To λευκό μαλλί του πενηντάρη της πολιτικής ελίτ, η αυξανόμενη καμπούρα του, ο αργός βηματισμός του, οι λιμουζίνες που οδηγεί καθώς και η έπαρση της εξουσίας αναπόφευκτα τον εμποδίζουν από του να βλέπει το μέγεθος της ανωριμότητας του.
Μια χώρα σε ανώριμη εφηβική δημοκρατία
Γράφει ο Άρης Πετάσης*
Εφηβική δημοκρατία. Μαζί με την ‘πεφωτισμένη δημοκρατία’ οι Αρχαίοι Έλληνες μας είχαν δώσει και άλλες βαρυσήμαντες λέξεις όπως ‘νοησιαρχία’ και νοησιοκρατία.’ Στην άλλη πλευρά μας προσέφεραν και τις έννοιες ‘ανώριμη δημοκρατία’ και ‘παιδοκρατία’ που εύκολα μετατρέπουν μια χώρα σε ανώριμη εφηβική δημοκρατία.
Γράφοντας στο ΤΙΜΕ στις 10 Ιουνίου, 2011 με τίτλο: «Παιχνίδια εξουσίας: Πώς η παιδική συμπεριφορά των κορυφαίων πολιτικών διαμορφώνει τον κόσμο» η Catherine Mayer αναφέρει: «Η δημοκρατία είναι άσκηση στην ενήλικη ζωή (στην ενηλικιότητα)» Και συνεχίζει, «Δεν θέλουμε οι εκλεγμένοι ηγέτες μας να αυτοχαρακτηρίζονται, όπως κάνουν συχνά, δεσπότες ή πατέρες των εθνών μας, αλλά απλά τους θέλουμε να είναι υπεύθυνοι ενήλικες, επικεντρωμένοι στην εκτέλεση των εντολών που τους έχουμε δώσει.»
Ώριμη ηλικία—ανώριμες αποφάσεις; Όλα αυτά μας ωθούν στο να επισκεφτούμε εκ νέου βασικές έννοιες της αναπτυξιακής ψυχολογίας και ιδιαίτερα της εφηβικής/ανώριμης vs της ενήλικης/ώριμης συμπεριφοράς. Με βάση τα αποτελέσματα των εκλογών του 2019, η ελληνική Βουλή αποτελείτο από άτομα ‘ώριμης’ μέσης ηλικίας—περίπου 53 ετών. Δεν γνωρίζω την μέση ηλικία του τότε υπουργικού συμβουλίου ούτε της σημερινής Βουλής αλλά υπολογίζω πως αυτή θα είναι γύρω στα 50 έτη. Ας δούμε τώρα μερικές αποφάσεις της πολιτικής ελίτ των τελευταίων δεκαετιών για να κρίνουμε κατά πόσο αυτές συνάδουν με την αναμενόμενη ποιότητα πολιτικών με μέση ηλικία (και ωριμότητα) των περίπου 50 ετών. Για να μπορέσει ο αναγνώστης να αξιολογήσει το σημερινό επίπεδο ωριμότητας στη δημόσια ζωή και να βγάλει συμπεράσματα μπορεί να δει πιο κάτω ορισμένα από τα κύρια χαρακτηριστικά του ανώριμου/έφηβου. Ακολούθως μπορεί να διαβάσει παραδείγματα αποφάσεων που χαρακτηρίζονται από οτιδήποτε άλλο εκτός από ωριμότητα. Με βάση την ποιότητα των αποφάσεων, όπως αυτές φαίνονται μέσα από τα πιο κάτω παραδείγματα, θα μπορούσε ο αναγνώστης να αξιολογήσει το επίπεδο των αποφάσεων της πολιτική ελίτ στην κλίμακα: ωριμότητα—ανωριμότητα.
Χαρακτηριστικά ανωριμότητας: ελλιπής συναισθηματική ρύθμιση, απουσία μακροπρόθεσμου προγράμματος, κυριαρχία της στιγμιαίας ικανοποίησης (instant gratification), έλλειψη σεβασμού προς στην γνώμη των άλλων, αχαλίνωτη ανάγκη για επίδειξη, κυριαρχία αυταπάτης, εύκολη αποδοχή του κάθε τι μοδάτου, υπακοή σε ζημιογόνα θελήματα τρίτων της κυρίαρχης παγκόσμιας τάξης—δηλαδή, απουσία διάκρισης.
Ώριμες/ανώριμες αποφάσεις. Ας δούμε τώρα την ποιότητα των πιο κάτω αποφάσεων της πολιτικής ελίτ για να τις κρίνουμε με βάση την κλίμακα ωριμότητα/ευθυκρισία vs ανωριμότητα/συναισθηματισμός: 1.) η πολιτική ελίτ αποφάσισε πως «βρισκόμαστε σε πόλεμο με την Ρωσία—που δεν μας έχει κάνει κακό… γιατί έτσι μας είπαν να κάνουμε οι πρεσβείες, ενώ είμαστε φίλοι με την Τουρκία των διεκδικήσεων, 2.) Επιφανειακή προσέγγιση εθνικών θεμάτων με την απόφαση για αγορά φευγαλέας ηρεμίας [‘ήρεμα νερά’…για να μην χαλάσει η επόμενη τουριστική σεζόν(!)] που δίνει μακροπρόθεσμα πλεονεκτήματα στην Τουρκία και ζημιώνει την Ελλάδα, 3.) Απόφαση της πολιτικής ελίτ για ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ με χρήση ψευδών στοιχείων…ώστε το κράτος να μπορεί να δανείζεται με χαμηλό τόκο για να ξοδεύει αλύπητα επειδή δεν έχει την ωριμότητα πρώτα να αποταμιεύσει και μετά να ξοδέψει. Ο έφηβος αυτό που θέλει να πάρει το θέλει τώρα, τώρα, τώρα και δεν μπορεί να περιμένει, 4.) Ψήφιση νόμου για τον γάμο μεταξύ ομοφυλόφιλων ζευγαριών αγνοώντας πλήρως την κατακραυγή της μεγάλης πλειοψηφίας του λαού. Τον έφηβο/ανώριμο δεν τον ενδιαφέρει τι λένε οι άλλοι. Σε απάντηση της ερώτησης «γιατί το έκανες αυτό;» ο έφηβος απαντά: ‘έτσι θέλω—έτσι γουστάρω’, 6.) Τυμπανοκρουσίες και αυτοέπαινοι κάθε φορά που ανώτερα κλιμάκια του ελληνικού κράτους συναντούν κάποιο υψηλόβαθμο χώρας της Δύσης και ο οποίος και τους επαινεί ως statesmen! Ο έφηβος παίρνει στα σοβαρά κάθε έπαινο που εισπράττει από τρίτους και επαίρεται, ασχέτως εάν ο έπαινος στο τέλος κάνει κακό σε αυτόν και στους άλλους, 7.) βλέποντας ο πολίτης άτομα της πολιτικής ελίτ πως εμφανίζονται σε δημόσιες εκδηλώσεις παίρνει την εντύπωση του «εγώ είμαι και κανείς άλλος.» Στο έφηβο αρέσει η έπαρσης και κομπορρημοσύνη—ζει με αυτή!, 8.) η πολιτική ελίτ αυταπατάται πως οι αποφάσεις της για κατευνασμό της Τουρκίας είναι ‘σωτήριες’ ενώ στην ουσία αυτές απλά σπρώχνουν το πρόβλημα παρακάτω και ταυτόχρονα το μεγεθύνουν εις βάρος της Ελλάδος.
Οι αποφάσεις πενηντάρη. Η ψυχολογία διδάσκει πως η συμπεριφορά των ανθρώπων εξελίσσεται και αναπτύσσεται με την πάροδο του χρόνου και πως ο άνθρωπος ωριμάζει πριν φθάσει τα 50 του χρόνια (ο υπολογιζόμενος περίπου μέσος όρος ηλικίας της πολιτικής ελίτ της Ελλάδος.) Άρα, ο Έλληνας πολίτης θα ανάμενε και την ανάλογη ωρίμανση της συμπεριφοράς και των αποφάσεων της πολιτικής ελίτ. Όμως, μια επιφανειακή αξιολόγηση του επιπέδου συζήτησης της πολιτικής ελίτ στην Βουλή ή στους συστημικούς τηλεοπτικούς σταθμούς μάς κάνει να αμφιβάλλουμε κατά πόσο τα συμπεράσματα της επιστήμης της ψυχολογίας είναι ορθά! Βέβαια, δεν είναι και τόσο δύσκολο ένας ενήλικας να ξεχαστεί και να αρχίσει να συμπεριφέρεται σαν νεαρός στο γήπεδο ή στον αυλόγυρο του σχολείου! Διαβάσαμε πως Έλληνας βουλευτής μιλούσε στο κινητό τηλέφωνο ενώ ανέβαινε στο βήμα και συνέχισε να μιλά στο τηλέφωνο παρά τις παρατηρήσεις συναδέλφων του ενισχύοντας έτσι την εντύπωση περί εφηβικής συμπεριφοράς ακόμη και των πενηντάρηδων της πολιτικής ελίτ. Γνωρίζουμε πως οι έφηβοι το θεωρούν μαγκιά να μιλούν δημόσια στο τηλέφωνο στην προσπάθεια τους για επίδειξη και δημιουργίας εικόνας του ‘είμαι σπουδαίος! Για να μην αγωνιούμε πως είμαστε οι μόνοι με τέτοιες συμπεριφορές αναφέρω πως σε χώρα-πρότυπο για τους ‘εκσυγχρονιστές’ της Ελλάδος η πρωθυπουργός έπαιζε Pokémon Go μέσα στο κοινοβούλιο.
Κατά τις συζητήσεις μεταξύ της πολιτικής ελίτ στη Βουλή βλέπουμε περιπτώσεις όπου ο ένας βουλευτής προσβάλλει τον άλλον ή φωνάζει από την μια άκρη της αίθουσας στην άλλη κινώντας δάκτυλα, χέρια, ακόμη και πόδια ή διακόπτει τον ομιλητή. Βέβαια, σποραδικά βλέπουμε παρόμοιες συμπεριφορές και σε οικονομικά πλουσιότερες χώρες. Δηλαδή, σε χώρες τις οποίες η ελληνική πολιτική ελίτ της περιόδου 1996-2004 θεωρούσε πρότυπα που έπρεπε να αντιγράφουμε ώστε να ‘εκσυγχρονιστεί’ η Ελλάδα και να κλωνοποιηθεί σε κάτι άλλο ο απαξιωμένος Έλληνας. Σε εκείνη την εποχή ο παιάνας ‘τρέξτε να εξυχρονιστούμε γιατι χανόμαστε’ αντικαταστούσε το μνημειώδες, «[…] νῦν ὑπὲρ πάντων ἀγών.» Με διάθεση επίδειξης που αρμόζει σε ανώριμο άτομο η περίοδος εκείνη προωθούταν και ως «η χρυσή εποχή του εκσυγχρονισμού.» (sic) Για να είναι ‘in’ ο ανώριμος αντιγράφει χωρίς να αξιολογεί αυτό που αντιγράφει γι’ αυτό και πριν λίγες μέρες είδαμε την οδηγία για καταγραφή ‘γονέα 1’ και γονέα 2’ αντί πατέρα και μητέρα προσβάλλοντας έτσι και τους λαμπρούς προγόνους μας που αναγνώριζαν μόνο πατέρα και μητέρα στο μνημειώδες «Μητρός τε και πατρός και των άλλων προγόνων απάντων τιμιώτερον εστί η Πατρίς.»
To λευκό μαλλί του πενηντάρη της πολιτικής ελίτ, η αυξανόμενη καμπούρα του, ο αργός βηματισμός του, οι λιμουζίνες που οδηγεί καθώς και η έπαρση της εξουσίας αναπόφευκτα τον εμποδίζουν από του να βλέπει το μέγεθος της ανωριμότητας του. Εξάλλου, η ψευδαίσθηση περί ώριμου ανδρός στα 50 δύσκολα πεθαίνει!
*Συγγραφέας τους βιβλίου Leadership Triumphs & Failures. (AMAZON.COM)
