Άμυνα
Γιατί η Ελλάδα πρέπει να προχωρήσει σε στρατηγική συνεργασία με τη Γαλλία;
Αλέξανδρος Δρίβας
Τους πολέμους ενός κράτους δεν τους αναλαμβάνει ποτέ άλλο κράτος. Αυτή είναι μια μίζερη αλλά συνάμα αληθινή ρεαλιστική διαπίστωση. Ο ρεαλισμός έχει συχνά επικριθεί για το «απαισιόδοξο» των προβλέψεών του, όμως κάθε φορά που η πραγματικότητα επαληθεύει τη διαχρονική υφή των διακρατικών σχέσεων, αντιλαμβανόμαστε πως η αισιοδοξία, η απαισιοδοξία όπως και κάθε άλλο αφήγημα, έχουν στην καλύτερη περίπτωση, μια συμπληρωματική θέση ως προς τον ρεαλισμό.
Η κοσμοθεωρία του ρεαλισμού ασπάζεται το εξής απλό: Τα έθνη – κράτη φροντίζουν για την ασφάλειά τους και για την ευημερία τους. Επιθυμούν να είναι αυτοδύναμα. Από την άλλη πλευρά, δεν είναι καθόλου σπάνιο το να έρχονται κοντά δύο δυνάμεις και να είναι πραγματικοί σύμμαχοι. Αυτό σημαίνει ότι έχουν τον ίδιο εχθρό και τα ίδια συμφέροντα για τα όσα διακυβεύονται. Εδώ ανήκει και η περίπτωση της ελληνογαλλικής προσέγγισης. Γιατί η Γαλλία είναι η χώρα με την οποία πρέπει να αναπτύξουμε στρατηγική συνεργασία;
Η Γαλλία είναι η ισχυρότερη χώρα της ΕΕ. Κάποιος θα πει πως η Γερμανία είναι πιο ισχυρή όμως πολλές φορές η ισχύς μπορεί να αναγνωσθεί με λανθασμένο τρόπο και αυτό ουσιαστικά, φέρνει και πολλά λάθη στο σχεδιασμό κρατών, ειδικά πάνω στο κομμάτι που ονομάζεται ως «εχθρογνωσία». Η Γαλλία είναι η μόνη ευρωπαϊκή χώρα που στο Συμβούλιο Ασφαλείας των ΗΕ μπορεί να ασκήσει veto για ένα διεθνές ζήτημα. Η Γαλλία δεν είναι μόνο πιο ισχυρή σε συμβατική στρατιωτική ισχύ στην Ευρώπη, έχοντας σημαντική αμυντική βιομηχανία. Είναι και πυρηνική δύναμη, η μοναδική στην ΕΕ μετά το Brexit.
Μπορεί η οικονομία της να είναι δεύτερη στην ΕΕ μετά τη γερμανική, όμως σε όλους τους άλλους συντελεστές ισχύος, η Γαλλία υπερέχει. Ένας συντελεστής ισχύος είναι και η ήπια ισχύς. Η Γαλλία ως πρώην αποικιοκρατική δύναμη προσπαθεί και σήμερα μέσα από τη Γαλλοφωνία και από επενδύσεις, να επανακτήσει το ρόλο της στην Αφρική αλλά και σε χώρες της Μέσης Ανατολής. Η γαλλική γλώσσα είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη στον κόσμο σύμφωνα με μελέτες και οι άνθρωποι που θα μιλούν Γαλλικά παγκοσμίως θα ξεπεράσουν τα 700 εκατομμύρια το 2050.
Η Γαλλία έχει επίσης πολύ πιο ευνοϊκή γεωγραφική θέση από τη Γερμανία, έχοντας τεράστια ακτογραμμή στον Ατλαντικό Ωκεανό και ταυτόχρονα, στη Μεσόγειο. Παράλληλα είναι χώρα της βορειο-δυτικής Ευρώπης. Στην Αφρική η Γαλλία επενδύει πάρα πολλά. Το French Council of Investors in Africa, απαρτίζεται από εταιρείες όπως η Total, η L’Oreal και η Societe Generale και συνολικά οι 180 γαλλικές εταιρείες που συνθέτουν το Γαλλικό Συμβούλιο Επενδυτών στην Αφρική, έχουν πάνω από 10.000 εγκαταστάσεις στην υποσαχάρια Αφρική. Με άλλα λόγια, ο έλεγχος της Βόρειας Αφρικής από τη Γαλλία είναι απαραίτητος για την ασφάλεια και τη βιωσιμότητα των μεγάλων πλάνων του Παρισιού στη Μαύρη Ήπειρο. Το 2016 οι επενδύσεις της Γαλλίας στην υποσαχάρια Αφρική έφτασαν τα 7.7 δισ. Ευρώ.
Παρόλα αυτά, σε εξαγωγές η Γαλλία καταλαμβάνει τη δεύτερη θέση εντός ΕΕ στην Αφρική καθώς εξάγει προϊόντα και υπηρεσίες αξίας 5.6 δισ. Ευρώ ενώ η Γερμανία που κατέχει την πρώτη θέση, έχει εξαγωγές αξίας 8.3 δισ. Ευρώ. Ο πρόεδρος Μακρόν έχει κάθε λόγο να ανησυχεί για τον στρατηγικό του στόχο (αναβίωση του ισχυρού της ρόλου στην Αφρική) από τη γερμανική διείσδυση. Το ίδιο συμβαίνει και με την Ιταλία η οποία στο κομμάτι της ενέργειας (στη Λιβύη) μάλλον ανταγωνίζεται τα συμφέροντα της Γαλλίας (ΕΝΙ και Τοtal). Ωστόσο, η μεγάλη ανησυχία της Γαλλίας ακούει στο όνομα Κίνα καθώς το Πεκίνο από το 2010 έως το 2015 έδωσε δάνειο ύψους 2.5 δολαρίων στην Ακτή Ελεφαντοστού, ενώ γενικά οι Αφρικανοί φαίνεται να διάκεινται πολύ θετικά στις κινεζικές επενδύσεις (λόγω του οτι δεν είναι από χώρες της Ευρώπης που έχουν αποικιοκρατικό παρελθόν).
Το Παρίσι έχει όμως την πιο ενεργή στρατιωτική συμμετοχή στην Αφρική, διατηρώντας βάσεις σε Κεντρικοαφρικανική Δημοκρατία, Καμερούν, Ακτή Ελεφαντοστού, Τζιμπουτί, Γκαμπόν, Τσαντ, Σενεγάλη, έχοντας έτσι ένα δίκτυο βάσεων από την Ακτή Ελεφαντοστού μέχρι το Κέρας της Αφρικής, στο οποίο εσχάτως, η Τουρκία επιθυμεί να παίξει ρόλο. Στο Τσαντ η Γαλλία διατηρεί βάση η οποία είναι σημαντική για την καταπολέμηση της Αλ Καϊντα. Όσο η Γερμανία έχει ακόμη τον πρώτο λόγο στα οικονομικά της ΕΕ, η Γαλλία είναι υποχρεωμένη να ενισχύσει την παρουσία της στη Μεσόγειο.
Οι προτάσεις της για μια Ευρωμεσογειακή Ένωση ήταν ανέκαθεν αρκετές και ενδεικτικές της περιοχής στην οποία εδράζονται τα γαλλικά ζωτικά συμφέροντα. Η Μεγάλη Βρετανία αποτελεί παρελθόν από την ΕΕ και έτσι είναι σχεδόν απίθανο να μην ασχοληθεί ξανά με τη Μεσόγειο στην οποία ήταν μέχρι και τον Β’ ΠΠ η αδιαφιλονίκητη δύναμη. Το Παρίσι δεν επιθυμεί μια βρετανική επάνοδο στα της Μεσογείου ενώ ταυτόχρονα, προσπαθεί να μετριάσει την οικονομική διείσδυση της Γερμανίας στον Ευρωπαϊκό Νότο η οποία υποκαθιστά την όχι σημαντική ναυτική ισχύ της Γερμανίας.
Το Βερολίνο προσπαθούσε πάντα (όπως σε ένα βαθμό και η Ρωσία) να διαφύγει από το γεωγραφικό του πεπρωμένο το οποίο του επιφύλαξε ναι μεν να «κάθεται» πάνω σε τεράστια κοιτάσματα άνθρακα, αλλά από την άλλη, να μην έχει υδρογονάνθρακες και κυρίως, να μην έχει μια ακτογραμμή που να του επιτρέπει να είναι με τους πολύ ισχυρούς όλων των εποχών, που πάντα ήταν, θαλάσσιες δυνάμεις. Η Τουρκία προσφέρει στη Γερμανία όχι μόνο μια μεγάλη αγορά για φτηνές ΞΑΕ και για εξαγωγές προϊόντων εντάσεως κεφαλαίου, αλλά και μια δίοδο για να έχει λόγο στη Μέση Ανατολή.
Μπορεί η αμερικανική ενεργειακή αυτονομία να απήλλαξε την Ουάσινγκτον από τον πονοκέφαλο του ελέγχου της παραγωγής υδρογονανθράκων της Μέσης Ανατολής, αλλά αυτό δεν ισχύει και για τη Γερμανία η οποία αντέδρασε έντονα όταν οι ΗΠΑ υποχρέωσαν τους συμμάχους τους να προβούν σε κυρώσεις έναντι του Ιράν.
Η Τουρκία έχει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο για την Γερμανία. Όπως αναφέραμε, η Γερμανία προσπαθεί με οικονομικά μέσα να έχει ρόλο στη Μεσόγειο. Μην ξεχνάμε οτι όλοι οι προϋπολογισμοί του Ευρωπαίκού Νότου, ελέγχονται ουσιαστικά από τη Γερμανία. Το Παρίσι από την άλλη πλευρά, δεν μπορεί να ακολουθήσει το γερμανικό άρμα, ποτέ δεν μπόρεσε. Ακόμη και ο περίφημος γαλλογερμανικός άξονας, ήταν ισχυρός μόνο όσο το Παρίσι πίστευε αυτό που είχε ως εξώφυλλο κάποτε η εφημερίδα Liberation, οτι δηλαδή ”με το Ευρώ η Γερμανία υπέγραψε ξανά Συμφωνία των Βερσαλλιών χωρίς να πέσει ούτε μια τουφεκιά”. Τα πράγματα όμως εξλίχθηκαν πολύ διαφορετικά.
Η Αφρική και η Μεσόγειος αποτελούν για τη Γαλλία στοιχήματα που αλληλένδετα με την πρωτοκαθεδρία που επιθυμεί να επιτύχει στην ΕΕ, παίρνοντας σταδιακά τη θέση της Γερμανίας. Για να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα των γαλλικών επενδύσεων στην Αφρική και για να μειωθεί η καχυποψία λαών όπως της Ρουάντα για τη Γαλλία, ο πρόεδρος Μακρόν το 2017 ανέφερε πως η Αφρική είναι η κορωνίδα της γαλλικής εξωτερικής πολιτικής και επιδιώκει την συνεργασία των αφρικανικών χωρών, όχι το πέρασμα σε μια νεο-αποικιακή εποχή.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Γαλλία το 2019 τόνωσε την αναπτυξιακή βοήθεια σε Αφρική και σε Ιορδανία η οποία έφτασε τα 20 δις. Ευρώ. Το 2016, οι πρώτες πέντε χώρες που έλαβαν τη μεγαλύτερη αναπτυξιακή βοήθεια από τη Γαλλία, ήταν το Μαρόκο, η Ιορδανία, η Ακτή Ελεφαντοστού, το Καμερούν και η Αίγυπτος. Παράλληλα, το Παρίσι δαπανά χρήματα για να αντιμετωπιστούν οι εξτρεμιστές στο Σουδάν.
Όλα αυτά μας κάνουν να αντιληφθούμε πως η Βόρεια Αφρική και ο Ευρωπαϊκός Νότος, αποτελούν ζωτικό χώρο για την Γαλλία. Ο πρόεδρος Μακρόν έχει θέσει συγκεκριμένους στόχους με τους οποίους συμφωνεί και η Γερουσία της Γαλλίας. Η προσφυγο-μεταναστευτική κρίση αντιμετωπίζεται από την Γαλλία ως ζήτημα ασφάλειας καθώς είναι ήδη πολύπαθη από τρομοκρατικά χτυπήματα που έχουν γίνει από ισλαμιστές τρομοκράτες. Η Αίγυπτος αποτελεί πολύ σημαντική χώρα για τα γαλλικά συμφέροντα καθώς είναι η γέφυρα μεταξύ δύο πολύ επικίνδυνων περιοχών συγκρούσεων.
Η μια είναι η κρίση της Λιβύης και η άλλη είναι αυτή στο Σουδάν. Η Γαλλία πολεμάει το ριζοσπαστικό Ισλάμ ενώ η Τουρκία επιθυμεί να το χρησιμοποιήσει για να επηρεάζει κράτη όπως η Συρία, η Λιβύη και η Αίγυπτος επιθυμώντας να εγκαθιδρύσει κυβερνήσεις με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους.
Εντός της ΕΕ η Γαλλία έχει επίσης συμπληρωματικά συμφέροντα με την Ελλάδα. Στο Παρίσι γνωρίζουν καλά οτι η γερμανική οικονομική πολιτική έχει ως στόχο να μην επιτρέπει σε άλλες δυνάμεις να έχουν την εξαγωγική δυνατότητα του Βερολίνου. Η πολιτική λιτότητας λίγο έλλειψε να αποσταθεροποιήσει τη Γαλλία (Κίτρινα Γιλέκα) και ο πρόεδρος Μακρόν γρήγορα αντιλήφθηκε οτι χρειάζεται να διαφοροποιηθεί από τη Γερμανία.
Εντός της ΕΕ η Γαλλία είναι σύμμαχος χώρα για την Ελλάδα. Στο θέμα της ένταξης των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ, η Γαλλία έχει επίσης δείξει ότι διαφοροποιείται από την γερμανική πολιτική και θεωρεί ότι πρώτα πρέπει οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων να αποκτήσουν ευρωπαϊκούς θεσμούς και να σέβονται τις αρχές της καλής γειτονίας και μετά να ενταχθούν. Τέλος, όταν η λογική και η ομαλότητα επιστρέψουν στον Λευκό Οίκο, είναι σχεδόν σίγουρο ότι οι σχέσεις ΗΠΑ-Γαλλίας θα πάρουν την ανιούσα.
Ο λόγος είναι απλός: Η αρχιτεκτονική ασφάλειας που επιθυμούν οι ΗΠΑ στη Μεσόγειο σε συνδυασμό με την μερική αποχώρησή τους από την περιοχή, καθιστούν αναγκαία την συνεργασία της Ουάσινγκτον με μια τοπική δύναμη που έχει κοινά συμφέροντα (καταπολέμηση της τρομοκρατίας σε Βόρεια Αφρική, Μεσόγειο και Ευρύτερη Μέση Ανατολή, μετριασμό του ρόλου της Κίνας στην Αφρική, ενεργειακή διαφοροποίηση και μείωση της εξάρτησης από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες) και κοινούς στρατηγικούς στόχους.
Η φημολογούμενη ρήτρα αμυντικής συνεργασίας μεταξύ Γαλλίας και Ελλάδας ισχυροποιεί τις δύο χώρες τόσο εντός της ΕΕ όσο και εντός του ΝΑΤΟ απέναντι στην Τουρκία και σε όσα πράττει σε Λιβύη, Αιγαίο, Κυπριακή ΑΟΖ και Κρήτη, σε μια περίοδο που οι ΗΠΑ βρίσκονται σε μια περίοδο εσωστρέφειας η οποία θα συνεχιστεί με την κορύφωση της πόλωσης στο δρόμο προς τις εκλογές του Νοεμβρίου. Αυτή η ρήτρα αν υπογραφεί, βάζει την Ελλάδα στο κόλπο της Λιβύης μέσω Παρισίων. Η Γαλλία έχει επίσης κάθε λόγο να χρειάζεται την Ελλάδα στην Ανατολική Μεσόγειο καθώς θα αποτελέσει το κλειδί για την παγίωση του γαλλικού ρόλου στην Ανατολική Μεσόγειο. Να μη λησμονούμε οτι η Γαλλία (και για λόγους περιορισμού της γερμανικής και βρετανικής επιρροής) έχει υπογράψει αμυντική συμφωνία και με την Κύπρο.
Η Ελλάδα έχει ξεκινήσει από τις 16 Δεκεμβρίου 2018 τον Στρατηγικό Διάλογο με τις ΗΠΑ και έτσι οι ελληνογαλλικές σχέσεις τέμνονται και στις σχέσεις των δύο χωρών με τις ΗΠΑ. Θα είχε μεγάλο όφελος για την Ελλάδα να χρησιμοποιήσει όλες τις δυνατότητες που της παρέχει μια στρατηγική συνεργασία με τη Γαλλία, τόσο εντός της ΕΕ, όσο και στα θέματα της Μεσογείου και την αντιμετώπιση του περιφερειακού ταραξία της περιοχής, της Τουρκίας.
Πιο συγκεκριμένα, Ελλάδα και η Γαλλία συμφωνούν στην ανάσχεση της Τουρκίας που επιθυμεί να χρησιμοποιήσει τον ισλαμικό φονταμενταλισμό στη Μεσόγειο, στον έλεγχο των προσφυγικών ροών και στη σταθεροποίηση της Βόρειας Αφρικής που αποτελεί το ανάχωμα στο χάος που επικρατεί στην υποσαχάρια Αφρική. Τέλος, η Γαλλία και η Ελλάδα επιθυμούν την αύξηση του ενδιαφέροντος της ΕΕ για την Μεσόγειο και την αλλαγή πολιτικής των Βρυξελλών σε ζητήματα που αφορούν την αντικατάσταση των αναποτελεσματικών πολιτικών σε θέματα ανάπτυξης των κρατών-μελών της ΕΕ.
* Ο Αλέξανδρος Δρίβας είναι Research Fellow – Hellenic American Leadership Council, (HALC) Ph.D. Cand. (Hellenic-American Relations after the Cold War Era).
liberal.gr
Άμυνα
Αυτό είναι το κλειδί για τη χρήση της αποτροπής!
Γιατί η ελληνική αποτροπή κατάντησε πουκάμισο αδειανό
Γράφει ο Παναγιώτης Γκαρτζονίκας, SLpress.gr
Η θεωρία της αποτροπής είναι ένα τεράστιο θέμα που υποστηρίζεται από μια ογκώδη βιβλιογραφία, με έργα μερικών από τους σημαντικότερους μεταπολεμικούς διανοούμενους. Επιγραμματικά, αποτρέπω τον αντίπαλο όταν τον πείθω ότι θα καταβάλει πολύ μεγαλύτερο τίμημα αν προσφύγει στην ένοπλη βία, από το οποιοδήποτε προσδοκώμενο όφελος. Το κλειδί για τον ορθό ορισμό της αποτροπής είναι η απειλή χρήσης βίας – όχι η πραγματική της εφαρμογή. Με αυτή την έννοια η αποτροπή υπήρχε πάντοτε, όμως απέκτησε ολόκληρη θεωρία μετά το 1945.
Όταν εμφανίστηκαν τα πυρηνικά όπλα, το μόνο θετικό όφελος φάνηκε να είναι η απειλή να προσβληθούν από τέτοια όπλα, που θα έπειθε τους πιθανούς επιτιθέμενους να συγκρατηθούν. Η εμμονή με την αποτροπή, που ξεκίνησε κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και κυριάρχησε στη στρατηγική συζήτηση στη Δύση —τότε που ήταν δύσκολο να σκεφτεί κανείς άλλο ρόλο για τα πυρηνικά όπλα —συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Η αποτροπή ωστόσο δεν είναι πανάκεια, διαθέτει αδυναμίες και υπόκειται σε περιορισμούς, όπως συνοπτικά περιγράφεται στη συνέχεια.
Ευτυχώς η πυρηνική αποτροπή φαίνεται να έχει λειτουργήσει καλύτερα στην πράξη παρά στη θεωρία: Υπήρξαν πολλοί τρομεροί πόλεμοι, οι οποίοι εξακολουθούν να συμβαίνουν, αλλά μέχρι στιγμής οι πυρηνικές δυνάμεις δεν έχουν πολεμήσει απευθείας μεταξύ τους. Αντιθέτως, η συμβατική αποτροπή δεν είναι τέλεια και η αποτυχία της είναι πολύ πιο συχνή από ό,τι πολλοί στρατηγικοί σχεδιαστές θα ήθελαν να παραδεχτούν. Σε όλη την ιστορία, οι επιτιθέμενοι έχουν καταφύγει στον πόλεμο, όποτε πίστευαν ότι το αποτρεπτικό μέσο που ύψωσαν οι αντίπαλοί τους ήταν ανεπαρκές.
Η θεωρία της αποτροπής υποθέτει ότι οι αντίπαλοι είναι ορθολογικοί δρώντες και λαμβάνουν στρατηγικές αποφάσεις βασισμένοι στη λογική του “κόστους έναντι οφέλους”: Αυξάνοντας το κόστος σε θύματα και καταστροφές, πέρα από αυτό που μπορεί να ανεχτεί ο αντίπαλος, θα εξαναγκαστεί ή θα αποθαρρυνθεί να λάβει ή να απόσχει από συγκεκριμένους τρόπους ενεργείας. Αποδίδοντας λογική και στα δύο μέρη, η θεωρία της αποτροπής συχνά αντιμετωπίζει τον εχθρό με υπερβολικά απλοϊκό τρόπο όχι ως έναν ανεξάρτητο δρώντα, ο οποίος είναι πιθανό να ακολουθήσει αποκλίνουσες πορείες δράσης, αλλά ως ένα μέρος που υιοθετεί στρατηγικές σύμφωνες με τις δικές μας προσδοκίες.
Υπάρχουν αντίπαλοι που είναι πολύ δύσκολο να αποτραπούν. Τέτοιοι αντίπαλοι μπορεί να ανήκουν σε τρεις κατηγορίες. Η πρώτη κατηγορία αποτελείται από εκείνους που δεν έχουν ευαισθησία στις απώλειες ή στο κόστος που ίσως φανταζόμαστε ότι μπορεί να τους αποτρέψει. Ο Στάλιν μετά τη γερμανική εισβολή στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αναμφισβήτητα ήταν πρόθυμος να θυσιάσει εκατομμύρια για να πετύχει τον σκοπό του και μάλλον το ίδιο συμβαίνει και με τον Πούτιν. Η Κίνα έχει μακρά ιστορία εμπλοκής σε πολέμους με απίστευτα μεγάλες ανθρώπινες απώλειες. O ιαπωνικός στρατός στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν περισσότερο από πρόθυμος να κάνει πράγματα που θα ήταν ανήκουστα σε άλλους στρατούς.
Η δεύτερη κατηγορία είναι εκείνοι που χαίρονται με την προοπτική του θανάτου. Η προοπτική του θανάτου αντί να αποτρέπει, γίνεται αντιληπτή ως ευκαιρία που πρέπει να εκμεταλλευτεί κανείς. Τα προφανή σύγχρονα παραδείγματα είναι ομάδες τζιχαντιστών που κηρύττουν τη δόξα του μαρτυρίου.
Η τρίτη κατηγορία αποτελείται από εκείνους για τους οποίους η προοπτική της καταστροφικής βίας εξυπηρετεί τα στρατηγικά τους συμφέροντα. Η Χαμάς, η οποία χαιρετίζει ξεκάθαρα την ισραηλινή βία κατά των Παλαιστινίων αμάχων, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, επειδή θεωρεί ότι το αποτέλεσμα την ενισχύει, αποδυναμώνοντας παράλληλα την ισραηλινή πλευρά.
Πως νοείται η αποτροπή
Είναι δύσκολο να αποδείξουμε ότι η αποτροπή λειτούργησε επειδή δεν συνέβη κάτι, γιατί επιτυχής αποτροπή σημαίνει ακριβώς ότι δεν συμβαίνει τίποτε. Υπάρχουν όμως πολλοί πιθανοί λόγοι για τους οποίους δεν συμβαίνει κάτι: Ο αντίπαλος μπορεί να έχει συγκρατηθεί εξαιτίας μιας ρητής απειλής, μπορεί να έχει ήδη αξιολογήσει τους κινδύνους για τον εαυτό του και να έχει αποφασίσει να μην ενεργήσει, μπορεί να άλλαξε τα σχέδιά του ανεξάρτητα από τυχόν απειλές ή απλούστατα δεν είχε ποτέ σκοπό να δράσει από την αρχή.
Μεγάλο μέρος της δυτικής ακαδημαϊκής βιβλιογραφίας, αντιμετωπίζει την αποτροπή ως να ήταν ένα φαινόμενο καθολικό στο χρόνο και στο χώρο. Παρά ταύτα, η αποτροπή γίνεται αντιληπτή με διαφορετικό τρόπο σε άλλες χώρες. Στη Ρωσία για παράδειγμα η αποτροπή είναι πολύ ευρύτερη από το νόημα που έχουν στο μυαλό τους οι δυτικοί ειδήμονες. Αντιπροσωπεύει τη χρήση απειλών για τη διατήρηση του status quo, για την αλλαγή του, για τη διαμόρφωση του στρατηγικού περιβάλλοντος εντός του οποίου λαμβάνει χώρα η αλληλεπίδραση για την πρόληψη της κλιμάκωσης και για την αποκλιμάκωση.
Ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει δραστηριότητες πριν και κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής σύγκρουσης και καλύπτει όλες τις φάσεις του πολέμου. Από την ισραηλινή σκοπιά, η αποτροπή είναι ενέργεια και όχι αποτέλεσμα. Η ισραηλινή αποτροπή επιτυγχάνεται με δράση, όχι με απειλή δράσης.
Παρά τις επιμέρους διαφορές τους, οι περισσότερες σύγχρονες θεωρίες περί αποτροπής συμφωνούν σε ένα σημείο: Είναι διατυπωμένες από τη σκοπιά μιας μεγάλης δύναμης, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, που έχει ως στόχο να εξαναγκάσει μια άλλη χώρα η οποία είναι είτε εξίσου ισχυρή είτε πιο αδύναμη από αυτήν. Συνεπώς, προϋποθέτουν μια κατάσταση ισοτιμίας, αν όχι υπεροχής, σε σχέση με τον αντίπαλο που πρόκειται να εξαναγκαστεί ή να αποτραπεί. Ωστόσο, οι προκλήσεις ασφαλείας για άλλες χώρες μπορεί να είναι εντελώς διαφορετικές.
Η ελληνική αποτροπή
Η αποτροπή έφτασε στην Ελλάδα μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου ενώ στις αρχές του 2000 υιοθετήθηκε και στο στρατηγικό μας δόγμα, το οποίο έκτοτε είναι αποτρεπτικό και αμυντικό. Στην ουσία, υιοθετήσαμε το θεωρητικό πλαίσιο της αποτροπής του Ψυχρού Πολέμου, χωρίς να το προσαρμόσουμε στις ιδιαίτερες συνθήκες της Ελλάδας. Παρατηρώντας κάποιος τη δημόσια συζήτηση, διαπιστώνει ότι η αποτροπή μάλλον έχει μαγικές ιδιότητες, επειδή θεωρούμε ότι όσες περισσότερες φορές τη χρησιμοποιούμε, τόσο περισσότερο αποτρέπουμε τον εχθρό.
Πραγματικά η αποτροπή είναι μια λέξη που ταλαιπωρείται στη χώρα μας όχι μόνο από την πολυχρησία, αλλά και από τη διαστροφή της έννοιάς της. Θεωρήθηκε ότι προσφέρει την προοπτική ελέγχου των απειλών για την ασφάλεια χωρίς να χρειαστεί να πολεμήσουμε, ένας εύκολος δηλαδή και φτηνός τρόπος για να αποφύγουμε τον πόλεμο. Ποια είναι όμως τα αποτελέσματα από την υιοθέτηση της αποτροπής στο στρατηγικό μας δόγμα; Πρώτον, η Τουρκία έχει καταφέρει τα εξής:
- Έχει δηλώσει με κάθε επισημότητα ότι η επέκταση των χωρικών μας υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια, ένα νόμιμο δικαίωμα, αποτελεί αιτία πολέμου. Το αποτέλεσμα είναι η Ελλάδα να μην επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα, ακόμη και σε περιοχές που δεν γειτνιάζουν με την Τουρκία.
- Πρόβαλε από το 1996 τη θεωρία περί “γκρίζων ζωνών” με αφορμή την κρίση στα Ίμια. Στη συνέχεια και μέχρι σήμερα, διεκδικεί τμήματα της ελληνικής επικράτειας, αφού οι νησίδες που αρχικά χαρακτηρίζονταν «γκρίζες ζώνες» έγιναν «τουρκικά νησιά υπό ελληνική κατοχή».
- Με το τουρκολιβυκό μνημόνιο επιχειρεί να ακυρώσει την ελληνική ΑΟΖ της Κρήτης, της Κάσου, της Καρπάθου και της Ρόδου.
- Η Ελλάδα να μην καταθέτει συντεταγμένες για τα εξωτερικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας-ΑΟΖ, ως απάντηση στις τουρκικές συντεταγμένες.
- Να παρουσιάσει τη “Γαλάζια Πατρίδα” ουσιαστικά ως επίσημο τουρκικό δόγμα, σύμφωνα με το οποίο αμφισβητεί την κυριαρχία των ελληνικών νησιών του Αιγαίου καθώς και της ελληνικής και κυπριακής ΑΟΖ.
- Η Ελλάδα να παγώσει την πόντιση του καλωδίου για την ηλεκτρική σύνδεση Ελλάδας-Κύπρου.
Δεύτερον, οι ελληνικές πολιτικές ηγεσίες, αντιλαμβάνονται την αποτροπή ως μια στρατηγική χωρίς ρίσκο, ή είναι απρόθυμες να διακινδυνεύσουν κλιμάκωση σε μια κρίση. Ωστόσο, χωρίς τη διάθεση κλιμάκωσης, ακόμη και έως το επίπεδο της σύγκρουσης, η αποτροπή δεν λειτουργεί. Η αποτροπή δεν προκύπτει κρεμώντας μια πινακίδα «Προσοχή ο Σκύλος Δαγκώνει», αν ο σκύλος δεν δαγκώνει, ή πολύ χειρότερα αν δεν υπάρχει σκύλος!
Τρίτον, με την αποτροπή η χρήση βίας απέκτησε λειτουργίες που δεν συνεπάγονται πόλεμο, αποσυνδέθηκε από την πραγματική μάχη. Οι επιπτώσεις αυτής της εξέλιξης είναι διττές. Αφενός μεν η πραγματική διεξαγωγή του πολέμου μελετάται ελάχιστα, με αποτέλεσμα η στρατηγική να μην δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην ίδια την πολεμική σύγκρουση. Αφετέρου δε και ως απότοκο του προηγουμένου, οι στρατιωτικοί έχουν μειωμένο ρόλο στη διαμόρφωση και ανάπτυξη της στρατηγικής.
Ορισμένες προτάσεις
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η ελληνική αποτροπή έχει καταρρεύσει, είναι ένα πουκάμισο αδειανό και δεν πρόκειται να αναστηθεί με λόγια που προορίζονται μάλλον για εσωτερική κατανάλωση. Θεωρούμε ότι η Ελλάδα πρέπει να υιοθετήσει δύο πρακτικές. Πρώτον, να αντιδρά σε όλες τις ενέργειες της Τουρκίας που “ροκανίζουν” την εθνική κυριαρχία, αναλαμβάνοντας μεγαλύτερο ρίσκο και θέτοντας το δίλημμα της κλιμάκωσης στην αντίπαλη πλευρά.
Δεύτερον, δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στην πολεμική, τη στρατιωτική στρατηγική, διότι τον πόλεμο δεν τον αποφεύγεις όταν τον εξορκίζεις, αλλά όταν προετοιμάζεσαι καλύτερα για να τον διεξαγάγεις. Χρειάζεται να απενεχοποιήσουμε τον πόλεμο στη δημόσια συζήτηση και να επαναφέρουμε στη σκέψη μας τη διεξαγωγή του πολέμου, σε αντίθεση με την αποφυγή του. Είναι πιο κοντά στον πόλεμο η Δανία η οποία πρόκειται να προχωρήσει σε υποχρεωτική στράτευση των γυναικών, ή η Σουηδία που μοιράζει φυλλάδια με οδηγίες για το τι πρέπει να κάνουν οι πολίτες σε περίπτωση πολέμου;
Μετά από τις αλλαγές που έχουν επέλθει τα τελευταία χρόνια, χρειαζόμαστε μια νέα στρατιωτική στρατηγική, με πραγματικά καινοτόμες και πρωτότυπες ιδέες. Η Ελλάδα έχει αμυντικό δόγμα στο στρατηγικό επίπεδο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα πρέπει να διαταχθούμε ώμο με ώμο για να εμποδίσουμε τους Τούρκους. Όσο μεγεθύνονται οι δυνατότητες της Τουρκίας, άλλο τόσο αυξάνεται η ανάγκη για διενέργεια από μέρους μας επιθετικών ενεργειών στο επιχειρησιακό και στο τακτικό επίπεδο. Χρειαζόμαστε ισχύ πυρός και όχι απλώς μερικές δεκάδες όπλα μακρού πλήγματος και ταυτόχρονα έχουμε ανάγκη και του ελιγμού. Η στρατηγική μας πρέπει να καθορίζει τους στόχους που θα υπηρετούν τα εξοπλιστικά προγράμματα, αντί να συμβαίνει το αντίθετο.
Το κρίσιμο ερώτημα είναι ποιος θα αναλάβει την υλοποίηση αυτών των στρατηγικών, όταν οι ελληνικές πολιτικές ηγεσίες πάσχουν από φοβικό σύνδρομο έναντι της Τουρκίας. Αν συνεχίσουμε την ίδια πολιτική, η Τουρκία δεν θα χρειαστεί καν να κάνει πόλεμο επειδή θα κερδίζει συνεχώς έδαφος (μεταφορικά ή όχι) και εμείς θα είμαστε ικανοποιημένοι ότι αποφύγαμε τον πόλεμο.
Πάντως, μια δοκιμή σθεναρής στάσης εκ μέρους μας θα είναι αν θα εγκαταστήσουμε στα νησιά του Αιγαίου τα αντιαεροπορικά και πυραυλικά συστήματα, των οποίων την αναγγελία προμήθειας αναμένουμε, ενάντια στην ολοένα και πιο έντονα διακηρυγμένη θέση της Τουρκίας για αποστρατιωτικοποίηση των νησιών. Ελπίζουμε να μην συμβεί κάτι ανάλογο με τους S-300 στην Κύπρο, δηλαδή να τοποθετήσουμε τα συστήματα αυτά στην ηπειρωτική Ελλάδα και να δηλώνουμε ότι θα μεταφερθούν στα νησιά όταν χρειαστεί.
Άμυνα
Η ευρωπαϊκή χώρα που το ξανασκέφτεται για τα αμερικανικά F-35 λόγω Τραμπ
Λαμβάνει υπόψιν τις πρόσφατες αλλαγές στη στάση τους απέναντι στο ΝΑΤΟ και τον υπόλοιπο κόσμο
Η Πορτογαλία εξατάζει το ενδεχόμενο να μην αγοράσει αμερικανικά μαχητικά αεροσκάφη από την Ουάσιγκτον, λόγω αμφιβολιών για τη συμπεριφορά του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ προς τους συμμάχους των ΗΠΑ.
Τις ανησυχίες προκάλεσε η απόφαση του Τραμπ νωρίτερα αυτό το μήνα να διακόψει την παροχή στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία, μετά την επεισοδιακή συνάντηση του Αμερικανού προέδρου και του Ουκρανού ομολόγου του Βολοντίμιρ Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο. Μετά το «ναι» της Ουκρανίας στην αμερικανική πρόταση για προσωρινή κατάπαυση του πυρός οι ΗΠΑ ξεμπλόκαραν την στρατιωτική βοήθεια προς το Κίεβο, ωστόσο, η κίνηση των Ηνωμένων Πολιτειών εγείρει ανησυχίες για την αξιοπιστία τους ως προμηθευτής αμυντικού εξοπλισμού που προμηθεύει το 64% των όπλων που εισάγουν τα ευρωπαϊκά κράτη μέλη του NATO.
Στο πλαίσιο αυτό, η επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ Κάγια Κάλας και ο αρμόδιος για την άμυνα επίτροπος Άντριους Κουμπίλιους έχουν ρίξει την πρόταση οι ευρωπαϊκές χώρες να μειώσουν την εξάρτησή τους από τις Ηνωμένες Πολιτείες για στρατηγικής συμμαχίας στρατιωτικό εξοπλισμό ρίχνουν.
Οι δηλώσεις του Πορτογάλου υπουργού Άμυνας
Την Πέμπτη, ο Πορτογάλος υπουργός Άμυνας Νούνο Μέλο δήλωσε στην εφημερίδα Público ότι «δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το γεωπολιτικό περιβάλλον στις επιλογές μας». Είπε επίσης ότι η πρόσφατη στάση των ΗΠΑ απέναντι στο ΝΑΤΟ «πρέπει να μας κάνει να σκεφτούμε τις καλύτερες επιλογές». Πάντως δεν απέκλεισε εντελώς το ενδεχόμενο αγοράς αμερικανικών αεροσκαφών, αλλά είπε: «Ο κόσμος έχει ήδη αλλάξει».
Ο Πορτογάλος υπουργός Άμυνας είπε επίσης ότι η Πορτογαλία πάντα έβλεπε τις ΗΠΑ ως έναν αξιόπιστο σύμμαχο, αλλά οι πρόσφατες αλλαγές στη στάση τους απέναντι στο ΝΑΤΟ και τον υπόλοιπο κόσμο πρέπει να ληφθούν υπόψη.
Εξέφρασε επίσης ανησυχίες ότι οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να θέσουν περιορισμούς στη συντήρηση και την προμήθεια εξαρτημάτων για το F-35: «Ό,τι έχει να κάνει με τη διασφάλιση ότι τα αεροσκάφη θα είναι επιχειρησιακά και θα χρησιμοποιηθούν σε όλους τους τύπους σεναρίων».
Εάν η Πορτογαλία απορρίψει τα αμερικανικά αεροσκάφη τότε η Lockheed Martin, η κατασκευάστρια εταιρεία των τζετ, θα χάσει ένα κερδοφόρο συμβόλαιο.
Τον περασμένο Απρίλιο, ο αρχηγός του επιτελείου της Πολεμικής Αεροπορίας της Πορτογαλίας, είχε δηλώσει ότι η εκπαίδευση πιλότων με τη Lockheed Martin και την Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ είχε ήδη ξεκινήσει πριν από την αναμενόμενη μετάβαση ύψους 6 δισ. δολαρίων από τα F-16 στα F-35.
Το F-35 Lightning II θεωρείται ένα από τα πιο προηγμένα μαχητικά αεροσκάφη στον κόσμο.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Πορτογαλία προσέρχεται στις κάλπες αφού η κυβέρνησή της έχασε την ψήφο εμπιστοσύνης αυτή την εβδομάδα, γεγονός που αυξάνει την αβεβαιότητα σχετικά με τη μακροπρόθεσμη στάση της χώρας απέναντι στα αμερικανικά αεροσκάφη.
Πηγή: Naftemporiki
Άμυνα
Τουρκία: Θα ζητήσουμε ανταλλάγματα για να συνεισφέρουμε στην ασφάλεια της ΕΕ
«Καθώς εξελίσσονται πιο ρεαλιστικά γεγονότα, θα προχωρήσουμε σε μια διαδικασία διαπραγμάτευσης. Αν, λοιπόν, προσφέρουμε κάτι, σίγουρα θα ζητήσουμε κάτι σε αντάλλαγμα», δήλωσε ο Χακάν Φιντάν σε συνέντευξή του στο τουρκικό κανάλι TV100.
Ανταλλάγματα από την ΕΕ θα ζητήσει η Τουρκία στην περίπτωση που η Άγκυρα συνεισφέρει στην αρχιτεκτονική ασφάλειας της Ένωσης, δήλωσε ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν. «Καθώς εξελίσσονται πιο ρεαλιστικά γεγονότα, θα προχωρήσουμε σε μια διαδικασία διαπραγμάτευσης. Αν, λοιπόν, προσφέρουμε κάτι, σίγουρα θα ζητήσουμε κάτι σε αντάλλαγμα», δήλωσε ο Χακάν Φιντάν σε συνέντευξή του στο τουρκικό κανάλι TV100.
Ωστόσο ο Τούρκος ΥΠΕΞ παραδέχτηκε ότι ενώ η προοπτική της ένταξης στην ΕΕ αποτελεί για την Άγκυρα στρατηγική προτεραιότητα «η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν αντιμετωπίζει το θέμα με τον ίδιο τρόπο».
Είπε ακόμη πως η Τουρκία έχει καλές σχέσεις με κάθε ευρωπαϊκή χώρα, χωρίς να κάνει καμιά ειδική αναφορά στην Κυπριακή Δημοκρατία αυτή τη φορά, την οποία η Τουρκία εξακολουθεί να μην αναγνωρίζει.
Σε μια εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη στο τουρκικό κανάλι, ο Τούρκος ΥΠΕΞ ανέφερε πως όταν είπε στους Financial Times πως ‘το τζίνι βγήκε από το μπουκάλι’, εννοούσε ότι «οι Ευρωπαίοι για πολλά χρόνια, από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, εξαρτώνται από τις Ηνωμένες Πολιτείες για την ασφάλειά τους. Όλοι γνωρίζουν ήδη ότι αν αφαιρέσετε την προστατευτική ομπρέλα των ΗΠΑ, αυτό το περιβάλλον ευημερίας και δημοκρατίας δεν θα υπάρχει πλέον. Οι Ευρωπαίοι κατέληξαν πράγματι στο ορθολογικό συμπέρασμα και είπαν ότι δεν μπορούμε πλέον να εξαρτώμαστε 100% από τις ΗΠΑ για την ασφάλειά μας».
Σύμφωνα με τον Χακάν Φιντάν, οι Ευρωπαίοι «ενεργούν αναλόγως, αλλά μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, άρχισαν να αναπτύσσουν τις δικές τους δυνατότητες» και «να μειώνουν την εξάρτησή τους από τις ΗΠΑ όσον αφορά την ασφάλεια, και κανείς δεν μπορεί να το γυρίσει πίσω τώρα. Αυτό εννοούσα όταν είπα ότι ‘το τζίνι βγήκε από το μπουκάλι’. Υπήρξαν πολύ σημαντικές εξελίξεις αμέσως αφού το είπα αυτό, και ειλικρινά, τώρα βλέπουμε ότι αυτό όντως υλοποιείται. Ενώ η Ευρώπη αναπτύσσει μια νέα δομή ασφάλειας υποθέτοντας ότι οι ΗΠΑ δεν είναι πλέον μέρος της, οι ρόλοι ορισμένων δυνάμεων στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας, αλλάζουν επίσης».
Ο Τούρκος ΥΠΕΞ είπε ότι «ο τουρκικός στρατός είναι ένας ισχυρός στρατός με δοκιμασμένα στο πεδίο της μάχης στοιχεία μάχης, οχήματα μάχης και εξοπλισμού».
Σε ερώτηση πώς θα διαμορφωθούν οι σχέσεις Τουρκίας-ΕΕ το επόμενο διάστημα, ο Χακάν Φιντάν είπε ότι «αυτό είναι ένα θέμα που δουλεύουμε συνεχώς. Δεδομένου ότι πρόκειται για μια δυναμική διαδικασία, οι σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι ένας τομέας που πρέπει να επανεξετάζεται καθημερινά. Πρώτον, είναι σημαντικό οι σχέσεις μας, μία προς μία με τις ευρωπαϊκές χώρες, να είναι άριστες. Εδώ, ευτυχώς, δεν έχουμε πολλά προβλήματα, έχουμε πραγματικά καλές σχέσεις με κάθε ευρωπαϊκή χώρα».
Για την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ο Χακάν Φιντάν είπε ότι «ο Πρόεδρός μας τονίζει στις πιο πρόσφατες ομιλίες του, τη βούλησή μας. Εξακολουθεί να αποτελεί στρατηγική προτεραιότητα για εμάς και η προοπτική μας για την ένταξη στην ΕΕ δεν έχει αλλάξει». «Βλέπουμε, όμως, ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν αντιμετωπίζει το θέμα με τον ίδιο τρόπο. Στο νέο μεταβαλλόμενο σύστημα ασφαλείας, μπορώ να πω ότι αναμένονται γνήσιες συζητήσεις και καλοπροαίρετες πρωτοβουλίες για το πώς θα προχωρήσουν οι σχέσεις Τουρκίας-Ευρωπαϊκής Ένωσης ή οι σχέσεις Τουρκίας-ευρωπαϊκών χωρών. Αυτή τη στιγμή, όλα βασίζονται σε μεγάλο βαθμό σε υποθέσεις. Καθώς εξελίσσονται πιο ρεαλιστικά γεγονότα, θα προχωρήσουμε σε μια διαδικασία διαπραγμάτευσης. Αν, λοιπόν, προσφέρουμε κάτι, σίγουρα θα ζητήσουμε κάτι σε αντάλλαγμα».
Ερωτηθείς για τις σχέσεις Τουρκία – ΗΠΑ, ο Τούρκος ΥΠΕΞ είπε πως «όταν η απειλή του PKK εξαφανιστεί και οι ΗΠΑ κόψουν τις σχέσεις τους μαζί τους, η Τουρκία δεν θα έχει πολλά προβλήματα στις σχέσεις της με τις ΗΠΑ».
«Το μεγαλύτερο πρόβλημα της αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας για εμάς είναι η συνεργασία με το PKK-YPG και η υποστήριξη που παρέχουν. Θα συνεχιστεί αυτή η υποστήριξη ή όχι, αυτό είναι το θέμα μας. Νομίζω ότι οι ΗΠΑ θα πράξουν το σωστό από αυτή την άποψη», ανέφερε ο Χακάν Φιντάν.
Αναφερόμενος στις επαφές του στην Δαμασκό, ο Τούρκος ΥΠΕΞ είπε ότι εξέτασαν τη συμφωνία που επιτεύχθηκε μεταξύ της διοίκησης της Δαμασκού και του YPG. «Είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε μαζί τους τι είδους ανησυχίες και ερωτήματα έχουμε ως Τουρκία», είπε ο Τούρκος ΥΠΕΞ λέγοντας ότι η Τουρκία διατηρεί μια συγκρατημένη αισιοδοξία.
«Η πρότασή μας στη νέα κυβέρνηση είναι πάντα να αποδίδει στους Κούρδους της Συρίας τα δικαιώματά τους, κάτι που είναι εξαιρετικά σημαντικό τόσο για τον Πρόεδρό μας όσο και για την Τουρκία. Είναι σημαντικό η νέα διοίκηση στη Συρία να δώσει στους Κούρδους στη Συρία τα ισότιμα δικαιώματα τους και να εξαλείψει την καταπίεση και την ιστορική αδικία εδώ», δήλωσε ο Χακάν Φιντάν λέγοντας ότι «από την άλλη πλευρά, είναι σημαντικό όλα τα ένοπλα στοιχεία και οι τρομοκρατικές δραστηριότητες που είναι ανεπίσημες στην περιοχή να αφαιρεθούν ξανά από την εξίσωση και να επιστρέψει η ζωή στο κανονικό και όλοι οι Κούρδοι, Άραβες, Τουρκμένοι, Χριστιανοί, Σουνίτες, Αλαουίτες πληθυσμοί να επιστρέψουν σε μια κανονική ζωή».
«Εμείς ως Τουρκία παρακολουθούμε τις εξελίξεις εκεί. Έχουμε πει επίσης στους φίλους μας στη Συρία ότι υπάρχουν θέματα ασφάλειας που είναι ευαίσθητα για εμάς», είπε ο Χακάν Φιντάν.
Πηγή: Sigmalive
Αυτό είναι το κλειδί για τη χρήση της αποτροπής!
Γιατί η ελληνική αποτροπή κατάντησε πουκάμισο αδειανό
Πετάει ο χρυσός με Τραμπ! Ιστορικό υψηλό για το πολύτιμο μέταλλο
Οι αναλυτές αποδίδουν την αύξηση της τιμής στην αβεβαιότητα που προκαλεί η δασμολογική πολιτική του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ,...
“Ο χρόνο σας τελείωσε! Η κόλαση θα πέσει πάνω σας” – Αμερικανικές επιδρομές κατά των Χούθι ανακοίνωσε ο Τραμπ με αυτά ακριβώς τα λόγια
Μήνυμα προς τους αντάρτες της Υεμένης και το Ιράν έστειλε ο πρόεδρος των ΗΠΑ μέσω της πλατφόρμας Truth Social.
Ένα DEBATE που δεν πρέπει να χάσετε!
Ιωάννης Μάζης εναντίον Κωνσταντίνου Γρίβα σε μια εκπομπή που πρέπει να δείτε.
Κατέρρευσε η εκκλησία στο κατεχόμενο χωριό Βουνό λόγω αμέλειας
Η εκκλησία είχε ανάγκη επισκευών εδώ και καιρό, όμως δεν είχαν ληφθεί τα απαραίτητα μέτρα.
-
Άμυνα2 εβδομάδες πρινΙσραηλινή δημοσιογράφος: “Με τη διάλυση του NATO η Τουρκία θα βρεθεί σε μεγάλο κίνδυνο! Θα χωριστεί στα δύο”
-
Πολιτική1 μήνα πρινΈρχεται «τσουνάμι» αποκαλύψεων και στην Ελλάδα για USAID! Οι ΜΚΟ του Soros και οι Πρέσπες του Τσίπρα
-
Πολιτική1 εβδομάδα πρινΈλληνας από τον Δομοκό αιχμάλωτος των Ουκρανών
-
Πολιτική2 μήνες πρινΑποκάλυψη Στρος Καν! Με έφαγαν οι ΗΠΑ όπως και τον Καραμανλή!
-
Απόψεις2 μήνες πρινΔιαβεβαιώνω τον κ. Μητσοτάκη ότι η κυβέρνησή του δεν έχει μέλλον
-
Πολιτική2 εβδομάδες πρινΣυναγερμός από τον δήμαρχο Αλεξανδρούπολης! “Αθόρυβος εποικισμός – Βούλγαροι και Τούρκοι αγοράζουν σπίτια στην περιοχή”
-
Αναλύσεις2 μήνες πρινΟ Τραμπ δεν ξεχνά τί έκανε η Ελλάδα!
-
Πολιτική2 εβδομάδες πρινΆγριος τσακωμός Τραμπ-Ζελένσκι! Τινάχτηκε στον αέρα η συμφωνία – «Παίζεις με τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων. Παίζεις με τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο (…) και αυτό που κάνεις είναι πολύ ασεβές προς τη χώρα, αυτή τη χώρα», είπε ο πολύ θυμωμένος ο Ντόναλντ Τραμπ