200 χρόνια μετά, ερωτήματα και απαντήσεις για την Εθνεγερσία

Του Σπύρου Παν. Κανελλόπουλου *

Επιτρέψτε μου να καταθέσω ερωτήματα, σκέψεις και προβληματισμούς με αφορμή τη διακοσιοστή επέτειο της Εθνεγερσίας του 1821, την Ελληνική Επανάσταση. Μια Επανάσταση που δεν πραγματοποιήθηκε «από το πουθενά». Χρειάστηκαν πλήθος ενεργειών και αποτυχημένων ενόπλων κινημάτων, κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας, ώστε να κερδίσει το Γένος μας, το Έθνος μας την ελευθερία του.

Ιδού το πρώτο ερώτημα: Αν δεν συνέβαινε η Γαλλική επανάσταση και ο Διαφωτισμός, θα επαναστατούσαν οι Έλληνες το 1821;

Γνωρίζετε τη Χειμάρρα; Την ελληνική πόλη της Βορείου Ηπείρου που κατοικείται και σήμερα από Έλληνες, αλλά ανήκει στην αλβανική επικράτεια;

Από το 1576 (16^ος αιώνας), οι Έλληνες κάτοικοι τής Χειμάρρας πραγματοποίησαν πολλά αποτυχημένα κινήματα. Αξιοσημείωτο είναι ότι το 1581, μην αντέχοντας το παιδωμάζωμα, απηύθηναν έκκληση στον Πάπα Γρηγόριο ΙΓ’ να τους βοηθήσει γράφοντάς του: «Να λυτρώσεις ημάς και τα παιδιά μας, όλης της Γρετζίας (εννοούν Γραικίας, δηλαδή Ελλάδας), όπου καθημερινώς τα παίρνουν οι ασεβείς και τα κάνουν Τουρκόπουλα».

Γνωρίζετε –έστω κι ακουστά- τον Διονύσιο τον Φιλόσοφο;

Ο Διονύσιος ο Φιλόσοφος, το 1563 (16^ος αιώνας) αναδείχθηκε Μητροπολίτης Λάρισας, μεταφέροντας την έδρα του στην Τρίκκη (Τρίκαλα). Σε πολύ νεαρή ηλικία, έφυγε στην  Πάδοβα  για σπουδές στην Ιατρική, Φιλοσοφία, Φιλολογία, Λογική, Αστρονομία και Ποίηση! Γι’ αυτό ονομάστηκε και   Φιλόσοφος! Το 1600 κήρυξε Επανάσταση στα Άγραφα, από το Μοναστήρι της Παναγίας Τατάρνης,  με το σύνθημα: «Τρίκκη,  Βυζάντιον  ανακτήσει»!  Το 1611 και αφού συνεννοείται με τον  Μητροπολίτη Ματθαίο των Ιωαννίνων και άλλους Γιαννιώτες, μαζί με τους Παραμυθιώτες Λάμπρο και Γιώργο Ντελή και επικεφαλής πλήθους, οπλισμένου με αγροτικά εργαλεία, ορμά τη νύχτα της 10^ης προς 11^ης  Σεπτεμβρίου 1611 στα Γιάννενα! Οι Έλληνες Επαναστάτες του Διονυσίου επιτίθενται στην λεγόμενη συνοικία Καλούτσιανη,  όπου διέμεναν τότε οι Τούρκοι και όπου βρισκόταν το Διοικητήριο, το οποίο έκαψαν. Στο τέλος όμως, οι επαναστάτες απέτυχαν!  Οι Τούρκοι συνέλαβαν τον Διονύσιο το Φιλόσοφο, τον όποιο έγδαραν –κυριολεκτικά- ζωντανό. Το γδαρμένο δέρμα του Διονυσίου, το γέμισαν με άχυρα και το περιέφεραν σε όλες τις πόλεις καθ’ οδόν προς την Κωνσταντινούπολη, λέγοντας ότι, αυτό ήταν ότι απέμεινε από τον Επαναστάτη «Διονύσιο τον Σκυλόσοφο», όπως τον αποκαλούσαν υβριστικά οι βάρβαροι! Ογδόντα από τους επαναστάτες των οποίων ηγείτο ο Διονύσιος, συλλαμβάνονται και εκτελούνται με αποκεφαλισμό, οι δε Λάμπρος και Δεληγιώργης (Ντεληγιώργης), δένονται σε πασσάλους και πυρπολούνται!

Γνωρίζετε περιοχές όπως η πόλη της Άρτας, η Ακαρνανία (τμήμα του νομού Αιτωλοακαρνανίας);

Το 1586 (16^ος αιώνας), ο Θεόδωρος Γρίβας, Αρματολός της Βόνιτσας και του Λούρου,  κήρυξε την επανάσταση στην Ακαρνανία και στην Ήπειρο. Την ίδια εποχή επαναστατούν οι αρματολοί της Ηπείρου, Πούλιος Δράκος και Μάλαμας ή Μαλάμης. Οι δε αδελφοί Θεόδωρος και Γκίνης Μπούρας από το Ξηρόμερο, ηγήθηκαν κινήματος και σφαγής εναντίον των Τούρκων της Βόνιτσας. Το κίνημα κατεστάλη από τις τουρκικές δυνάμεις που κατέφθασαν από την Θεσσαλία και οι αδελφοί Θεόδωρος και Γκίνης Μπούρας έχασαν τη ζωή τους.

Γνωρίζετε τη Λέσβο;

Το δημοτικό τραγούδι «Της Άγια – Σοφιάς», που είναι του 15^ου αιώνα, λίγο μετά την Άλωση της Πόλης, το 1453 και μεταξύ άλλων λέει: «Σώπασε κυρά Δέσποινα, και μην πολυδακρύζεις, πάλι με χρόνους, με καιρούς, πάλι δικά μας θα ‘ναι», εκφράζει την πεποίθηση για την έναρξη απελευθερωτικού αγώνα. Εννέα χρόνια μετά την πτώση της Kωνσταντινουπόλεως, το 1462, επαναστατεί η Λέσβος, η οποία και απελευθερώνεται. Το επόμενο όμως έτος, το 1463, αποβιβάζονται στο νησί 10.000 Οθωμανοί στρατιώτες οι οποίοι κατασφάζουν τους κατοίκους.

Μπορούμε να απαριθμήσουμε πολλά κινήματα των Ελλήνων κατά την τουρκοκρατία. Πολλά από αυτά ήταν τοπικού χαρακτήρα κι άλλα εντάσσονταν στα πλαίσια συμφερόντων των τότε ευρωπαϊκών δυνάμεων. Μεγάλη σημασία όμως έχει πως, σε τούτο τον τόπο οι κάτοικοί του έφεραν στην ψυχή τους -ως άσβεστη φλόγα- την αρχαία ελληνική «σκουριά» και το μεγαλείο της Αυτοκρατορίας της Κωνσταντινουπόλεως. Γι’ αυτό με κάθε ευκαιρία επαναστατούσαν!

Ο Κωνσταντίνος Σάθας και άλλοι ιστορικοί έχουν καταγράψει δεκάδες επαναστατικά κινήματα επί Τουρκοκρατίας, πολύ πριν απ’ τον Διαφωτισμό και τη Γαλλική Επανάσταση. Τα ιδανικά, ήταν η Ορθοδοξία, η απελευθέρωση όλων των ελληνικών τόπων και η διαχρονική συνέχεια του Ελληνισμού. Οι πρόγονοί μας, ουδέποτε έχασαν τη συνείδηση τής ταυτότητάς τους. Ιεροκήρυκες μιλούσαν συνεχώς για Αρχαία Ελλάδα και τη Βυζαντινή Ρωμιοσύνη. Σε κρυφά και φανερά σχολεία, τα παιδιά διδάσκονταν αρχαίους συγγραφείς, ο λαός διάβαζε μετά μανίας τη «Φυλλάδα του Μεγαλέξανδρου». Οι αρχαίοι Έλληνες ήταν ζωγραφισμένοι στον νάρθηκα πολλών ναών και η Μεγάλη Ιδέα κρατούσε την ελπίδα ζωντανή.

Των Ελλήνων οι Κοινότητες, στο υπόδουλο Γένος και στην Διασπορά, υπήρξαν προέκταση της ενορίας. «Είτε με την Αρχαιότητα, είτε με Ορθοδοξία, των Ελλήνων οι Κοινότητες φτιάχνουν άλλο Γαλαξία». Αυτό στιχουργεί πολύ εύστοχα σε τραγούδι του ο Διονύσης Σαββόπουλος. Με επίκεντρο τις εκκλησίες, ο υπόδουλος Ελληνισμός οργάνωνε την αυτοδιοίκησή του και εξέλεγε δημοκρατικά τους προκρίτους του.

Ο Διαφωτισμός ήταν πνευματικό κίνημα, που τοποθετείται στα τέλη του 17^ου και αρχές του 18^ου αιώνα, αρχικά στη Γαλλία. Οι Έλληνες που επηρεάσθηκαν από τον Διαφωτισμό ήσαν επιλεκτικοί και όχι τυφλοί αντιγραφείς. Οι πνευματικές προϋποθέσεις του 1821, βασίζονται στο μπόλιασμα της ελληνορθόδοξης παράδοσης του λαού μας με αντιλήψεις που ήλθαν από τη Δύση. Ο Ελληνισμός δεν ήταν ποτέ κλεισμένος στο καβούκι του. Οι κληρικοί και λαϊκοί, διάβαζαν, ταξίδευαν, είχαν ενημέρωση, παρά τη δουλεία που βίωναν. Η σύνθεση αυτή ονομάσθηκε Ελληνικός Διαφωτισμός και έχει σημαντικές διαφορές από τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό.

Ενώ το πρώτο Σύνταγμα της Γαλλικής Επανάστασης προβλέπει δημόσια παιδεία μόνον για τα αγόρια, ο Ρήγας Βελεστινλής στο δικό του Σύνταγμα προσθέτει και τη δημόσια παιδεία για τα κορίτσια. Οι Ορθόδοξες χριστιανικές καταβολές του, τον βοηθούν να προσλαμβάνει κριτικά τα γαλλικά διδάγματα.

Ο Αδαμάντιος Κοραής, ο οποίος έζησε πολλά χρόνια στο Παρίσι, άσκησε αυστηρή κριτική στη Γαλλική Επανάσταση για την άλογη βία, τις αθεϊστικές ιδέες της και τις αντιχριστιανικές ενέργειές της.

Αβίαστα λοιπόν μπορούμε να συμπεράνουμε:

• Η εθνική συνείδηση δεν περίμενε τους Ευρωπαίους Διαφωτιστές για να… αναγεννηθεί.
• Ο πόθος των Ελλήνων για Ελευθερία, δεν καρτερούσε κανέναν Διαφωτισμό για να εκφραστεί.
• Η Επανάσταση του 1821, υπήρξε –κυρίως- τέκνο όλων των αποτυχημένων κινημάτων και του πόθου του λαού μας για Ελευθερία!

Προϋπήρξαν, της Επανάστασης, οι αγώνες του Κατσαντώνη, τα Ορλωφικά με τον Λάμπρο Κατσώνη, οι χιλιάδες Νεομάρτυρες! Υπήρξαν όμως και τα δημοτικά τραγούδια πλάι στους Θρήνους της Αλώσεως αδιάψευστοι μάρτυρες της ιδιοσυστασίας του έθνους μας.

Ιδού το δεύτερο ερώτημα:  Είναι αληθές ότι, όπως με το πρώτο σύνταγμα της Αμερικής (ψηφίστηκε το 1787 και επικυρώθηκε το 1788), έτσι και με το σύνταγμα της επαναστατημένης Ελλάδας, ένας λαός ή ένα έθνος εγκαινιάζει την ύπαρξή του;

Λάθος, μέγα λάθος να ισχυρίζονται κάποιοι πως, η Επανάσταση τού 1821 δημιούργησε τον Ελληνικό λαό, δημιούργησε το Ελληνικό Έθνος.

Όλοι αυτοί που υποστηρίζουν κάτι τέτοιο ξεχνούν ή αγνοούν τα παρακάτω:

• Τον φιλόσοφο, Γεώργιο Γεμιστό  (1355 – 1452),  που επέλεξε για τον εαυτό του το παρώνυμο Πλήθων (ώστε να θυμίζει το όνομα Πλάτων), που δίδασκε:  «Εσμέν Έλληνες το γένος, ως η τε φωνή και η πάτριος παιδεία μαρτυρεί».
• Το Πάριο Χρονικό, που αναφέρει ότι, οι Έλληνες ονομάζονταν πρώτα Γραικοί. Διαβάζουμε στο Πάριο Χρονικό: «πρώτον μεν Γραικοί, νυν δε Έλληνες». Να σημειώσω ότι το Πάριο Χρονικό είναι αρχαίο Ελληνικό επιγραφικό κείμενο, που βρέθηκε σε μια επιτύμβια στήλη στην Πάρο και εξιστορεί γεγονότα και χρονολογίες, του ελλαδικού χώρου, από το 1581 π.Χ. μέχρι το 264 π.Χ.!
• Στους Ησίοδο, Πίνδαρο, Ηρόδοτο, Πλάτωνα, κ.ά. εμφανίζονται κατά κόρον οι λέξεις Έλλην, ελληνικός για όσους είχαν κοινή ελληνική καταγωγή, γλώσσα, θρησκεία κι έθιμα.

Άρα, είναι –τουλάχιστον- ατόπημα η άποψή για τη γέννηση του Ελληνικού Έθνους από την Επανάσταση του 1821.  Το Ελληνικό Έθνος υπήρχε αιώνες πριν. Το πρώτο Σύνταγμα της Επιδαύρου δεν εγκαινιάζει την ύπαρξη του Ελληνικού Έθνους, αλλά την ελευθερία και ανεξαρτησία του! Το κείμενο του Συντάγματος, αναφέρει: «Το Ελληνικό Έθνος το υπό φρικώδη Οθωμανικήν δυναστεία, μη δυνάμενον να φέρη τον βαρύτατον και απαραδειγμάτιστον ζυγόν της τυραννίας και αποσείσαν αυτόν με μεγάλας θυσίας, κυρύττει σήμερον δια των Νομίμων Παραστατών του εις Εθνική συνηγμένων Συνέλευσιν ενώπιον Θεού και ανθρώπων την πολιτικήν αυτού Ύπαρξιν και Ανεξαρτησίαν».  Άλλο όμως πολιτική ύπαρξη και άλλο σκέτη ύπαρξη.

Άρα, με την Ελληνική Επανάσταση συνέβη το εξής απλό:

• Ένα πανάρχαιο Έθνος δημιούργησε κράτος.
• Ένα πανάρχαιο έθνος εγκαινίασε την πολιτική του ύπαρξη με πολλά ακόμη αλύτρωτα εδάφη!

Ο Ρήγας ο Βελεστινλής, ήλθε σε επαφή με τον ευρωπαϊκό  Διαφωτισμό. Δεν τον αντέγραψε όμως, αλλά τον συνέθεσε με την Ελληνική παράδοση. Συνέθεσε, ο Ρήγας Φεραίος, τα ιδεολογικά ρεύματα της Ευρώπης με την κληρονομιά της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (Βυζάντιο), με τα δημοτικά τραγούδια, με τους Θρήνους της Αλώσεως, με τα αρχαία αποφθέγματα, με τις λαϊκές παροιμίες!

• Γι’ αυτό, όπως γράφει ο Γάλλος ιστορικός, Πουκεβίλ: «Οι Έλληνες πολεμούσαν έχοντας στα χείλη τους τις τρομερές στροφές του Ρήγα».
• Γι’ αυτό, ο αγωνιστής του 1821, δικαστής και ιστορικός Γεώργιος Τερτσέτης,  χαρακτήρισε τον Θούριο ως: «Το ιερότερο άσμα της φυλής μας».
• Γι’ αυτό, ο συγγραφέας Δημήτριος Φωτιάδης, είχε γράψει ότι: «Όσοι από τους Ιερολοχίτες στο Δραγατσάνι δεν βρήκαν το θάνατο στη μάχη παρά πέσανε στα χέρια των τυράννων, τραγουδάγανε το Θούριο όταν τους οδηγούσαν να τους σφάξουν».
• Γι’ αυτό, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, είχε πει για τον Ρήγα: «Εστάθη ο μεγαλύτερος ευεργέτης της φυλής μας. Το μελάνι του θα είναι πολύτιμο ενώπιον του Θεού, όσο το αίμα του άγιο».

Υπάρχει όμως λόγος για πολλές κουβέντες; Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης απαντά στους αναθεωρητές – εθνομηδενιστές, με όσα αναφέρει στην ομιλία του προς τους μαθητές στην Πνύκα, τον Οκτώβριο του 1838.  Λέει μεταξύ άλλων:

• «Εις τον τόπο τούτο, οπού εγώ πατώ σήμερα, επατούσαν και εδημηγορούσαν τον παλαιό καιρό άνδρες σοφοί, και άνδρες με τους οποίους δεν είμαι άξιος να συγκριθώ και ούτε να φθάσω τα ίχνη των. Εγώ επιθυμούσα να σας ιδώ, παιδιά μου, εις την μεγάλη δόξα των προπατόρων μας…».
• «Εις τον τόπον, τον οποίον κατοικούμε, εκατοικούσαν οι παλαιοί Έλληνες, από τους οποίους και ημείς καταγόμεθα και ελάβαμε το όνομα τούτο.»
• «Πρέπει να φυλάξετε την πίστη σας και να την στερεώσετε, διότι, όταν επιάσαμε τα άρματα, είπαμε πρώτα υπέρ πίστεως και έπειτα υπέρ πατρίδος. Όλα τα έθνη του κόσμου έχουν και φυλάττουν μία Θρησκεία.»

Ο Κολοκοτρώνης λοιπόν, διατυπώνει την πίστη του για την αρχαία καταγωγή των τότε Ελλήνων, για την ύπαρξη του Έθνους, δηλαδή, πριν την πολιτική του συγκρότηση σε κράτος. Αναδεικνύει μάλιστα και τον χαρακτήρα της Επανάστασης ως Θρησκευτικής, Εθνικής και Πατριωτικής

Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης απαντά στους αναθεωρητές – εθνομηδενιστές και μέσα από τα απομνημονεύματά του.  Λέει μεταξύ άλλων:  «Η επανάστασις η εδική μας δεν ομοιάζει με καμμιάν απ’ όσες γίνονται την σήμερον εις την Ευρώπην. Της Ευρώπης αι επαναστάσεις εναντίον των διοικήσεών των είναι εμφύλιος πόλεμος. Ο εδικός μας πόλεμος ήτο ο πλέον δίκαιος, ήτο έθνος με άλλο έθνος, ήτο με ένα λαόν, …».  Και συνεχίζει: « Ούτε ο Σουλτάνος ηθέλησε ποτέ να θεωρήσει τον ελληνικόν λαόν ως λαόν, αλλ’ ως σκλάβους».

Ο Κολοκοτρώνης, όταν λέει για τις επαναστάσεις στην Ευρώπη, εννοεί κυρίως τη Γαλλική. Διευκρινίζει με άλλα λόγια ότι, η Ελληνική Επανάσταση δεν αντέγραψε την Γαλλική του 1789, διότι οι Γάλλοι πολέμησαν μεταξύ τους σε εμφύλιο πόλεμο, ενώ οι Έλληνες εξεγέρθηκαν εναντίον κατακτητή αλλοεθνούς και αλλοθρήσκου. Οι εξεγερμένοι Γάλλοι, είχαν αντίπαλο τότε τον ανώτερο Ρωμαιοκαθολικό κλήρο, ο οποίος είχε αποκτήσει υπερβολικά οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα σε ένα φεουδαρχικό καθεστώς. Οι Έλληνες επαναστάτες αγωνίσθηκαν υπό την Εκκλησία, για την Εκκλησία, μαζί με την Εκκλησία, ανεμίζοντας σημαίες με θρησκευτικά σύμβολα! Το μαρτυρεί αυτό και το πρώτο Σύνταγμα της ελεύθερης Ελλάδος, στο οποίο τίθεται ως αποκλειστική προϋπόθεση της Ελληνικότητας, η Πίστη στο Χριστό:  «Όσοι αυτόχθονες κάτοικοι της Επικρατείας της Ελλάδος πιστεύουσιν εις Χριστόν, εισίν Έλληνες, και απολαμβάνουσι άνευ τινός διαφοράς όλων των πολιτικών δικαιωμάτων.»! Βέβαιως προβλέπεται και το δικαίωμα αλλοθρήσκων να τελούν τα μυστήριά τους: «Η επικρατούσα θρησκεία εις την Ελληνικήν επικράτειαν είναι η της Ανατολικής Ορθοδόξου του Χριστού Εκκλησίας, ανέχεται όμως η Διοίκησις της Ελλάδος πάσαν άλλην θρησκείαν, και αι τελεταί και ιεροπραγίαι εκάστης αυτών εκτελούνται ακωλύτως».

Σε αυτό το κείμενο –και θέλοντας να τιμήσω τον Αγώνα των Ελλήνων για ελευθερία-  κατέθεσα τις απόψεις μου επικαλούμενος γεγονότα και γραφές. Αποφάσισα αυτή την καταγραφή, ασπαζόμενος το πνεύμα των λόγων τού Μακρυγιάννη που έγραψε στα απομνημονεύματά του: «Όταν μου πειράξουν την πατρίδα και τη θρησκεία μου, θα μιλήσω, θα ‘νεργήσω  κι  ό,τι θέλουν ας μου κάνουν».

Πολλά περιστατικά, τα τελευταία χρόνια, θίγουν την πατρίδα και τη θρησκεία μου. Σας καταθέτω αυτό το κείμενο αντιδρώντας στην προσπάθεια της εθνικής μας αποδόμησης.

Μιλώ, ενεργώ, αντιδρώ στον εθνομηδενισμό όλων των αποχρώσεων που υπαγορεύει η παγκοσμιοποίηση.

ΜΟΝΟ ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΑΡΜΟΖΕΙ ΣΤΗΝ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ
ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΑΘΑΝΑΤΟΥΣ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΤΗΣ!!!

* Σπύρος  Παν.  Κανελλόπουλος

Διαχειριστής του ιστολογίου «Βούλομαι, εκφράζομαι και έτσι υπάρχω!»

( https://agras1907.blogspot.com/ )

Καθηγητής Μαθηματικών Δ.Ε. – Ειδικός Παιδαγωγός

Ταμίας Εκτελεστικής Επιτροπής της Δ.Α.Κ.Ε. Καθηγητών Δ.Ε.

Μέλος Δ.Σ. Κοινωνικού Πολυκέντρου της Α.Δ.Ε.Δ.Υ.

Τέως ταμίας Δ.Σ.  ΚΕ.ΜΕ.ΤΕ. της Ο.Λ.Μ.Ε.