Του JONATHAN SPYER

Μια κοινή στρατιωτική άσκηση στην οποία συμμετείχαν Τουρκικές και Πακιστανικές Ειδικές Δυνάμεις ξεκίνησε αυτήν την εβδομάδα στην επαρχία Khyber Pakhtunkhwa του Πακιστάν, στα σύνορα με το Αφγανιστάν. Η άσκηση, που ονομάζεται «Ataturk XI-2021»και έχει επικεντρωθεί σε αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις. Είναι η τελευταία εκδήλωση μιας αναδυόμενης στρατηγικής συμμαχίας αυτών των δύο χωρών, με σημαντικές επιπτώσεις – τόσο για τη Μέση Ανατολή όσο και για τη Νότια Ασία. Η αυξανόμενη εγγύτητα της Τουρκίας και του Πακιστάν έχει βαθιά θεμέλια.

Αυτές οι δύο χώρες ακολουθούν μια παρόμοια πορεία. Και οι δύο ήταν σύμμαχοι των ΗΠΑ και της Δύσης κατά τον Ψυχρό Πόλεμο, και οι δύο από αυτήν τη θέση τις τελευταίες δύο δεκαετίες και συνεχίζουν να απομακρύνονται όλο και περισσότερο από την Ουάσιγκτον. Είναι μεσαίες δυνάμεις, που διέπονται σήμερα από ένα είδος ισλαμικής εθνικιστικής προοπτικής, ενώ παράλληλα αναζητούν μια εναλλακτική ευθυγράμμιση με τους προηγούμενους δεσμούς τους με τη Δύση, η οποία σε μια εποχή αυξανόμενης παγκόσμιας πόλωσης οδηγεί τόσο το Ισλαμαμπάντ όσο και την Άγκυρα προς μεγαλύτερη εγγύτητα με την Κίνα.

Λοιπόν, τι μορφή παίρνουν αυτοί οι αυξημένοι δεσμοί; Η αγορά όπλων είναι ένας σημαντικός δείκτης. Η Τουρκία είναι τώρα η τέταρτη μεγαλύτερη πηγή όπλων στο Πακιστάν, καθώς το Ισλαμαμπάντ αναζητά εναλλακτικές λύσεις στη Δύση (ο κύριος εξαγωγέας όπλων στο Πακιστάν είναι τώρα η Κίνα). Το Πακιστάν βρίσκεται στη διαδικασία αγοράς τεσσάρων τούρκικων κορβετών MILGEM από την κρατική τουρκική εταιρεία ASFAT. Έχει επίσης παραγγείλει 30 ελικόπτερα T-129 ATAK με συνολικό κόστος παραγγελιών 3 δισεκατομμύρια δολάρια.

Ωστόσο, η σημασία αυτής της σχέσης υπερβαίνει τους οικονομικούς και εμπορικούς παράγοντες. Τόσο το Πακιστάν όσο και η Τουρκία έχουν δικαιολογημένες ανησυχίες σχετικά με την πιθανότητα δυτικών κυρώσεων ως αποτέλεσμα των κατευθύνσεων πολιτικής που επιθυμούν να ακολουθήσουν. Η μείωση της εξάρτησης από τα δυτικά οπλικά συστήματα είναι ένας τρόπος διεύρυνσης των επιλογών. Η αυξανόμενη εγγύτητα αντικατοπτρίζεται επίσης στη διπλωματική σφαίρα. Ανώτεροι αξιωματούχοι του Πακιστάν έχουν εκφράσει την υποστήριξή τους στην Τουρκία στις διαφορές της σχετικά με την εξερεύνηση φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο.

Μια σειρά από κοινές ναυτικές ασκήσεις στη Μεσόγειο, στις οποίες συμμετείχαν τα ναυτικά και των δύο χωρών (συμπεριλαμβανομένων παραβιάσεων των κυπριακών και ελληνικών χωρικών υδάτων και του εναέριου χώρου) πραγματοποιήθηκε τον τελευταίο χρόνο. Παρόμοιες κοινές ασκήσεις έχουν επίσης πραγματοποιηθεί στον Ινδικό Ωκεανό. Η Τουρκία, με τη σειρά της, σε μια εξέλιξη που προκαλεί ανησυχία στο Νέο Δελχί, άρχισε να υποστηρίζει τους πακιστανικούς ισχυρισμούς στο Κασμίρ. Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε τον Φεβρουάριο του 2020 ότι το ζήτημα ήταν τόσο σημαντικό για την Τουρκία όσο και για το Πακιστάν.

Αναφερόμενος στα γεγονότα του Τουρκικού Πολέμου της Ανεξαρτησίας, ο Ερντογάν είπε: «Και τώρα, αισθανόμαστε το ίδιο για το Κασμίρ. Χθες ονομαζόταν Çanakkale και σήμερα το Κασμίρ”. Η Τουρκία έθεσε το ζήτημα του Κασμίρ στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών τον Σεπτέμβριο του 2019, μετατοπίζοντας από μια πολιτική μη παρέμβασης σε ένα ζήτημα που η Ινδία θεωρεί ως εσωτερικό. Σε αυτό το πλαίσιο, πρόσφατες αναφορές στα περιφερειακά μέσα ενημέρωσης (Συριακό Παρατηρητήριο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, Hawar News) υποδηλώνουν ότι η Τουρκία βρίσκεται σε διαδικασία ανάπτυξης συριακών πολιτοφυλακών στο Κασμίρ, εγείροντας τις διεθνείς ανησυχίες.

Η στρατηγική εταιρική σχέση μεταξύ Άγκυρας και Ισλαμαμπάντ εγείρει επίσης ανησυχίες στον τομέα των πυρηνικών. Το Πακιστάν είναι μια πυρηνική δύναμη, με 160 κεφαλές. Ο Ερντογάν, σε μια ομιλία του Σεπτεμβρίου 2019 που ανέφερε το Reuters, είπε: «Ορισμένες χώρες έχουν πυραύλους με πυρηνικές κεφαλές, όχι μία ή δύο. Μας λένε πως δεν μπορούμε να τα έχουμε. Αυτό, δεν μπορώ να το δεχτώ. ” Συνέχισε: «Έχουμε το Ισραήλ κοντά, είμαστε σχεδόν γείτονες. Κανείς δεν μπορεί να το αγγίξει”. Η Τουρκία διαθέτει σήμερα δύο πυρηνικούς αντιδραστήρες, τους Tr-1 και Tr-2, που διατηρούνται από την Τουρκική Αρχή Ατομικής Ενέργειας.

Η χώρα διαθέτει πλούσια κοιτάσματα ουρανίου. Διαθέτει επίσης τη βούληση και τις πρώτες ύλες για την ανάπτυξη πυρηνικής ικανότητας. Παρ’αυτά δεν διαθέτει τις απαιτούμενες γνώσεις για να το πράξει. Το Πακιστάν, το οποίο δεν έχει υπογράψει τη συνθήκη για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων, διαθέτει αυτή τη γνώση. Παρόλο που δεν έχουν ακόμη αναδειχθεί συγκεκριμένες ενδείξεις ενεργού συνεργασίας, αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι η Τουρκία ήταν ένας κρυφός κόμβος για τις δραστηριότητες του πακιστανού πυρηνικού επιστήμονα Abdul Qadeer Khan πριν από 20 χρόνια.

Η συμμαχία μεταξύ Πακιστάν και Τουρκίας δημιουργείται σε ένα ταχέως μεταβαλλόμενο στρατηγικό τοπίο. Η παλιά αρχιτεκτονική ασφαλείας υπό την ηγεσία των ΗΠΑ μετά τον Ψυχρό Πόλεμο και οι παραδοχές που την περιβάλλουν δεν μπορούν πλέον να συνεχίσουν. Στα μεγάλα γεγονότα της περιοχής την τελευταία δεκαετία – ο εμφύλιος πόλεμος της Συρίας, η επανάσταση και η αντεπανάσταση στην Αίγυπτο, ο ανταγωνισμός για τους πόρους φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο – οι ΗΠΑ απουσιάζουν και επανακαθορίζουν τις σχέσεις τους με την Ανατολική Μεσόγειο. Ως αποτέλεσμα αυτής της απουσίας, εμφανίζονται νέες συνδέσεις και νέοι σύνδεσμοι ισχύος.

Από αυτή την άποψη, η ένωση δύο μεσαίων σουνιτικών ισλαμικών κρατών που επιδιώκουν σημαντικές αναθεωρήσεις της τρέχουσας ισορροπίας δυνάμεων στις αντίστοιχες γειτονιές τους, προς όφελός τους, έχει λογικό νόημα. Τόσο η Τουρκία όσο και το Πακιστάν είναι επίσης πρόθυμοι να συνδέσουν τις φιλοδοξίες τους με τη στρατηγική πρόοδο της Κίνας. Η Τουρκία έχει σημασία για το Πεκίνο ως κόμβος μεταφορών προς τη Μεσόγειο και την Ευρώπη, και ως χώρα προτεραιότητας για επενδύσεις σε υποδομές. Η Τουρκία είναι μια χώρα παρατηρητή στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι προσπάθειες του Ερντογάν να παρουσιαστεί ως ηγέτης των μουσουλμάνων του κόσμου και όλων των λαών που είναι εθνοτικά συνδεδεμένοι με τους Τούρκους, δεν επεκτείνεται στην αλληλεγγύη με τους Τούρκους μουσουλμάνους Ουιγούρους, για την τύχη των οποίων ήταν ιδιαίτερα σιωπηλή.

Οι σχέσεις του Πακιστάν με την Κίνα είναι βαθιές και μακροχρόνιες, και σχετίζονται με τον κοινό γεωπολιτικό ανταγωνισμό με την Ινδία. Το Πακιστάν ήταν ο αποδέκτης επενδύσεων αξίας 11 δισεκατομμυρίων δολαρίων, στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας Belt and Road της Κίνας.  Ένα έργο για την κατασκευή μιας απευθείας σιδηροδρομικής σύνδεσης από την Κίνα μέσω του Πακιστάν και του Ιράν προς την Τουρκία βρίσκεται στη διαδικασία αναβίωσης. Η γραμμή ITI (Κωνσταντινούπολη, Τεχεράνη, Ισλαμαμπάντ) θα ήταν η πρώτη τακτική σιδηροδρομική σύνδεση μεταξύ Κίνας και Τουρκίας.

Αναμένεται να αρχίσει να λειτουργεί το 2026, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της Nikkei Asia. Μια κοινή δήλωση των υπουργών Εξωτερικών της Τουρκίας, του Πακιστάν και του Αζερμπαϊτζάν που υπεγράφη στο Ισλαμαμπάντ στις 13 Ιανουαρίου αναφέρθηκε στις κοινές θέσεις για το Κασμίρ, τη διαμάχη του Αιγαίου, την Κύπρο και τη σύγκρουση Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν. Το έγγραφο είναι μια χρήσιμη περίληψη της τρέχουσας πραγματικότητας της τουρκικής και της πακιστανικής συνέργειας. Ο άξονας Άγκυρα-Ισλαμαμπάντ φαίνεται έτοιμος να δημιουργήσει μια σημαντική και ισχυρή παρουσία στην περίπλοκη γεωπολιτική σκακιέρα της Δυτικής και Νότιας Ασίας.

Μετάφραση Χωριανόπουλος Άγγελος

Πηγή: jpost