Η Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως την 29^η Μαΐου του έτους 1453 μ.Χ. αποτελεί αναμφισβήτητα ιδιαίτερο σταθμό στο γεωπολιτικό γίγνεσθαι της εποχής, καθώς και γεγονός που σημάδεψε σημαντικά την παγκόσμια ιστορία επί τέσσερις τουλάχιστον αιώνες.

Γράφει ο Νικόλαος Ταμουρίδης Αντγος (ε.α)-Επίτιμος Α’ Υπαρχηγός ΓΕΣ

Ερευνώντας τα βασικά αίτια της πτώσης, αν ταξιδέψουμε στο άλλοτε κραταιό Βυζάντιο στις παραμονές της αλώσεως, διαπιστώνουμε ότι οι τελευταίοι αυτοκράτορες Παλαιολόγοι, εκτός του αγώνα εναντίον των εξωτερικών εχθρών Τούρκων, έδιναν συγχρόνως και έναν άλλο ιδιότυπο εσωτερικό αγώνα, πολύ πιο σημαντικό ίσως για την άμυνα της Πόλης. Ένα αγώνα εναντίον του «εσωτερικού εχθρού», των «πρόθυμων ηλιθίων», που δούλευαν συνειδητά υπέρ του εαυτού τους και των εχθρών της αυτοκρατορίας και εναντίον της ενότητας και της ανάκτησης της ισχύος της.

Ακόμη και εκείνη την εποχή που προηγήθηκε της αλώσεως, η λατρεία της εξουσίας και του χρήματος, η ατολμία στις αποφάσεις, η λεγόμενη πολιτική του «κατευνασμού», καθώς και η λανθασμένη επιλογή συμμαχιών από ανίκανους και δουλοπρεπείς «ηγέτες», έκριναν κατά πολύ τα μετέπειτα θλιβερά γεγονότα.

Υπενθυμίζουμε βέβαια ως σημαντικό γεγονός, ότι είχε προηγηθεί η Άλωση της Πόλης το 1204 από τους Φράγκους, τους δυτικούς «σταυροφόρους», η οποία σήμανε ουσιαστικά το τέλος της γεωπολιτικής και γεωστρατηγικής υπεροχής του ζωτικού αυτού κέντρου επικοινωνίας του τότε πολιτισμένου κόσμου.

Η σοβαρά «τραυματισμένη» αυτοκρατορία όμως είχε ακόμη δυνάμεις. Έτσι πέτυχε την ανακατάληψη της Κωνσταντινουπόλεως το 1261, αλλά το κακό είχε ήδη συντελεστεί σε μεγάλο βαθμό. Κι αυτό ήταν η καταστροφικά αμφιταλαντευόμενη πολιτική των κέντρων εξουσίας μεταξύ Δύσης και Ανατολής, γεγονός που διαδραμάτισε κρισιμότατο ρόλο στη μετέπειτα πορεία της. Από την μια πλευρά η πιεστική επιλογή της «ένωσης των εκκλησιών» και της παράδοσης των γεωπολιτικών και γεωοικονομικών προνομίων της Αυτοκρατορίας σε «δυτικούς συμμάχους» και από την άλλη οι πιέσεις από τους ανατολίτες κατακτητές, οδήγησαν στην σταδιακή κατάρρευση, κυρίως από λανθασμένες στρατηγικές επιλογές.

Μοιραίως λοιπόν φτάσαμε στο βράδυ της αποφράδας εκείνης ημέρας, όταν ο Αυτοκράτωρ Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, θυσιαζόμενος, διατράνωνε την διαχρονικά μνημειώδη και ιστορική απάντηση των υπερηφάνων Ελλήνων όταν καλούνται να παραδώσουν «γην και ύδωρ»: «Τό δέ τήν Πόλιν σοί δοῦναι οὔτ’ ἐμόν ἐστί οὔτ’ ἄλλου τῶν κατοικούντων ἐν ταύτῃ· κοινή γάρ γνώμη πᾶντες αὐτοπροαιρέτως ἀποθανοῦμεν καί οὐ φεισόμεθα τῆς ζωῆς ἡμῶν»!

Η Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως από τους Οθωμανούς Τούρκους, και η θυσία του τελευταίου Αυτοκράτορα αποτέλεσαν την τελική φάση μιας, επί δύο και πλέον αιώνες, καθοδικής πορείας του σπουδαιότερου ανθρώπινου πολιτισμού προς την παρακμή.

Ερχόμενοι τώρα στην σημερινή εποχή και στην σύγχρονη Ελλάδα, διαβλέπουμε καθαρά να επικρατεί ακριβώς η ίδια καταστροφική νοοτροπία. Οι ίδιες και χειρότερες πολιτικές, καθώς και ο εσωτερικός κίνδυνος. Δουλοπρεπείς, ραγιάδες πολιτικοί καταστρέφουν, κατά το πλείστον συνειδητά, τις εθνικές, πνευματικές, πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές δομές της πατρίδας μας και επιτρέπουν τον καταστροφικό εποικισμό της χώρας από αμέτρητους αλλοεθνείς και αλλόθρησκους. Ουσιαστικά, γυαλίζουν από τη μια πλευρά τα σκαρπίνια των γραβατωμένων δανειστών της Δύσης και από την άλλη τις μπότες των πασάδων της Ανατολής.

Η ιστορική πραγματικότητα είναι αμείλικτη και μας διδάσκει πως, ως Ελληνισμός, εάν και αυτή τη φορά, δεν καταφέρουμε να εντοπίσουμε και να απομονώσουμε μια για πάντα τους εσωτερικούς αυτούς εχθρούς, τους δήθεν ανοιχτόμυαλους, τους πολιτικά «ορθούς» και τους δήθεν ρεαλιστές, μοιραίως θα θυσιάζουμε «Παλαιολόγους» και θα υφιστάμεθα «Αλώσεις»!

Ένα από τα πλέον εκρηκτικά ζητήματα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις επανήλθε στο προσκήνιο των στρατηγικών αναλύσεων του κανονισμού SAFE, με αιχμή το casus belli, την απειλή πολέμου που διατηρεί επισήμως η Τουρκία εναντίον της Ελλάδας από το 1995, σε περίπτωση που η χώρα μας επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια, όπως προβλέπεται ρητά από το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS 1982).

Μια απειλή πολέμου εντός του ΝΑΤΟ

Η διατήρηση ενός τέτοιου δόγματος από πλευράς Άγκυρας συνιστά παγκόσμια πρωτοτυπία. Για πρώτη φορά στα χρονικά του διεθνούς συστήματος ασφαλείας, ένα μέλος του ΝΑΤΟ απειλεί με στρατιωτική επέμβαση ένα άλλο μέλος της ίδιας Συμμαχίας, επειδή αυτό επιθυμεί να ασκήσει τα νόμιμα κυριαρχικά του δικαιώματα.

Η Τουρκία, επικαλούμενη «εθνικά ζωτικά συμφέροντα», υποστηρίζει πως η επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στο Αιγαίο θα την “εγκλωβίσει”, υπονομεύοντας την ελεύθερη ναυσιπλοΐα και στρατηγική της επιρροή. Πρόκειται για επιχειρήματα που δεν αντέχουν στη νομική ή γεωστρατηγική εξέταση, καθώς η Τουρκία έχει ήδη επεκτείνει τα δικά της χωρικά ύδατα στα 12 ν.μ. στη Μαύρη Θάλασσα και την Ανατολική Μεσόγειο, αποδεχόμενη την ίδια συνθήκη που απορρίπτει στο Αιγαίο.

Η θέση της Ελλάδας και η ευρωπαϊκή διάσταση

Η Ελλάδα, ως κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχει ξεκάθαρη θέση: Το casus belli είναι απαράδεκτο και αντίκειται τόσο στο Διεθνές Δίκαιο όσο και στην ευρωπαϊκή έννομη τάξη. Μια ενδεχόμενη επέκταση στα 12 ν.μ. αποτελεί νόμιμη, κυριαρχική επιλογή, όχι πρόκληση. Το να παραμένει αυτή η απειλή ενεργή, δημιουργεί συνθήκες μόνιμης έντασης και αποσταθεροποιεί την Ανατολική Μεσόγειο.

Είναι χαρακτηριστικό ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει ζητήσει επανειλημμένα από την Τουρκία να άρει το casus belli, ενώ και οι ΗΠΑ έχουν δηλώσει ότι η επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ. αποτελεί δικαίωμα κάθε παράκτιου κράτους σύμφωνα με το διεθνές νομικό πλαίσιο.

SAFE Forum: Η πολιτικο-στρατηγική διάσταση του casus belli

Κατά τη διάρκεια των πρόσφατων συνεδριάσεων του Strategic Analysis and Forecasting for Europe (SAFE), επισημάνθηκε από πολλούς συμμετέχοντες, τόσο στρατιωτικούς όσο και διπλωματικούς αναλυτές, ότι το casus belli δεν είναι απλώς μια ρητορική απειλή, αλλά αποτελεί κεντρικό εργαλείο στρατηγικής αποτροπής της Τουρκίας, ενταγμένο στο πλαίσιο του αναθεωρητισμού της.

Η Άγκυρα, μέσω του δόγματος αυτού, προσπαθεί να επιβάλει ένα πλαίσιο «συνεκμετάλλευσης» και αναθεώρησης των διεθνώς κατοχυρωμένων συνόρων και δικαιωμάτων, μετατρέποντας μια κυρίαρχη πράξη της Ελλάδας σε «αιτία πολέμου». Η ρητορική αυτή συνδέεται άμεσα με τη γενικότερη στρατηγική της “γαλάζιας πατρίδας” και των τουρκικών διεκδικήσεων στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.

Η απάντηση: Διεθνής πίεση και στρατηγική ψυχραιμία

Στο πλαίσιο του SAFE, τονίστηκε ότι η απάντηση της Ελλάδας δεν μπορεί να είναι μονοδιάστατη. Απαιτείται ενίσχυση της αποτρεπτικής ισχύος, προσεκτικός διπλωματικός σχεδιασμός, αλλά και διεθνοποίηση του ζητήματος. Το casus belli δεν είναι μόνο ελληνοτουρκική διαφορά· είναι πρόβλημα του ΝΑΤΟ, της Ε.Ε. και του διεθνούς δικαίου.

Εξωτερική πολιτική σε κρίση: Η Ελλάδα “πυροβολεί τα πόδια της” έναντι της Τουρκίας

Η παγίδα της “φιλίας” και το ευρωπαϊκό άλλοθι για την Άγκυρα

Η πρόσφατη πολιτική προσέγγιση Ελλάδας–Τουρκίας, όπως αυτή επισφραγίστηκε με τις δημόσιες δηλώσεις για «ελληνοτουρκική φιλία», φαίνεται να έχει γυρίσει μπούμερανγκ για την Αθήνα. Σε διπλωματικό επίπεδο, η Ελλάδα στην προσπάθειά της να κατευνάσει τις εντάσεις και να ενισχύσει το προφίλ της ως δύναμη σταθερότητας, φαίνεται να έχει υποτιμήσει τις συνέπειες της εικόνας που εκπέμπει προς την Ευρώπη.

Η εντύπωση που δημιουργείται στο εξωτερικό, και ιδίως εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι πως δεν υπάρχει πλέον ουσιαστικό πρόβλημα μεταξύ των δύο χωρών. Αυτή η ψευδής εικόνα «ομαλότητας» έχει ως αποτέλεσμα αρκετοί Ευρωπαίοι αξιωματούχοι να επανέρχονται με μεγαλύτερη ζέση στην ιδέα ένταξης της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή άμυνα, μια εξέλιξη που προκαλεί προβληματισμό, αν όχι ανησυχία.

Ξεχνώντας το casus belli και την Κύπρο

Η ουσία, ωστόσο, δεν αλλάζει: η Τουρκία εξακολουθεί να διατηρεί ενεργό το casus belli κατά της Ελλάδας για τρεις δεκαετίες και συνεχίζει να κατέχει στρατιωτικά το 37% της Κυπριακής Δημοκρατίας εδώ και 51 χρόνια. Αυτές οι πραγματικότητες φαίνεται να παραγνωρίζονται από την ευρωπαϊκή πολιτική ηγεσία, που επιλέγει την προσέγγιση της Άγκυρας στο όνομα της γεωστρατηγικής ισορροπίας, παραμερίζοντας τις αρχές του Διεθνούς Δικαίου και της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης.

Η κριτική για την ελληνική στρατηγική

Πολλοί αναλυτές μιλούν πλέον ανοιχτά για σοβαρά στρατηγικά λάθη της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής απέναντι στην Τουρκία τα τελευταία χρόνια, τα οποία έχουν αποδυναμώσει τη διαπραγματευτική ισχύ της Αθήνας και έχουν επιτρέψει στην Άγκυρα να επανεμφανίζεται ως “συνεργάτης ασφαλείας” της Δύσης, χωρίς να έχει κάνει ουσιαστικές παραχωρήσεις.

Η τοποθέτηση του Υπουργού Εθνικής Άμυνας, Νίκου Δένδια, περί του SAFE και της πιθανής ενσωμάτωσης της Τουρκίας στον πυρήνα της ευρωπαϊκής άμυνας, είχε σαφώς πιο επιθετικό και αιχμηρό ύφος, υπενθυμίζοντας εμμέσως τις χρόνιες προκλήσεις της Τουρκίας. Ωστόσο, η στάση αυτή δεν αρκεί να αναστρέψει την ήδη παγιωμένη εντύπωση, ιδιαίτερα όταν η ευρύτερη κυβερνητική γραμμή κινείται προς την κατεύθυνση της εξομάλυνσης και της σιωπηρής αποδοχής της “νέας πραγματικότητας”.

Το εσωκομματικό στοιχείο

Δεν περνά απαρατήρητο και το πολιτικό υπόβαθρο της παρέμβασης Δένδια. Πέρα από τον θεσμικό του ρόλο, η στάση του αποτυπώνει και μια διαφορετική φωνή στο εσωτερικό της Νέας Δημοκρατίας, που φλερτάρει, όπως λένε πολιτικοί αναλυτές, με μια πιο ανεξάρτητη και εθνικά αιχμηρή τοποθέτηση απέναντι στα κρίσιμα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής.

Το αν αυτή η στάση θα εξελιχθεί σε εσωκομματική διαφοροποίηση ή θα αποτελέσει εργαλείο πίεσης προς την κυβέρνηση, μένει να φανεί.

Συμπερασματικά

Η ελληνική διπλωματία φαίνεται να έχει υποπέσει σε ένα στρατηγικό λάθος: επένδυσε υπερβολικά στην εικόνα της “καλής γειτονίας”, χωρίς τις απαραίτητες εγγυήσεις και χωρίς να επιβάλει την αναγνώριση των θεμελιωδών ζητημάτων ασφάλειας. Η «καλή εικόνα» που παρουσιάζεται προς τα έξω έχει οδηγήσει σε αποπροσανατολισμό της ευρωπαϊκής πολιτικής έναντι της Τουρκίας.

Το τίμημα αυτής της πολιτικής, κατά πολλούς “αυτογκόλ”, ενδέχεται να το πληρώσει η Ελλάδα σε κρίσιμα πεδία, με πρώτο και κυριότερο το ευρωπαϊκό σύστημα άμυνας, στο οποίο η Τουρκία επιδιώκει να εισχωρήσει χωρίς να αλλάξει στάση ούτε στο Αιγαίο ούτε στην Κύπρο.

Γράφει η Φανούλα Αργυρού, Σημερινή

Γράψαμε χθές για τις απαράδεκτες δηλώσεις της κας απεσταλμένης του ΓΓ του ΟΗΕ, Μαρίας Άνχελα Ολγκίν Κουεγιάρ, η οποία σε δηλώσεις της στα κατεχόμενα, αναφέρθηκε στον πρόεδρο της ΚΔ Νίκο Χριστοδουλίδη ως «Ηγέτη της Ελληνικής Κύπρου» και στον εγκάθετο της Άγκυρας Ερσίν Τατάρ ως « Εξοχότατο». Και παραθέσαμε αυτούσια τις δηλώσεις της.

Ένας αναγνώστης μάς έστειλε την εξής εύλογη απορία την οποία μεταφέρω αυτούσια:

«Απορώ πώς με τόσο κακά Αγγλικά, η κυρία θα επιλύσει ένα τέτοιο πρόβλημα!!».

Αντιλαμβάνονται τη σημασία άραγε αυτής της απορίας ή πέρασε καθόλου από το νου των κυβερνώντων στην Κυπριακή Δημοκρατία;

(Θυμίζουμε εδώ παρεμπιπτόντως ότι όταν ο τότε Υπ. Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας του ΗΒ Τζακ Στρο επισκεπτόμενος την Κύπρο και παρόλο που είχε προειδοποιηθεί από τις κυπριακές αρχές να μην πάει, πήγε στο «προεδρικό» και συνάντησε τον Ταλάτ. Ως αποτέλεσμα ο τότε πρόεδρος της ΚΔ, Τ. Παπαδόπουλος αρνήθηκε να τον δεχθεί).

«Δεν είναι με κανένα δικαιολογητικό Γκάφα Ολγκίν! Είναι καθρέφτης!!!»