Δημοκρατία
Πώς ο λαϊκισμός καταστρέφει τη δημοκρατία

Η κατανόηση των αιτιών του λαϊκισμού είναι το πρώτο βήμα για να προσδιορίσουμε τον τρόπο με τον οποίο θα προστατεύσουμε τη δημοκρατία.
Πρώτον, ο λαϊκισμός συνδέεται με τα τρωτά σημεία των προηγμένων δημοκρατιών. Οι ποολιτικές ελίτ έχουν απομακρυνθεί από τους ψηφοφόρους μετά από δεκαετίες μείωσης της συμμετοχής σε εκλογές, σε κόμματα και στις δραστηριότητες της κοινωνίας των πολιτών που δημιούργησαν δεσμούς μεταξύ του εκλογικού σώματος και της κυβέρνησης. Αυτοί οι δεσμοί κάποτε κρατούσαν υπό έλεγχο την κυβέρνηση και υποχρέωναν τους πολιτικούς να δώσουν προσοχή στις ευθύνες τους απέναντι στους πολίτες. Αλλά σήμερα, τα πολιτικά κόμματα αντιπροσωπεύουν λιγότερα κοινωνικά συμφέροντα και ανθρώπους, καθώς η συμμετοχή έχει μειωθεί. Όπως εξήγησε ο Ιρλανδός πολιτικός επιστήμονας Peter Mair, η πολιτική έχει δημιουργήσει ένα κενό.\
Οι λαϊκιστές έχουν καλύψει αυτό το κενό, παρακάμπτοντας τους παραδοσιακούς θεσμούς -από κοινοβούλια μέχρι newsrooms- που πάντα υπήρξαν οι πυλώνες της δημοκρατίας. Οι τεχνολογικές εξελίξεις έχουν υποχρεώσει το επιχειρηματικό μοντέλο των ειδησεογραφικών μέσων σε μια υπαρξιακή κρίση. Τα social media δίνουν τη δυντότητα στους λαϊκιστές να αλληλεπιδράσουν απευθείας με τη βάση τους, χωρίς τη μεσολάβηση και την ερμηνεία του Τύπου.
Αυτή η δυναμική υπάρχει και στο ευρύτερο διεθνές επίπεδο. Για χρόνια, οι συστημικοί πολιτικοί ηγέτες στην Ευρώπη, παίζουν το παιχνίδι της απόδοσης ευθυνών στις Βρυξέλλες για να ενισχύσουν την φήμη τους στο εξωτερικό. Άλλοι έχουν μιμηθεί απρόσεκτα λαϊκιστικές θέσεις για να επιβιώσουν από μια εκλογική διαδικασία. Είναι πολύ νωρίς να πούμε εάν αυτοί οι πολιτικοί παράγοντες και τακτικές θα είναι επιτυχημένα μακροπρόθεσμα. Αλλά τώρα, οι ενέργειες τους έχουν διαβρώσει τους θεσμικούς μηχανισμούς της ΕΕ, καθιστώντας την εύθραυστη και ευάλωτη.
Στην Ευρώπη η δημοκρατία δεν μπορεί πλέον να γίνει κατανοητή μόνο σε εθνικό επίπεδο. Ούτε μπορεί η ΕΕ να αναμένει ότι θα βελτιώσει τις δημοκρατικές της διαδικασίες απλώς με το να τροποποιεί τους θεσμούς της. Επειδή η διακυβέρνηση μοιράζεται σε πολλά επίπεδα -τοπικό, εθνικό και υπέρ-εθνικό σε επίπεδο ΕΕ- τίποτα λιγότερο από την διόρθωση αυτής της σχέσης μεταξύ όλων αυτών θα λύσει το λαϊκιστικό αδιέξοδο. Καθιστώντας την τοπική, εθνική και υπερεθνική διακυβέρνηση πιο συμμετοχική και υπεύθυνη θα οδηγήσει σε καλύτερες απαντήσεις στα προβλήματα ανισότητας και ταυτότητας.
Δεύτερον, ακόμη και αν κάποιοι λαϊκιστές ηγέτες θα εκτοπιστούν με τις εκλογές, ο λαϊκισμός πιθανότατα θα επιβιώσει από την πανδημία διότι η δεξιά παραλλαγή του ήταν εξαιρετικά επιτυχημένη στο να αλλάξει όλη την πολιτική και ιδεολογική συζήτηση περαιτέρω προς τα δεξιά.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, έχει καταλάβει τα κεντροδεξιά πολιτικά κόμματα. Στο πιο ακραίο παράδειγμα της παραδοσιακής κεντροδεξιάς να νικά τους λαϊκιστές του, το Συντηρητικό Κόμμα του Ηνωμένου Βασιλείου υιοθέτησε αντί-ευρωπαϊκή ατζέντα, του τότε UKIP και οδήγησε τη χώρα στην έξοδο από την ΕΕ.
Σε άλλες περιπτώσεις, προσφάτως σε Αυστρία και Ιταλία, η λαϊκιστική δεξιά έγινε κυβέρνηση και άλλαξε τις πολιτικές ανάλογα με τις προτιμήσεις της. Αλλά στις περισσότερες χώρες, έχει απλώς επηρεάσει τη δημόσια συζήτηση στο βαθμό που οι κεντρώες κυβερνήσεις έχουν στραφεί προς τα δεξιά.
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: https://carnegieeurope.eu/2020/07/15/why-populism-can-survive-pandemic-pub-82293
capital.gr

Αναλύσεις
Προκόπης Παυλόπουλος: Η κρίση των «θεσμικών αντιβάρων» στην σύγχρονη Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία
Διάλεξη του τέως προέδρου της Δημοκρατία στο Γαλλικό Ινστιτούτο, προς τους φοιτητές του Κολλεγίου RenéDescartes

Την Παρασκευή, 31 Ιανουαρίου 2025, ο κ. Προκόπιος Παυλόπουλος έδωσε διάλεξη, στο Γαλλικό Ινστιτούτο, προς τους φοιτητές του Κολλεγίου RenéDescartes με θέμα: «Η κρίση των «θεσμικών αντιβάρων» στην σύγχρονη Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία».
Ι. Στο πλαίσιο της διάλεξης αυτής ο κ. Προκόπιος Παυλόπουλος ανέλυσε την έννοια της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας ως συνόλου θεσμών, οι οποίοι οργανώνονται και λειτουργούν με πρωταρχικό στόχο την εγγύηση της Ελευθερίας και, επέκεινα, την εγγύηση της ακώλυτης άσκησης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, σύμφωνα με τους κανόνες του Συντάγματος, του Διεθνούς Δικαίου και του Ευρωπαϊκού Δικαίου. Στην συνέχεια, ο κ. Προκόπιος Παυλόπουλος διευκρίνισε ότι προς την κατεύθυνση της δημοκρατικώς πρόσφορης οργάνωσης και λειτουργίας των θεσμικών εγγυήσεων της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας καθοριστική είναι η συμβολή των «θεσμικών αντιβάρων».
Τα οποία αναπτύσσονται προεχόντως στο πεδίο:
Α. Αφενός της Αρχής της Διάκρισης των Εξουσιών. Υπό την έννοια ότι ουδεμία εκ των τριών Εξουσιών επιτρέπεται να λειτουργεί δίχως έλεγχο και ν’ αποδυναμώνει έτσι τις άλλες δύο. Με άλλες λέξεις τα «θεσμικά αντίβαρα» της Αρχής της Διάκρισης των Εξουσιών εγγυώνται την τελική αποτροπή της «επικυριαρχίας» της μιας Εξουσίας επί των άλλων. Και για την ακρίβεια, αλλά και πριν απ’ όλα, της «επικυριαρχίας» της Εκτελεστικής Εξουσίας επί της Νομοθετικής Εξουσίας και επί της Δικαστικής Εξουσίας.
Β. Και, αφετέρου, της Αρχής του Κράτους Δικαίου. Υπό την έννοια πως η κρατική δράση επιβάλλεται να εκδηλώνεται στην πράξη μόνον όταν τηρείται, και δη απαρεγκλίτως, η Αρχή της Νομιμότητας. Με την πρόσθετη επισήμανση ότι η παραβίαση της τελευταίας συνεπάγεται πάντοτε κυρώσεις, ιδίως εκ μέρους των οργάνων της Δικαστικής Εξουσίας και κατ’ εξοχήν στο πλαίσιο άσκησης του κατά τις διατάξεις του άρθρου 20 παρ. 1 του Συντάγματος δικαιώματος αίτησης και παροχής δικαστικής προστασίας. Δικαστικής προστασίας η οποία, κατά το Σύνταγμα, πρέπει να είναι πλήρης, έγκαιρη και αποτελεσματική.
ΙΙ. Στο δεύτερο μέρος της διάλεξής του ο κ. Προκόπιος Παυλόπουλος ανέπτυξε το θέμα της σύγχρονης, άκρως επικίνδυνης, αποδυνάμωσης των προμνημονευόμενων «θεσμικών αντιβάρων», αναφέροντας τα παραδείγματα:
Α. Πρώτον, της «υπερτροφικής» λειτουργίας της Εκτελεστικής Εξουσίας εις βάρος των δύο άλλων Εξουσιών. Γεγονός το οποίο π.χ. στην Ελλάδα έχει πάρει την μορφή και μιας οιονεί «ενδημικής» εμπέδωσης του «πρωθυπουργοκεντρικού συστήματος» που έχει ως συνέπεια, μεταξύ άλλων, και την «περιθωριοποίηση» του ρόλου του Προέδρου της Δημοκρατίας ως Ρυθμιστή του Πολιτεύματος. Τούτο έχει επέλθει κατά κύριο λόγο μέσω των διαδοχικών αναθεωρήσεων -το 1986 και το 2019- των διατάξεων του Συντάγματος, οι οποίες καθορίζουν από την μια πλευρά τις αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας και, από την άλλη πλευρά, τον τρόπο εκλογής του έτσι ώστε να επιτυγχάνεται η μεγαλύτερη δυνατή συναίνεση στο πρόσωπό του.
Β. Και, δεύτερον, της απομείωσης της αποτελεσματικότητας των θεσμών του Κράτους Δικαίου, τόσο λόγω της «πληθωρικής» παρέμβασης της Εκτελεστικής Εξουσίας στο έργο της Νομοθετικής Εξουσίας όσο και λόγω της -σε ορισμένες τουλάχιστον περιπτώσεις- «υποτονικής» αντίδρασης της Δικαστικής Εξουσίας όταν καλείται να υπερασπισθεί την πλήρη και αποτελεσματική εφαρμογή των διατάξεων του Συντάγματος. Και αυτή η «υποτονικότητα» γίνεται περισσότερο ορατή και αισθητή στις περιπτώσεις εκείνες, στο πλαίσιο των οποίων τα δικαιοδοτικά όργανα δεν προβαίνουν σ’ έναν γνήσιο έλεγχο της συνταγματικότητας των νόμων, αλλά φθάνουν στο σημείο να υιοθετούν ακόμη και μεθόδους μιας μορφής «ελέγχου της νομιμότητας του Συντάγματος». Κάτι το οποίο και σε τελική ανάλυση οδηγεί, σχεδόν νομοτελειακώς, στην ρυθμιστική υποβάθμιση του Συντάγματος ως Θεμελιώδους Νόμου που συνιστά κανονιστικώς την βάση και την κορυφή της Έννομης Τάξης κατά την ιεραρχική δόμησή της.”
Στην συνέχεια μπορείτε να παρακολουθήσετε την διάλεξη

Μανώλης Κοττάκης: Οι μαζικές διαδηλώσεις αλλάζουν το περιβάλλον. Οι πολίτες δείχνουν ότι η δημοκρατία μας λειτουργεί στη βάση της. Είναι δείγμα υγείας. Όλο το οικοδόμημα κινδυνεύει με κατάρρευση. Έχουμε να κάνουμε με ηθική χρεωκοπία, την οποία όσο περνάει ο καιρός τόσο τη συνειδητοποιεί ο λαός. Αυτή θα αυξήσει τη συμμετοχή του κόσμου στις εκλογές.
Αναλύσεις
Αποκλειστικό! Η δημοκρατία των Ελβετών στην Ελλάδα
Tα μαθήματα για τον Ελληνισμό και πώς πρέπει να εφαρμοστούν στην χώρα μας.

Σταύρος Καλεντερίδης: Τα δημοψηφίσματα της Ελβετίας και των ΗΠΑ, τα μαθήματα για τον Ελληνισμό και πώς πρέπει να εφαρμοστούν στην χώρα μας.
-
Ενδιαφέροντα2 μήνες πριν
Αποκάλυψη του ηθοποιού Κωστή Σαββιδάκη! Κόπηκε ταινία στην Ελλάδα από φεστιβάλ επειδή προέβαλλε την Ορθοδοξία
-
Πολιτική6 ημέρες πριν
Έρχεται «τσουνάμι» αποκαλύψεων και στην Ελλάδα για USAID! Οι ΜΚΟ του Soros και οι Πρέσπες του Τσίπρα
-
Απόψεις2 εβδομάδες πριν
Διαβεβαιώνω τον κ. Μητσοτάκη ότι η κυβέρνησή του δεν έχει μέλλον
-
Πολιτική3 εβδομάδες πριν
Αποκάλυψη Στρος Καν! Με έφαγαν οι ΗΠΑ όπως και τον Καραμανλή!
-
Διεθνή3 μήνες πριν
Οι Ουκρανοί ακολουθούν το… δόγμα Μπάιντεν! Χτύπησαν με ATACMS τη Ρωσία – Οδηγούμαστε σε πυρηνικό ολοκαύτωμα;
-
Αναλύσεις2 εβδομάδες πριν
Ο Τραμπ δεν ξεχνά τί έκανε η Ελλάδα!
-
Αναλύσεις1 εβδομάδα πριν
Οδεύει προς αντικατάσταση ο Μητσοτάκης! Σπρώχνει την Ελλάδα περισσότερο προς την καταστροφή
-
Ιστορία - Πολιτισμός3 εβδομάδες πριν
Ένα ταξίδι γεύσεων από τη Μικρά Ασία στη Δράμα