. Η Σύμβαση του Μοντρέ, χωρίς καμμία απολύτως επιφύλαξη, χωρίς να σημειώνει καμμία απολύτως εξαίρεση ή περιορισμό καταργεί ρητά ολόκληρη τη Σύμβαση της Λοζάννης για τα Στενά. Αναφορά σε κάθε μία από τις καταργούμενες διατάξεις ή σε μερικές απ’ αυτές δεν έγινε διότι αυτό θα ήταν άσκοπο και περιττό.  Τέλος, πρωταρχικός σκοπός της Σύμβασης, όπως φαίνεται στο προοίμιο της είναι η εξασφάλιση της ελευθεροπλοΐας από τα Στενά και όχι η προστασία της Τουρκίας.  Με τις παραπάνω απόψεις δεν διαφωνεί και ο Νομικός Σύμβουλος του Ν.Α.Τ.Ο., σε γνωμοδότηση του στις 2 Νοεμβρίου 1978 όπου αναφέρεται στο νομικό καθεστώς της Λήμνου και σημειώνει: «… η σωστή ερμηνεία είναι πως η Σύμβαση της Λοζάννης αντικαταστάθηκε από την Σύμβαση του Μοντρέ και γι΄ αυτό δεν υπάρχει κανένας περιορισμός στα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας στη Λήμνο, όπου μπορεί να τα ασκεί όπως νομίζει καλύτερα».

Συνθήκη Ειρήνης της Λοζάννης της 24ης Ιουλίου 1923.

Με το άρθρο 13 της Συνθήκης Ειρήνης της Λοζάννης επιβλήθηκαν μέτρα μερικής αποστρατιωτικοποίησης στα νησιά Λέσβος (που στο κείμενο αναφέρεται Μυτιλήνη), Χίος, Σάμος και Ικαρία. Ο σκοπός των μέτρων αυτών φαίνεται από την πρώτη φράση του άρθρου που είναι πολύ χαρακτηριστική: «Προς εξασφάλισιν της ειρήνης …». Τα μέτρα αυτά αφορούν στον περιορισμό της στρατιωτικής υποδομής των νήσων, δηλαδή την απαγόρευση εγκατάστασης ναυτικής βάσης ή την ανέγερση οχυρωματικού έργου, την απαγόρευση υπέρπτησης της ελληνικής στρατιωτικής αεροπλοΐας πάνω από την Ανατολία ενώ ισχύει και αντίστοιχη απαγόρευση για την Τουρκική αεροπλοΐα που απαγορεύεται να πετά πάνω από τα προαναφερόμενα νησιά και τον περιορισμό των στρατιωτικών δυνάμεων οι οποίες δεν μπορούν να ξεπεράσουν «τον συνήθη αριθμόν των δια την στρατιωτικήν υπηρεσίαν καλουμένων, οίτινες δύνανται να εκγυμνάζονται επί τόπου, ως και δύναμιν χωροφυλακής και αστυνομίας ανάλογον προς την εφ’ ολοκλήρου του ελληνικού εδάφους υπάρχουσαν τοιαύτην».

Η Συνθήκη Ειρήνης της Λοζάννης βρίσκεται μέχρι σήμερα σε ισχύ. Για την εφαρμογή της οφείλουμε να ακολουθήσουμε τους γενικούς κανόνες του διεθνούς δικαίου σύμφωνα με τους οποίους κάθε συνθήκη πρέπει να ερμηνεύεται «καλή τη πίστει … … και υπό το φως του αντικειμένου και του σκοπού της»  . Ποιος είναι ο σκοπός των μέτρων που προαναφέραμε; Η εξασφάλιση της ειρήνης. Αυτό αναφέρεται ρητά στη πρώτη φράση του σχετικού άρθρου. Πέρα απ’ αυτό όπως ήδη έχουμε αναφέρει, η υποεπιτροπή που πρότεινε τις αποστρατιωτικοποιήσεις στη Συνδιάσκεψη έλαβε πολύ σοβαρά υπόψη της την ασφάλεια αυτών των Ελληνικών νησιών από ενδεχόμενη Τουρκική απειλή. Μέσα σ΄ αυτό  το πνεύμα διαμορφώθηκαν και οι σχετικές διατάξεις που τις χαρακτηρίζει μια πρωτοφανής αοριστία. Δεν είναι δυνατόν να προσδιορισθεί το τι ακριβώς σημαίνει «συνήθης αριθμός» για τις στρατιωτικές δυνάμεις ούτε αυτά που αναφέρονται για τη χωροφυλακή και την αστυνομία. Αναφέρεται σε ναυτικές βάσεις όχι όμως σε αεροπορικές και ακόμα περισσότερο δεν έχει ληφθεί υπόψη όπως σε άλλες συμφωνίες ότι η ισχύς μιας στρατιωτικής δύναμης εξαρτάται όχι μόνο από την ποσότητα του προσωπικού της, αλλά και από άλλους παράγοντες, όπως είναι η ποιότητα του εξοπλισμού της.

Όπως γνωρίζουμε καθημερινά σημειώνονται παραβιάσεις του Ελληνικού Εθνικού Εναέριου Χώρου από Τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη.  Οι παραβιάσεις αυτές εκδηλώνονται συνήθως στο Ανατολικό Αιγαίο και μάλιστα στις νήσους Λέσβος, Χίος, Σάμος και Ικαρία, πάνω δηλαδή από τα νησιά που η Συνθήκη το απαγορεύει. Η ίδια Συνθήκη με το άρθρο 12 αφήνει στην Τουρκική κυριαρχία τα νησιά που βρίσκονται σε απόσταση μικρότερη των τριών μιλίων από την ασιατική ακτή. Η Τουρκία έχει παραιτηθεί ρητά και ανεπιφύλακτα από κάθε διεκδίκηση σε άλλα νησιά. Τι θα μπορούσε να απαντήσει η Τουρκία στο σημείο αυτό για ότι έκαμε στην Κύπρο το 1974 ή στα Ίμια το 1996;  Τι θα μπορούσε να απαντήσει για τις απειλές πολέμου που εκτοξεύει καθημερινά και μάλιστα με αφορμή τη δυνατότητα άσκησης από τη μεριά της Ελλάδος του νομίμου δικαιώματος της για αύξηση της χωρικής της θάλασσας στα δώδεκα ναυτικά μίλια;   Δηλαδή έχουμε μια Τουρκία που συνεχώς παραβιάζει τη Συνθήκη Ειρήνης ενώ ταυτόχρονα διαμαρτύρεται ότι δήθεν την παραβιάζει η Ελλάδα με τον εξοπλισμό των νησιών της. Οι υπάρχουσες σήμερα στρατιωτικές δυνάμεις στα νησιά αυτά είναι οι απόλυτα αναγκαίες για την προστασία τους. Η εγκατάλειψη των νησιών μας στο έλεος των βλέψεων της γειτονικής μας χώρας δεν θα ήταν μόνο παράλογο, αλλά και αντίθετο στις διεθνείς μας υποχρεώσεις. Πρέπει υποχρεωτικά να υπερισχύσει το δικαίωμα της άμυνας και να είμαστε έτοιμοι να κάνουμε χρήση του γιατί όπως αναφέραμε ήδη αυτό είναι και υποχρέωση μας λόγω του jus cogenes χαρακτήρα του. Μια υποχρέωση που σύμφωνα με το άρθρο 103 του Χάρτη, προέχει οποιασδήποτε άλλης υποχρέωσης προερχόμενης από κάθε άλλη διεθνή συμφωνία ακόμα και από τη Συνθήκη Ειρήνης της Λοζάννης του 1923!

Πρέπει επίσης να θυμηθούμε ότι το καθεστώς αποστρατιωτικοποίησης εγκαταστάθηκε με μια Συνθήκη Ειρήνης σε μια περίοδο που όλοι πίστευαν στον τερματισμό της Ελληνοτουρκικής διαμάχης. Κανένας στην Λοζάννη το 1923 δεν υποπτευόταν τις σημερινές επεκτατικές βλέψεις της Τουρκίας στο Αιγαίο! Ποιος περίμενε την εισβολή της στην Κύπρο και το επεισόδιο των Ιμίων; Βρισκόμαστε αναμφίβολα μπροστά σε μια θεμελιώδη αλλαγή των περιστάσεων που μπορεί να αποτελέσει άλλη μια νομική βάση της Ελλάδας για την αμυντική οχύρωση των νησιών μας. . Τέλος, ακόμα και αν ήταν δυνατό να δεχθούμε ότι ο εξοπλισμός των νησιών δεν είναι νόμιμος, πάλι θα μπορούσαμε να τον χαρακτηρίσουμε σαν αντίποινα χωρίς να παραβαίνουμε τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, αφού οι απειλές και η χρήση της βίας δεν προέρχονται από τη Χώρα μας που τηρεί καθαρά αμυντική θέση, αλλά από την Τουρκία που απειλεί συνεχώς και έχει κάνει ήδη το «πρώτο της βήμα στο Αιγαίο» με την εισβολή της στην Κύπρο.

Συνδιάσκεψη των Παρισίων

Η Συνδιάσκεψη των Παρισίων άρχισε στις 29 Ιουλίου 1946 και διήρκεσε μέχρι τις 15 Οκτωβρίου του ιδίου έτους. Η Συνδιάσκεψη λαμβάνοντας υπόψη ότι τα Δωδεκάνησα ήταν Ελληνικά από αρχαιοτάτων χρόνων  καθώς και τη σημαντική συμβολή της Χώρας μας στην τελική νίκη των συμμάχων κατά του Άξονα, αποφάσισε την εκχώρηση αυτού του νησιωτικού συμπλέγματος στην Ελλάδα. Όπως είναι γνωστό τα Δωδεκάνησα βρισκόντουσαν κάτω από Ιταλική κυριαρχία. Οι Ιταλοί είχαν εγκαταστήσει εκεί επίλεκτες στρατιωτικές δυνάμεις και είχαν αναπτύξει σημαντικές στρατιωτικές βάσεις ανάμεσα σ’ αυτές η πιο αξιόλογη, η αεροναυτική βάση της Λέρου. Η εκχώρηση έγινε με τη Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων που υπογράφηκε στις 10 Φεβρουαρίου 1947, ενώ η επίσημη ενσωμάτωση έγινε στις 6 Μαρτίου 1948.

Στη Συνδιάσκεψη των Παρισίων σημειώθηκαν έντονα φαινόμενα διαμάχης Ανατολής – Δύσης. Στην αντιπαράθεση αυτή δεν μπορούσε να μη ληφθεί υπόψη η στρατηγική σημασία των Δωδεκανήσων, καθώς επίσης και η αμφίβολη κατάσταση που επικρατούσε τότε στο εσωτερικό της Ελλάδας. Αν νικούσε ο Στρατός η Ελλάδα θα παρέμενε στη Δύση και αν νικούσαν οι Κομουνιστές θα περνούσε στο άλλο Μέρος. Το ενδεχόμενο χρησιμοποίησης των Δωδεκανήσων σαν στρατιωτική βάση είτε από τον ένα είτε από τον άλλο, ενέπνευσε δικαιολογημένη ανησυχία. Αποτέλεσμα, η απόφαση για την αποστρατιωτικοποίηση αυτών των νησιών.  Τα κίνητρα που οδήγησαν στην απόφαση αυτή φαίνονται καθαρά στη συνέχεια. Η Ε.Σ.Σ.Δ. έδειξε έντονο ενδιαφέρον για την τήρηση των αποστρατιωτικοποιήσεων. Το ενδιαφέρον αυτό εκδηλώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του `40 με έντονες διαμαρτυρίες για τις επισκέψεις Πολεμικών Πλοίων του 6ου Στόλου των Ηνωμένων Πολιτειών στα Δωδεκάνησα. Στις διαμαρτυρίες αυτές απάντησε ο Αμερικανός τότε Υπουργός Εξωτερικών Μάρσαλ διαμηνύοντας στις 29 Ιουλίου του 1948 στην Αμερικανική Πρεσβεία στην Αθήνα, ότι η Ελλάδα δεν πρέπει να υποκύψει στις Σοβιετικές πιέσεις. Παρεμπιπτόντως μάλιστα είχε επισημάνει ότι η Χώρα μας «έχει το δικαίωμα να χρησιμοποιήσει στρατιωτικές εγκαταστάσεις  … για να υπερασπισθεί τα σύνορα της». Υπογραμμίζουμε στο σημείο αυτό, την αναγνώριση του δικαιώματος της νομίμου άμυνας από ένα τόσο επίσημο πρόσωπο, ενάμιση περίπου χρόνο μετά την υπογραφή της Συνθήκης των Παρισίων .

Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων της 10ης Φεβρουαρίου 1947.

Με το άρθρο 14 της Συνθήκης Ειρήνης των Παρισίων η Ιταλία εκχώρησε τη Δωδεκάνησο στην Ελλάδα. Η Συνθήκη αναφέρει την Αστυπάλαια, τη Ρόδο, τη Χάλκη, την Κάρπαθο, την Κάσο, την Τήλο, τη Νίσυρο, την Κάλυμνο, τη Λέρο, την Πάτμο, τη Λειψό, τη Σύμη, την Κω, το Καστελόριζο και τις «παρακείμενες νησίδες» . Σύμφωνα με τη δεύτερη παράγραφο του ίδιου άρθρου: «Αι ανωτέρω νήσοι θα αποστρατιωτικοποιηθώσι και θα παραμείνωσι αποστρατιωτικοποιημέναι». Το Παράρτημα ΧΙΙΙ της Συνθήκης μας εξηγεί τι σημαίνει «αποστρατιωτικοποίηση» και «αποστρατικοποιημένος».

Η Συνθήκη των Παρισίων είναι πολύ αυστηρότερη από τη Συνθήκη Ειρήνης της Λοζάννης, χωρίς όμως να λείπουν και εδώ οι ασάφειες. Η Συνθήκη των Παρισίων βρίσκεται σε ισχύ και δεσμεύει την Ελλάδα έναντι των άλλων συμβαλλομένων Κρατών. Όχι έναντι της Τουρκίας. Η Τουρκία δεν είναι μέρος της Συνθήκης. Οι διατάξεις της Συνθήκης γι’ αυτή είναι res inter alios acta. Κατά συνέπεια pacta tertiis nec nocent nec prosunt η Τουρκία δεν μπορεί να αντλήσει κανένα δικαίωμα απ’ αυτή. Παρ’ όλα αυτά διαμαρτύρεται ισχυριζόμενη ότι η Ελλάδα έχει εγκαταστήσει στρατιωτικές δυνάμεις στα νησιά του Δωδεκανησιακού συμπλέγματος και προσπαθεί να μας πείσει ότι η αποστρατιωτικοποίηση των Δωδεκανήσων που αναφέρεται σε συνθήκη στην οποία αυτή δεν είναι Μέρος, έχει αντικειμενική υπόσταση και κατά συνέπεια ισχύει erga omnes έναντι όλων των κρατών, άρα και της Τουρκίας. Όσο αφορά το επιχείρημα της, δηλαδή τη γενική ισχύ των διατάξεων της Συνθήκης, έχουμε να σημειώσουμε ότι αυτό είναι τελείως αστήρικτο. Όπως αναφέραμε οι αποστρατιωτικοποιήσεις στη Δωδεκάνησο είναι αποτέλεσμα διαμάχης Ανατολής και Δύσης. Δεν τέθηκαν από τα συμβαλλόμενα μέρη με σκοπό την εκχώρηση δικαιωμάτων στα τρίτα κράτη και ειδικά μάλιστα στην Τουρκία. Πουθενά δεν φαίνεται να είχαν κάποια τέτοια πρόθεση. Πέρα απ’ αυτό η Ελλάδα όπως και στην περίπτωση της Λέσβου, της Χίου, της Σάμου και της Ικαρίας, έχει υποχρέωση να ασκήσει το φυσικό της δικαίωμα της νόμιμης άμυνας ενόψει του κινδύνου από την Τουρκία. Τα Μέρη της Συνθήκης των Παρισίων δεν έχουν εκφράσει αντιρρήσεις. Οι μόνοι που διαμαρτύρονται είναι οι Τούρκοι.

Οι διαμαρτυρίες όμως ενός κράτους που δεν είναι μέρος στην Συνθήκη δεν μπορούν να έχουν καμία έννομη συνέπεια. Εκτός αυτών πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι το 1954, η Ιταλία που είναι Κράτος Μέρος της Συνθήκης, είχε δηλώσει ότι λόγω μεταβολής των περιστάσεων έπαυσε να θεωρεί ότι είναι δεσμευμένη από τις διατάξεις της Συνθήκης Ειρήνης των Παρισίων του 1947 που είναι σχετικές με αποστρατιωτικοποίηση των νησιών της Αδριατικής.  Επειδή σύμφωνα με το άρθρο 60 της Σύμβασης της Βιέννης για το Δίκαιο των Συνθηκών, η ουσιώδης παραβίασης πολυμερούς συνθήκης μπορεί να προκαλέσει λόγο μερικής ή ολικής αναστολής εφαρμογής της όπως ήδη αναφέραμε, η Ελλάδα έχει αποκτήσει από τότε το δικαίωμα απαλλαγής από τις αντίστοιχες υποχρεώσεις της στα Δωδεκάνησα.

Το προηγούμενο της εισβολής στη Κύπρο, το επεισόδιο των Ιμίων, οι απειλές της Τουρκίας για παρεμπόδιση ασκήσεως του δικαιώματος επεκτάσεως της χωρικής μας θάλασσας στα δώδεκα μίλια, οι συνεχείς παραβιάσεις του εθνικού εναέριου χώρου πάνω από την ειδικά καθορισμένη για την αεροπλοΐα χωρική μας θάλασσα και η αμφισβήτηση της υφαλοκρηπίδας των νησιών μας δείχνουν ότι η κατάσταση στο Αιγαίο εξακολουθεί και σήμερα να εγκυμονεί μεγάλους κινδύνους. Η στρατιωτική θωράκιση των νησιών αυστηρά μέσα στο πλαίσιο της αναγκαίας προετοιμασίας τους για άσκηση του δικαιώματος της αμύνης είναι επιβεβλημένη και όπως είδαμε μπορεί κάλλιστα να δικαιολογηθεί με βάση το διεθνές δίκαιο.
 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

BUZAN BARRY, «Το Καθεστώς και το Μέλλον της Συνθήκης του Μοντρέ», άρθρο του Τμήματος Διεθνών Μελετών του Πανεπιστημίου Warwick, Survival, Νοέμβριος – Δεκέμβριος 1976, αναδημοσίευση Επιθεώρηση Εθνικής Αμύνης, τεύχος 4, 1977.
ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ Γ., Η Αιγιαλίτιδα Ζώνη της Ελλάδας, Αθήνα, 1988.
CLOGG R., Σύντομη Ιστορία της Νεώτερης Ελλάδας, μετάφραση Φουντέα Χ., 5η έκδοση Α. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1999.
ΕΛ.Ι.ΑΜ.Ε.Π., Ελληνικά Προβλήματα στον Αέρα από Διπλωματική, Τεχνική και Νομική Σκοπιά, έκδοση Ελληνικού Ιδρύματος Αμυντικής και Εξωτερικής Πολιτικής, Αθήνα, 1989.
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ, Πρώτος Στόχος το Αιγαίο.
ΙΩΑΝΝΟΥ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ-ΡΟΖΑΚΗ-ΦΑΤΟΥΡΟΥ, Δημόσιο Δίκαιο: (Θεωρία των Πηγών), εκδ. Α. Σάκκουλα, Αθήνα Κομοτηνή, 1988.
ΙΩΑΝΝΟΥ Κ., ΣΤΡΑΤΗ Α., Δίκαιο της Θάλασσας, εκδ. Α. Σάκκουλα, Αθήνα Κομοτηνή, 1998.
ΚΕΝΤΡΩΤΗ Κ., «Εξωτερική Πολιτική, Ζητήματα Ασφαλείας και Διεθνές Δίκαιο. Η Ελληνο – Τουρκική Αντιπαράθεση κατά τη Διεξαγωγή Αεροναυτικών Ασκήσεων στο Αιγαίο Πέλαγος», από τη Ναυτική Επιθεώρηση, τεύχος 506, (1997).
ΚΟΥΦΟΥ Κ., Η Σύμβαση της Βιέννης για το Δίκαιο των Συνθηκών, εκδ. Α. Σάκκουλα, Αθήνα Κομοτηνή, 1985.
ΜΟΣΧΟΠΟΥΛΟΥ Β., Το ζήτημα των Στενών. Συμβολή εις την Διπλωματικήν Ιστορίαν, εν Αθήναις 1926.
ΜΙΧΑΗΛ Μ., Νομικές Διαφορές Ελλάδας και Τουρκίας στο Αιγαίο, τ. Β’, Ν.Σ.Π., Αθήνα, 1983.
ΜΠΟΥΤΡΟΣ ΜΠΟΥΤΡΟΣ ΓΚΑΛΙ, Οδηγός για την Ειρήνη, Ελληνική μετάφραση Κέντρου Πληροφοριών Αθηνών, εκδ. Ο.Η.Ε., Νέα Υόρκη, 1992.
ΝΙΚΟΛΑΟΥ Χ., Διεθνείς Πολιτικές και Στρατιωτικές Συνθήκες – Συμφωνίες και Συμβάσεις, συμπλ. εκδόσεις Γ.Ε.Σ., Αθήνα 1980.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ Κ., «Η Λήμνος και η Δήθεν Υποχρέωση Αποστρατιωτικοποιήσεως της», από τα Στρατιωτικά Χρονικά, τεύχος Ιουλ., Αυγ., Σεπ., 1983.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ Κ., «Το Νομικό Καθεστώς του Αιγαίου: Η Νομιμότητα Εξοπλισμού των Ελληνικών Νησιών του Αιγαίου», από τα Πρακτικά Συμποσίου (Ρόδος, 4-6 Νοεμβρίου 1994), επιμέλεια Σ. Περράκη, εκδ. Α. Σάκκουλα, Αθήνα Κομοτηνή, 1996.
ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ Α., Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο – Ειρηνικά και Βίαια Μέσα Επίλυσης των Διεθνών Διαφορών, εκδ. Α. Σάκκουλα, Αθήνα Κομοτηνή, 1988.
ΠΑΠΑΡΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ Κ., Επίτομος Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, εκδ. «Περγαμηναί», Αθήνα, 1955.
ΠΑΖΑΡΖΙ Χ. Το Καθεστώς Αποστρατικοποίησης των Νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, Ελληνική μετάφραση: Αλεξανδρή Α., – ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ Κ., Το Νομικό Καθεστώς των Ελληνικών Νησιών του Αιγαίου – Απάντηση σε Τουρκική Μελέτη, εκδ. «Γνώση», Αθήνα, 1989.
ΠΑΠΑΟΥΛΙΑ Γ., «Ελληνοτουρκικές Σχέσεις: Η Διπλωματική Διάσταση», από την Φιλελεύθερη Έμφαση, Ινστιτούτο Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής, τεύχος 10, Αθήνα 2001-2.
POLITIS S., “The Legal Regime of Imia Islands in International Law”, Revue Hellenique de Droit Internationale, vol. 54, (2001).
ΡΟΥΚΟΥΝΑ Ε., Διεθνές Δίκαιο Ι, εκδ. Α. Σάκκουλα, Αθήνα, 1980.
ΡΟΥΚΟΥΝΑ Ε., Εξωτερική Πολιτική, 1914 – 1923, εκδ. «Γρηγόρη», Αθήνα, 1978.
ΣΚΑΛΤΣΑ Κ., Η Συνθήκη της Λωζάννης. Πολιτικά και Διπλωματικά Σχόλια, Αθήνα, 1973.
ΣΚΑΛΤΣΑ Κ., «Ο Αμυντικός Εξοπλισμός των Νησιών του Ανατολικού Αιγαίου», από τη Στρατιωτική Επιθεώρηση, τεύχος 2, (1994).
ΣΚΟΔΡΑ Α., «Ιδεολογικό, Στρατηγικό και Νομικό Πλαίσιο της Κρίσης του Αιγαίου», από τη Ναυτική Επιθεώρηση, τεύχος 445, (1987).
WILSON A., Εγχειρίδιο Αφοπλισμού – Στρατιωτική Τεχνολογία και Οργάνωση, μετάφραση Γουλίμη Γ., εκδ. «Οδυσσέας», Αθήνα, 1988.

1.  Cf. WILSON A., Εγχειρίδιο Αφοπλισμού – Στρατιωτική Τεχνολογία και Οργάνωση, σελ. 241- 67.
2.  Βλ. Ν.Δ. 402 της 30-4/23-5-74, (Φ.Ε.Κ. 141Α), Περί κυρώσεως της από 23 Μαΐου 1969 Συμβάσεως της Βιέννης περί του Δικαίου των Συνθηκών και του προσηρτημένου αυτή παραρτήματος. Στην Σύμβαση αυτή κωδικοποιήθηκαν όλοι οι σχετικοί με την ερμηνεία των συνθηκών Κανόνες του Εθιμικού Διεθνούς Δικαίου.
3.  Cf. ΜΠΟΥΤΡΟΣ ΜΠΟΥΤΡΟΣ ΓΚΑΛΙ, Οδηγός για την Ειρήνη, σελ. 13, 19 και 38.
4.  Για την θεμελιώδη αλλαγή των περιστάσεων βλ. ΡΟΥΚΟΥΝΑ Ε., Διεθνές Δίκαιο Ι, σελ. 163-74. Σημειώνεται ότι αυτό επικαλέσθηκε η Τουρκία το 1936 για να προκαλέσει την Συνδιάσκεψη που κατέληξε στην υπογραφή της Σύμβασης του Montreux. Ibid., σελ. 165, καθώς επίσης και Χ.ΡΟΖΑΚΗ, στο ΙΩΑΝΝΟΥ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ-ΡΟΖΑΚΗ-ΦΑΤΟΥΡΟΥ, Δημόσιο Δίκαιο: (Θεωρία των Πηγών), σελ. 281-7.
5.  Βλ. ΠΑΖΑΡΖΙ Χ. Το Καθεστώς Αποστρατικοποίησης των Νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, Ελληνική μετάφραση: Αλεξανδρή Α., – ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ Κ., Το Νομικό Καθεστώς των Ελληνικών Νησιών του Αιγαίου – Απάντηση σε Τουρκική Μελέτη, σελ. 170.
6.  Cf. ΡΟΖΑΚΗ, στο ΙΩΑΝΝΟΥ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ-ΡΟΖΑΚΗ-ΦΑΤΟΥΡΟΥ, op. cit., supra, υποσ. 4, σελ. 239-44.
7.  Cf. ΡΟΥΚΟΥΝΑ, op. cit., supra υποσ. 7 σελ. 364-6.
8.  Στη Σύμβαση αναφέρονται με κάθε λεπτομέρεια τα όρια αυτών των περιοχών του Ελλησπόντου και του Βοσπόρου.
9.  Σύμφωνα μ’ αυτό απαγορεύονται: (1). Τα κάθε είδους οχυρωματικά έργα. (2). Οι μόνιμες εγκαταστάσεις πυροβολικού και γενικά τα πυροβόλα. (3). Τα υποβρύχια μηχανήματα εκτός των υποβρυχίων σκαφών. (4). Οι αεροναυτικές ή ναυτικές Βάσεις. (5). Η στάθμευση οποιασδήποτε ενόπλου δυνάμεως εκτός από την απαραίτητη για τη διατήρηση της τάξης δύναμη αστυνομίας και χωροφυλακής, εξοπλισμένη με περίστροφα, σπάθες, όπλα (δηλαδή τυφέκια) και με τέσσερα οπλοπολυβόλα για κάθε εκατό άνδρες. Εξαιρέσεις: (1). Επετράπησαν οι αναγκαίες μετακινήσεις των στρατολογουμένων ανδρών από τις περιοχές αυτές για την εκπαίδευση τους σε άλλες περιοχές. Ειδικά για την Τουρκία όμως επιτράπηκε και η διαμετακόμιση στρατιωτικών της δυνάμεων μέσα από το ουδετεροποιημένο έδαφος της από την αντίστοιχη χωρική θάλασσα. (2). Επιτράπηκε η διοργάνωση παρατηρητηρίων και παντός είδους επικοινωνιών, τηλεγραφικών και οπτικών. (3). Επιτράπηκε στην Ελλάδα να μεταφέρει το στόλο της εντός των χωρικών υδάτων των ουδετεροποιημένων ελληνικών νησιών χωρίς να χρησιμοποιεί τα ύδατα αυτά σαν βάση επιχειρήσεων κατά της Τουρκίας ή για ναυτική ή στρατιωτική συγκέντρωση γι’ αυτό τον σκοπό. Στην Τουρκία επιτράπηκε και η αγκυροβολία των δικών της σκαφών, στα χωρικά ύδατα των αντίστοιχων περιοχών της. (4). Επιτράπηκε στην Τουρκία να «επισκοπή» με αεροπλάνα ή αερόστατα την επιφάνεια και τον πυθμένα της θάλασσας των Στενών, καθώς και στα τουρκικά αερόπλοια να υπερίπτανται από τις ουδετεροποιημένες τουρκικές ζώνες και από τα ύδατα των Στενών και να προσγειώνονται ή να προσθαλασσώνονται στις περιοχές αυτές.
10.  Cf. ΡΟΥΚΟΥΝΑ, op. cit., supra υποσ. 7 σελ. 378, op. cit., supra, υποσ. 4, σελ. 165.
11.  Ο Βασιλεύς των Βουλγάρων, ο Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας, Ο Βασιλεύς της Μεγάλης Βρετανίας, της Ιρλανδίας και των πέρα των Θαλασσών Βρετανικών κτήσεων και Αυτοκράτωρ των Ινδιών, ο Βασιλεύς των Ελλήνων, ο Αυτοκράτωρ της Ιαπωνίας, ο Βασιλεύς της Ρουμανίας, ο Πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας, η Κεντρική Εκτελεστική Επιτροπή της Ε.Σ.Σ.Δ. και ο Βασιλεύς της Γιουγκοσλαβίας.
12.  Αυτό προκύπτει και από τις προπαρασκευαστικές εργασίες της Διάσκεψης του Μοντρέ Βλ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ Κ., Η Λήμνος και η Δήθεν Υποχρέωση Αποστρατιωτικοποιήσεως της, σελ. 23.
13.  Βλ. BARRY BUZAN,  Το Καθεστώς και το Μέλλον της Συνθήκης του Μοντρέ, σελ. 158.
14.  Τουρκική Εφημερίδα Πρακτικών Μεγάλων Εθνοσυνελεύσεων, τόμος 12, συνεδρία 31 Ιουλίου 1936, σελ. 309.
15.  Το 1984 μάλιστα, άσκησε veto για να μην ενταχθούν οι στρατιωτικές μονάδες τις Λήμνου στις Συμμαχικές. Ακολούθησαν πλήθος άλλες ενέργειες παρομοίου τύπου με αποτέλεσμα τη δημιουργία μεγάλου προβλήματος στη συμμαχία. Η στάση αυτή της Τουρκίας εμπόδισε την υλοποίηση του μεγάλης αξίας «Συμμαχικού Σχεδίου Ταχείας Ενίσχυσης» που προέβλεπε τη δημιουργία σταθμών για υποστήριξη Νατοϊκών Δυνάμεων που θα προωθούντο στην περιοχή σε περίπτωση κρίσεως. Απ’ αυτό αντιλαμβανόμεθα την στρατηγική αξία αυτών των νησιών καθώς και το κόστος στη Συμμαχία εξαιτίας της αδικαιολόγητης στάσης της Τουρκίας. Cf.  ΣΚΟΔΡΑ Α.,  «Ιδεολογικό, Στρατηγικό και Νομικό Πλαίσιο της Κρίσης του Αιγαίου»,  σελ. 277-91.
16.  Είναι γεγονός όμως ότι στη Σύμβαση του Μοντρέ υπάρχει προσαρτημένο και ένα Πρωτόκολλο που ομιλεί για άμεση επαναστρατιωτικοποίηση μόνο από το μέρος της Τουρκίας. Το πρωτόκολλο αυτό στο τρίτο άρθρο του λέει «Το παρόν Πρωτόκολλον θα ισχύσει από της σήμερον» δηλαδή από τις 20 Ιουλίου του 1936 και όχι όταν θα τεθεί σε ισχύ η Σύμβαση στις 9 Νοεμβρίου του 1939. Αυτή η ειδική διάταξη έδωσε στην Τουρκία το ειδικό πλεονέκτημα να ασκήσει τα δικαιώματα της νωρίτερα από την εφαρμογή της Σύμβασης, χωρίς αυτό βέβαια να στερεί από τα υπόλοιπα κράτη κανένα από τα δικαιώματα τους τα οποία θα μπορούσαν να ασκήσουν μόνο μετά τη θέση της σε ισχύ. Βλ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ op. cit., supra, υποσ. 14, σελ. 22.
17.  Βλ. ΠΑΖΑΡΖΙ – ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ, op. cit. supra, υποσ. 5 σελ. 145-8.
18.  Βλ. άρθρο 31 Σύμβασης της Βιέννης περί του Δικαίου των Συνθηκών και του προσηρτημένου αυτή παραρτήματος, op. cit., supra, υποσ. 2.
19.  Cf. ΚΕΝΤΡΩΤΗ Κ., Εξωτερική Πολιτική, Ζητήματα Ασφαλείας και Διεθνές Δίκαιο. Η Ελληνο-Τουρκική  Αντιπαράθεση  κατά  τη  Διεξαγωγή  Αεροναυτικών  Ασκήσεων  στο Αιγαίο  Πέλαγος,  σελ. 84-7.
20.  Cf. POLITIS S., “The Legal Regime of Imia Islands in International Law”, Revue Hellenique de Droit Internationale, vol. 54, (2001).
21.  Για την επέκταση της χωρικής θάλασσας βλ. ΙΩΑΝΝΟΥ Κ., ΣΤΡΑΤΗ Α., Δίκαιο της Θάλασσας, σελ. 93-8.
22.  ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ Κ., «Το Νομικό Καθεστώς του Αιγαίου: Η Νομιμότητα Εξοπλισμού των Ελληνικών Νησιών του Αιγαίου» σελ. 27-34. Θεμελιώδη αλλαγή των περιστάσεων επικαλέσθηκε και η Ιταλία με δήλωση της υποστηρίζοντας το 1954, ότι παύει να θεωρεί πως δεσμεύεται από τις διατάξεις περί αποστρατιωτικοποίησης της Συνθήκης Ειρήνης των Παρισίων του 1947, για τα νησιά της Αδριατικής. ΡΟΥΚΟΥΝΑ, οp. cit., supra, υποσ. 4, σελ. 166, Infra, υποσ. 32.
23.  «Η Κύπρος είναι το πρώτο βήμα στο Αιγαίο!». Αυτό δήλωσε αλαζονικά ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών Μελίχ Εζεμπέλ (Esebel) στις 22 Ιανουαρίου 1975. Associated Press 1η Απριλίου 1975.
24.  Στην αρχαιότητα άνθισε στα Δωδεκάνησα ένας μεγάλος πολιτισμός. Στο κεντρικότερο νησί του συμπλέγματος συντάχθηκε για πρώτη φορά το Δίκαιο για τους ναυτικούς και γενικά για τις θαλάσσιες μεταφορές, ο γνωστός σε όλους «Ναυτικός Κώδιξ των Ροδίων» ή «Νόμος Ροδίων» ή «Ναυτικός Νόμος». Η ακμή των Δωδεκανήσων συνεχίσθηκε μέχρι την υποδούλωση του μεσαιωνικού ελληνισμού στους Τούρκους. Τα Δωδεκάνησα υποτάχθηκαν στην Οθωμανική (Τουρκική) Αυτοκρατορία το 1522 μέχρι το τέλος του Ιταλοτουρκικού πολέμου (1912) οπότε και πέρασαν στην κυριαρχία των Ιταλών.
25.  Cf. ΠΑΖΑΡΖΙ – ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ, op. cit. supra, υποσ. 5 σελ. 162.
26.  ΣΚΟΔΡΑ, op. cit., supra, υποσ. 17, σελ. 291.
27.  Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο υπάρχουν μόνο νησιά. Οι όροι νησίδες βραχονησίδες κ.λ.π. που εμφανίσθηκαν παλαιότερα σε κάποια διεθνή κείμενα είναι νομικά ισοδύναμοι. Βλ. POLITIS, op. cit., supra, υποσ. 22.
28.  Σύμφωνα μ’ αυτό στο έδαφος των αποστρατιωτικοποιημένων περιοχών και στα χωρικά τους ύδατα απαγορεύεται: α. Κάθε εγκατάσταση και οχύρωση του Πολεμικού Ναυτικού, του Στρατού Ξηράς και της Πολεμικής Αεροπορίας καθώς και η ύπαρξη οπλισμού γι΄ αυτές τις δυνάμεις. β. Τα τεχνητά στρατιωτικά, ναυτικά και αεροπορικά εμπόδια. γ. Η χρησιμοποίηση βάσεων από μονάδες του Στρατού Ξηράς του Πολεμικού Ναυτικού και της Πολεμικής Αεροπορίας. δ. Η μόνιμος ή η προσωρινή στάθμευση μονάδων του Στρατού Ξηράς του Πολεμικού Ναυτικού και της Πολεμικής Αεροπορίας. Επιτρέπεται μόνο η παραμονή «προσωπικού εσωτερικής ασφαλείας περιορισμένου αριθμού, δια την εκπλήρωσιν καθηκόντων εσωτερικού χαρακτήρος», εφοδιασμένο με όπλα που μπορούν να φέρονται και να χειρίζονται από ένα άτομο. ε. Κάθε μορφής στρατιωτική εκπαίδευση εκτός από την απαραίτητη στρατιωτική εκπαίδευση του «προσωπικού εσωτερικής ασφαλείας». στ. Η κατασκευή πολεμικού υλικού.
29.  Βλ. ΡΟΥΚΟΥΝΑ, op. cit., supra, υποσ. 4, σελ. 166.
30.  Βλ. ΙΝΣΤ. ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΗΜ. ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΑΙ ΔΙΕΘ. ΣΧΕΣΕΩΝ, Πρώτος Στόχος το Αιγαίο, σελ. 27-8, καθώς επίσης ΣΚΑΛΤΣΑ Κ., Ο Αμυντικός Εξοπλισμός των Νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, σελ. 56.