Γράφει ο Γιάννος Χαραλαμπίδης*

• Χώμα οι τιμές του πετρελαίου, αποτυπώνουν το κύμα ύφεσης και κόλλημα των εταίρων στο ειδικό ταμείο
• Ανοίγει τη στρόφιγγα των 540 δις η ΕΕ, αλλά πέφτει κοντό το νούμερο του προϋπολογισμού και η Επιτροπή καλείται να βγάλει τα κάστανα απ’ τη φωτιά
• Τρεις ασκήσεις στην Κυπριακή ΑΟΖ σε 24 ώρες
• Τι εισηγείται η Επιτροπή για το ταμείο ανασυγκρότησης
• Δάνεια ή χορηγήσεις και πώς θα βρεθούν τα χρήματα

Η ΕΕ ψάχνει να βρει τα χρήματα για να στηρίξει τις οικονομίες των κρατών-μελών που θα κτυπηθούν από βαριά ύφεση το αμέσως επόμενο διάστημα και ο Γάλλος Πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν ασκεί οιονεί «βέτο» στις αλχημείες επί του προϋπολογισμού, ζητώντας πραγματικό χρήμα για τη στήριξη των αγορών. Την ίδια στιγμή οι τιμές του πετρελαίου έπιασαν πάτο και ο Ερντογάν συνεχίζει τον επιθετικό αμανέ στην Κυπριακή ΑΟΖ, την οποία μετατρέπει σε τουρκικό πεδίο βολής. Όχι μόνο προχωρεί σε γεωτρήσεις με το «Γιαβούζ», αλλά χθες διενήργησε τρεις στρατιωτικές ασκήσεις εντός της Κυπριακής ΑΟΖ, συνεχίζοντας έτσι την πολιτική των τετελεσμένων. Και ενώ αυτό συμβαίνει σε ευρωπαϊκό επίπεδο και μέσα στο σπίτι μας, σε ευρύτερο διεθνές επίπεδο ΗΠΑ και Ρωσία μαζί με τη Σαουδική Αραβία μετρούν τις ζημιές από την ελεύθερη πτώση των τιμών του φυσικού αερίου και του πετρελαίου, ενώ η Κίνα διπλασιάζει τα αποθέματά της σε πετρέλαιο αγοράζοντας σε εξευτελιστικές τιμές.

Διάθεση 540 δις ευρώ και πρόταση Επιτροπής

O Πρόεδρος της Γαλλίας Εμμανουέλ Μακρόν επισήμανε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της περασμένης Πέμπτης ότι η ΕΕ θα πρέπει να καταλήξει σε έναν πραγματικό προϋπολογισμό και τάχθηκε εναντίον χρηματοοικονομικών αλχημειών και μεταφοράς χρημάτων από ταμείο σε ταμείο στην πρακτική του «window dressing», δηλαδή του μαγειρέματος των προϋπολογισμών και της εμφάνισης στους πολίτες μιας κίβδηλης και ωραιοποιημένης κατάστασης, που δεν θα ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Η θέση Μακρόν είναι αποτέλεσμα των προσπαθειών που γίνονται για την εξεύρεση χρημάτων, ώστε να καλυφθεί το κενό του 1,5 τρις ευρώ που προκαλεί η κρίση του κορωνοϊού. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έχει κολλήσει στη μορφή που θα έχει το ταμείο ανασυγκρότησης και καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά με πρόταση που θα υποβληθεί για συζήτηση στις 6 Μαΐου. Την περασμένη Πέμπτη το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε τα εξής:

Πρώτο, έχει δώσει νέο ραντεβού στις 6 Μαΐου και εντολή στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την υποβολή πρότασης:

Α) Περί του τρόπου με τον οποίο θα εξευρεθούν 2 τρις ευρώ.

Β) Περί του τρόπου που θα δοθούν τα χρήματα μέσω ενός Ειδικού Ταμείου εντός του Προϋπολογισμού ή όχι.

Γ) Κατά πόσον τα χρήματα αυτά θα δίνονται υπό μορφή επιδοτήσεων, για να μην επιβαρύνονται τα χρέη των κρατών, και δη του Νότου, ή υπό μορφή δανείων. Εάν είναι συνδυασμός των δυο θα πρέπει να καθοριστεί το ποσοστό.

Δεύτερο, από την 1η Ιουνίου θα μπορούν να διατεθούν τα 540 δις ευρώ, όπως είχε εισηγηθεί το Γιούρογκρουπ. Τα χρήματα αυτά αφορούν:

1) Διάθεση από την Επιτροπή ποσού 100 δις ευρώ σε εταιρείες και δη μικρομεσαίες, με τη μορφή δανεισμού, που λειτουργούν κυρίως στη βάση της μερικής απασχόλησης, ώστε να ορθοποδήσουν και να μην απολύσουν προσωπικό. Με τη φόρμουλα αυτή προσδοκάται ότι θα ενισχυθεί η κοινωνική συνοχή και θα αποφευχθεί η αύξηση της ανεργίας. Η Κύπρος μπορεί να απορροφήσει περί τα 150 με 160 εκ. ευρώ. Το κράτος θα παρέχει εγγύηση της τάξης των 38 εκ. ευρώ.

2) Διάθεση 200 δις ευρώ από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Αναπτύξεως. Για να δοθούν τα χρήματα αυτά, τα κράτη έχουν εγγυηθεί το ¼ του ποσού, δηλαδή περί τα 25 δις ευρώ. Η Κύπρος μπορεί χονδρικά να απορροφήσει περί τα 300 εκ. ευρώ.

3) Διάθεση 240 δις ευρώ από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας για χρέη που σχετίζονται με τα υγειονομικά ζητήματα τα οποία προέκυψαν λόγω του κορωνοϊού.

Ειδικό ταμείο και χορηγίες

Στο τελευταίο Συμβούλιο των Αρχηγών Κρατών και Κυβερνήσεων, εκτός της επικύρωσης των αποφάσεων του Γιούρογκρουπ, τέθηκαν επί τάπητος προτάσεις για τον τρόπο διάσωσης των οικονομιών των κρατών και δη των επιχειρήσεων και θέσεων εργασίας. Η πρώτη πρόταση ήταν από την Ισπανία, η οποία είχε εισηγηθεί τη δημιουργία ενός Ειδικού Ταμείου Ανάκαμψης (Ανασυγκρότησης), ύψους 1,5 τρις ευρώ, που αναλογεί στο 10% του ετήσιου προϋπολογισμού τής ΕΕ. Το ποσό αυτό δεν είναι τυχαίο, αλλά αναλογεί στο κόστος που υπολογίζεται ότι η ΕΕ θα πληρώσει λόγω της κρίσης του κορωνοϊού. Στο ίδιο μήκος κύματος ήταν και πρόταση της Ιταλίας. Η λογική των χορηγήσεων αντί των δανείων στηρίζεται από τις χώρες του Νότου. Πώς θα βρεθούν τα χρήματα αυτά; Η θέση των Ισπανών, που είναι παρόμοια με εκείνην των Ιταλών, θέλει την έκδοση ενός ομολόγου στο διηνεκές, δηλαδή που δεν θα πληρωθεί το κεφάλαιο (ή μεγάλης χρονικής διάρκειας), αλλά οι αγοραστές θα παίρνουν υψηλό επιτόκιο περί το 10%. Αυτή η μορφή ομολόγου χρησιμοποιήθηκε από τη Βρετανία μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά και αργότερα από τις ΗΠΑ. Βεβαίως, το ομόλογο αυτό θα τύχει της εγγύησης των κρατών μελών. Και το ποσό εν συνεχεία θα δοθεί στα κράτη μέλη υπό τη μορφή χορηγιών και όχι δανείων, οπότε δεν θα εγγράφεται ως χρέος. Όμως, τα κράτη θα βάλουν την πλάτη τους στην εγγύησή του, αλλά δεν θα πληρωθεί το κεφάλαιο. Θα πληρώνονται, όμως, οι τόκοι. Και το ερώτημα που εγείρεται είναι το εξής: Από ποιον; Είτε από εκείνους, δηλαδή τα κράτη, που θα δεχτούν τις χορηγίες, είτε από τμήμα του ίδιου του ταμείου. Ακόμη τίποτε δεν έχει διευκρινιστεί. Συν του ότι οι Βόρειοι δεν το βλέπουν με καλό μάτι…

Ειδικό Ταμείο και Προϋπολογισμοί

Ακόμη και αν γίνει δεκτό ένα τέτοιο ταμείο, επειδή δεν είναι θεσμικά κατοχυρωμένο, θα πρέπει να γίνει αλλαγή συνθηκών, οπότε θα πρέπει να προκύψει η έγκριση όλων των κρατών μελών είτε μέσω των Εθνικών Κοινοβουλίων είτε μέσω δημοψηφισμάτων. Υπάρχει, δηλαδή, πάντοτε ο κίνδυνος ενός «όχι», οπότε όλα θα καταρρεύσουν. Γι’ αυτόν τον λόγο και για άλλα συμφέροντα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστηρίζει τη δημιουργία ενός Ειδικού Ταμείου εντός των προϋπολογισμών, δηλαδή του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου για την περίοδο 2021-2027. Το ποσό αυτό θα φτάνει τα 300 δις ευρώ και προφανώς θα δοθεί μέσω προγραμμάτων. Ταυτοχρόνως, γίνεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφορά για άντληση κεφαλαίων της τάξης των 320 δις ευρώ. Τα μισά από τα χρήματα αυτά, δηλαδή τα 160 δις ευρώ, θα δοθούν με τη μορφή δανεισμού και τα υπόλοιπα 160 δις θα κατατεθούν στο Ειδικό Ταμείο που θα λειτουργήσει εντός του προϋπολογισμού. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ισχυρίζεται ότι αυτό είναι το Σχέδιο Μάρσαλ που εισηγείται. Όμως, η Επιτροπή δεν έχει θεσμικό δικαίωμα να εκδώσει ομόλογο και να δανειστεί από τις αγορές. Συνεπώς, είτε θα πρέπει να γίνει θεσμική αλλαγή των Συνθηκών ή, για να αποφευχθεί το πρόβλημα αυτό, θα πρέπει να εκδοθεί ομόλογο, προφανώς, μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων με καλό επιτόκιο για να μπορεί να μαζέψει από τα πλεονάσματα των τραπεζών ή από άλλα funds. Είναι προτιμότερο να αγοράσουν ομόλογο με καλή απόδοση αντί να τα έχουν στις τράπεζες ή να δανείζουν με πολύ χαμηλά επιτόκια. Γίνεται όμως και σε αυτήν την περίπτωση αντιληπτό ότι υπάρχει πρόβλημα στην εξεύρεση των άλλων 160 δις ευρώ. Εάν λάβει κάποιος υπόψη ότι υπάρχει έλλειμμα στον προϋπολογισμό της ΕΕ της τάξης των 64 δις ευρώ, το συνολικό έλλειμμα με βάση την αρχική πρόταση της Επιτροπής φτάνει τα 204 δις. Πώς, λοιπόν, θα καλυφθεί; Μια επιλογή είναι η αύξηση των συνεισφορών των κρατών. Πώς, όμως, θα μπορούσε να συμβεί αυτό όταν πριν από την κρίση, όταν δηλαδή ηγέρθη το θέμα, η στάση των κρατών ήταν αρνητική; Η Γερμανία, πάντως, διά της Καγκελαρίου Άγκελα Μέρκελ υποσχέθηκε να ενισχύσει ακόμη περισσότερο τον προϋπολογισμό, δίνοντας περισσότερα χρήματα, παρότι είναι η κύρια και καθαρή αιμοδότης. Τόνισε, ταυτοχρόνως, ότι το θεσμικό ζήτημα του Ειδικού Ταμείου εντός του προϋπολογισμού μπορεί να στηριχθεί στο άρθρο 122 των Συνθηκών, όπως συνέβη και με το πρόγραμμα «SURE» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που αφορά στην ενίσχυση των οικονομιών με το ποσό των 100 δις ευρώ, με δάνεια χαμηλού επιτοκίου από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Οπότε εάν το ταμείο ανασυγκρότησης περάσει μέσα από τον προϋπολογισμό στη βάση του άρθρου 122 δεν θα χρειάζεται θεσμική αλλαγή και δεν θα υπάρχει κίνδυνος «βέτο» από τα Κοινοβούλια κρατών, ούτε η διαδικασία θα είναι χρονοβόρα.

Το ρεκόρ της πτώσης του πετρελαίου…

Υπό αυτές τις συνθήκες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα υποβάλει επί του θέματος έκθεση, που θα συζητηθεί από το Συμβούλιο στις 6 Μαΐου. Εάν το θέμα θα εμπίπτει στον προϋπολογισμό θα αποτελέσει έντονη διαβούλευση το επόμενο εξάμηνο επί Γερμανικής Προεδρίας και η τελική απόφαση θα πρέπει να ληφθεί ως το τέλος του έτους εν μέσω ύφεσης. Αυτή η ύφεση αποτυπώθηκε την περασμένη εβδομάδα στην πτώση των τιμών του πετρελαίου, που έφτασε ακόμη και σε αρνητικό πρόσημο κάτω από ένα δολάριο το βαρέλι! Το χειρότερο ρεκόρ στην ιστορία των τιμών του πετρελαίου. Οι λόγοι της πτώσης ήταν κυρίως δυο. Ο πρώτος είναι η έλλειψη ζήτησης αφού η παγκόσμια οικονομία είναι παγωμένη, κυρίως στην Ευρώπη, αλλά και στις ΗΠΑ και ο δεύτερος είναι η έλλειψη αποθηκευτικών χώρων. Μέχρι να ξαναπάρει μπρος η μηχανή της οικονομίας οι τιμές θα μείνουν εκ των πραγμάτων σε χαμηλά επίπεδα, γεγονός που προκαλεί προβλήματα στις πετρελαϊκές εταιρείες, οι οποίες προχωρούν σε περικοπές με αποτέλεσμα η Exxon να ανακοινώνει την αναστολή δράσης εντός της Κυπριακής ΑΟΖ για ένα χρόνο. Οι επί του θέματος ειδικοί αναφέρουν ότι για να μπορέσουν οι εταιρείες να ανακάμψουν θα πάρει περί τους 18 μήνες. Μάλλον την EXXON θα ακολουθήσουν η TOTAL και η ENI. Δύσκολα θα ξεφύγουν από τον κορωνοϊό.

Το «Γιαβούζ», η Ευρώπη και οι ασκήσεις

Εν μέσω κρίσης, η Τουρκία στέλνει το «Γιαβούζ» εντός της Κυπριακής ΑΟΖ, υποστηρίζοντας ότι δεν θα αναστείλει το ενεργειακό πρόγραμμα της Άγκυρας. Το «Γιαβούζ» θα τρυπήσει στο οικόπεδο 8 σε μια προσπάθεια δημιουργίας νέων τετελεσμένων και με την αποτροπή να αφήνει πίσω της κενό, λόγω της απουσίας των ΗΠΑ. Βεβαίως, η Κυπριακή Δημοκρατία έχει ενημερώσει ως οφείλει και τα Ην. Έθνη, αλλά και την ΕΕ, η οποία, όμως, τώρα έχει τα χέρια της δεμένα λόγω των προβλημάτων με τον κορωνοϊό. Άλλωστε, η ΕΕ δεν έχει δικό της στρατό για να επέμβει, εκτός και αν γινόταν δεκτή η ενεργοποίηση του άρθρου 47, παρ. 2 των Συνθηκών, ως αποτέλεσμα επίθεσης σε βάρος κράτους μέλους. Η Τουρκία, πάντως, προχώρησε και σε στρατιωτικές ασκήσεις σε μια επίδειξη ισχύος, αλλά και εμπέδωσης της συνείδησης σε όλους ότι αυτή είναι που ελέγχει την περιοχή στην πρακτική εφαρμογή της στρατηγικής της για τη Γαλάζια Πατρίδα. Τα σημεία των τουρκικών ασκήσεων ήταν τα εξής: Α. Στα οικόπεδα 1, 8 και 9. Β. Στο ύψος των οικοπέδων 1, 6 και 7. Γ. Πάνω από το τριεθνικό, δηλαδή πάνω από το σημείο όπου ενώνονται οι ΑΟΖ της Κύπρου με εκείνες της Ελλάδας και της Αιγύπτου.

Ο χάρτης μιλά από μόνος του. Αποτυπώνει τις περιοχές όπου το  πολεμικό ναυτικό της Άγκυρας εν μέσω κορωνοϊού έχει μετατρέψει την κυπριακή ΑΟΖ σε τουρκικό πεδίο βολής.

Τουρκικές εξαρτήσεις, διλήμματα και S-400

Η Τουρκία αντιμετωπίζει, όπως όλες οι χώρες, την κρίση του κορωνοϊού και τα δικά της οικονομικά προβλήματα. Γίνεται, δε, λόγος για την προσφυγή της ακόμη στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ). Κάτι τέτοιο θα ήταν εφιάλτης για τον Ερντογάν και τις φιλοδοξίες του ενόψει των εκλογών του 2023. Γι’ αυτόν τον λόγο έσπευσε να ζητήσει βοήθεια από τις ΗΠΑ, κατόπιν τηλεφωνήματος που είχε με τον Πρόεδρο Τραμπ. Τα χρέη της Άγκυρας προς τις ΗΠΑ αυξάνονται υπό την έννοια ότι η λίρα πέφτει και το δολάριο ως το νόμισμα των διεθνών συναλλαγών ενισχύεται. Συνεπώς η Τουρκία:

1) Αναγκάζεται να αγοράζει δολάρια για να ξοφλήσει τα χρέη της σε πιο δυσχερή συναλλαγματική ισοτιμία.

2) Αυξάνονται οι εξαρτήσεις της Άγκυρας έναντι των Αμερικανών εάν τελικά η Ουάσιγκτον βοηθήσει οικονομικά την Τουρκία για να αποφύγει το ΔΝΤ. Υπάρχει μάλιστα ο ψίθυρος ότι στα ανταλλάγματα θα είναι και η αναστολή ή ακόμη και η ακύρωση της πλήρους επιχειρησιακής ενεργοποίησης των S-400. Εδώ υπάρχουν τα εξής προβλήματα:

Πρώτο, η αγορά έχει γίνει επί τη βάσει δανείου που έχει δοθεί από τη Ρωσία προς την Τουρκία.

Ερώτημα: Θα πληρώσει η Άγκυρα 2,5 δις δολάρια για να κάθονται οι πύραυλοι; Δεύτερο, ο Ερντογάν χρωστά τη βιολογική και πολιτική του ύπαρξη στην ενημέρωση που του είχαν προσφέρει οι Μυστικές Υπηρεσίες της Ρωσίας στο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου του 2016.

Το μέλλον μέσα από τις κρίσεις

Το ερώτημα είναι εάν και πώς ο Ερντογάν θα αποδράσει από τις συμπληγάδες, που έχει ο ίδιος δημιουργήσει με την πολιτική του εκκρεμούς, μια στη Δύση και μια στην Ανατολή. Τώρα ήρθε να του βάλει δύσκολα ο κορωνοϊός. Αληθές δε, είναι ότι, ο άξονας της Ελλάδας, της Κύπρου και του Ισραήλ ως υποσύστημα ασφάλειας κάτω από την περιφέρεια της Ευρασίας είναι θετική για τις ΗΠΑ εξέλιξη, διότι μπορεί να αποτελεί ανάσχεση στην όποια απειλή είναι ενδεχόμενο να προκύψει από τη ρωσική αναθεωρητική πολιτική, αλλά και αποτροπή στην τουρκική απειλή, η οποία παραμένει ζωντανή. Για τις ΗΠΑ είναι ένας εξισορροπητικός άξονας, που αντικαθιστά έστω και μερικώς τον ρόλο της Τουρκίας περιορίζοντας την αυθάδειά της. Και έναντι των Αμερικανών και έναντι των Ευρωπαίων. Γιατί να μην τον θέλουν; Και γιατί να μην τον θέλουμε εφόσον μπορεί να μας παρέχει ασφάλεια στο πλαίσιο της αποτροπής; Διότι, εντός του 2021, οπότε και εκτιμάται να προκύψει μεγάλη οικονομική ανάκαμψη, και οι τιμές του πετρελαίου θα έχουν ανοδική πορεία για να καλυφθούν, εκτός των άλλων, οι ζημιές της ύφεσης. Εξέλιξη η οποία θα συμφέρει την Κύπρο και την ταχεία απόφαση για την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου, η οποία δεν μπορεί να προκύψει χωρίς ασφάλεια, που είναι αποτέλεσμα των περιφερειακών συμμαχιών και δη με το Ισραήλ και την Ελλάδα. Το μέλλον οικοδομείται μέσα από τις κρίσεις και τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται. Φτάνει να μπορείς να βλέπεις το διεθνές περιβάλλον, να μην είσαι μίζερος και να ατενίζεις μπροστά.

*Δρ των Διεθνών Σχέσεων

ΠΗΓΗ: Σημερινή