Η ενεργειακή κρίση σαρώνει αυτήν τη στιγμή ολόκληρο σχεδόν τον πλανήτη. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας έχουν τετραπλασιαστεί και οι τιμές του φυσικού αερίου έχουν εκτιναχθεί στα 30 δολάρια ανά μετρικό εκατομμύριο βρετανικών θερμικών μονάδων

. Ο πονοκέφαλος για τους ενεργειακούς κολοσσούς είναι τεράστιος, καθώς οι πιέσεις για ενεργειακή μετάβαση σε πιο καθαρά καύσιμα οδηγούν σε αναδιαμόρφωση των σχεδιασμών τους. Από την άλλη, οι χώρες που έχουν φυσικούς πόρους ή τα κράτη όπως η Κύπρος, που σχεδιάζει να εκμεταλλευτεί τον υποθαλάσσιό της πλούτο, αναζητούν την πιο επικερδή φόρμουλα εμπορικής αξιοποίησης. Στην Ανατολική Μεσόγειο φαίνεται πως η αξιοποίηση των πλούσιων κοιτασμάτων δεν μπορεί να γίνει μεμονωμένα από καθεμιά χώρα ξεχωριστά, αλλά θα χρειαστεί πρώτα μια ευθυγράμμιση συμφερόντων πριν δοθεί η «τελική λύση». Πριν από την όποια εμπορική εκμετάλλευση είναι αναγκαία η δημιουργία ενός πλαισίου ασφάλειας και υπό αυτό το πρίσμα πρέπει να εξετάζονται οι τριμερείς συνεργασίες χωρών όπως η Κύπρος, η Ελλάδα, το Ισραήλ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Αίγυπτος, ακόμα και η Ιορδανία. Σε αυτό το πλαίσιο, την εβδομάδα που μας πέρασε είχαμε κάποιες ενδιαφέρουσες εξελίξεις.

Ο ρόλος-κλειδί της Αιγύπτου

Το Πολεμικό Ναυτικό της Αιγύπτου γιόρτασε, την Πέμπτη, την 54η επέτειό του πραγματοποιώντας αρκετούς ναυτικούς και αεροπορικούς σχηματισμούς, που ήταν έτοιμοι να παραλάβουν τις μονάδες που επέστρεφαν από αποστολές μάχης. Σε συνέντευξη Τύπου που πραγματοποιήθηκε στο ελικόπτερο Gamal Abdel Nasser της κατηγορίας Mistral, ο διοικητής του αιγυπτιακού ναυτικού, Αντιναύαρχος Ahmed Khaled, είπε ότι το αιγυπτιακό ναυτικό διαθέτει αυτήν τη στιγμή μια προηγμένη ναυτική δύναμη, που μπορεί να αποτρέψει όποιον σκοπεύει να απειλήσει τα εθνικά συμφέροντα της Αιγύπτου. «Το Πολεμικό μας Ναυτικό είναι έτοιμο να εκτελέσει όλα τα καθήκοντα που του έχουν ανατεθεί από τη Γενική Διοίκηση των Ενόπλων Δυνάμεων με αποτελεσματικό και επαγγελματικό τρόπο», πρόσθεσε.

Η Αίγυπτος διαθέτει ένα σύγχρονο Ναυτικό υψηλής απόδοσης, ικανό να εδραιώσει τη θαλάσσια ασφάλεια και σταθερότητα στην περιοχή, δήλωσε ο διοικητής Khaled. H Αίγυπτος είναι υπεύθυνη για τη διασφάλιση της ασφάλειας περίπου 114.000 ναυτικών τετραγωνικών μιλίων, 74.000 τετραγωνικών μιλίων στη Μεσόγειο Θάλασσα και 40.000 τετραγωνικών μιλίων στην Ερυθρά Θάλασσα». Ο Khaled τόνισε επίσης τις νέες προκλήσεις στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, ειδικά μετά από πρόσφατες ανακαλύψεις τεράστιων ενεργειακών αποθεμάτων στην περιοχή, και υπογράμμισε πως το αιγυπτιακό Ναυτικό αντιμετώπισε αυτές τις προκλήσεις για τη διαφύλαξη της οικονομικής περιουσίας της Αιγύπτου και τη διατήρηση της περιφερειακής θαλάσσιας ασφάλειας και σταθερότητας.

Χερσαίος αγωγός Ισραήλ – Αιγύπτου

Σε μιαν άλλη εξέλιξη, αυτήν τη βδομάδα το ισραηλινό Υπουργείο Ενέργειας ανακοίνωσε ότι εξετάζει την κατασκευή ενός νέου χερσαίου αγωγού προς την Αίγυπτο, προκειμένου να αυξήσει γρήγορα τις εξαγωγές φυσικού αερίου στη γειτονική χώρα μετά τον πρόσφατο περιορισμό των παγκόσμιων εφοδιασμών. Ο αγωγός, ο οποίος θα συνδέει τα δίκτυα φυσικού αερίου Ισραήλ και Αιγύπτου στα βόρεια της χερσονήσου του Σινά, εκτιμάται ότι κοστίζει περίπου 200 εκατομμύρια δολάρια και θα μπορούσε να λειτουργήσει εντός 24 μηνών, σύμφωνα με πηγές της βιομηχανίας που μίλησαν στο Reuters. Ο αγωγός θα ανήκει στην ισραηλινή εθνική εταιρεία διανομής Israel Natural Gas Lines και η διαδρομή του βρίσκεται στη διαδικασία λήψης εγκρίσεων από τις τοπικές Αρχές, αναφέρει το δημοσίευμα.

Ο νέος αγωγός θα επιτρέψει να αυξηθούν οι προμήθειες στην Αίγυπτο κατά επιπλέον 3 έως 5 bcm ετησίως, ανέφεραν ανώνυμες πηγές. Θα προμηθεύσουν το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας της Αιγύπτου και θα προχωρήσουν επίσης προς την ενίσχυση των εξαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από την Αίγυπτο στην Ευρώπη και την Ασία. «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Αίγυπτος έχει όλες τις ιδιότητες και τις προϋποθέσεις για να γίνει παγκόσμιος κόμβος, ο οποίος θα συγκεντρώνει πρόσθετους όγκους φυσικού αερίου από το Ισραήλ, την Κύπρο και τις γύρω περιοχές, και θα είναι το επίκεντρο του εμπορίου φυσικού αερίου τόσο σε περιφερειακό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο», δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος της Delek Drilling, Yossi Abu, στο Reuters. Ωστόσο, ένας χερσαίος αγωγός κινδυνεύει να δεχθεί επίθεση από ισλαμιστές μαχητές στο Σινά, οι οποίοι προσπάθησαν αρκετές φορές τα τελευταία χρόνια να στοχεύσουν στην υποδομή φυσικού αερίου στη χερσόνησο.

Η εξαγωγική ικανότητα του Ισραήλ αναμένεται να αυξηθεί σε 8 bcm ετησίως έως το 2023 από τα σημερινά 5 bcm ετησίως, λόγω της αποδέσμευσης της υπάρχουσας υποδομής και της επέκτασης του γιγάντιου πεδίου Leviathan, στο οποίο είναι operator η Chevron Corp. CVX.N και όπου η Delek Drilling DEDRp.TA, μέρος του ομίλου Delek Group DLEKG.TA, κατέχει μερίδιο 45%.

Η παραγωγή θα αυξηθεί περαιτέρω όταν η Energean ENOG.L ξεκινήσει την παραγωγή από το πεδίο φυσικού αερίου Karish/Tanin στην ισραηλινή ΑΟΖ, το οποίο έχει προγραμματιστεί για τα μέσα του 2022. Η Energean σχεδιάζει επίσης να ξεκινήσει τον Φεβρουάριο τη διάνοιξη πέντε νέων φρεατίων, που θα μπορούσαν να αυξήσουν περαιτέρω την παραγωγή τα επόμενα χρόνια, είπε η εταιρεία στο Reuters. «Η Energean καλωσορίζει κάθε νέα υποδομή που συνδέει την Ανατολική Μεσόγειο με την Ευρώπη», ανέφερε σε ανακοίνωσή της. Ο χερσαίος αγωγός, όπως σημειώνεται, δεν θα επηρεάσει το σχέδιο του Ισραήλ και της Αιγύπτου για την κατασκευή ενός δεύτερου υποθαλάσσιου αγωγού, για προμήθεια των εργοστασίων LNG της Αιγύπτου Idku και Damietta, απ’ όπου τα καύσιμα μπορούν να επανεξαχθούν στην Ευρώπη και στην Ασία.

Αγωγός Ισραήλ – ΗΑΕ

Παράλληλα ο ισραηλινός Τύπος έκανε λόγο για το ενδεχόμενο να ακυρωθεί η συμφωνία μεταξύ του Europe Asia Pipeline Co. (EAPC) και της Med-Red Land Bridge (MRLB) των ΗΑΕ, γεγονός που ενδέχεται να θολώσει τις σχέσεις μεταξύ Ιερουσαλήμ και Άμπου Ντάμπι. Tο Ισραήλ έχει ήδη λάβει μηνύματα ότι η ακύρωση της συμφωνίας για τη μεταφορά πετρελαίου και παραγώγων προϊόντων στον αγωγό Eilat-Ashkelon θα έχει επιζήμια επίδραση στις σχέσεις μεταξύ των χωρών. Πηγές ανέφεραν στην «Globes» ότι τα ΗΑΕ εξετάζουν ένα εναλλακτικό σχέδιο. Εάν πράγματι το σχέδιο ακυρωθεί λόγω της αντίθεσης ορισμένων Ισραηλινών υπουργών και της πιθανότητας αποφάσεων του Ανώτατου Δικαστηρίου κατά του σχεδίου, τα ΗΑΕ συζητούν την επιλογή κατασκευής ενός εναλλακτικού αγωγού μέσω αιγυπτιακού εδάφους. Ένας τέτοιος αγωγός θα διασχίζει το Σινά από την Τάμπα στο Ελ Αρίς, παράλληλα με την υπάρχουσα υποδομή αγωγών φυσικού αερίου στην Αίγυπτο. Σύμφωνα με μια πηγή εξοικειωμένη με το θέμα, η επιλογή έχει ήδη τεθεί σε εσωτερικές συνομιλίες στα ΗΑΕ. Η αντίθεση του Ισραήλ στη συμφωνία για τον αγωγό πετρελαίου βασίζεται κυρίως στις ανησυχίες για τη μόλυνση του κόλπου της Χάιφα. Η ισραηλινή Κυβέρνηση αναμένεται να απαντήσει στην αναφορά του Ανώτατου Δικαστηρίου στις αρχές Νοεμβρίου, αλλά η κατάσταση είναι περίπλοκη, με ορισμένα μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου να αντιτίθενται στη συμφωνία.

Ο Πρωθυπουργός Naftali Bennett είναι ο ίδιος αναποφάσιστος, αλλά και επιφυλακτικός μήπως βλάψει τις σχέσεις με τα ΗΑΕ. Βασικός παίκτης στο θέμα θα είναι ο Υπουργός Εξωτερικών Yair Lapid, ο οποίος τις τελευταίες ημέρες συναντήθηκε δύο φορές με τον ομόλογό του από τα ΗΑΕ.

Ο Αμερικανός Ανώτερος Σύμβουλος για την Παγκόσμια Ενεργειακή Ασφάλεια, Άμος Χοχστάιν, συναντήθηκε με τον Πρόεδρο του Λιβάνου Μισέλ Αούν και τον Πρωθυπουργό Νατζίμπ Μικάτι στη Βηρυτό για να συζητήσουν τη διαμάχη θαλάσσιων συνόρων μεταξύ Λιβάνου και Ισραήλ. Ο Hochstein αναμένεται στο Ισραήλ τον Νοέμβριο.

Στο παρασκήνιο ΗΠΑ-Ρωσία

Το μέλλον της ενεργειακής αρχιτεκτονικής στην Ανατολική Μεσόγειο αλλά και της Ευρώπης γενικότερα επηρεάζεται άμεσα από τη στάση που θα τηρήσουν μεγάλες δυνάμεις όπως οι ΗΠΑ και η Ρωσία. Από την εξίσωση δεν λείπει και η Τουρκία, που διεκδικεί μέσω του αναθεωρητικού δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας» να προωθήσει τις νεο-οθωμανικές γεωπολιτικές τις επιδιώξεις εις βάρος των χωρών της περιοχής. Η Μόσχα έστειλε το μήνυμα ότι δεν είναι διατεθειμένη να προσφέρει στους Ευρωπαίους καταναλωτές επιπλέον αέριο για να διευκολύνει την τρέχουσα ενεργειακή κρίση, εκτός εάν λάβει κάτι ως αντάλλαγμα. Αυτό είναι η κανονιστική έγκριση για την έναρξη αποστολών μέσω του αμφιλεγόμενου αγωγού Nord Stream 2. Σε αντάλλαγμα για την αύξηση του εφοδιασμού, η Ρωσία θέλει να λάβει την έγκριση της Γερμανίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να ξεκινήσει τη χρήση του αγωγού προς την Ευρώπη, σύμφωνα με άτομα κοντά στον κρατικό κολοσσό φυσικού αερίου Gazprom και το Κρεμλίνο.

Πιέσεις από εβραϊκά λόμπι

Την ίδια ώρα τα εβραϊκά λόμπι στις ΗΠΑ ασκούν τεράστιες πιέσεις στην Κυβέρνηση Μπάιντεν και το Κογκρέσο, προκειμένου να διασφαλιστεί η σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο και να επιτραπεί η ειρηνική ανάπτυξη των ενεργειακών πόρων στην περιοχή. Κύριο σημείο των πιέσεων είναι ότι θα πρέπει να ξεκαθαρίσουν στην Άγκυρα πως δεν μπορεί να επιβάλλει εδαφικές παραχωρήσεις μέσω παρενόχλησης. Σε αντίθετη περίπτωση οφείλουν να διασφαλίσουν ότι θα αντιμετωπίσει πολιτικές και οικονομικές συνέπειες. Αυτό απαιτεί πολιτική πίεση από τις ΗΠΑ στην Τουρκία, σε συνδυασμό με την παρουσία περιφερειακών δυνάμεων και ενίσχυση των σχέσεων ασφαλείας με αξιόπιστους εταίρους στην περιοχή όπως η Κύπρος, η Ελλάδα και η Αίγυπτος.

Ως άμεσες ενέργειες προς αυτήν την κατεύθυνση προτείνεται η έγκριση από το Κογκρέσο της ιδιοποίησης πρόσθετων κεφαλαίων για το Εθνικό έτος 2022 μέσω του σχεδίου αδειοδότησης άμυνας (NDAA), για την επέκταση των ευκαιριών εγκατάστασης των ΗΠΑ στον κόλπο της Σούδας. Ο κόλπος της Σούδας προσφέρει το καλύτερο λιμάνι στην Ανατολή Μεσόγειο για μεγάλα πλοία των ΗΠΑ.

Εκτός από την υπογραφή ενός MDCA με την Ελλάδα, προτείνεται στην κυβέρνηση Μπάιντεν να καταδικάσει την εχθρότητα του Προέδρου Ερντογάν.

Έχουν τεθεί επίσης στο τραπέζι εισηγήσεις για διορισμό ενός Ειδικού Απεσταλμένου στην Ανατολική Μεσόγειο, ο οποίος θα αφοσιωθεί στην επίλυση των διακρατικών συγκρούσεων της περιοχής, όπως οι αξιώσεις για τις ΑΟΖ και ο εμφύλιος στη Λιβύη.

Το Πεντάγωνο καλείται ακόμα να αυξήσει την ανταλλαγή πληροφοριών και τις δυνατότητές του στην Ανατολή Μεσόγειο, συγκεκριμένα με την Ελλάδα, για να αποτρέψει την τουρκική επιθετικότητα, συμπεριλαμβανομένων: ανάπτυξης πλοίων ή μη επανδρωμένων συστημάτων, ικανών να πραγματοποιούν περιπολίες, καθώς και τοποθέτησης ραντάρ και αεροπορικής άμυνας.

«Μπούμερανγκ» η Γαλάζια Πατρίδα

Τούρκοι αναλυτές κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για το γεγονός ότι, μετά την απώλεια της αεροπορικής υπεροχής, η Τουρκία αντιμετωπίζει τον κίνδυνο να χάσει τη ναυτική υπεροχή της Ελλάδας στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Εκτιμούν ότι η πρόσφατη υπογραφή της αμυντικής συμφωνίας Ελλάδας – Γαλλίας προσφέρει στην Αθήνα το «πάνω χέρι» σε στρατηγικό επίπεδο. Ως εκ τούτου, θεωρούν πως για εξισορροπήσει την κατάσταση, η Τουρκία έχει τώρα μόνο δύο βιώσιμες επιλογές: Η πρώτη είναι η ταχεία ενίσχυση της τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας με την απόκτηση επιπλέον μαχητικών αεροσκαφών και τον εξοπλισμό των F-16 με ραντάρ AESA και πυραύλους Κρουζ SOM. Η δεύτερη είναι να επιταχυνθεί το υποβρύχιο σύστημα Air Independent Propulsion (AIP) System και να έχουν έτοιμα έξι υποβρύχια για υπηρεσία στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο το συντομότερο δυνατόν. Επιπλέον, σημειώνουν πως τα υποβρύχια θα πρέπει να είναι εξοπλισμένα με τον πύραυλο Κρουζ «ATMACA», ο οποίος είναι ικανός να εμπλέξει τόσο χερσαίους όσο και θαλάσσιους στόχους. «Διαφορετικά, η Τουρκία κινδυνεύει να εγκαταλείψει 40 χρόνια προόδου για χάρη της Γαλάζιας Πατρίδας», αναφέρουν.

(δημοσιεύθηκε στη «Σημερινή της Κυριακής», 24/10/2021)