Ο φόβος είναι σύµφυτος και άρρηκτα συνδεδεµένος µε την ανθρώπινη φύση. Πρόκειται για αρχέγονο συναίσθηµα, που έχει βαθύ αντίκτυπο σε όλες τις πτυχές της ζωής. Είναι ο “αόρατος αντίπαλος” που εµφανίζεται προ του κινδύνου, είτε πραγµατικού και βάσιµου είτε φαντασιακού και ανύπαρκτου, και “τρέφεται” από την αβεβαιότητα. Ρίχνει στην καθηµερινή ζωή µια σκιά, που απορρέει από την πρόσληψη της απειλής σαν µια αδιαµφισβήτητη πραγµατικότητα, η οποία ανατροφοδοτείται και διαµορφώνει ανάλογα τη συµπεριφορά.

Ο µείζων κίνδυνος από τον µη ελεγχόµενο φόβο είναι η γέννηση διάχυτης ανασφάλειας, η έλλειψη εµπιστοσύνης στις ικανότητες και τις δυνατότητες ενός ατόµου ή ενός συλλογικού υποκειµένου, όπως και η αδυναµία λήψης ορθολογικών αποφάσεων. Ως εκ τούτου, δύναται να µετατραπεί σε αυτοεκπληρούµενη προφητεία και να οδηγήσει σε µοιρολατρική ακινησία και ετεροκαθοριζόµενη συµπεριφορά.

Σε ό,τι αφορά τον τοµέα της Άµυνας, ο φόβος του πολέµου είναι ένα βαθύ και διάχυτο συναίσθηµα που επηρεάζει πολίτες και έθνη. Περιλαµβάνει µια σειρά από ανησυχίες σχετικά µε τη φυσική ασφάλεια, την απώλεια αγαπηµένων προσώπων και την πιθανή καταστροφή των κοινωνιών από τη βιαιότητα και το χάος µιας πολεµικής σύγκρουσης. Μια ανησυχία που είναι εύλογη. Τα αγαθά της ειρήνης είναι ανεκτίµητα για κάθε εχέφρονα άνθρωπο. Πρόκειται για µια ανησυχία που δεν πρέπει να µετατρέπεται όµως σε “φόβο να επιχειρήσεις”, στην περίπτωση που η αντίδραση µε στρατιωτικά µέσα καθίσταται πραγµατικά αναγκαία και επιβεβληµένη.

Είναι γνωστό, άλλωστε, ότι ο φόβος του πολέµου µπορεί να διαµορφώσει εθνικές πολιτικές και διεθνείς σχέσεις. Δεν είναι τυχαίο ότι οι αποκαλούµενες “ψυχολογικές επιχειρήσεις” επιχειρούν να δηµιουργήσουν µια επίπλαστη εικόνα απόλυτης κυριαρχίας, ώστε ο δυνητικός στόχος µιας επιθετικής ενέργειας να µην επιχειρήσει καν να αντιδράσει και, ει δυνατόν, να ηττηθεί χωρίς να πέσει ούτε µία σφαίρα.

Αλλά, αν επέτρεπαν στον φόβο να κυριαρχήσει οι Έλληνες, δεν θα αντιµετώπιζαν τους Πέρσες. Αν κυριαρχούσε ο φόβος, οι ήρωες του 1821 δεν θα έκαναν την Επανάσταση απέναντι στην Οθωµανική Αυτοκρατορία, ούτε η Ελλάδα θα έλεγε αργότερα “Όχι” στις απαιτήσεις της φασιστικής Ιταλίας το 1940.

Βεβαίως, η αντιµετώπιση του φόβου δεν γίνεται µε την επίκληση απλώς ιστορικών δεδοµένων, ούτε µε αλόγιστες και χωρίς σύνεση ενέργειες. Απαιτείται ψυχρή αναγνώριση της πραγµατικής κατάστασης, αποφασιστικότητα, στρατηγική, σχέδιο, µεθοδικότητα και ορθολογική αντιµετώπιση του κινδύνου. Η ρήση του Νίκου Καζαντζάκη στην “Αναφορά στον Γκρέκο” (“αν µπορείς κοίταξε τον φόβο κατάµατα και ο φόβος θα φοβηθεί και θα φύγει…”) είναι ένας οδηγός για την αντιµετώπιση του φόβου, υπό την προϋπόθεση όµως ότι έχεις λάβει όλα τα µέτρα σε αυτή την κατεύθυνση. Με την αντιµετώπιση των αιτίων του αποδυναµώνεται στην πράξη ο φόβος και αυξάνεται το αίσθηµα της αυτοεκτίµησης και της αυτοπεποίθησης, τόσο σε ατοµικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο.

Σε ό,τι αφορά τη γεωπολιτική θέση της χώρας, είναι πασιφανές ότι το γεωγραφικό περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται η Ελλάδα απαιτεί διαρκή επαγρύπνηση και προετοιµασία έναντι οιασδήποτε πιθανής απειλής κατά της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωµάτων της και τη δηµιουργία ακριβώς των συνθηκών που θα της επιτρέψουν να αντιµετωπίσει µε αυτοπεποίθηση και όχι µε φόβο οποιονδήποτε κίνδυνο. Όπως έχω επανειληµµένα τονίσει, η χώρα µας δεν έχει την τύχη να βρίσκεται στην περιοχή του Λουξεµβούργου. Ιδιαίτερα σε µια συγκυρία όπως η σηµερινή, όπου κυριαρχεί η αβεβαιότητα για τις εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή µας, οφείλουµε να είµαστε έτοιµοι για όλα τα ενδεχόµενα.

Ήδη, η χώρα µας περνάει σε νέα εποχή στην ενίσχυση των αµυντικών της ικανοτήτων, µε την υλοποίηση της µεγάλης µεταρρύθµισης που συντελείται µέσω της “Ατζέντας 2030”. Ανταποκρίνεται στις νέες γεωπολιτικές προκλήσεις και θωρακίζεται απέναντι σε κάθε µορφή απειλής, είτε συµβατικής είτε υβριδικής. Αποκτά τις ισχυρότερες Ένοπλες Δυνάµεις στην ιστορία της. Αναδιοργανώνει τη δοµή και λειτουργία τους µε στόχο ένα σύγχρονο, ευέλικτο και επιχειρησιακά αποτελεσµατικό σχήµα. Επενδύει στο έµψυχο δυναµικό, το οποίο αποτελεί τον κύριο πολλαπλασιαστή της ισχύος. Εισάγει την έρευνα και την καινοτοµία στις Ένοπλες Δυνάµεις, ενώ αξιοποιεί τις δυνατότητες που της παρέχουν η τεχνολογία και το έµψυχο επιστηµονικό δυναµικό µε τη λειτουργία του Ελληνικού Κέντρου Αµυντικής Καινοτοµίας. Βελτιώνει τις υποδοµές της και στρέφεται στην ανάπτυξη νέων µέσων από την εγχώρια παραγωγή. Δηµιουργεί αντιαεροπορικό και αντι-drone θόλο. Επενδύει στην εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναµικού και στην αναβάθµιση των υφιστάµενων υποδοµών. Οικοδοµεί στρατηγικές συµµαχίες και διαδραµατίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στην Ε.Ε. και στους ισχυρούς διεθνείς οργανισµούς στους οποίους µετέχει.

Παράλληλα, η Ελλάδα ενισχύει την αποτρεπτική της ισχύ µε την απόκτηση σύγχρονων οπλικών συστηµάτων, όπως µε την απόκτηση των µαχητικών αεροσκαφών Rafale, τη συµµετοχή στο πρόγραµµα των F-35, τη ναυπήγηση των φρεγατών Belharra, τη διαπραγµάτευση για τη συµµετοχή στο πρόγραµµα ναυπήγησης των φρεγατών Constellation και τη συµµετοχή επίσης στο πρόγραµµα της Ευρωκορβέτας. Όλα αυτά και αρκετά ακόµα δηµιουργούν τις απαραίτητες συνθήκες αυτοπεποίθησης.

Βεβαίως, η χώρα µας δεν προκαλεί, ούτε κάνει “επίδειξη δύναµης”. Με σεβασµό στο Διεθνές Δίκαιο και το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, επιδιώκει την ειρηνική συνύπαρξη µε τα γειτονικά της κράτη, σύµφωνα µε τις Αρχές του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ. Δεν αποδέχεται, όµως, οποιαδήποτε τυχόν απόπειρα επιβολής τετελεσµένων. Η Ελλάδα καθιστά σαφές στην πράξη ότι ουδεµία σχέση έχει µε “failed states” τα οποία γίνονται βορά στις επεκτατικές διαθέσεις γειτονικών κρατών που παραβιάζουν την εδαφική κυριαρχία τους. Και ότι µε αποφασιστικότητα και εθνική οµοψυχία θα συνεχίσει να προασπίζεται τα εθνικά της συµφέροντα µε συνέπεια και προσήλωση στις αξίες που την καθοδηγούν διαχρονικά.

Εν κατακλείδι, η αναγνώριση των κινδύνων απαιτεί σοβαρή προετοιµασία για την αντιµετώπισή τους. Στην κατεύθυνση αυτή, η αναβάθµιση του αµυντικού σχεδιασµού και η επαύξηση των επιχειρησιακών δυνατοτήτων των Ενόπλων Δυνάµεων είναι αναγκαίος όρος για µια Ελλάδα που όχι µόνο δεν φοβάται, αλλά είναι πάροχος ασφάλειας και σταθερότητας στην ευρύτερη περιοχή.

*Ο Νίκος Δένδιας είναι υπουργός Εθνικής Άµυνας.

capital.gr