REUTERS/Clodagh Kilcoyne

Μια μεταπολεμική Ουκρανία θα θέλει να διασφαλίσει ότι η Ρωσία δεν θα της επιτεθεί ξανά.

Μια μεταπολεμική Ουκρανία θα θέλει να διασφαλίσει ότι η Ρωσία δεν θα της επιτεθεί ξανά. Υπάρχει ωστόσο οτιδήποτε λιγότερο από την πλήρη ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ το οποίο θα μπορούσε να ικανοποιήσει το Κίεβο, λειτουργώντας αποτρεπτικά για τη Μόσχα;

Ο πόλεμος στην Ουκρανία κάποια στιγμή θα τελειώσει. Τα σενάρια για το πότε και για το πώς θα γίνει αυτό ανήκουν προς το παρόν στη σφαίρα των προφητειών. Σε κάθε περίπτωση ωστόσο, αυτό που είναι σαφές είναι ότι μεταπολεμικά θα πρέπει να υπάρξει ένα νέο πλαίσιο εγγυήσεων ασφαλείας.

«Μια μεταπολεμική Ουκρανία θα θέλει να διασφαλίσει ότι η Ρωσία δεν θα της επιτεθεί ξανά. Υπάρχει ωστόσο κάτι λιγότερο από την πλήρη ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ το οποίο θα μπορούσε να ικανοποιήσει το Κίεβο, λειτουργώντας αποτρεπτικά για τη Μόσχα;», γράφει ο επικεφαλής διπλωματικός ανταποκριτής των New York Times στην Ευρώπη Στίβεν Ερλάνγκερ.

Ένα από τα πιο σημαντικά ερωτήματα είναι το πώς θα διασφαλιστεί η μελλοντική ασφάλεια της Ουκρανίας — και το από ποιον, σύμφωνα με τον πολύπειρο Ερλάνγκερ.

Οι πιθανές απαντήσεις σε αυτό το ερώτημα θα εξαρτηθούν, βέβαια, από την έκβαση του ιδίου του πολέμου. Αλλά αυτό που διαφαίνεται πια ως ξεκάθαρη προοπτική είναι ότι οι όποιες εγγυήσεις ασφαλείας θα είναι κατά πάσα πιθανότητα μερικές και εύθραυστες, εκτός βέβαια και εάν έχει εν τω μεταξύ μεσολαβήσει μια ρωσική κατάρρευση με την Ουκρανία να ανακτά το σύνολο των εδαφών της.

Χωρίς εγγυήσεις ασφαλείας θα είναι ομολογουμένως δύσκολο να φανταστεί κανείς επενδυτές να επιστρέφουν στην Ουκρανία για τη μεταπολεμική ανοικοδόμησή της.

Η Δύση θέλει να προστατεύσει την Ουκρανία, χωρίς όμως να εμπλακεί σε μια άμεση στρατιωτική αντιπαράθεση με τη Ρωσία.

Κίνδυνοι διχασμού
Η Νάταλι Τότσι, διευθύντρια του ιταλικού Instituto Affari Internazionali – IAI, εκτιμά ότι θα υπάρξουν «πολλοί κίνδυνοι για την ευρωπαϊκή και διατλαντική ενότητα» το προσεχές διάστημα.

Εάν η Ουκρανία καταφέρει να ανακτήσει και τα εδάφη που έχασε έπειτα από την εισβολή της Ρωσίας πέρυσι, τότε θα αυξηθούν οι φωνές στην Ευρώπη και στην Ουάσιγκτον που ζητούν από το Κίεβο να συμβιβαστεί.

Η Ουκρανία θα ζητήσει όμως σε αντάλλαγμα δεσμεύσεις για την ασφάλειά της, πράγμα που θα μπορούσε να διχάσει τη Δύση, με τις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης να απαιτούν ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και τους δυτικοευρωπαίους συμμάχους να διαφωνούν.

Το ΝΑΤΟ και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν, βέβαια, ανοίξει την πόρτα της ενδεχόμενης ένταξης στην Ουκρανία, πλην όμως η Νάταλι Τότσι υπογραμμίζει ότι δεν υπάρχουν σχετικές προθεσμίες και ότι δεν είναι βέβαιο πως αυτές οι δεσμεύσεις θα εκπληρωθούν.

Όσο εξακολουθούν να υπάρχουν εδαφικές διαφωνίες μεταξύ Κιέβου και Μόσχας, υπάρχει μικρή πιθανότητα η Ουκρανία – ακόμη και μια Ουκρανία που θα έχει καταλήξει σε μια κάποια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός με τη Ρωσία – να εξασφαλίσει την ομόφωνη υποστήριξη που απαιτείται για την ένταξή της στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ.

Πολλά θα κριθούν, βέβαια, από το πώς θα τελειώσει ο πόλεμος. Το καλύτερο αποτέλεσμα θα ήταν η Ουκρανία να καταφέρει να πάρει πίσω όλα τα χαμένα εδάφη της αλλά αυτό δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι μπορεί να συμβεί, σύμφωνα με τον Τόμας Κλάινε Μπρόκχοφ του GMFUS.

«Εάν φτάσουμε στο σημείο να μιλάμε για μια ολοκληρωτική ρωσική ήττα, τότε λύνεις το πρόβλημα της Κριμαίας και έχεις μια διαφορετική Ρωσία», λέει ο Κλάινε Μπρόκχοφ. Σε μια τέτοια περίπτωση, θα ήταν ίσως ευκολότερο να δει κανείς την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. «Αλλά το τίμημα μιας τέτοιας απόλυτης (σ.σ. ουκρανικής) νίκης θα είναι πολύ υψηλό, και έπειτα τι;».

Η προοπτική μιας ολοκληρωτικής ρωσικής ήττας, που θα μπορούσε να υπονομεύσει τον Βλαντιμίρ Πούτιν και τον κύκλο του, κρύβει κινδύνους ρωσικής κλιμάκωσης που πολλοί ηγέτες χωρών του ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένου του Αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν, θα ήθελαν να αποφύγουν.

Μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις όπως η Γαλλία και η Γερμανία ανησυχούν για όσα – ενδεχομένως χαοτικά – θα μπορούσαν να ακολουθήσουν έπειτα από μια ενδεχόμενη κατάρρευση της ηγεσίας Πούτιν, με φόντο μια χώρα εξοπλισμένη με πυρηνικά όπως είναι η Ρωσία.

Το προηγούμενο του 1994
Ωστόσο, οτιδήποτε λιγότερο από την πλήρη ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ θα συνοδευόταν από υποσχέσεις που το Κίεβο ήδη απορρίπτει ως κενές. Κάτι ανάλογο είχε γίνει άλλωστε και το 1994 (βλ. Μνημόνιο της Βουδαπέστης), όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Βρετανία και η ίδια η Ρωσία έταξαν στην Ουκρανία εδαφική ακεραιότητα και «διαβεβαιώσεις» ασφάλειας, ζητώντας από εκείνη ως αντάλλαγμα να εγκαταλείψει τα πυρηνικά όπλα της σοβιετικής περιόδου που είχε στην κατοχή της.

Εκείνες οι διαβεβαιώσεις, ωστόσο, ήρθαν χωρίς δεσμεύσεις – από τη Ρωσία αλλά και από την Ουάσιγκτον και το Λονδίνο – και, τελικώς, αποδείχθηκαν άχρηστες.

Τετραγωνίζοντας τον κύκλο
Ο Άντερς Φογκ Ράσμουσεν, πρώην γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, προσπάθησε να τετραγωνίσει τον κύκλο κομίζοντας μια πρόταση («The Kyiv Security Compact») που υπερκαλύπτει τις διαβεβαιώσεις του 1994 χωρίς όμως να βάζει την Ουκρανία στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ.

Σύμφωνα με το εν λόγω μοντέλο, η Ουκρανία θα μπορούσε να εξοπλιστεί από τους Δυτικούς σε βαθμό τέτοιο ώστε να λειτουργεί αποτρεπτικά για τη Ρωσία.

Στο ίδιο «πολύ-δεκαετές» (multi-decade) πλαίσιο, το Κίεβο θα έπρεπε βέβαια να αναπτύξει «στρατηγικές εταιρικές σχέσεις» με κάποιες δυτικές δυνάμεις, σε διμερή βάση.

Ο ίδιος ο Ράσμουσεν συνέκρινε την πρότασή του με τη σχέση Ηνωμένων Πολιτειών – Ισραήλ.

«Η ειρωνεία είναι ότι η μη ένταξη (σ.σ. της Ουκρανίας) στο ΝΑΤΟ θα απαιτούσε περισσότερα από την πλευρά της Δύσης από όσα η ένταξη, και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα», σχολιάζει ο Τόμας Κλάινε Μπρόκχοφ του GMFUS.

Αυτό που έχει επίσης ακουστεί ως πρόταση είναι μεμονωμένες χώρες (όπως οι ΗΠΑ, η Βρετανία, η Γαλλία, η Γερμανίας ή η Πολωνία) να στείλουν δικά τους στρατεύματα στην Ουκρανία μεταπολεμικά, όπως θα έκαναν εάν η χώρα είχε ενταχθεί στο ΝΑΤΟ χωρίς όμως να έχει.

Ωστόσο, η σημαντική παρουσία δυτικών στρατευμάτων σε μια χώρα που δεν είναι επισήμως μέλος του ΝΑΤΟ θα λειτουργούσε για τη Μόσχα ως νέα πρόκληση.

Ο Αμερικανός απόστρατος στρατηγός Μπεν Χότζες θεωρεί ότι η Ουκρανία, με τα σωστά όπλα, μπορεί να νικήσει τη Ρωσία και να πάρει πίσω όλα τα κατεχόμενα εδάφη, συμπεριλαμβανομένης της Κριμαίας, μέχρι τα τέλη Αυγούστου.

«Δεν υπάρχει περίπτωση η Ουκρανία να είναι ασφαλής όσο η Ρωσία ελέγχει την Κριμαία», λέει ο Χότζες, σύμφωνα με τον οποίο η μόνη πραγματική εγγύηση ασφάλειας για την Ουκρανία θα είναι η ένταξή της στο ΝΑΤΟ.

Ωστόσο, σύμφωνα με τον Κάμιλ Γκραντ του European Council on Foreign Relations, το σενάριο μιας πλήρους ήττας της Ρωσίας που θα συνοδευτεί μάλιστα και από την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ είναι μάλλον αισιόδοξο.

Η όλη ιδέα των εγγυήσεων ασφαλείας είναι ξεπερασμένη, σημειώνει από την πλευρά του ο Στέφανο Στεφανίνι, Ιταλός πρώην διπλωμάτης στη Ρωσία και πρώην πρεσβευτής στο ΝΑΤΟ.

Η μόνη πραγματική εγγύηση για την ουκρανική ασφάλεια θα ήταν η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, λέει. Πιθανές εγγυήσεις ασφαλείας από μεγάλες δυνάμεις θα ισοδυναμούσαν όμως με ένταξη στο ΝΑΤΟ, σύμφωνα με τον Στεφανίνι, και αναπόφευκτα θα εγκυμονούσαν κινδύνους όταν θα δοκιμάζονταν στην πράξη.

Ο Ιταλός πρώην πρέσβης, ωστόσο, υπογραμμίζει ότι θα ήταν λάθος, σε κάθε περίπτωση, να υποτιμηθεί η κυνική δημιουργικότητα των διπλωματών.

Και αυτός ο πόλεμος κάποια στιγμή θα τελειώσει μάλλον με διαπραγματεύσεις, λέει ο Στεφανίνι ανακαλώντας στη μνήμη τη συμφωνία του Ντέιτον με την οποία είχε τελειώσει ο πόλεμος της Βοσνίας…

Πηγή: the New York Times, αναδημοσίευση από την Καθημερινή