Γράφει ο Δημήτριος Καμπισιούλης

Στην εποχή μας η χώρα αντιμετωπίζει διάφορα δυσεπίλυτα ζητήματα τα οποία προσπαθεί να λύσει θεσμικά και με τους υπεύθυνους φορείς και τις εξουσίες σύμφωνα με το Σύνταγμα της χώρας. Η σύγχρονη κοινοβουλευτική δημοκρατία δίνει πολλά εργαλεία για την αντιμετώπισή τους, ωστόσο φαίνεται αδύναμη να το πράξει στον βαθμό που αναμένουν οι πολίτες, κατόπιν τούτου φαίνεται να υπάρχει μία ανεπάρκεια, όχι στο πολίτευμα αυτό καθ’ αυτό, αλλά στην εφαρμογή του.

Το παρακάτω κείμενο αποτελεί προϊόν σκέψης μερικών εβδομάδων, η ιδέα μου ήρθε μετά τα συλλαλητήρια για τα Τέμπη. Η προσπάθειά μου να τα εντοπίσω και να τα καταγράψω κατέληξε σε εικοσιδύο (22) προβλήματα και δυσλειτουργίες της σύγχρονης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας.

Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι η ενημέρωση των αναγνωστών, ώστε να έχουν όλοι τους ίδιους ανοιχτούς ορίζοντες και να καταλαβαίνουν τα τεκταινόμενα. Διότι όσα περισσότερα καταλαβαίνει κανείς, τόσο μετουσιώνεται σε «Αριστοτελικό» πολίτη και μπορεί και αυτός να συμβάλει στην πρόοδο και στο καλό του τόπου.

Εκτιμώ πως για να προχωρήσει η χώρα μπροστά είναι απαραίτητο να αντιμετωπιστούν τα εν λόγω προβλήματα, από τα οποία ορισμένα είναι θεσμικά, καθώς απορρέουν από το Σύνταγμα, άλλα σχετίζονται με την εκλογική διαδικασία καθώς και τη σχέση κράτους – πολίτη, ενώ για αρκετά φέρουν ευθύνη τόσο οι πολιτικοί, όσο και οι ίδιοι οι πολίτες.

Μη συμμετοχή πολιτών στις Αποφάσεις

Σύμφωνα με το άρθρο 53 του Συντάγματος οι πολίτες συμμετέχουν στη δημοκρατική διαδικασία για την εκλογή των βουλευτών κάθε τέσσερα (4) χρόνια. Τούτο έρχεται σε αντίθεση από τα αναγραφόμενα στο άρθρο 1 αυτού, ότι θεμέλιο του πολιτεύματος είναι η λαϊκή κυριαρχία και ότι όλες o εξουσίες πηγάζουν από τον Λαό και υπάρχουν υπέρ αυτού και του Έθνους. Η συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία κάθε 4 χρόνια καταδεικνύει σαφώς ότι οι πολίτες δεν συμμετέχουν ενεργά στη λήψη αποφάσεων που τους αφορούν, αλλά αυτή η συμμετοχή περιορίζεται μόνο σε μία ψήφο.

Μη διεξαγωγή δημοψηφισμάτων

Σύμφωνα με το άρθρο 44 Παρ. 2 του Συντάγματος, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας προκηρύσσει με διάταγμα δημοψήφισμα για κρίσιμα εθνικά θέματα, ύστερα από απόφαση της απόλυτης πλειοψηφίας της Βουλής, για ψηφισμένα νομοσχέδια που ρυθμίζουν σοβαρό κοινωνικό ζήτημα, εκτός από τα δημοσιονομικά, ενώ δεν εισάγονται κατά την ίδια περίοδο της Βουλής περισσότερες από δύο προτάσεις δημοψηφίσματος για νομοσχέδιο. Παρότι το Σύνταγμα προβλέπει δημοψηφίσματα, έστω και με περιορισμούς, στην πράξη έχουν διεξαχθεί ελάχιστα, συνεπώς η πολιτεία φαίνεται πως δεν λαμβάνει υπόψη τη βούληση του λαού.

Περιορισμένη διάκριση εξουσιών

Στο άρθρο 26 του Συντάγματος προβλέπονται οι τρεις (3) διακριτές μεταξύ τους εξουσίες, η εκτελεστική, η νομοθετική και η δικαστική. Ωστόσο, στην πραγματικότητα αυτές δεν είναι απολύτως διακριτές, διότι η νομοθετική εξουσία (η βουλή) πειθαρχεί στην εκτελεστική (η κυβέρνηση) μέσω της πλειοψηφίας που έχει το κυβερνών κόμμα στη βουλή, ενώ η δικαστική εξουσία επίσης δεν δύναται να είναι απολύτως ανεξάρτητη διότι τα μέλη της ορίζονται από την εκτελεστική εξουσία.

Περιορισμένες εξουσίες του Προέδρου της Δημοκρατίας

Το Σύνταγμα του 1975, εξόπλιζε τον ΠτΔ με σημαντικές αρμοδιότητες, που τον καθιστούσαν ισχυρό πόλο της εκτελεστικής εξουσίας και κατ’ επέκταση σημαντικό παράγοντα της λειτουργίας του πολιτεύματος. Με την αναθεώρηση του 1986 αυτές περιορίστηκαν σημαντικά και σήμερα στα άρθρα 30 έως 50 περιγράφονται τα καθήκοντα και οι αρμοδιότητές του οι οποίες είναι διαδικαστικές. Κατόπιν τούτου, ο εκάστοτε ΠτΔ δεν έχει ουσιαστικό ρόλο και υπάρχει για να υπογράφει νόμους, και διατάγματα, να διορίζει τυπικά την κυβέρνηση και τους δημοσίους υπαλλήλους και να λαμβάνει μέρος σε εκδηλώσεις. Χαρακτηριστικά στο άρθρο 50 αναγράφεται το εξής: «O Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν έχει άλλες αρμοδιότητες παρά μόνο όσες του απονέμουν ρητά τα Σύνταγμα και οι νόμοι που είναι σύμφωνοι μ’ αυτό». Επιπλέον, ο ΠτΔ στην πράξη προτείνεται από το κυβερνόν κόμμα και προσωπικά από τον πρωθυπουργό. Κατόπιν των παραπάνω εγείρονται τα ερωτήματα πως ο ανώτατος πολιτειακός παράγοντας είναι ρυθμιστής του πολιτεύματος (άρθρο 30, παρ. 1), ενώ δεν έχει την ανάλογη πολιτική και εκτελεστική ισχύ ενώ έχει «δεσμεύσεις» έναντι του πρωθυπουργού, ο οποίος και είναι πολιτικά ισχυρότερος και είναι αυτός και τον πρότεινε;

Απόλυτη εξουσία πρωθυπουργού

Αντίθετα με τον ΠτΔ στον πρωθυπουργό έχουν δοθεί υπερεξουσίες. Αυτός έχει την εξουσία κατά την κρίση του να διορίζει το Υπουργικό Συμβούλιο (Υπουργοί), καθώς και τους Υφυπουργούς. Οι παραπάνω δεν έχουν τεθεί στην κρίση του λαού κατά την προεκλογική περίοδο, συνεπώς όταν ο λαός δεν συμφωνεί με τον διορισμό κάποιων από αυτών, είτε μετεκλογικά είτε σε έναν ανασχηματισμό, δεν υπάρχει η δυνατότητα να εκφραστεί αυτή η διαφωνία.

Κομματική πειθαρχία

Στο άρθρο 60 του Συντάγματος αναγράφεται ότι «οι βουλευτές έχουν απεριόριστo το δικαίωμα της γνώμης και ψήφου κατά συνείδηση». Ωστόσο στην πράξη αυτό πολύ σπάνια τηρείται, καθώς οι βουλευτές έχουν στις περισσότερες των περιπτώσεων, ίδια γνώμη με το κόμμα τους και ψηφίζουν αυτά που η εκτελεστική εξουσία (η κυβέρνηση) νομοθετεί. Είναι η λεγόμενη «κομματική πειθαρχία». Με την πρακτική όμως αυτή καταλύεται η ελεύθερή συνείδησή τους, ενώ στην πράξη δεν είναι εκπρόσωποι του λαού, παρά μόνο του κόμματος.

Ακαταλληλότητα στελεχών της κυβέρνησης

Ο διορισμός των Υπουργών και οι συχνοί ανασχηματισμοί των κυβερνήσεων είναι ακόμα μία παράδοξη και ακατανόητη συνήθεια της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Πολιτικοί αλλάζουν τα υπουργεία σε συχνά διαστήματα, τοποθετείται κάποιος στο υγείας, μετά στο άμυνας, μετά στο οικονομίας, μετά στο ναυτιλίας, μετά σε άλλο Υπουργείο. Στα διάφορα επαγγέλματα του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, προβλέπονται εκπαιδεύσεις, μετεκπαιδεύσεις, αξιολογήσεις, ενώ ο παράγοντας εμπειρία παίζει πρωτεύοντα ρόλο. Οι πολιτικοί μεταπηδούν από το ένα Υπουργείο στο άλλο χωρίς να έχουν την απαραίτητη προϋπηρεσία, ανάλογες σπουδές και εμπειρίες και δημιουργείται το ερώτημα πως τα καταφέρνουν και πως τα γνωρίζουν όλα. Η πρακτική αυτή βέβαια σαφώς οδηγεί στην αναποτελεσματικότητα του κυβερνητικού έργου.

Αποχή από τις εκλογές

Η αποχή από τις εκλογές είναι πολύ μεγάλη και πλησιάζει ορισμένες φορές το 50% του εκλογικού σώματος. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι εκλεγμένοι βουλευτές και η κυβέρνηση δεν αντιπροσωπεύουν το σύνολο του λαού αλλά μόνο αυτών που ψηφίζουν. Συνεπώς δεν τηρείται κατά γράμμα το άρθρο 1 του Συντάγματος, καθώς οι εξουσίες πηγάζουν από μέρος και όχι από το σύνολο του λαού.

Χρήση εκλογικών νόμων

Η πλειοψηφία των βουλευτών σύμφωνα με τους εκάστοτε εκλογικούς νόμους που έχουν ψηφιστεί, οι οποίοι δεν διαφέρουν και πολύ μεταξύ τους, εξάγεται από ένα μέρος αυτών που ψήφισαν, οι οποίοι όμως στην πραγματικότητα αποτελούν μία μικρή μειοψηφία του συνόλου του λαού. Για παράδειγμα, αν σε μία εκλογική αναμέτρηση μετέχει το 60% των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων και με το 30% αυτών ένα κόμμα σχηματίσει βουλευτική πλειοψηφία, τότε ουσιαστικά σχηματίζεται κυβέρνηση που την υποστήριξε το 18% των πολιτών. Σαφώς στην περίπτωση αυτή η εξουσία δεν πηγάζει από το σύνολο του λαού αλλά από ένα μέρος και μάλιστα μικρό μειοψηφικό μέρος αυτού.

Δεν γνωρίζουν οι πολίτες τα προγράμματα των κομμάτων

Οι πολίτες πριν ψηφίσουν έχουν ελάχιστη έως μηδενική γνώση των προγραμμάτων των κομμάτων, καθώς δεν ενημερώνονται επαρκώς, με δική τους ευθύνη αλλά και με ευθύνη των κομμάτων. Αντί της γνώσης των προγραμματικών εξαγγελιών των κομμάτων, ψηφίζουν με άλλα κριτήρια, όπως τα πλάγια μέσα, η συνήθεια, το ενδιαφέρον να μην εκλεγεί ο αντίπαλος κ.λπ. Κατόπιν των παραπάνω, στην πραγματικότητα οι εκλεγμένοι βουλευτές του λαού, δεν είναι αντιπρόσωποί του για την εφαρμογή μίας συγκεκριμένης πολιτικής που ήταν εκ των προτέρων γνωστή και εγκρίθηκε από αυτόν, αλλά είναι αντιπρόσωποι των κομμάτων που προτάθηκαν για εκλογή.

Αναντιστοιχία προεκλογικών εξαγγελιών και μετεκλογικών πράξεων

Για να κερδίσουν τη λαϊκή ψήφο, τα κόμματα προβαίνουν σε βαρύγδουπες και εντυπωσιακές ορισμένες φορές εξαγγελίες και υπόσχονται μετεκλογικές ενέργειες. Τις δεσμεύσεις αυτές όμως κατά κόρον δεν τηρούν μετεκλογικά. Η πρακτική αυτή σαφώς υποσκάπτει τη δημοκρατική λειτουργία, καθώς τα κόμματα ουσιαστικά υφαρπάζουν την ψήφο με ψεύτικες υποσχέσεις. Η καταπολέμηση αυτού του φαινομένου είναι αδύνατη καθώς δεν υπάρχει μηχανισμός ελέγχου, επειδή η ελέγχων (η βουλή) και η ο ελεγχόμενος (η κυβέρνηση) είναι ο ίδιος.

Χρήση προπαγάνδας και φόβου

Έχει παρατηρηθεί σε προεκλογικές περιόδους, οι πολιτικοί να χρησιμοποιούν τα εργαλεία της προπαγάνδας και του φόβου, ώστε να επηρεάζουν τους ψηφοφόρους με τέτοια διλήμματα. Για παράδειγμα, αν δεν ψηφιστεί το τάδε κόμμα, τότε η χώρα θα βγει από την Ευρωπαϊκή Ένωση, θα γυρίσει στη δραχμή, θα χρεωκοπήσει, θα έχει προβλήματα με τους γείτονες κ.λπ. Τις περισσότερες φορές βέβαια τα διλήμματα είναι κίβδηλα και δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Κατόπιν τούτου, οι ψηφοφόροι δεν προσέρχονται στις κάλπες ανεπηρέαστοι, αλλά με ένα καθεστώς φόβου και ανησυχίας. Τον μεγαλύτερο ρόλο σε αυτό το καθεστώς επηρεασμού της κοινής γνώμης παίζουν τα ΜΜΕ.

Άνισες δυνατότητες εκλογής

Για την εκλογή κάποιου βουλευτή κατά τη διεξαγωγή των εκλογών, οι δυνατότητες δεν είναι ίδιες για όλους, καθώς απαιτείται οικονομικό κεφάλαιο για διαφημίσεις και ενημέρωση με σκοπό τον επηρεασμό της κοινής γνώμης. Επιπλέον, είναι σύνηθες το φαινόμενο, τα κόμματα να επηρεάζουν τους ψηφοφόρους, προβάλλοντας υπέρμετρα τους υποψηφίους που αυτά επιθυμούν να εκλεγούν, πολλές φορές σε βάρος άλλων ικανότερων υποψηφίων.

Χρήση ψεύτικης και ξύλινης γλώσσας

Στην πολιτική, εκούσια χρησιμοποιούνται γενικόλογες εκφράσεις και μεγαλοστομίες, δεν αναλαμβάνονται ειδικές δεσμεύσεις και χρησιμοποιείται τέτοιος αφηρημένος και ξύλινος λόγος ώστε οι πολιτικοί να είναι σε κάθε περίπτωση καλυμμένοι και κερδισμένοι και να μην εκτίθενται.

Επιλογή του λιγότερου κακού κόμματος

Η πλειοψηφία των πολιτών δεν είναι ευχαριστημένη από τα κόμματα, ιδιαιτέρως αυτά που έχουν κυβερνήσει. Ωστόσο συνεχίζει να τα ψηφίζει, καθώς υποστηρίζει ότι είναι καλύτερα από τα αντίπαλα κόμματα εξουσίας. Για παράδειγμα, ψηφίζει ο πολίτης το κόμμα Α, όχι γιατί είναι ευχαριστημένος, αλλά γιατί κρίνει ότι είναι καλύτερο από το αντίπαλο κόμμα εξουσίας Β. Τα δε υπόλοιπα κόμματα Γ, Δ, Ε κ.λπ. δεν τα υποστηρίζει διότι αυτά δεν έχουν πιθανότητες ανάληψης εξουσίας, αλλά και για να μην κερδίσει το Β. Με την πρακτική αυτή όμως συμβαίνει μία διαρκής ανακύκλωση των κομμάτων εξουσίας, κυριαρχεί συνήθως ο δικομματισμός και ένας αυτοεγκλωβισμός των ψηφοφόρων στις ίδιες επιλογές.

Δημογραφικό πρόβλημα

Το δημογραφικό πρόβλημα στην Ελλάδα ναρκοθετεί την ομαλή λειτουργία της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, καθώς οι πολλοί ηλικιωμένοι καθορίζουν το μέλλον των λίγων νεότερων ανθρώπων και γενεών, οι οποίοι μάλιστα, εκτός από τον μειοψηφικό τους αριθμό, συνηθίζουν να απέχουν από την εκλογική διαδικασία. Η πορεία της χώρας υπονομεύεται διότι οι μεγαλύτεροι σε ηλικία δεν ενδιαφέρονται για τους δημιουργικούς τομείς της οικονομίας, τις επενδύσεις, τις καινοτόμες ιδέες, την ανάπτυξη και την πρόοδο, αλλά κυρίως για την κοινωνική ασφάλεια, τη συνταξιοδοτική πολιτική και την ιατροφαρμακευτική τους περίθαλψη. Επιπλέον, οι πλειοψηφία, την οποία πλέον συγκροτούν οι ηλικιωμένοι, λόγω του βιολογικού παράγοντα, ελάχιστη προσοχή δείχνει στη δημογραφική πολιτική και την παροχή κινήτρων στον πληθυσμό για τεκνογονία με συνέπεια το δημογραφικό πρόβλημα να επιδεινώνεται ακόμα περαιτέρω.

Έλλειψη «Αριστοτελικών» πολιτών

Η έλλειψη παιδείας και μόρφωσης που παρατηρείται στον ελληνικό πληθυσμό, επηρεάζει την κρίση και την απόφαση κάθε πολίτη και το κριτήριο επιλογής του δεν είναι το καλό και η πρόοδος της χώρας με σοβαρά και αντικειμενικά κριτήρια, αλλά άλλοι παράγοντες όπως για παράδειγμα η συνήθεια και το «ρουσφέτι». Πως είναι δυνατόν να έχει σοβαρή κρίση, για παράδειγμα, άνθρωπος που δεν γνωρίζει τι είναι ο Μακεδονικός Αγώνας, ή ακόμα χειρότερα τι έγινε την 28 Οκτ 1940; Ή ένας άνθρωπος που δεν γνωρίζει με ποιες χώρες συνορεύει η Ελλάδα και που βρίσκεται η Ορεστιάδα; Η έλλειψη «Αριστοτελικών» πολιτών αποτελεί ένα από τα κύρια προβλήματα της σύγχρονης δημοκρατίας.

Συνδιαλλαγή και χρήση πλάγιων μέσων

Το «ρουσφέτι» και η συνδιαλλαγή μεταξύ των πολιτικών και των ψηφοφόρων αποτελεί μία παλιά ελληνική πρακτική. Με βάση αυτήν, ο πολιτικός υπόσχεται και αρκετές φορές πράττει «θελήματα» του ψηφοφόρου (διορισμός, απόσπαση, μετάθεση, μεσολάβηση για οικονομική ατασθαλία κ.λπ.) με αντάλλαγμα την ψήφο. Με την πρακτική αυτή όμως υπονομεύεται όχι μόνο η λειτουργία της δημοκρατίας, αλλά και η πρόοδος και πορεία της χώρας, καθώς οι πολίτες δεν ψηφίζουν με γνώμονα το καλό της, αλλά με γνώμονα το προσωπικό καλό και τη βόλεψη, τις περισσότερες φορές σε βάρος άλλων ικανότερων πολιτών.

Ατιμωρησία, έλλειψη ελέγχου και ευθύνης του κράτους

Το σύστημα στη σημερινή κοινοβουλευτική δημοκρατία έχει οργανωθεί και στηθεί με τέτοιο τρόπο, με την εφαρμογή του άρθρου 86 του Συντάγματος που δίνει ασυλία σε υπουργούς και βουλευτές, ώστε να μην υπάρχει δυνατότητα ελέγχου και απόδοσης ευθύνης στη νομοθετική και εκτελεστική εξουσία. Αυτό είναι πολύ φυσικό διότι ο ελέγχων και ο ελεγχόμενος είναι τα ίδια πρόσωπα. Διορίζεται για παράδειγμα ένας Υπουργός στο Υπουργείο οικογένειας και κοινωνικής συνοχής. Σε μία εποχή έντονης δημογραφικής κατάρρευσης, οι γεννήσεις αντί να αυξηθούν, επί υπουργίας του μειώνονται. Ποιος τον ελέγχει και σε ποιον λογοδοτεί; Σε κανέναν.

Εξάρτηση από οικονομικά συμφέροντα και ΜΜΕ

Σήμερα τον σπουδαιότερο ρόλο στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων και των κρατών παίζει το χρήμα και τα οικονομικά συμφέροντα. Το πολιτικό σύστημα δεν μπορεί να μην είναι επιρρεπής σε αυτό, στο παρελθόν πολλές περιπτώσεις και δημοσιεύματα εμφανίστηκαν για στενές σχέσεις αλλά και διαφορές μεταξύ μελών των κυβερνήσεων και επιχειρηματικών συμφερόντων. Επίσης μεγάλο ρόλο παίζουν τα ΜΜΕ, τα οποία σε πλείστες περιπτώσεις αναλαμβάνουν τον ρόλο του συνηγόρου των κυβερνήσεων και χρησιμοποιούνται ως μέσα προπαγάνδας και ψυχολογικής επιρροής των πολιτών.

Ασυνέχεια του κράτους

Οι κυβερνήσεις διαδέχονται η μία την άλλη στην εξουσία και βλέπουν μπροστά τους τέσσερα (4) χρόνια και όχι παραπάνω, ενώ αυτός ο χρονικός περιορισμός, αλλά και οι ιδεολογικές διαφορές μεταξύ τους, τις εμποδίζει να εκπονήσουν εθνική στρατηγική βάθους χρόνων σε σοβαρά θέματα όπως το δημογραφικό, η οικονομία και η άμυνα. Με την πρακτική αυτή, μία κυβέρνηση μπορεί να επιλέξει μία λύση και να ξεκινήσει να την υλοποιεί, αλλά η επόμενη να την ξηλώσει με τρόπο που ικανοποιεί την ιδεολογία και το ακροατήριό της και όχι τις πραγματικές ανάγκες της χώρας.

Απογοήτευση των πολιτών

Το μεγαλύτερο πρόβλημα της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας είναι ότι δεν δίνει ελπίδα και προοπτική. Στους πολίτες υπάρχει διάχυτη και κυρίαρχη η άποψη ότι οι πολιτικοί βρίσκονται απέναντί τους, ότι όλοι είναι ίδιοι και τίποτε δεν θα αλλάξει προς το καλύτερο, όποιος και να κυβερνήσει. Βέβαια, αυτό είναι παράδοξο, διότι οι ίδιοι οι πολίτες επέλεξαν στους πολιτικούς και τα κόμματα, ωστόσο, ιδιαίτερα μετά τα γεγονότα στα Τέμπη και τις μεγάλες συγκεντρώσεις υπάρχει διάχυτη απογοήτευση και μία αποστασιοποίηση από το πολιτικό σύστημα. Παρατηρείται μια μεγάλη κοινωνική αντιπολίτευση που αποζητά μία αλλαγή στην πολιτική ζωή της χώρας, που αποζητά δικαιοσύνη και παύση της ατιμωρησίας.

Την Παρασκευή, 31 Ιανουαρίου 2025, ο κ. Προκόπιος Παυλόπουλος έδωσε διάλεξη, στο Γαλλικό Ινστιτούτο, προς τους φοιτητές του Κολλεγίου RenéDescartes με θέμα: «Η κρίση των «θεσμικών αντιβάρων» στην σύγχρονη Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία».

Ι.  Στο πλαίσιο της διάλεξης αυτής ο κ. Προκόπιος Παυλόπουλος ανέλυσε την έννοια της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας ως συνόλου θεσμών, οι οποίοι οργανώνονται και λειτουργούν με πρωταρχικό στόχο την εγγύηση της Ελευθερίας και, επέκεινα, την εγγύηση της ακώλυτης άσκησης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, σύμφωνα με τους κανόνες του Συντάγματος, του Διεθνούς Δικαίου και του Ευρωπαϊκού Δικαίου.  Στην συνέχεια, ο κ. Προκόπιος Παυλόπουλος διευκρίνισε ότι προς την κατεύθυνση της δημοκρατικώς πρόσφορης οργάνωσης και  λειτουργίας των θεσμικών εγγυήσεων της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας καθοριστική είναι η συμβολή των «θεσμικών αντιβάρων».

Τα οποία αναπτύσσονται προεχόντως στο πεδίο:

Α. Αφενός της Αρχής της Διάκρισης των Εξουσιών.  Υπό την έννοια ότι ουδεμία εκ των τριών Εξουσιών επιτρέπεται να λειτουργεί δίχως έλεγχο και ν’ αποδυναμώνει έτσι τις άλλες δύο. Με άλλες λέξεις τα «θεσμικά αντίβαρα» της Αρχής της Διάκρισης των Εξουσιών εγγυώνται την τελική αποτροπή της «επικυριαρχίας» της μιας Εξουσίας επί των άλλων.  Και για την ακρίβεια, αλλά και πριν απ’ όλα, της «επικυριαρχίας» της Εκτελεστικής Εξουσίας επί της Νομοθετικής Εξουσίας και επί της Δικαστικής Εξουσίας.

Β. Και, αφετέρου, της Αρχής του Κράτους Δικαίου.  Υπό την έννοια πως η κρατική δράση επιβάλλεται να εκδηλώνεται στην πράξη μόνον όταν τηρείται, και δη απαρεγκλίτως, η Αρχή της Νομιμότητας.  Με την πρόσθετη επισήμανση ότι η παραβίαση της τελευταίας συνεπάγεται πάντοτε κυρώσεις, ιδίως εκ μέρους των οργάνων της Δικαστικής Εξουσίας και κατ’ εξοχήν στο πλαίσιο άσκησης του κατά τις διατάξεις του άρθρου 20 παρ. 1 του Συντάγματος δικαιώματος αίτησης και παροχής δικαστικής προστασίας. Δικαστικής προστασίας η οποία, κατά το Σύνταγμα, πρέπει να είναι πλήρης, έγκαιρη και αποτελεσματική.

ΙΙ.  Στο δεύτερο μέρος της διάλεξής του ο κ. Προκόπιος Παυλόπουλος ανέπτυξε το θέμα της σύγχρονης, άκρως επικίνδυνης, αποδυνάμωσης των προμνημονευόμενων «θεσμικών αντιβάρων», αναφέροντας τα παραδείγματα:

Α. Πρώτον, της «υπερτροφικής» λειτουργίας της Εκτελεστικής Εξουσίας εις βάρος των δύο άλλων Εξουσιών.  Γεγονός το οποίο π.χ. στην Ελλάδα έχει πάρει την μορφή και μιας οιονεί «ενδημικής» εμπέδωσης του «πρωθυπουργοκεντρικού συστήματος» που έχει ως συνέπεια, μεταξύ άλλων,  και την «περιθωριοποίηση» του ρόλου του Προέδρου της Δημοκρατίας ως Ρυθμιστή του Πολιτεύματος.  Τούτο έχει επέλθει κατά κύριο λόγο μέσω των διαδοχικών αναθεωρήσεων -το 1986 και το 2019- των διατάξεων του Συντάγματος, οι οποίες καθορίζουν από την μια πλευρά τις αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας και, από την άλλη πλευρά, τον τρόπο εκλογής του έτσι ώστε να επιτυγχάνεται η μεγαλύτερη δυνατή συναίνεση στο πρόσωπό του.

Β. Και, δεύτερον, της απομείωσης της αποτελεσματικότητας των θεσμών του Κράτους Δικαίου, τόσο λόγω της «πληθωρικής» παρέμβασης της Εκτελεστικής Εξουσίας στο έργο της Νομοθετικής Εξουσίας όσο και λόγω της -σε ορισμένες τουλάχιστον περιπτώσεις- «υποτονικής» αντίδρασης της Δικαστικής Εξουσίας όταν καλείται να υπερασπισθεί την πλήρη και αποτελεσματική εφαρμογή των διατάξεων του Συντάγματος.  Και αυτή η «υποτονικότητα» γίνεται περισσότερο ορατή και αισθητή στις περιπτώσεις εκείνες,  στο πλαίσιο των οποίων τα δικαιοδοτικά όργανα δεν προβαίνουν σ’ έναν γνήσιο έλεγχο της συνταγματικότητας των νόμων, αλλά φθάνουν στο σημείο να υιοθετούν ακόμη και μεθόδους μιας μορφής «ελέγχου της νομιμότητας του Συντάγματος». Κάτι το οποίο και σε τελική ανάλυση οδηγεί,  σχεδόν νομοτελειακώς,  στην ρυθμιστική υποβάθμιση του Συντάγματος ως Θεμελιώδους Νόμου που συνιστά κανονιστικώς την βάση και την κορυφή της Έννομης Τάξης κατά την ιεραρχική δόμησή της.”

Στην συνέχεια μπορείτε να παρακολουθήσετε την διάλεξη

Μανώλης Κοττάκης: Οι μαζικές διαδηλώσεις αλλάζουν το περιβάλλον. Οι πολίτες δείχνουν ότι η δημοκρατία μας λειτουργεί στη βάση της. Είναι δείγμα υγείας. Όλο το οικοδόμημα κινδυνεύει με κατάρρευση. Έχουμε να κάνουμε με ηθική χρεωκοπία, την οποία όσο περνάει ο καιρός τόσο τη συνειδητοποιεί ο λαός. Αυτή θα αυξήσει τη συμμετοχή του κόσμου στις εκλογές.