ΣΕΚΑΡ ΑΪΓΙΑΡ, ΑΝΑ ΙΛΙΙΝΑ*
Η ελεύθερη ροή ιδεών, ανθρώπων, αγαθών, υπηρεσιών και κεφαλαίων πέρα από τα εθνικά σύνορα οδηγεί σε μεγαλύτερη οικονομική ολοκλήρωση. Αλλά η παγκοσμιοποίηση, η τάση αυτά τα πράγματα να κινούνται όλο και πιο ελεύθερα μεταξύ των κρατών, έχει γνωρίσει τόσο την άμπωτη όσο και την παλίρροια κατά τη διάρκεια των ετών.
Το φαινόμενο αυτό εξετάζεται περισσότερο φέτος, μιας και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής εργάζονται για να κατανοήσουν και να αντιμετωπίσουν την προοπτική του γεωοικονομικού κατακερματισμού.
Εξετάζοντας δεδομένα τα οποία πηγαίνουν πίσω 150 χρόνια και πλέον, οι κύριες φάσεις της παγκοσμιοποίησης είναι ξεκάθαρα ορατές, χρησιμοποιώντας ως κριτήριο το άνοιγμα του εμπορίου, ήτοι το άθροισμα των εξαγωγών και των εισαγωγών όλων των οικονομιών σε σχέση με το παγκόσμιο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν.
Οπως φαίνεται από τα αντίστοιχα στοιχεία, η παγκοσμιοποίηση τα τελευταία σχεδόν 15 χρόνια μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση διατηρήθηκε σταθερή, και αυτή η περίοδος αναφέρεται συχνά ως «επιβράδυνση». Κάνοντας μια αναδρομή από την εποχή της εκβιομηχάνισης και εντεύθεν, θα δούμε ότι αυτή η πρώτη περίοδος (1880-1920) είδε το παγκόσμιο εμπόριο, στο οποίο κυριαρχούσαν η Αργεντινή, η Αυστραλία, ο Καναδάς, η Ευρώπη και οι ΗΠΑ, να διευκολύνεται τα μάλα από τον κανόνα του χρυσού.
Οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στην πρόοδο που είχε σημειωθεί στα συστήματα μεταφορών και τα οποία με τη σειρά τους μείωσαν το κόστος του εμπορίου και αύξησαν τους όγκους των συναλλαγών.
Η εποχή του Μεσοπολέμου (1920-1940) παρουσίασε μια δραστική ανακατάταξη και ανατροπή στο ρεύμα της παγκοσμιοποίησης λόγω των διεθνών πολεμικών συγκρούσεων και της αύξησης του προστατευτισμού.
Παρά την πίεση της Κοινωνίας των Εθνών για πολυμερή συνεργασία, το εμπόριο περιφερειοποιήθηκε εξαιτίας εμπορικών φραγμών και της διάρρηξης του κανόνα του χρυσού σε νομισματικά μπλοκ.
Η περίοδος μετά την κρίση του 2007/2008 χαρακτηρίστηκε από μια υστέρηση των εμπορικών μεταρρυθμίσεων.
Η (μεταπολεμική) εποχή του Μπρέτον Γουντς είδε τις Ηνωμένες Πολιτείες να αναδεικνύονται ως η κυρίαρχη οικονομική δύναμη με το δολάριο, το τότε συνδεδεμένο με το χρυσό, στηρίζοντας ένα σύστημα που και οι άλλες συναλλαγματικές ισοτιμίες ήταν συνδεδεμένες με το δολάριο.
Η μεταπολεμική ανάκαμψη και η απελευθέρωση του εμπορίου ώθησαν την ταχεία ανάπτυξη στην Ευρώπη, στην Ιαπωνία και στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, ενώ υπήρξαν πολλές χώρες οι οποίες χαλάρωσαν τους ελέγχους στην κίνηση κεφαλαίων. Ομως, η επεκτατική δημοσιονομική και νομισματική πολιτική των ΗΠΑ κατέστησε τελικά το σύστημα μη βιώσιμο.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες τερμάτισαν τη μετατρεψιμότητα δολαρίου – χρυσού στις αρχές της δεκαετίας του 1970 και πολλές χώρες στράφηκαν σε κυμαινόμενες συναλλαγματικές ισοτιμίες. Kατά την εποχή της απελευθέρωσης υπήρξε σταδιακή άρση των εμπορικών φραγμών στην Κίνα και άλλες μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς και μια άνευ προηγουμένου διεθνής οικονομική συνεργασία, συμπεριλαμβανομένης της ενσωμάτωσης του πρώην σοβιετικού μπλοκ.
Η απελευθέρωση αυτή συνέτεινε κατά το μεγαλύτερο μέρος στην αύξηση του εμπορίου. Οι διασυνοριακές ροές κεφαλαίων διογκώθηκαν, αυξάνοντας την πολυπλοκότητα και τη διασύνδεση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Η «επιβράδυνση» που ακολούθησε την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2007/2008 χαρακτηρίστηκε από μια υστέρηση στους ρυθμούς των εμπορικών μεταρρυθμίσεων και μια αποδυνάμωση της πολιτικής στήριξης που απολάμβανε το ανοιχτό διεθνές εμπόριο, κυρίως εξ αφορμής των επιδεινούμενων γεωπολιτικών εντάσεων.
* Ο κ. Σέκαρ Αΐγιαρ είναι διευθυντής αποστολής ΔΝΤ για τη Γερμανία και η κ. Ανα Ιλίινα βοηθός διευθύντρια του τμήματος Πολιτικής, Στρατηγικής και Αξιολόγησης του ΔΝΤ. Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο ιστολόγιο του ΔΝΤ.
Καθημερινή
