Ξεκινώντας από την ιρακινή επαρχία της Μοσούλης, ο νεαρός Σύρος ηγέτης έχει επαναστατήσει εντός της πολιτοφυλακής του αρκετές φορές, ανάλογα με τις παρουσιαζόμενες ευκαιρίες και κινήθηκε από έναν μόνο στόχο: να επιβιώσει.

Η κράτηση στο Ιράκ και η αποστολή στη Συρία
Το 2005, ο νεαρός Σύρος Αμπού Μουχαμάντ αλ-Τζουλάνι, κατά κόσμον Αχμάν αλ-Σάρα, συνελήφθη από τις αμερικανικές δυνάμεις στο Ιράκ. Ο Τζουλάνι, κατηγορούμενος ότι ήταν μέλος της Αλ Κάιντα στο Ιράκ (ISI), πέρασε στη συνέχεια τα επόμενα 5 χρόνια στις πιο διάσημες φυλακές των ΗΠΑ στο ιρακινό έδαφος, συμπεριλαμβανομένων των Αμπού Γκράιμπ, Καμπ Μπούκα και Καμπ Κρόπερ.

Μόλις ο Τζουλάνι απελευθερώθηκε από τη φυλακή, εντάχθηκε ξανά στην Αλ Κάιντα, την εποχή εκείνη με επικεφαλής τον Αμπού Μπακρ αλ-Μπαγκντάντι, ο οποίος αργότερα έγινε διάσημος ως ηγέτης του Ισλαμικού Κράτους του Ιράκ και του Λεβάντε. Ο τζιχαντιστής εμίρης, που ενδιαφέρεται να εξάγει το κίνημά του εντός της εκκολαπτόμενης συριακής σύγκρουσης, αποφάσισε να στείλει τον νεαρό Τζουλάνι στη Συρία, αναθέτοντάς του την εποπτεία των τοπικών θυλάκων της αλ-Κάιντα.

Έχοντας φτάσει στη χώρα του Λεβάντε τον Αύγουστο του 2011, μαζί με έξι άλλους απεσταλμένους, ο Τζουλάνι οργάνωσε συναντήσεις με διάφορους τοπικούς τζιχαντιστές και ισλαμιστές εκπροσώπους, με τους οποίους προετοίμασε την ίδρυση της Jabhat al-Nusra (JaN, Μέτωπο αλ-Νούσρα). Αρχικά, ο σχηματισμός της ομάδας κρατήθηκε μυστικός για να διασφαλιστεί η αρχική της ενοποίηση, και οι πολιτοφύλακες του τον Ιανουάριο ήταν επομένως υπεύθυνοι μόνο για περιστασιακές εκρηκτικές επιθέσεις ή μικρές ενέδρες.

Στις 23 Ιανουαρίου 2012, ο Αμπού Μουχαμάντ αλ-Τζουλάνι ανακηρύχθηκε τελικά Εμίρης της αλ-Νούσρα, χωρίς ωστόσο να συνδέεται επίσημα με την ιρακινή πτέρυγα του κινήματος. Η εκτίμηση του Τζουλάνι και των υπολοχαγών του ήταν ότι η ορκωμοσία πίστης σε μια ξένη ομάδα τζιχαντιστών θα μπορούσε να αποξενώσει τον τοπικό συριακό πληθυσμό. Η JaN, χάρη στη σιδερένια πειθαρχία των μαχητών της και την έντονη χρήση βομβιστών αυτοκτονίας σε παγιδευμένα με εκρηκτικά οχήματα (SVBIED), έγινε γρήγορα ένας από τους πιο ισχυρούς σχηματισμούς ανταρτών.

Ο αγώνας για αυτονομία, πέρα ​​από την Αλ Κάιντα και το ISIS
Ωστόσο, ο διεθνής χαρακτήρας της ομάδας αποκαλύφθηκε στο συριακό και διεθνές κοινό τον Απρίλιο του 2013. Ο Μπαγκντάντι δήλωσε μονομερώς από τη Μοσούλη τη συγχώνευση μεταξύ του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ και της Τζαμπχάτ αλ Νούσρα, κηρύσσοντας τη γέννηση του Ισλαμικού Κράτους του Ιράκ και του Λεβάντε (ISIL) και δημιουργώντας μια κρίση που θα οδηγήσει σε ρήξη των σχέσεων με την ηγεσία των πυρήνων της αλ-Κάιντα. Ο Τζουλάνι, αιφνιδιασμένος, αρνήθηκε ανανεώνοντας τον όρκο πίστης στον Αϊμάν αλ-Ζαουάχρι, τον κορυφαίο εμίρη της Αλ Κάιντα. Ο νεαρός Σύριος ηγέτης έδρασε οδηγούμενος από την επιθυμία να εξασφαλίσει την επιβίωση και την αυτονομία της οργάνωσής του.

Τον Ιούλιο του 2016, ο Τζουλάνι, από το προπύργιο του στην Ιντλίμπ στη βορειοδυτική Συρία, έκανε μια σημαντική δεύτερη επιλογή. Πράγματι, ανακοίνωσε τη μετονομασία της Jabhat al-Nusra σε Jabhat Fatah al-Sham (JFS), περιγράφοντας το πώς η νέα ομάδα δεν είχε δεσμούς με “εξωτερικές οργανώσεις”, δηλαδή άσχετη με την Αλ Κάιντα. Ο πρώην προστατευόμενος του Μπαγκντάντι είχε ως στόχο να απορρίψει την ταμπέλα του υπολοχαγού του Ζαουάχρι στη Συρία, σε μια εποχή που οι φήμες για μια πιθανή κοινή εκστρατεία Ρωσίας-ΗΠΑ κατά της αλ-Νούσρα έδιναν και έπαιρναν. Ωστόσο, η διάσπαση αμφισβητήθηκε αμέσως από αρκετούς διεθνείς δημοσιογράφους, ακαδημαϊκούς και διπλωμάτες. Για τον Aymenn Jawad al-Tamimi, έναν πολύτιμο ειδικό στη συριακή σύγκρουση, αρχικά η κίνηση αφορούσε καθαρά τα μέσα ενημέρωσης. Ο Τζουλάνι ήθελε ακόμα να διατηρήσει μια σχέση με τον Ζαουάχρι, απλά μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Σύμφωνα με ορισμένες μαρτυρίες από πρώην μέλη της αλ-Νούσρα, η μετονομασία δεν εκτιμήθηκε ωστόσο από την κεντρική ηγεσία της αλ-Κάιντα, ήδη εκνευρισμένη από διαφορές ιδεολογικής και στρατηγικής φύσης.

Η διάσταση μεταξύ του Αμπού Μουχαμάντ αλ-Τζουλάνι και της αλ-Κάιντα, λένε οι Ταμίμι και Τσαρλς Λίστερ, συνεργάτες του Ινστιτούτου Μέσης Ανατολής, τελικά πραγματοποιήθηκε το 2017. Στην πραγματικότητα, ο Σύρος ηγέτης, για άλλη μια φορά ωθούμενος από το ένστικτο της επιβίωσης, την ανάγκη για αυτονομία και υπεροχή της ομάδας του, ανακοίνωσε στις 28 Ιανουαρίου τη γέννηση της Hay’at Tahrir al-Sham (HTS), από στάχτες της Jabhat Fatah al-Sham. Η Ταχρίρ αλ-Σαμ, όπως και οι προηγούμενοι σχηματισμοί, εγκαταστάθηκε και βρίσκεται ακόμα σήμερα, στο “Μεγάλο Ιντλίμπ”, το έδαφος των ανταρτών μεταξύ της τουρκικής επαρχίας Χατάι, του συριακού Αφρίν και των επαρχιών Ιντλίμπ, Λατάκια, Χάμα και Χαλεπίου, τους τελευταίους διαφωνούντες με τον Άσαν θύλακες.

Η ίδρυση του HTS αντικατόπτριζε την επίγνωση του Τζουλάνι ότι το συριακό πολιτικό και διεθνές πλαίσιο είχε πλέον αλλάξει ριζικά. Οι στρατιωτικές επεμβάσεις της Ρωσίας και των Ηνωμένων Πολιτειών, μεταξύ 2014 και 2015, είχαν αλλάξει την πορεία της συριακής σύγκρουσης και όχι υπέρ της εξέγερσης. Ξεκινώντας το καλοκαίρι του 2016, η Τουρκία άρχισε να συντονίζει την εμπλοκή της στη Συρία με τη Μόσχα και την Τεχεράνη, εγκαταλείποντας σταδιακά την υποστήριξή της στον αγώνα κατά του Άσαντ. Επομένως, ο Τζουλάνι κατάλαβε ότι ήταν απαραίτητο να αλλάξει τη φύση της οργάνωσής του για άλλη μια φορά, διαφορετικά η δύναμη που είχε αποκτήσει στο Ιντλίμπ θα βρισκόταν ξανά σε κίνδυνο. Στην πραγματικότητα, η Τουρκία δεν θα είχε αναλωθεί για την υπεράσπιση ενός υποκαταστήματος τζιχαντιστών που συνδέεται με την Αλ Κάιντα.

Η συμμαχία με την Τουρκία, το HTS ως αντιτρομοκρατική δύναμη
Τα τελευταία χρόνια, λοιπόν, στόχος του Σύρου ηγέτη ήταν να εμφανιστεί ως απαραίτητος εταίρος στα μάτια της Άγκυρας. Πρώτον, ο Τζουλάνι φρόντισε να είναι ο μόνος συνομιλητής της Τουρκίας στα εδάφη των ανταρτών ανατολικά του Χατάι και νότια του Αφρίν. Μεταξύ 2017 και 2019, το HTS αφομοίωσε ή νίκησε πολλές εχθρικές ομάδες ανταρτών, όντας η ανώτατη ένοπλη αρχή στην περιοχή.

Αποκτώντας τον πλήρη έλεγχο του “Μεγάλου Ιντλίμπ”, ο Τζουλάνι έγινε επίσης ο όχι μόνο στρατιωτικός αλλά και πολιτικός ηγέτης του πληθυσμού που κατοικούσε στην περιοχή. Οι περιοχές που διαχειρίζεται το HTS είναι δραματικά υπερκατοικημένες, μια ιδιαίτερη κρισιμότητα που ωστόσο λειτουργεί υπέρ της ομάδας. Με τα χρόνια, ο τακτικός στρατός του Άσαντ έχει ωθήσει στην πραγματικότητα ολόκληρους πληθυσμούς προς τα βορειοδυτικά της Συρίας. περισσότεροι από 3,5 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν στο “Μεγάλο Ιντλίμπ”, κυρίως εσωτερικώς εκτοπισμένοι (IDP). Ο Τζουλάνι λοιπόν κάθεται πάνω σε μια τεράστια “πληθυσμιακή βόμβα”, τοποθετημένη κατά μήκος των συνόρων με την Τουρκία και κατ’ επέκταση με την Ευρώπη.

Και είναι ακριβώς η ανάγκη σταθεροποίησης του υπερπληθυσμού της Ιντλίμπ που έφερε την Τουρκία στο τραπέζι με τους απεσταλμένους του Τζουλάνι. Ο τελευταίος λοιπόν, μεταξύ 2017 και 2018, αποφάσισε να συμμορφωθεί με τα αιτήματα του Τούρκου προέδρου Ερντογάν, ο οποίος ήθελε να αναπτύξει τον στρατό του πέρα ​​από τα σύνορα. Στόχος της Άγκυρας ήταν να αποτρέψει τυχόν κυβερνητικές στρατιωτικές επιχειρήσεις που θα μπορούσαν να προκαλέσουν μαζική φυγή του άμαχου πληθυσμού προς τα σύνορα και ταυτόχρονα να εκδιώξει τους Κούδους από περιοχές, τις οποίες κατάφερναν να ελέγχουν με τη λήξη του πολέμου, τότε θα του έφερναν απέναντί του ένα συμπαγές κουρδικό μέτωπο από τη Συρία ως το Ιράκ με ενίσχυση από συνδεόμενες με αυτές περιοχές της τουρκικής επικράτειας. Τους επόμενους μήνες, χιλιάδες στρατιώτες από την Άγκυρα, συνοδευόμενοι από πολιτοφύλακες του HTS, εισήλθαν στα συριακά ισλαμικά εδάφη, εγκαθιστώντας σε δεκάδες “σημεία παρατήρησης”.

Η είσοδος των τουρκικών στρατευμάτων στην ισλαμική Συρία θεωρήθηκε από την αλ-Κάιντα του Ζαουάχρι ως μια ακόμη προσβολή από την πλευρά του Τζουλάνι. Τον Ιανουάριο του 2018, η ηγεσία της Αλ Κάιντα δήλωσε κατηγορηματικά ότι η παρουσία της ομάδας στην Ιντλίμπ δεν είχε σχέση με την Ταχρίρ αλ Σαμ. Την ίδια στιγμή, ομάδες φονταμενταλιστών της αλ-Κάιντα, δυσαρεστημένες με τη συμπεριφορά του Τζουλάνι, εγκατέλειψαν την HTS και ενώθηκαν ξανά κάτω από το νεοσύστατο λάβαρο του Tanẓīm Ḥurrās ad-Dīn (HAD), του νέου κλάδου της Αλ Κάιντα στη Συρία. Ο Διευθυντής της CIA από το 2019 έχει αναγνωρίσει τhν Ḥurrās ad-Dīn ως το επίσημο παρακλάδι της Αλ Κάιντα στη Συρία και το Υπουργείο Εξωτερικών συμμερίζεται την ίδια άποψη.

Η Ταχρίρ αλ-Σαμ αναγνώρισε την εμφάνιση του HAD ως άμεση απειλή. Μετά από αποτυχημένες προσπάθειες επίτευξης συμφωνίας, ο Τζουλάνι την άνοιξη του 2020 διέταξε μια οριστική καταστολή. Μέσα σε λίγες μέρες, πολιτοφύλακες του HTS συνέλαβαν και σκότωσαν δεκάδες μέλη του HAD, συμπεριλαμβανομένων των κορυφαίων ηγετών της οργάνωσης. Ταυτόχρονα, οι πολιτοφύλακες της αλ-Κάιντα βρέθηκαν να αντιμετωπίζουν μια έντονη αμερικανική εκστρατεία βομβαρδισμών. Η υποψία, στους κύκλους των τζιχαντιστών, είναι ότι το HTS θα μπορούσε να είχε αναλάβει το ρόλο της τοπικής υπηρεσίας πληροφοριών. Παρόμοιες “αντιτρομοκρατικές” εκστρατείες, που ανεπίσημα χαιρετίστηκαν από την Τουρκία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, βλέπουν επίσης το HTS να εμπλέκεται εναντίον τοπικών πυρήνων του ISIL ή μουχατζιρίν (ξένοι τζιχαντιστές πολιτοφύλακες) αδέσμευτοι.

Συμπέρασμα
Ο Αμπού Μουχαμάντ αλ-Τζουλάνι άλλαξε ριζικά με τα χρόνια. Ο Σύρος ηγέτης φαίνεται τώρα να είναι ένας σημαντικός, αν όχι απαραίτητος, εταίρος για την Τουρκία και ίσως και των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι “αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις” του HTS κατά του HAD, που κρίνονται ως επικίνδυνη διεθνής τζιχαντιστική απειλή, εκτιμώνται ιδιαίτερα από ορισμένες δυτικές χώρες. Και στην πραγματικότητα, ο Τζέιμς Τζέφρι, πρώην Ειδικός Αντιπρόσωπος των Ηνωμένων Πολιτειών για την εμπλοκή στη Συρία, πρόσφατα όρισε το HTS ως “αποτελεσματική δύναμη μάχης ενάντια σε πραγματικούς τρομοκράτες”, διευκρινίζοντας ότι ο ίδιος ο Τζουλάνι δεν είναι πλέον στη λίστα τρομοκρατών των ΗΠΑ , αν και επισήμως εξακολουθεί να καταζητείται ως τρομοκράτης. Το αφήγημα σύμφωνα με το οποίο το HTS εξακολουθεί να συνδέεται με την Αλ Κάιντα πρέπει επομένως να παραμεριστεί οριστικά, μια θέση που έχει γίνει ακόμη και επικίνδυνη, καθώς δικαιολογεί τις αιματηρές αεροπορικές εκστρατείες της Ρωσίας και της κυβέρνησης στην περιοχή.

Ωστόσο, η φιγούρα του Τζουλάνι παραμένει βαθιά αμφιλεγόμενη, όπως και η οργάνωση που διευθύνει. Το HTS έχει πράγματι εγκαταλείψει τη τζιχάντ και τη συμμαχία με την Αλ Κάιντα, κάτι που το μετέτρεψε σε ένα εθνικιστικό ισλαμιστικό κίνημα, αλλά εξακολουθεί να παραμένει μια βαθιά ριζοσπαστική πολιτοφυλακή. Οι δολοφονίες, οι εκτελέσεις, οι αυθαίρετες συλλήψεις και τα βασανιστήρια είναι μερικά μόνο από τα εγκλήματα στα οποία υπόκειται συνεχώς ο λαός της Ιντλίμπ. Ο Τζουλάνι προσπαθεί να αφαιρέσει το HTS από τη λίστα των τρομοκρατικών οργανώσεων των ΗΠΑ, του ΟΗΕ και της Τουρκίας. Ως εκ τούτου, ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο ευρύτερο Ιντλίμπ πρέπει να γίνει μια σταθερή προϋπόθεση για την έναρξη οποιουδήποτε επίσημου διαλόγου, καθώς και για τη δημιουργία ενός μηχανισμού κατανομής της εξουσίας. Μάλιστα, η ελεύθερη κοινωνία των πολιτών αυτή τη στιγμή αποκλείεται από την περιφερειακή διοίκηση.

Η βιαστική αναγνώριση της εξουσίας του Τζουλάνι θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε επικίνδυνες παρενέργειες. Σύμφωνα με τον Τσαρλς Λίστερ, το τρέχον πολιτικό καθεστώς στην Ιντλίμπ θα μπορούσε να ληφθεί ως παράδειγμα, και επομένως να αντιγραφεί, από άλλα ένοπλα τζιχαντιστικά κινήματα. Τέλος, η βιωσιμότητα του έργου του Τζουλάνι μπορεί να οριστεί ως εξαιρετικά επισφαλής. Ο αυταρχικός τρόπος λειτουργίας της ομάδας τροφοδοτεί την αστάθεια στην περιοχή, παρέχοντας πρόσφορο έδαφος για διαφωνίες, ειδικά εάν έχουν τζιχαντιστικό χαρακτήρα. Και η ίδια η ομάδα φαίνεται να εξαρτάται υπερβολικά από τη φιγούρα του αρχηγού της. Στην πραγματικότητα, δεν είναι σαφές εάν η Ταχρίρ αλ-Σαμ μπορεί να επιβιώσει από την τελική εξάλειψη από τη Ρωσία, τον Άσαντ ή τους αντίπαλους τζιχαντιστές του Αμπού Μοχάμαντ αλ Τζουλάνι.

ΠΗΓΗ: Capital.gr