Γράφει ο Γιάννος Χαραλαμπίδης, ΣΗΜΕΡΙΝΗ

Υπό την σκιά των κτυπημάτων του Ισραήλ σε βάρος του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν την περασμένη Παρασκευή, φθάνει στην Κύπρο για επίσκεψη σήμερα και αύριο ο Πρωθυπουργός της Ινδίας, Ναρέντρα Μόντι. Πρόκειται για μια επίσκεψη, η οποία έχει συνδεθεί με τον «Ινδικό δρόμο» ή «Τόξο», που δεν είναι συναφές μόνο με την Κύπρο, αλλά και με το περιφερειακό και διεθνές σύστημα, στη λογική μιας νεο-αποικιοκρατικής τάσης, που αποτυπώνεται στον πόλεμο μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, στον οποίο εμπλέκονται και οι άλλες μεγάλες δυνάμεις, όπως η Ρωσία, η ΕΕ, καθώς και τα αραβικά κράτη, η Τουρκία, το Ιράν, καθώς και το Ισραήλ.

Πυρηνική απειλή και γεωπολιτική ασφάλεια

Το ερώτημα είναι εάν τα κτυπήματα του Ισραήλ σε βάρος του Ιράν θα δημιουργήσουν συνθήκες αστάθειας ή σταθερότητας. Η ασφάλεια του Ισραήλ είναι συνδεμένη με αυτήν των ΗΠΑ, της ευρύτερης περιοχής και των δρόμων του εμπορίου. Επί τούτου επισημαίνονται ότι το κτύπημα σε βάρος του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν: Πρώτο, έγινε με την ανοχή και την έγκριση των ΗΠΑ. Δεύτερο, εξουδετέρωσε τους επιστήμονες του προγράμματος για να το αφήσει ακέφαλο, με την προσδοκία να βάλει φρένο σε μια εν δυνάμει απειλή. Τρίτο, στόχευε στην αποδυνάμωση του Ιράν, που είναι συναφής με τη σταθερότητα, στους δρόμους του εμπορίου. Τέταρτο, ήταν το επόμενο στρατηγικό στάδιο των κτυπημάτων σε βάρος των Χούθι και της εξολόθρευσης των δορυφόρων του Ιράν, όπως ήταν η Χαμάς και η Χεσμπολάχ στη Συρία, στον Λίβανο και στη Γάζα. Αφού κόπηκαν τα «μακριά χέρια της Τεχεράνης», τώρα το Ισραήλ την κτυπά στην καρδιά της. Άρα, πρόκειται για κινήσεις που αφορούν στην ασφάλεια του Ισραήλ και στη δημιουργία συνθηκών αυξημένης ασφάλειας επί χερσαίων αλλά και θαλάσσιων στρατηγικών οδών, όπως η είσοδος στην Ερυθρά Θάλασσα και τα στενά του Ορμούζ, όπου βρίσκεται ο Πέμπτος Στόλος. Πέμπτο, επρόκειτο για προληπτικό και αποτρεπτικό κτύπημα. Γιατί; Διότι δεν προχωρούσε ικανοποιητικά ο διάλογος Ιράν – ΗΠΑ και οι εκτιμήσεις ήταν ότι η Τεχεράνη: Α) Ροκάνιζε τον χρόνο του Ιράν. Β) Έφτασε στο σημείο να έχει τη δυνατότητα κατασκευής 10 πυρηνικών βομβών. Εάν το Ισραήλ και οι ΗΠΑ επιτρέψουν κάτι τέτοιο, αλλάζουν τα ισοζύγια δυνάμεων σε παγκόσμιο και περιφερειακό επίπεδο. Διότι το παιχνίδι πλέον μεταφέρεται από τη συμβατική στην πυρηνική αποτροπή. Εάν το Ιράν επιδιώξει ν’ ανταποδώσει σε βάρος αμερικανικών στόχων ή άλλων συμμαχικών, όπως π.χ. οι Βρετανικές Βάσεις στην Κύπρο, θα δεχθεί καθολικά κτυπήματα. Και το ερώτημα είναι εάν και πόσο θα αντέξει. Και πόσο οι ΗΠΑ θα τραβήξουν το σχοινί με έναν Τραμπ που τον ενδιαφέρει η αναγέννηση της Αμερικής μέσα από την οικονομική ανάπτυξη, η οποία, όμως, δεν μπορεί επαρκώς να επέλθει εάν δεν αποδυναμωθούν οι διεθνείς ταραξίες. Όσο δε για την Κύπρο, εγείρεται για άλλη μια φόρα θέμα άμυνας, εφόσον γίνεται αντιληπτό ότι, εκτός της τουρκικής απειλής, υπάρχουν και άλλες, οι οποίες για ν’ αντιμετωπιστούν, επιβάλλεται η εμβάθυνση, για παράδειγμα, της συνεργασίας μας στους τομείς συλλογής και αξιολόγησης πληροφοριών με φιλικές χώρες και δη τις Μεγάλες Δυνάμεις. Στην προκειμένη περίπτωση, αποτελεσματική προστασία έναντι μιας πυραυλικής επίθεσης ή επίθεσης ιρανικών drones μπορούν να παράσχουν τα πολεμικά πλοία των Δυτικών χωρών που βρίσκονται στην περιοχή, σε συνδυασμό με τα όποια οπλικά συστήματα διαθέτει η Εθνική Φρουρά.

Οι δρόμοι της Ινδίας

Η εξουδετέρωση απειλών, όπως είναι αυτή του Ιράν, ή η αποδυνάμωσή τους, είναι συναφής με τους εμπορικούς δρόμους από την Ασία προς την Ευρώπη. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται και ο Ινδικός Δρόμος (India-Middle East-Europe Economic Corridor, IMEC), ο οποίος: 1. Έχει γεωπολιτικό χαρακτήρα και ενώνει την Ινδία με την Ευρώπη. 2. Είναι αντισταθμιστική επιλογή του «Δρόμου του Μεταξιού», τόσο του κλασικού όσο και των σύγχρονων εναλλακτικών και δη διά θαλάσσης. Μπαίνει σφήνα δηλαδή. 3. Σχετίζεται με τα σύγχρονα γεωπολιτικά παιχνίδια και ισοζύγια δυνάμεων.

Η γεωπολιτική του σημασία αποτυπώνεται στο γεγονός ότι συνιστά ένα εμπορικό και οικονομικό έργο, που ενώνει την Ινδία με την Ευρώπη χερσαία και θαλάσσια. Εν ολίγοις: Α) Θα ξεκινά από τη δυτική ακτή της Ινδίας, πιο συγκεκριμένα από το λιμάνι Vadhavan, και θα κατευθυνθεί προς την Ευρώπη . Β) Θα φθάσει από την Ινδία στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και σιδηροδρομικώς θα διασχίσει τη Σαουδική Αραβία, την Ιορδανία και το Ισραήλ. Και από εκεί θα αρχίζει άλλο ένα σκέλος μέσω Μεσογείου προς τη Νότια Ευρώπη, την Ελλάδα και τη Γαλλία. Αυτός είναι ο ένας «Ινδικός Δρόμος». Υπάρχει ακόμη ένας. Πρόκειται για τον «Διεθνή Διάδρομο Μεταφορών Βορρά – Νότου» (International North–South Transport Corridor, INSTC), που ακολουθεί την πορεία Ινδία, Ιράν, Αζερμπαϊτζάν, Ρωσία, Ευρώπη. Εάν δει κάποιος τον χάρτη, διαπιστώνει ότι δημιουργούνται ανταγωνιστικές σχέσεις, που στηρίζονται στις πάγιες θεωρίες περί της «Καρδιάς της Γης» (καλύπτει κυρίως την αυτοκρατορική Ρωσία) και της «Περιφέρειας» (Rimland).

Παράκαμψη Σουέζ και Κύπρος…

Είναι πρόδηλον ότι με τον «Ινδικό Διάδρομο» μειώνεται ο χρόνος της μεταφοράς εμπορευμάτων από την Ινδία, κατά 40% σε χρόνο και 30% σε κόστος, εάν κάποιος συγκρίνει αυτήν την επιλογή με εκείνη του Σουέζ. Το όλο έργο έχει εγκριθεί από το 2023, στο πλαίσιο των G-20 και αφορά στους εξής επενδυτικούς τομείς: Λιμάνια, σιδηροδρόμους, ναυτιλία, υποθαλάσσια καλώδια και αγωγούς υδρογόνου. Το ερώτημα είναι εάν μπορεί να επωφεληθεί η Κύπρος και πώς; Εκ των πραγμάτων βρίσκεται πλησίον της πορείας του «Ινδικού Δρόμου» και, ως εκ τούτου, θα ήταν δυνατό για την Κύπρο ν’ αποτελέσει πρόσθετο συμπληρωματικό γεωπολιτικό σημείο μέσω των λιμανιών της, χρησιμοποιώντας το εμπόριο και τη ναυτιλία της, το LNG του Βασιλικού και στην περίπτωση που προχωρήσει στην εκμετάλλευση του φυσικού αερίου, να γίνει ενεργειακό κέντρο προς την Ασία και την Ευρώπη. Σε αυτές τις επιλογές προστίθενται τα υποθαλάσσια καλώδια -όπως η σύνδεση Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ- και άλλες συναφείς μορφές σύγχρονης τεχνολογίας, που προϋποθέτουν, λόγω διαφόρων απειλών και δη της τουρκικής, συνθήκες ασφάλειας.

Κίνα Vs Ινδία και Τουρκία

Η Τουρκία είναι εκ της φύσεώς της εκτός του «Ινδικού Δρόμου» και προφανώς προτιμά εκείνον του «Κινέζικου Μεταξιού», BRI (Belt and Road Initiative 2015), διά του οποίου προσδοκά σε έργα υποδομής, όπως είναι ο σιδηρόδρομος Μαρμαράι και το λιμάνι Κουσάντασι. Για την Τουρκία ο «Δρόμος του Μεταξιού» σημαίνει: 1. Γεωπολιτική αναβάθμιση και ενίσχυση. 2. Μεγάλες επενδύσεις που αφορούν στη χρηματοδότηση έργων υποδομής. 3. Ευκολότερη πρόσβαση στην κινέζικη αγορά. Υπό αυτές τις συνθήκες, η Κύπρος και δη τα κατεχόμενα καθίστανται σημαντικά, διότι η Τουρκία: Πρώτο, μπορεί να παρέχει ασφάλεια σε θαλάσσιες και εναέριες οδούς στο πλαίσιο του «Ινδικού Διαδρόμου». Δεύτερο, δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι η Άγκυρα όχι μόνο δεν επιτρέπει την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου της Κύπρου (οιονεί casus belli), αλλά ταυτοχρόνως το ίδιο πράττει και στην περίπτωση του καλωδίου που θα συνδέει την Ελλάδα και την Κύπρο με το Ισραήλ. Άλλωστε ο East-Med είναι τμήμα του «Ινδικού Δρόμου».

Συνθήκες συμμαχίας με Ισραήλ και η Άγκυρα

Επειδή περί του Ισραήλ ο λόγος, αυτό είναι ένα οξύ πρόβλημα στους σχεδιασμούς της Τουρκίας, υπό την έννοια ότι το Ισραήλ είναι άμεσα εμπλεκόμενο στο χερσαίο σκέλος του «Ινδικού Δρόμου». Επί τούτου δημιουργούνται νέες συνθήκες συμμαχικής σχέσης Κύπρου – Ισραήλ προς την Ελλάδα, σε αντιπαράθεση με την Τουρκία. Το Ισραήλ δεν θα επιτρέψει στην Τουρκία τον έλεγχο της περιοχής. Από την άλλη, ούτε η Άγκυρα θα παραδώσει τα όπλα. Αλλά, με βάση της λογική, οι ΗΠΑ δεν θέλουν δυο συμμάχους να εμπλακούν σε πόλεμο. Βεβαίως, υπάρχει ακόμη ένας λόγος που ενοχλεί την Τουρκία. Μετά το πρώτο σκέλος του «Ινδικού Δρόμου» ακολουθεί το δεύτερο, στο οποίο εμπλέκονται τα Ην. Αραβικά Εμιράτα, η Σαουδική Αραβία, το Ισραήλ και η Ιορδανία. Αυτό το τμήμα του «Ινδικού Δρόμου» είναι συναφές με τις Συμφωνίες του Αβραάμ, δηλαδή μεταξύ του Ισραήλ και αραβικών χωρών όπως τα Ην. Αραβικά Εμιράτα, το Σουδάν, το Μπαχρέιν και το Μαρόκο. Στο πλάνο ήταν και η Σαουδική Αραβία. Ένας από τους λόγους, για τους οποίους το Ιράν ήταν πίσω από την επίθεση της Χαμάς, στις 7 Οκτωβρίου του 2023 σε βάρος του Ισραήλ, ήταν και ο εν λόγω σχεδιασμός των ΗΠΑ. Είναι πρόδηλον ότι, με την κρίση, το Ιράν επιδίωξε να τιναχτούν στον αέρα οι Συμφωνίες του Αβραάμ. Για να μην μπει στο παιχνίδι η Σαουδική Αραβία, επειδή η αμερικανική στρατηγική είχε και έχει ως στόχο: 1. Να βελτιώσει τις σχέσεις του Ισραήλ με τα αραβικά κράτη και να δημιουργήσει συνθήκες εμπορικής και τεχνολογικής συνεργασίας, καθώς και ασφάλειας. Η τελευταία, δηλαδή της ασφάλειας, περιλαμβάνει την αποτροπή του Ιράν. Εξ ου και τα κτυπήματα της περασμένης Παρασκευής. 2. Να αντισταθμίσει την κινεζική διείσδυση του «BRI», που έχει δυο κύριες κατευθύνσεις: Α) Silk Road Economic Belt, που αφορά στις χερσαίες διαδρομές Κίνας στην Κεντρική Ασία, τη Ρωσία και την Ευρώπη. Β) 21st Century Maritime Silk Road, που αποτυπώνει τις θαλάσσιες διαδρομές της Κίνας προς τη Νοτιοανατολική Ασία, τον Ινδικό Ωκεανό και τη Μεσόγειο. Σε αυτά τα δυο βασικά δρομολόγια υπάρχει και ένα τρίτο, ένας διάδρομος που ενώνει την Κίνα με το Πακιστάν ως άλλη μια μορφή χερσαίας γέφυρας για την Ευρασία. Η Κίνα, στο πλαίσιο μιας νεο-αποικιοκρατικής πολιτικής, βάζει χέρι στην Ασία, στην Αφρική και στην Ευρώπη μέσω διαφόρων προγραμμάτων που αφορούν επενδύσεις σε υποδομές, όπως είναι λιμάνια, άλλες εγκαταστάσεις, δίκτυα τεχνολογίας κ.λπ. Από την άλλη, ένας από τους λόγους για τους οποίους το Ισραήλ, με την ανοχή και στήριξη των ΗΠΑ, κτύπησε στις 13 Ιουνίου την Τεχεράνη και δη πυρηνικές και άλλες στρατηγικές εγκαταστάσεις, αφορά στα ζητήματα ασφάλειας και σταθερότητας, υπό την έννοια της αποτροπής μιας νέας πυρηνικής απειλής από μια χώρα που θεωρείται ως σπόνσορας της τρομοκρατίας.

Η Ρωσία… και ο «Βόρειος Δρόμος»

Βεβαίως, από το παιχνίδι κανείς δεν μπορεί ν’ αποκλείσει τη Ρωσία, η οποία, με βάση τη θεωρία της «Καρδιάς της Γης», δεσπόζει ως εκ της θέσεώς της του διεθνούς συστήματος. Δεν περιλαμβάνεται στον «Δρόμο τη Ινδίας» (IMEC), όμως, έχει κεντρικό ρόλο στον Διεθνή Διάδρομο Μεταφορών Βορρά – Νότου (International North–South Transport Corridor, INSTC), στον οποίο συμμετέχουν, από το 2000, 13 χώρες, μεταξύ των οποίων, η Ρωσία, το Ιράν, η Ινδία, το Αζερμπαϊτζάν, η Αρμενία, το Καζακστάν, η Λευκορωσία και η Βόρεια Ευρώπη. Πρόσθετα, μπορεί μεν να μην ανήκει στον «BRI», στον «Δρόμο του Μεταξιού» ως εταίρος της Κίνας, αλλά είναι εκ των πραγμάτων τμήμα του μέσω της σιδηροδρομικής διασύνδεση της Κίνας με την Ευρώπη μέσω Ρωσίας. Πρόκειται για τον λεγόμενο «Βόρειο Δρόμο», που ακολουθεί το εξής δρομολόγιο: Κίνα, Καζακστάν, Ρωσία, Λευκορωσία, Πολωνία, λοιπή Ευρώπη. Σε αυτό το σχέδιο περιλαμβάνεται ο Υπερσιβηρικός Σιδηρόδρομος Μόσχας – Βλαδιβοστόκ, περί τα 9.300 χιλιόμετρα. Ο χερσαίος «Δρόμος του Μεταξιού» μέσω Ρωσίας είναι συντομότερος, καθότι τα εμπορεύματα χρειάζονται 12 με 18 μέρες να φτάσουν στην Ευρώπη, αφού θα πρέπει να καλυφθεί απόσταση 10.000 με 12.000 χλμ, αναλόγως. Μέσω θαλάσσης η απόσταση φτάνει τα 20.000 χιλιόμετρα και διαρκεί 35 με 40 μέρες. Είναι πρόδηλον ότι η Μόσχα δεν θέλει να βρίσκεται στη σκιά του Πεκίνου και, ως εκ τούτου, θέλει να διατηρεί αυτόνομο και δεσπόζων ρόλο στην Κεντρική Ασία. Οι διάδρομοι αυτοί και γενικά η θέση της Ρωσίας επιβεβαιώνουν γιατί η Ρωσία θεωρείται η «Καρδιά της Γης» και πώς από την άλλη ο «Ινδικός Διάδρομος» ταυτίζεται με τη θεωρία του Spykeman περί του «Rimland», τμήμα του οποίου είναι το «τόξο» που δημιουργούν Ελλάδα, Κύπρος και Ισραήλ έναντι της Τουρκίας. Η τελευταία έχει σημαντικό ρόλο στον «Δρόμο του Μεταξιού» και δη στον «Μεσαίο Διάδρομο» (Middle Corridor), που ακολουθεί την πορεία Κίνα, Κεντρική Ασία, Κασπία Θάλασσα, Αζερμπαϊτζάν, Γεωργία, Τουρκία και Ευρώπη. Υπό αυτές τις συνθήκες, η οδός αυτή δεν είναι συμπληρωματική, αλλά και ανταγωνιστική της Ρωσίας. Βοηθά όμως την Κίνα, η οποία προχώρησε σε επενδύσεις που αφορούν:

• Στον σιδηρόδρομο Μπακού–Τιφλίδα–Καρς (BTK).
• Στη Σήραγγα του Μαρμαρά, που συνδέει την ασιατική με την ευρωπαϊκή πλευρά της Κωνσταντινούπολης, κάτω από τον Βόσπορο.
• Στην αναβάθμιση των λιμανιών του Κουσάντασι, της Μερσίνης και της Τραπεζούντας.

Επιπρόσθετα, η Κίνα, η ΕΕ και τα Ην. Αραβικά Εμιράτα ευνοούν τη σιδηροδρομική σύνδεση του Ιράκ και της Τουρκίας. Πρόκειται για τον «Διάδρομο Ανάπτυξης», που συνδέει το λιμάνι Αλ Φάου στον Περσικό Κόλπο με τη Βαγδάτη, τη Μοσούλη και μέσω της Τουρκίας τα εμπορεύματα φτάνουν στην Ευρώπη. Το ένα σκέλος είναι μέσω σιδηροδρόμου και το άλλο οδικώς. Η επιλογή αυτή είναι συμπληρωματική του «Δρόμου του Μεταξιού».

Παιχνίδια ελέγχου

Όταν λοιπόν γίνεται λόγος για τον «Διάδρομο της Ινδίας», αυτός θα πρέπει να αναλύεται επί τη βάσει των θεωριών της «Καρδιάς της Γης» και των «Περιφερειών» της, που περιλαμβάνουν χερσαίες και θαλάσσιες οδούς. Εξ ου και η αντίληψη ότι, όποιος κυβερνά τις θάλασσες, ελέγχει το διεθνές σύστημα. Βρίσκεται μεν η Ρωσία στην «Καρδιά της Γης», ως χερσαία δύναμη, αλλά η Κίνα από την πλευρά της προχωρεί σε διάφορες κινήσεις για να εκμεταλλευτεί τη θέση τής Ρωσίας, τη δική της, καθώς και τις θάλασσες. Όσο δε για τις ΗΠΑ, με τους 6 στόλους και τα 11 αεροπλανοφόρα που διαθέτουν, ελέγχουν τα 8 κεντρικά chokepoints παγκοσμίως και έχουν περικυκλωμένο το παγκόσμιο σύστημα, την «Καρδιά της Γης». Κύπρος και Ελλάδα βρίσκονται στην «Περιφέρεια» της «Καρδιάς της Γης», εκεί δηλαδή όπου ανήκει τμήμα του «Ινδικού Τόξου». Το ερώτημα είναι εάν και πώς θα την εκμεταλλευτούμε. Επί του παρόντος κυριαρχεί η Τουρκία λόγω ισχύος. Εάν δεν αλλάξουν τα ισοζύγια δυνάμεων και αν η λύση και δη της ομοσπονδίας αφήνει τον έλεγχο στην Τουρκία, αυτή είναι που θα έχει κυρίαρχο ρόλο μέσω Κύπρου στον «Ινδικό Διάδρομο». Όσο δε για το Ισραήλ, «καθαρίζει» τον δρόμο με γνώμονα τη δική του ασφάλεια. Εκ των πραγμάτων «καθαρίζει» και τις απειλές σε βάρος των δρόμων του εμπορίου, όπου όμως μαίνεται ένας άλλος πόλεμος ελέγχου του περιφερειακού και παγκόσμιου συστήματος. Υπάρχει, όμως, και η άλλη όψη του νομίσματος, που θέλει ή θα ήθελε το Ιράν να προχωρεί σε αντίποινα που θα πλήξουν την ασφάλεια και το παγκόσμιο εμπόριο. Μπορεί να το πράξει, άραγε;..

^{Ο χάρτης δείχνει την «Καρδιά της Γης» και τον «Ινδικό Δρόμο» που φτάνει από την Ασία στην Ευρώπη.}

^{Ο χάρτης αποτυπώνει το γεωπολιτικό και γεωστρατηγικό τόξο που μπορεί να δημιουργηθεί από την Ινδία ώς την Ευρώπη μέσω Κύπρου και Ελλάδας, με κινητήριο μοχλό το Ισραήλ και την προσδοκία για συμμετοχή της Σαουδικής Αραβίας. Στόχος είναι η συνεργασία σε εμπόριο, οικονομία και θέματα ασφάλειας. Ένας τέτοιος σχεδιασμός μπορεί να λειτουργεί παράλληλα με τον σύγχρονο Δρόμο του Μεταξιού από την Κίνα στην Ευρώπη είτε χερσαία είτε μέσω θαλάσσης, εννοείται και από αέρος. «Σημερινή» (10/9/2023.)}

^{Ο χάρτης αυτός αποτυπώνει τις διάφορες εµπορικές οδούς από την Ινδία και από την Κίνα στη βάση του παλαιού και νέου «Δρόµου του Μεταξιού».}

^{Πρόκειται για τον «∆ιάδροµο Ανάπτυξης», που συνδέει το λιµάνι Αλ Φάου στον Περσικό Κόλπο µε τη Βαγδάτη, τη Μοσούλη και µέσω της Τουρκίας τα εµπορεύµατα φτάνουν στην Ευρώπη. Το ένα σκέλος είναι µέσω σιδηροδρόµου και το άλλο οδικώς. Η επιλογή αυτή είναι συµπληρωµατική του «∆ρόµου του Μεταξιού».}

^{Ο χάρτης αποτυπώνει πώς οι ΗΠΑ περικυκλώνουν το παγκόσµιο σύστηµα σε μια προσπάθεια επικυριαρχίας και ασφάλειας µέσω των 11 αεροπλανοφόρων τους και των 6 στόλων τους.}

Σάββας Καλεντερίδης: Ανατριχιαστικό έργο! Πάμε σε ανασχεδιασμό της περιοχής. Κύπρος και Ελλάδα πρέπει να παρακολουθούν λεπτό προς λεπτό τις εξελίξεις.

Την τελευταία περίοδο, στην περιοχή της Φλώρινας ήρθε στην επικαιρότητα το θέμα των σλαβόφωνων τραγουδιών που ακούγονται σε τοπικά πανηγύρια, προκαλώντας αντιδράσεις και συζητήσεις για την εθνική ταυτότητα και τη δημοσιοποίησή τους.

Το ζήτημα προέκυψε έντονα στις αρχές της δεκαετίας του 1990, μετά τη διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας, όταν η βόρεια Ελλάδα βρέθηκε στο επίκεντρο διεργασιών που στόχευαν τη δημιουργία μιας πολυεθνικής οντότητας στην περιοχή, της «Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας», ως αντίβαρο στις βουλγαρικές επιδιώξεις και για την αποτροπή ενσωμάτωσης περιοχών στο βουλγαρικό κράτος.

Αυτή η γεωπολιτική πίεση «επισκέφθηκε» αργότερα και την Ελλάδα, μέσω της χρήσης της γλώσσας στα λαϊκά πανηγύρια ως μέσου πολιτισμικής και εθνοτικής διεκδίκησης.

Σύμφωνα με όσους καταγγέλλουν, η χρήση της γλώσσας αυτής στα πανηγύρια, δημιουργεί έντονους προβληματισμούς, καθώς θεωρείται προσπάθεια ανάδειξης διαφορετικής «μακεδονικής» ταυτότητας, που δεν αντανακλά τη σύνθετη εθνική και πολιτισμική πραγματικότητα της περιοχής.

Τα τελευταία χρόνια στη Φλώρινα έχει αναδειχθεί ένα ευαίσθητο «εθνικής ταυτότητας» ζήτημα: καλέσματα ορχηστρών από την γείτονα, για να συμμετάσχουν σε τοπικά πανηγύρια, εν μέσω συζητήσεων για την πολιτιστική προπαγάνδα που συνοδεύει τα σλαβόφωνα τραγούδια τους.

1. Μουσική συνεργασία ή πολιτική πρόθεση;

Μετά τη Συμφωνία των Πρεσπών, η πρόσκληση μουσικών συγκροτημάτων από τα Σκόπια σε ελληνικά πανηγύρια ήταν θεσμικά πιο εύκολη. Όμως, για κάποιους, αυτή η «πολιτιστική ανταλλαγή» συνοδεύτηκε από μη επίσημη προπαγάνδα, με τραγούδια που επιχειρούν να ενισχύσουν μια “μακεδονική” ταυτότητα, ακόμη και με φράσεις όπως …«τα αδέρφια μας περιμένουν την Ένωση», όπου «ένωση» εννοείται η μελλοντική εξαιρετικά ασαφής προσέγγιση με τη «Μακεδονία» των Σκοπίων – «Μακεδονία του Αιγαίου».

2. Σλαβόφωνα τραγούδια σε πανηγύρια, μήνυμα ή απλή παράδοση;

Κάποιοι κάτοικοι της Φλώρινας εξαρχής έβλεπαν το θέμα ως πολιτιστική εκδήλωση. Όμως η συμμετοχή μπάντας από τα Σκόπια συνοδεύτηκε από σιωπηλά συνθήματα και καλέσματα, όπως «για την Ένωση» και «για την Μακεδονία μας».

Με αναζητήσεις σε βίντεο που αναρτώνται στα Σκόπια από τα ελληνικά πανηγύρια, εμφανίζονται σχόλια κάτω όπου:

• Εμπνεόμενοι από το, ήρθε η ώρα!» και  τα αδέρφια περιμένουν», υπονοούν κάτι άλλο από την πολιτιστική σύμπραξη.

• Εμφανίζεται υπαινιγμός για την «εθνική συνείδηση» που ενισχύεται μέσω των τραγουδιών.

• Άλλα σχόλια αναφέρουν υπαινιγμούς για τη «μακεδονική ταυτότητα» στη Δυτική Μακεδονία, όπως:  Ήρθε η ώρα που οι Μακεδόνες εκεί θα παλέψουν» και πολλά άλλα.

3. Ιστορικό υπόβαθρο, από το ’90 έως σήμερα

Το ζήτημα δεν είναι καινούργιο, η ανησυχία για εκμετάλλευση της πολιτιστικής παράδοσης παραμένει από τη δεκαετία του 1990:

• Κυρίως, μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, στα Σκόπια αναπτύχθηκε αφήγημα αυτόνομης «μακεδονικής» ταυτότητας.

• Η Ελλάδα αντέδρασε πολιτικά και συμβολικά, καθώς φοβόταν μια μαλακή, αλλά ουσιαστική αναγνώριση.

• Σήμερα, παρά τα θεσμικά μέτρα της Συμφωνίας των Πρεσπών, το θέμα επανήλθε μέσα από τον πολιτιστικό χώρο.

Το γεγονός ότι καλούνται ορχήστρες από την γείτονα να «κατεβαίνει στα χωριά» με τραγούδια στα σλαβικά και ενίοτε συνθήματα υπέρ ενοποίησης ενισχύει τους προβληματισμούς για το αν ο πολιτισμός χρησιμοποιείται ως δούρειος ίππος.

Συχνά ακούγονται φωνές που υποστηρίζουν ότι η γλώσσα και τα τραγούδια που διατηρούμε ζωντανά σήμερα προέρχονται απευθείας από τους παππούδες μας. Σε αυτό το πλαίσιο γίνεται ιδιαίτερη αναφορά σε γλωσσικά ιδιώματα όπως τα αρβανίτικα, τα ποντιακά και τα βλάχικα. Πρόκειται για παραλλαγές της ελληνικής γλώσσας, με τα ποντιακά να ξεχωρίζουν ως μια από τις πιο κοντινές μορφές στην αρχαία ελληνική, μαζί με τα κυπριακά, που ακολουθούν.

Ωστόσο, το γεγονός αυτό προκαλεί και ερωτήματα, καθώς υπάρχει η πιθανότητα να εκμεταλλευτεί κανείς αυτήν την πολιτισμική κληρονομιά. Παρά το ότι τα παραδοσιακά αυτά ακούσματα προσφέρουν μια ξεχωριστή αυθεντικότητα και συναισθηματική φόρτιση, που δύσκολα αντικαθίσταται από απλή μουσική, δεν λείπουν φωνές που επισημαίνουν την ύπαρξη πολιτικής προπαγάνδας από μεριάς αυτονομιστικών κινημάτων της γείτονας χώρας.

Η παράδοση και η γλώσσα, λοιπόν, παραμένουν μια ευαίσθητη πολιτιστική κληρονομιά, που χρήζει σεβασμού αλλά και προσοχής απέναντι στις επιδιώξεις που μπορεί να κρύβονται πίσω από την προβολή τους.

Μακεδονία: Οι τρεις μεγάλες προσπάθειες ένωσης με την Ελλάδα και τα σενάρια τεχνητής αυτονόμησης

Η Μακεδονία υπήρξε ιστορικά πεδίο έντονων εθνικών ανταγωνισμών, εξεγέρσεων και διεκδικήσεων. Από το τέλος της Οθωμανικής κυριαρχίας έως τον 20ό αιώνα, καταγράφηκαν τουλάχιστον τρεις μεγάλες απόπειρες των Μακεδόνων να ενωθούν με το εθνικό κορμό της Ελλάδας, αλλά και αντιφατικά σενάρια “αυτονόμησης” από βαλκανικούς και αργότερα κομμουνιστικούς κύκλους, που απείλησαν σοβαρά τη γεωπολιτική σταθερότητα της περιοχής.

Γλωσσική-εθνοτική πραγματικότητα

Οι τρεις κύριες προσπάθειες απελευθέρωσης της Μακεδονίας στο τέλος του 19ου και αρχές 20ού αιώνα ανέδειξαν τον αγώνα πολλών Ελλήνων, ακόμη και με ελληνική συνείδηση που δεν γνώριζαν την ελληνική γλώσσα. Παράδειγμα αποτελεί ο Παύλος Μελάς και ο καπετάν Κώτας, ο οποίος παρά την άγνοια της ελληνικής, εξέφρασε την ελληνική του πίστη στα σλαβικά. Αυτό συνέβη γιατί στην περιοχή δεν υπήρχαν τότε ελληνικά σχολεία, ενώ το βουλγαρικό κομιτάτο προωθούσε τη βουλγαρική γλώσσα μέσω σχολείων.

Το ελληνικό κράτος, λόγω της τότε οθωμανικής κυριαρχίας, απέφευγε να στείλει επίσημους δασκάλους, προωθώντας κυρίως κρυφά τη διδασκαλία της ελληνικής, ώστε να υποστηρίξει την ελληνική συνείδηση στην περιοχή. Μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας το 1912 και την ενσωμάτωσή της στο ελληνικό κράτος, ιδρύθηκαν ελληνικά σχολεία που χρειάστηκαν σχεδόν δύο γενιές για να επιτευχθεί η εκτενής εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας στους κατοίκους.

Η ύπαρξη του σλαβικού ιδιώματος στην περιοχή αποτελεί μια γλωσσική πραγματικότητα, ωστόσο δεν συνιστά «μακεδονική γλώσσα», αλλά σλαβική διάλεκτο, που διατηρήθηκε κυρίως στους μεγαλύτερους ηλικιακά και στις νεότερες γενιές ως πολιτισμικό ακουστικό στοιχείο. Μάλιστα, πολλά τραγούδια και μουσικές έχουν ρίζες σε αυτό το ιδίωμα, αποτελώντας αναπόσπαστο κομμάτι της τοπικής παράδοσης, αν και δεν πρέπει να συγχέεται με εθνική ταυτότητα.

Παράλληλα, στην περιοχή της Βόρειας Ελλάδας δεν υφίσταται αναγνωρισμένη μακεδονική μειονότητα. Η ύπαρξη πολιτικών σχημάτων όπως το τουρκικό ΚΙΕΦ, που υπερασπίζονται την «μακεδονική μειονότητα», δημιουργεί προβλήματα και προπαγανδιστικές εντάσεις που επιδεινώνουν τις τοπικές και διεθνείς σχέσεις. Το ελληνικό κράτος οφείλει να διαφυλάξει την εθνική συνοχή και να αποτρέψει την αναπαραγωγή ανύπαρκτων μειονοτικών διεκδικήσεων.

1. Ο Μακεδονικός Αγώνας (1904–1908): Το πρώτο κύμα εθνικής αφύπνισης

Η πρώτη οργανωμένη προσπάθεια των ελληνικών πληθυσμών της Μακεδονίας να αποτινάξουν την κυριαρχία του Σουλτάνου και να ενταχθούν στην Ελλάδα εκδηλώθηκε μέσα από τον Μακεδονικό Αγώνα, μεταξύ 1904 και 1908.

Αντιμέτωποι με τη βουλγαρική προπαγάνδα της Εξαρχίας και τις βίαιες ενέργειες των Κομιτατζήδων, Έλληνες αγωνιστές, πολλοί εθελοντές από την ελεύθερη Ελλάδα, (τρανταχτό παράδειγμα ο Παύλος Μελάς) μαζί με τους ντόπιους πληθυσμούς (πολλοί δεν γνώριζαν Ελληνικά), αγωνίστηκαν για τη διατήρηση της ελληνικής ταυτότητας και παιδείας στη Μακεδονία, διεκδικώντας την ένταξή της στο ελληνικό κράτος. Η επιτυχία του Μακεδονικού Αγώνα άνοιξε τον δρόμο για τις εθνικές διεκδικήσεις στους Βαλκανικούς Πολέμους.

2. Η εξέγερση του Ίλιντεν (1903): Μια αποτυχημένη βουλγαρική απόπειρα αυτονόμησης

Προηγούμενη όμως από τον Μακεδονικό Αγώνα ήταν η Εξέγερση του Ίλιντεν, το 1903, που οργανώθηκε από την Εσωτερική Μακεδονική-Αδριανουπολίτικη Επαναστατική Οργάνωση (VMRO). Παρότι επικαλείτο την απελευθέρωση της Μακεδονίας από τον οθωμανικό ζυγό, στην πράξη αποτέλεσε μια καθαρά βουλγαρικής στόχευσης ενέργεια, με σκοπό τη δημιουργία μιας αυτόνομης πολιτείας που θα λειτουργούσε ως προθάλαμος για την ενσωμάτωσή της στη Βουλγαρία.

Η εξέγερση κατεστάλη αιματηρά από τα οθωμανικά στρατεύματα, ενώ παράλληλα αποξένωσε πολλούς χριστιανικούς πληθυσμούς (σλαβόφωνους και ελληνόφωνους), που αντιλαμβάνονταν πλέον ότι οι βουλγαρικές διεκδικήσεις στόχευαν στην εθνική αλλοτρίωση των τοπικών κοινωνιών.

3. Η Ένωση της Μακεδονίας με την Ελλάδα (1912–1913): Το ιστορικό τέλος της οθωμανικής κυριαρχίας

Η τρίτη και πιο αποφασιστική πράξη του Μακεδονικού ζητήματος ήρθε με τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912–1913). Τα ελληνικά στρατεύματα απελευθέρωσαν τη Θεσσαλονίκη, τη Φλώρινα, την Κατερίνη και άλλες πόλεις της Μακεδονίας, ενσωματώνοντάς τις στον εθνικό κορμό. Η Συνθήκη του Βουκουρεστίου (1913) επισημοποίησε την τελική ένταξη του μεγαλύτερου μέρους της γεωγραφικής Μακεδονίας στην Ελλάδα. Αυτή ήταν και η πρώτη και μοναδική, επιτυχής προσπάθεια ένταξης της περιοχής στην ελληνική επικράτεια.

Η “Μακεδονία των εργατών”: Το κομμουνιστικό αφήγημα και η πολιτική παγίδα

Κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου και ειδικά μετά τη Ρωσική Επανάσταση, ο βουλγαρικός εθνικισμός μεταμφιέστηκε σε κομμουνιστική ρητορική, υιοθετώντας τη θέση για τη δημιουργία μιας «Ανεξάρτητης Μακεδονίας» στο όνομα του διεθνισμού και του δικαιώματος των λαών στην αυτοδιάθεση.

Το σχέδιο αυτό βρήκε πρόσφορο έδαφος και σε κύκλους της Κομμουνιστικής Διεθνούς (Κομιντέρν), με συνέπεια η θέση αυτή να περάσει και στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΚΕ), το οποίο στα τέλη της δεκαετίας του 1920 υποστήριξε, έστω και προσωρινά, την ιδέα μιας ενιαίας και αυτόνομης “Μακεδονίας του λαού”. Πρόκειται για ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα κεφάλαια της ελληνικής αριστεράς, το οποίο εγκαταλείφθηκε επίσημα με το ξέσπασμα του ελληνοϊταλικού πολέμου και τη συμμετοχή των Μακεδόνων στην εθνική αντίσταση.

Η ιδέα αυτή επανήλθε έμμεσα στον εμφύλιο πόλεμο, όταν το δημοκρατικό στρατό Ελλάδας, με την υποστήριξη της Γιουγκοσλαβίας του Τίτο, άφηνε ανοικτό το ενδεχόμενο δημιουργίας μιας ανεξάρτητης Μακεδονικής κρατικής οντότητας, στα πρότυπα ενός βαλκανικού διχοτομικού μοντέλου, αντίστοιχου με αυτό που αργότερα είδαμε στην Κορέα. Ευτυχώς, το σχέδιο αυτό δεν ευδοκίμησε, αποτρέποντας μια μόνιμη εθνική πληγή και ένα πιθανό διαμελισμό του ελληνικού Βορρά.

Το  χωριό Bulkes του Τίτο και οι επιδιώξεις για μια «εργατική Μακεδονία»

Λίγο μετά τη λήξη του Εμφυλίου στην Ελλάδα και εν μέσω του Ψυχρού Πολέμου, δημιουργήθηκε στη Γιουγκοσλαβία ένα μοναδικό ιστορικό φαινόμενο: το χωριό Μπούλκες (ή Buljkes), κοντά στο Νόβι Σαντ. Εκεί, με πρωτοβουλία του καθεστώτος του Τίτο, συγκεντρώθηκαν περίπου 4.000 Έλληνες κομμουνιστές και μαχητές του δημοκρατικού στρατού. Το Μπούλκες λειτούργησε για λίγα χρόνια ως ένα είδος «μικρής Ελλάδας» μέσα στην Σερβία, (με τις ευλογίες φυσικά του Τίτο), με τοπική ελληνική διοίκηση, ελληνική γλώσσα, δικά του σχολεία, εφημερίδες και ακόμα και νομισματική μονάδα. Ήταν μια κοινότητα υπό καθαρά κομμουνιστική οργάνωση και πειραματική αυτοδιαχείριση.

Το εγχείρημα δεν ήταν μόνο ανθρωπιστικό ή ιδεολογικό. Αντιθέτως, αποτέλεσε μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής για τη διεύρυνση της επιρροής της Γιουγκοσλαβίας στα Βαλκάνια. Το χωριό λειτουργούσε ως πρότυπο για το τι θα μπορούσε να εφαρμοστεί, σε περίπτωση κομμουνιστικής επικράτησης, και στη Βόρεια Ελλάδα. Η προσέγγιση αυτή ενίσχυσε την τότε ρητορική για μια «Μακεδονία της Εργατιάς», ανεξάρτητη και αυτόνομη, μακριά από τα εθνικά σύνορα των υπαρχόντων κρατών. Μάλιστα, αρκετοί κύκλοι του ΚΚΕ την περίοδο εκείνη έβλεπαν με θετικό μάτι ένα αντίστοιχο μοντέλο να εφαρμόζεται στη Δυτική Μακεδονία και τη Θράκη, υπό την επιρροή του Τίτο και την κάλυψη του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος.

Ωστόσο, η διάρρηξη των σχέσεων Τίτο–Στάλιν το 1948 και η αποδυνάμωση της σοβιετικής επιρροής στη Γιουγκοσλαβία απομόνωσε το Μπούλκες. Εσωτερικές εντάσεις, η αποχώρηση υποστηρικτών του Ζαχαριάδη, και οι γεωπολιτικές μεταβολές της εποχής οδήγησαν σύντομα στη διάλυση του χωριού. Το σχέδιο για μια «εργατική Μακεδονία» αποδείχθηκε τελικά ανεφάρμοστο, παραμένοντας ένα ιστορικό επεισόδιο που φωτίζει την έντονη ιδεολογική αντιπαράθεση στα Βαλκάνια και τις συγκρουόμενες οραματικές γεωγραφίες που εκτείνονταν πέρα από τα σύνορα των εθνών-κρατών.

Η περίπτωση του Μπούλκες, αποτελεί σήμερα ένα ξεχασμένο αλλά ιδιαίτερα σημαντικό κεφάλαιο, που αποκαλύπτει την προσπάθεια χειραγώγησης εθνοτικών ταυτοτήτων μέσω του διεθνιστικού κομμουνισμού. Εντάσσεται στον ευρύτερο σχεδιασμό της Γιουγκοσλαβίας για την εξουδετέρωση της βουλγαρικής επιρροής στην περιοχή της Μακεδονίας, προωθώντας μια νέα ταυτότητα, η οποία θα λειτουργούσε ως δορυφόρος της Βελιγράδιου. Ένα όραμα που σήμερα βλέπουμε να αναβιώνει υπό νέες μορφές, με αιχμή του δόρατος τη μουσική, τον πολιτισμό και τη ”ήπια” προπαγάνδα σε πανηγύρια και κοινωνικές εκδηλώσεις στη Φλώρινα και αλλού.

Ο ρόλος των κομμουνιστών στην ιστορία της Μακεδονίας και τα χρόνια του Εμφυλίου

Η ιστορία της Μακεδονίας κατά τον 20ό αιώνα διαμορφώθηκε από τρεις βασικές προσπάθειες για ένωση ή αυτονομία, στις οποίες πρωταγωνιστικό ρόλο είχαν διάφορες πολιτικές και εθνικές δυνάμεις, ανάμεσά τους και οι κομμουνιστές της Ελλάδας και των γειτονικών χωρών. Από τις πρώτες απόπειρες των Μακεδόνων να ενωθούν με την Ελλάδα, μέσω επαναστατικών κινημάτων και ανταρτοπολέμων, μέχρι την αποτυχημένη εκστρατεία του Ίλιντεν, αλλά και τη βουλγαρική κομμουνιστική προσπάθεια για τη δημιουργία μιας «εργατικής Μακεδονίας», η περιοχή βρέθηκε στο επίκεντρο έντονων γεωπολιτικών και ιδεολογικών συγκρούσεων.

Ιδιαίτερα καθοριστική υπήρξε η δράση των κομμουνιστών την περίοδο του ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου (1946-1949), όταν το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΚΕ) επιδίωξε όχι μόνο την ανατροπή της αστικής κυβέρνησης αλλά και την ουσιαστική αλλαγή του εδαφικού χάρτη. Στο συνέδριο του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος, που έλαβε χώρα στο Στρασβούργο το 1947, ο εκπρόσωπος του ΚΚΕ, Μιλτιάδης Πορφυρογένης, αποκάλυψε ξεκάθαρα τις προθέσεις του κόμματος. Δήλωσε ότι η αντίδραση, τόσο η ξένη όσο και η εγχώρια, έθετε εμπόδια στη δημιουργία μίας «ελεύθερης Ελλάδας» με κυβέρνηση που θα είχε ως έδρα τη Θεσσαλονίκη, δηλαδή στην ουσία το διαμελισμό της χώρας. Το σχέδιο προέβλεπε τη διχοτόμηση της Ελλάδας και τη δημιουργία βόρειου κομμουνιστικού κράτους, κατά τα πρότυπα των διαχωρισμών που συνέβησαν στη Βόρεια και Νότια Κορέα ή στο Βιετνάμ.

Η επίσημη απόφαση διάσπασης του ελληνικού κράτους αποτέλεσε ένα σημαντικό βήμα για την κομμουνιστική ηγεσία, η οποία προσπάθησε να στηρίξει στρατιωτικά αυτή την επιλογή. Το σχέδιο Λίμνερ, που εκπονήθηκε από το αρχηγείο των ανταρτών, προέβλεπε την κατάληψη της Θεσσαλονίκης υπό την ηγεσία του αρχιστράτηγου Μάρκου Βαφιάδη. Ωστόσο, οι στρατιωτικοί συσχετισμοί και η πολιτική δυναμική της εποχής καθιστούσαν το σχέδιο αδύνατο στην υλοποίηση και πολιτικά ανέφικτο, αποδεικνύοντας τις αντιφάσεις και τα όρια του κομμουνιστικού κινήματος στην Ελλάδα.

Παράλληλα, οι κομμουνιστές της Βουλγαρίας έπαιξαν επίσης ενεργό ρόλο, υποστηρίζοντας την ιδέα μιας αυτόνομης ή ανεξάρτητης Μακεδονίας, υπό κομμουνιστική ηγεμονία, με τη δικαιολογία της προάσπισης των «δικαιωμάτων του λαού και της εργατιάς». Αυτό το όραμα έφτασε να υιοθετηθεί και από τμήματα του Ελληνικού Κομμουνιστικού Κόμματος, που επιδίωκαν τη δημιουργία μιας «εργατικής Μακεδονίας», ανάλογης με τις σημερινές δύο Κορέες, όπως προανέφερα, μία βόρεια και μια νότια. Η ιδέα αυτή, όμως, δεν καρποφόρησε και το εγχείρημα έμεινε ανεκπλήρωτο, αποτυπώνοντας την έντονη σύγκρουση ανάμεσα στα εθνικά κράτη και τα διεθνιστικά κομμουνιστικά κινήματα στην ταραγμένη εκείνη περίοδο.

Εν κατακλείδι

Όλα τα παραπάνω καταδεικνύουν πως δεν έχουμε την πολυτέλεια να αντιμετωπίζουμε ελαφρά τη σημασία της πολιτισμικής μας κληρονομιάς. Ιδίως σε περιοχές με ιστορικές ευαισθησίες και γεωπολιτική βαρύτητα, η γνώση της ιστορίας και των πραγματικών γεγονότων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη διαμόρφωση συνείδησης και αντίστασης απέναντι σε κάθε μορφή εκμετάλλευσης ή παραποίησης.

Η γλώσσα, τα τραγούδια και τα ήθη που πέρασαν από γενιά σε γενιά δεν είναι απλώς στοιχεία παράδοσης, είναι φορείς ταυτότητας, ιστορίας και συλλογικής μνήμης. Γι’ αυτό και απαιτείται προσοχή, υπευθυνότητα και κατανόηση του ευρύτερου πλαισίου. Όταν αυτά τα στοιχεία εργαλοποιούνται, είτε για πολιτική σκοπιμότητα είτε για την καλλιέργεια αυτονομιστικών αφηγημάτων, τότε το ζήτημα παύει να είναι μόνο πολιτιστικό και γίνεται βαθύτατα πολιτικό.

Η προστασία της πολιτιστικής μας συνέχειας δεν σημαίνει απομόνωση ή εχθρότητα προς το διαφορετικό. Αντίθετα, σημαίνει επίγνωση του ποιοι είμαστε, πού βρισκόμαστε και πώς μπορούμε να σταθούμε με αξιοπρέπεια στον σύγχρονο κόσμο, χωρίς να παρασυρόμαστε από επιφανειακές αφηγήσεις και χωρίς να αγνοούμε τα ιστορικά διδάγματα που οι ευαίσθητες αυτές περιοχές κουβαλούν.

ΥΓ: Ας μην το ξεχνάμε: πολλοί από εμάς καταγόμαστε από ανθρώπους που γεννήθηκαν ως Οθωμανοί υπήκοοι και πέθαναν ως Έλληνες πολίτες. Μέσα σε μια ζωή έζησαν πολέμους, προσφυγιά, ανταλλαγές πληθυσμών, ανατροπές καθεστώτων και την ίδια την οικοδόμηση του ελληνικού κράτους. Αυτή η μετάβαση δεν ήταν μόνο γεωπολιτική, ήταν βαθιά υπαρξιακή. Και η μνήμη τους, η γλώσσα τους, τα τραγούδια και οι παραδόσεις τους αποτελούν κομμάτια αυτής της δύσκολης αλλά υπερήφανης διαδρομής. Σε αυτόν τον ιστορικό καθρέφτη καλούμαστε να κοιταχτούμε, με νηφαλιότητα αλλά και με ΙΣΤΟΡΙΚΗ ευθύνη.