Του Andreas Kluth

Χρειάζεται μια κλινική περίπτωση σολιψισμού για να συμπεριφέρεται κανείς τόσο ανεύθυνα όσο ο πρόεδρος της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν. Από την άλλη, φυσικά, ίσως το κάνει επίτηδες. Ο Ερντογάν βρίσκεται αντιμέτωπος με μια εκλογική αναμέτρηση τον Μάιο – την οποία, παρά τις μηχανορραφίες του ως αυταρχικού ηγέτη, θα μπορούσε θεωρητικά να τη χάσει. Στην πορεία, προφανώς, προσπαθεί να ενεργοποιήσει τις σκληροπυρηνικές και ισλαμιστικές βάσεις του. Για εκείνον, αυτό φαίνεται να σημαίνει να ενεργεί σαν γεωπολιτικό “ορκ”.

Επισήμως, η χώρα του είναι ένα από τα 30 κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ και, στα χαρτιά, ακόμη και σήμερα υποψήφια για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση – κάποτε. Στην πραγματικότητα, συχνότερα υπονομεύει παρά ενισχύει τη δυτική συμμαχία και την ΕΕ, ως μέρος της αντιδυτικής και νεο-οθωμανικής του “επίθεσης”. Αυτή περιλαμβάνει ακόμη και απειλές πολέμου κατά της Ελλάδας, συμμάχου του στο ΝΑΤΟ. Σημαίνει όμως κυρίως μπλοκάρισμα της ένταξης στη Συμμαχία δύο πρώην ουδέτερων χωρών της ΕΕ, της Φινλανδίας και της Σουηδίας.

Οκτώ μήνες αφότου οι βορειοευρωπαίοι υπέβαλαν αίτηση για ένταξη στη συμμαχία, μόνον η Ουγγαρία και η Τουρκία δεν έχουν ακόμη επικυρώσει την προσχώρησή τους, η οποία υποτίθεται ότι θα οριστικοποιηθεί στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους τον Ιούλιο. Η Ουγγαρία έχει πλέον σηματοδοτήσει ότι δεν θα σταθεί εμπόδιο. Αυτό αφήνει μόνη της την Τουρκία – δηλαδή τον Ερντογάν.

Διάσπαση

Ο επικεφαλής του τουρκικού κράτους άφησε πρόσφατα να εννοηθεί ότι μπορεί να είναι εντάξει με την ένταξη των Φινλανδών, αλλά ότι δεν έχει καμία διάθεση να “καταπιεί” τους Σουηδούς. Και αυτό θέτει ένα νέο δίλημμα, τόσο για τις δύο βορειοευρωπαϊκές χώρες, όσο και για τη Συμμαχία. Πρέπει οι Φινλανδοί να προχωρήσουν και να ενταχθούν χωρίς τους Σουηδούς;

Γεωγραφικά, πολιτιστικά, ιστορικά, πολιτικά και στρατηγικά, η Σουηδία και η Φινλανδία σήμερα θεωρούν τους εαυτούς τους όχι ως ένωση, αλλά ως ζευγάρι. Οι Φινλανδοί, οι οποίοι μοιράζονται σύνορα 1.300 χιλιομέτρων με τη Ρωσία, είναι στρατιωτικά ισχυροί στην ξηρά, οι Σουηδοί στη θάλασσα και στον αέρα. Μαζί, θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν – ο ένας για τον άλλον και συνολικά για το ΝΑΤΟ – τη Βαλτική Θάλασσα έναντι μιας ρωσικής επίθεσης και να βοηθήσουν στην άμυνα της Εσθονίας, της Λετονίας, της Λιθουανίας και της Πολωνίας. Για όλους αυτούς τους λόγους, οι δύο χώρες υπέβαλαν αίτηση στο ΝΑΤΟ από κοινού. Με τη σειρά τους, οι περισσότεροι από τους συμμάχους τούς αγκάλιασαν με ενθουσιασμό ως το “δυναμικό δίδυμο” στον Βορρά.

Όχι ο Ερντογάν. Εκείνος εντόπισε μια ευκαιρία να εκβιάσει ολόκληρη τη συμμαχία. Οι Σουηδοί, στη δική του λογική, έχουν υπάρξει πολύ επιεικείς απέναντι στις κουρδικές ομάδες τις οποίες εκείνος θεωρεί τρομοκρατικές. Επιπλέον, δεν πουλούσαν στην Τουρκία τα όπλα τα οποία εκείνη θα ήθελε. Έτσι, η Άγκυρα έστειλε στη Στοκχόλμη μια λίστα με αιτήματα.

Οι Σουηδοί έχουν συμμορφωθεί με σχεδόν όλες τις τουρκικές απαιτήσεις. Έχουν καταστείλει τις κουρδικές ομάδες και έχουν δώσει απτά δείγματα ότι θα χαλαρώσουν τους περιορισμούς στις εξαγωγές όπλων, ώστε η Τουρκία να μπορεί να αγοράσει από το εμπορικό οπλοστάσιό τους. “Σοκαριστικά”, ωστόσο, εξακολουθούν να πιστεύουν στο κράτος δικαίου και στην ελευθερία του λόγου. Γι’ αυτό δεν μπορούν να διευκολύνουν τον Ερντογάν σε δύο συγκεκριμένα σημεία.

Πρώτον, δεν μπορούν απλώς να εκδώσουν στην Τουρκία όποιον ο Ερντογάν θα ήθελε να φυλακίσει. Αυτό περιλαμβάνει τον Bulent Kenes, έναν δημοσιογράφο ο οποίος δεν έχει καμία απολύτως σχέση με Κούρδους τρομοκράτες. Ο Ερντογάν ισχυρίζεται ότι ο Kenes έχει δεσμούς με τον Φετουλάχ Γκιουλέν, ισλαμιστή ιεροκήρυκα τον οποίο ο Ερντογάν κατηγορεί για απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία το 2016. Ο Kenes αρνείται οποιαδήποτε ανάμειξη. Ούτε έχει διαπράξει κάτι που ισοδυναμεί με έγκλημα στη Σουηδία. Στην πραγματικότητα, θα ήταν πολιτικός κρατούμενος στην Τουρκία. Έτσι το σουηδικό ανώτατο δικαστήριο μπλόκαρε την έκδοση. Σε μια χώρα με ανεξάρτητο δικαστικό σώμα, αυτό είναι το τέλος της ιστορίας, όπως οι Τούρκοι θα μπορούσαν – με θλίψη – να διαπιστώσουν.

Έπειτα, υπάρχει ένα πραγματικά λυπηρό περιστατικό απρόβλεπτης βλακείας που παρόλα αυτά θεωρείται νόμιμο στη Σουηδία για λόγους ελευθερίας του λόγου. Τις προάλλες, ο Rasmus Paludan, ένας ακροδεξιός ταραξίας με δανικό και σουηδικό διαβατήριο, ο οποίος έχει καταδικαστεί στη Δανία για ρατσισμό και συκοφαντική δυσφήμιση, έκαψε ένα αντίγραφο του Κορανίου κοντά στην τουρκική πρεσβεία στη Στοκχόλμη. Αυτό ήταν ηλίθιο και προσβλητικό. Αλλά σε μια ελεύθερη χώρα, επιτρέπεται να είσαι προσβλητικά ανόητος. Οι Σουηδοί ζήτησαν συγγνώμη. Ο Ερντογάν προσποιήθηκε ότι δεν καταλαβαίνει από τέτοιες “υποκρισίες” και κήρυξε νεκρή την προσπάθειά τους για ένταξη στο ΝΑΤΟ.

Σκανδαλώδης στάση

Αυτό που κάνει τις μανούβρες του Ερντογάν τόσο σκανδαλώδεις είναι το γεωπολιτικό πλαίσιο. Εδώ είναι το μόνο πράγμα που έχει σημασία: ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν διεξάγει έναν γενοκτονικό πόλεμο ιμπεριαλιστικής επιθετικότητας εναντίον της Ουκρανίας και δεν χάνει ευκαιρία να λέει στους Ρώσους ότι θεωρεί την Ουκρανία έναν απλό “πληρεξούσιο” του ΝΑΤΟ και της Δύσης.

Ωστόσο, αντί να κατανοήσει αυτή τη στροφή ως Zeitenwende και να συσπειρωθεί στις τάξεις των συμμάχων του, ο Ερντογάν συνεχίζει να παίζει και με τις δύο πλευρές, το ΝΑΤΟ και τη Μόσχα. Χρησιμοποιεί ακόμη και ένα ρωσικό αντιπυραυλικό σύστημα, τους S-400, το οποίο ανατρέπει την αμυντική υποδομή του ΝΑΤΟ. Να ένα ανοικτό και δίκαιο ερώτημα: σε περίπτωση που ο Πούτιν επετίθετο σε μια χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ, θα συμμετείχε ο Ερντογάν στην υπεράσπιση αυτής της συμμάχου;

Τι πρέπει, λοιπόν, να κάνουν οι Φινλανδοί, οι Σουηδοί και το ΝΑΤΟ γι’ αυτό το χάος; Πρώτον, θα πρέπει να περιμένουν τις εκλογές στην Τουρκία τον Μάιο. Ο Ερντογάν μπορεί να ηττηθεί στις εκλογές για την Προεδρία ή το πολιτικό μπλοκ του να χάσει την πλειοψηφία στο κοινοβούλιο ή και τα δύο. Ένας νέος Τούρκος ηγέτης ή νομοθετικό σώμα μπορεί κάλλιστα να αποδειχθούν πιο σοφοί. Ακόμη δε κι αν ο Ερντογάν παραμείνει στην εξουσία, μπορεί να ξαναβρεί τα λογικά του, μόλις τελειώσει η εκστρατεία. Είτε έτσι είτε αλλιώς, υπάρχει ακόμη ελπίδα το ΝΑΤΟ να καλωσορίσει επισήμως τόσο τη Σουηδία όσο και τη Φινλανδία στο Βίλνιους τον Ιούλιο.

Εάν, από την άλλη πλευρά, ο Ερντογάν κρατήσει το αξίωμά του και συνεχίσει να “πετά φωτιές”, η Φινλανδία θα πρέπει να προχωρήσει μόνη της – με την ευλογία της Σουηδίας – και να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ. Ταυτόχρονα, η Σουηδία, η οποία έχει ήδη βαθείς υλικοτεχνικούς δεσμούς με το ΝΑΤΟ και διμερείς συμφωνίες με τις ΗΠΑ και άλλες δυτικές δυνάμεις, θα πρέπει να συνεχίσει να ενσωματώνεται στη συμμαχία σαν να ήταν μέλος, με σκοπό να επισημοποιήσει την ένταξή της το συντομότερο δυνατό. Αυτό που έχει σημασία είναι ο Πούτιν να μην έχει καμία αμφιβολία ότι μια επίθεση είτε στη Σουηδία είτε στη Φινλανδία, είτε σε οποιαδήποτε χώρα του ΝΑΤΟ, θα απαντηθεί από ολόκληρο το μπλοκ. Εν ολίγοις, ο Πούτιν πρέπει να γνωρίζει ότι, σε μια τέτοια περίπτωση, θα έχανε.

Πέρα απ’ όλα αυτά, ενώ θα συγκεντρώνονται στο Βίλνιους, οι σύμμαχοι θα πρέπει επίσης να τρέξουν να ρυθμίσουν κάποια προβλήματα του “οίκου” τους τα οποία χρονίζουν. Όπως η ΕΕ, αλλά σε αντίθεση με σχεδόν κάθε άλλη διεθνή λέσχη – από τα Ηνωμένα Έθνη μέχρι το Συμβούλιο της Ευρώπης – το ΝΑΤΟ δεν έχει μηχανισμό μέσω του οποίου να μπορεί να εκδιώξει ένα παραστρατημένο μέλος το οποίο μετατρέπεται σε σαμποτέρ.

Είναι καιρός να εισαγάγουμε μια τέτοια ρήτρα. Δε θα απευθύνεται σε κανένα μέλος συγκεκριμένα. Θα διευκρίνιζε απλώς ότι η συμμαχία θα μπορεί να υπερασπίσει τον εαυτό της ακόμη και όταν ο εχθρός είναι εσωτερικός.

Πηγή: Bloomberg