Ο Τούρκος ηγέτης έχει καταφέρει να γίνει απαραίτητος σε όλες τις πλευρές της σύγκρουσης, μια θέση η οποία έχει αποφέρει οικονομικά οφέλη που έχουν βοηθήσει στην ανακούφιση των οικονομικών προβλημάτων του τουρκικού κράτους. Η στροφή έχει ενισχύσει τη θέση του ενόψει των εθνικών εκλογών που θα μπορούσαν να τον εδραιώσουν ως τον ισχυρότερο ηγεμόνα της Τουρκίας εδώ και σχεδόν έναν αιώνα.

Υπό την εποπτεία του η Τουρκία επωφελήθηκε από την πώληση θανατηφόρων μη επανδρωμένων αεροσκαφών στην Ουκρανία, τα οποία κατέσφαξαν τα ρωσικά στρατεύματα τις πρώτες ημέρες της εισβολής. Ο κ. Ερντογάν είναι επίσης ένας από τους λίγους παγκόσμιους ηγέτες που συνομιλεί τακτικά με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, γεγονός που τον έχει φέρει στο επίκεντρο των διπλωματικών προσπαθειών για την ανταλλαγή κρατουμένων και τις ζωτικής σημασίας εξαγωγές τροφίμων. Εν μέρει για να αποφύγουν τις δυτικές κυρώσεις, οι Ρώσοι ολιγάρχες διοχετεύουν χρήματα στην Τουρκία.

Ο πόλεμος έχει δώσει στην Τουρκία νέα μόχλευση στο ΝΑΤΟ. Εδώ και μήνες, ο κ. Ερντογάν απειλεί να εμποδίσει τη Φινλανδία και τη Σουηδία να ενταχθούν στο μπλοκ αμοιβαίας άμυνας. Τώρα οι ΗΠΑ ελπίζουν να χρησιμοποιήσουν την πώληση ενός στόλου νέων μαχητικών αεροσκαφών F-16 για να τον ωθήσουν να εγκρίνει την επέκταση της συμμαχίας.

Η σύγχρονη Τουρκία, όπως και οι προκάτοχοί της, παλεύει εδώ και πολύ καιρό με τη θέση της στη διασταύρωση της Ευρώπης, της Ασίας και της Μέσης Ανατολής. Για τον κ. Ερντογάν, οι μοναδικές σχέσεις του με την Ευρώπη και τη Ρωσία επισφραγίζουν δύο δεκαετίες προσπαθειών να μετατρέψει την Τουρκία σε μια δύναμη με παγκόσμια στρατιωτική και διπλωματική εμβέλεια.

“Αποφασίσαμε, ξέρετε, να είμαστε εμείς οι μεσίτες της εξουσίας”, δήλωσε ο Ilnur Cevik, ανώτερος σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής του Τούρκου προέδρου, αναφερόμενος στις συζητήσεις μεταξύ Τούρκων αξιωματούχων την περασμένη άνοιξη, μετά την αποτυχία της αρχικής επίθεσης της Ρωσίας στο Κίεβο. “Όλοι αισθάνθηκαν ότι αυτή είναι η στιγμή μας”.

Ο κ. Ερντογάν αναδιαμόρφωσε την Τουρκία από τότε που αναδείχθηκε από μια δύσκολη γειτονιά της Κωνσταντινούπολης για να γίνει δήμαρχος της πόλης τη δεκαετία του 1990 και στη συνέχεια πρωθυπουργός το 2003 και πρόεδρος το 2014. Κάποτε εξυμνήθηκε επειδή ηγήθηκε μιας οικονομικής έκρηξης που ανέβασε εκατομμύρια ανθρώπους στη μεσαία τάξη, σταδιακά έγινε πιο αυταρχικός, αντικαθιστώντας το κοινοβουλευτικό σύστημα της Τουρκίας με ένα σύστημα που διοικείται από μια αυτοκρατορική προεδρία με δημοψήφισμα του 2017.

Επί των ημερών του η Τουρκία έγινε από τις χώρες με τους περισσότερους φυλακισμένους δημοσιογράφους στον Κόσμο. Από τότε που επέζησε από μια φονική απόπειρα στρατιωτικού πραξικοπήματος το 2016, οι τουρκικές αρχές έχουν επίσης φυλακίσει έναν πρώην υποψήφιο πρόεδρο ενός φιλοκουρδικού κόμματος και εξέχοντες ηγέτες της κοινωνίας των πολιτών.

Η ρωσική εισβολή ήρθε όταν ο κ. Ερντογάν βρισκόταν σε ένα από τα πιο αδύναμα σημεία της 20ετούς θητείας του. Απομονωμένος στο εξωτερικό και αντιμέτωπος με την αυξανόμενη δυσαρέσκεια στο εσωτερικό για μια οικονομική κρίση που αφαίρεσε πάνω από τη μισή αξία του τουρκικού νομίσματος, είδε τα ποσοστά του στις δημοσκοπήσεις να πέφτουν κατακόρυφα.

Το πρώτο σημάδι της μεταστροφής ήρθε τις πρώτες εβδομάδες του πολέμου, όταν τουρκικής κατασκευής μη επανδρωμένα αεροσκάφη Bayraktar TB-2 ανατίναξαν ρωσικές στρατιωτικές φάλαγγες και βοήθησαν την Ουκρανία να ανατρέψει την αρχική επίθεση του Κρεμλίνου στο Κίεβο. Τα πλάνα από τα χτυπήματα των μη επανδρωμένων αεροσκαφών έγιναν σύμβολο της ουκρανικής αντίστασης.

“Ήθελαν να εισβάλουν με τη βία, και εμείς επιτεθήκαμε σε αυτά τα Ορκ. Οι Ρώσοι ληστές γίνονται φαντάσματα από τον Μπαϊρακτάρ!” λέει ένα τραγούδι εμπνευσμένο από τα χτυπήματα.

Τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη έδωσαν άμεση ώθηση στο διεθνές κύρος της Τουρκίας, το οποίο είχε μειωθεί τα τελευταία χρόνια. Μέλη του αμερικανικού Κογκρέσου που κατά τα άλλα είχαν επικρίνει το ιστορικό της Τουρκίας όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα κάλεσαν την Άγκυρα να στείλει περισσότερα μη επανδρωμένα αεροσκάφη στην Ουκρανία. Αν και τα οικονομικά οφέλη για την Τουρκία είναι οριακά, επειδή τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, που κατασκευάστηκαν από ιδιωτική εταιρεία, κοστίζουν μόνο περίπου 5 εκατομμύρια δολάρια το καθένα, τα TB-2 έδωσαν ώθηση στην τουρκική βιομηχανία όπλων γενικότερα.

Όταν η αρχική προσπάθεια της Ρωσίας να καταλάβει το Κίεβο απέτυχε, οι Τούρκοι αξιωματούχοι διαισθάνθηκαν μια ευκαιρία. Μέσα στο προεδρικό μέγαρο της Άγκυρας, οι αξιωματούχοι δήλωσαν ότι συνειδητοποίησαν ότι η Τουρκία θα μπορούσε να γίνει ο μεσάζων μεταξύ της Ρωσίας, της Ουκρανίας και της Δύσης.

Από εκείνη την κρίσιμη στιγμή, ο κ. Ερντογάν έχει αξιοποιήσει τον ρόλο του ως διπλωματικός παίκτης. Μιλώντας με τον κ. Πούτιν έως και αρκετές φορές τον μήνα, έχει παροτρύνει τη Ρωσία να δεχτεί ειρηνευτικές συνομιλίες, αλλά έχει επίσης συμβάλει στην ελάφρυνση της απομόνωσης του Κρεμλίνου και στην άμβλυνση του πλήγματος των δυτικών κυρώσεων.

Μιλάει επίσης συχνά με τον Ουκρανό Βολοντίμιρ Ζελένσκι και επισκέφθηκε την Ουκρανία σε ένδειξη υποστήριξης εβδομάδες πριν από την εισβολή και ξανά τον Αύγουστο, κερδίζοντας την εμπιστοσύνη των Ουκρανών αξιωματούχων. Αυτό έφερε τον Τούρκο πρόεδρο σε θέση μεσολαβητή για μερικές από τις μοναδικές διπλωματικές συζητήσεις ολόκληρου του πολέμου, συμπεριλαμβανομένης μιας συμφωνίας για την επαναλειτουργία των λιμανιών της Μαύρης Θάλασσας της Ουκρανίας για εξαγωγές σιτηρών και την ανταλλαγή εκατοντάδων Ρώσων και Ουκρανών κρατουμένων.

Η σχέση του κ. Ερντογάν με τον κ. Πούτιν δείχνει ότι αμφότεροι έχουν οξεία αντίληψη της πραγματικής πολιτικής. Αν και η Τουρκία και η Ρωσία είναι σημαντικοί εμπορικοί εταίροι, είναι επίσης ιστορικοί αντίπαλοι, διεξάγοντας μια σειρά από πολέμους με αντιπροσώπους τα τελευταία χρόνια. Εκτός από τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, η Τουρκία έχει επίσης πουλήσει τεθωρακισμένα οχήματα στην Ουκρανία, έχει εμποδίσει την είσοδο ρωσικών πολεμικών πλοίων στη Μαύρη Θάλασσα και έχει αρνηθεί στον ρωσικό στρατό την πρόσβαση στον τουρκικό εναέριο χώρο για πτήσεις από τη Συρία.

Ωστόσο, ο κ. Πούτιν έχει βρει τον ομόλογό του χρήσιμο για τους ευρύτερους στρατηγικούς του στόχους, λένε άνθρωποι που έχουν παρακολουθήσει την εξέλιξη της σχέσης. Οι χρόνιες τριβές μεταξύ της Τουρκίας και των άλλων μελών του ΝΑΤΟ έπαιξαν ρόλο στην επιθυμία του Ρώσου ηγέτη να αποδυναμώσει το μπλοκ.

Ο κ. Πούτιν, κορυφαίος πολέμιος της δημοκρατίας δυτικού τύπου, φαίνεται να βλέπει έναν συνοδοιπόρο στον κ. Ερντογάν, σύμφωνα με πρώην Τούρκους αξιωματούχους και στενούς παρατηρητές της σχέσης τους. Ο κ. Πούτιν έχει εγκαθιδρύσει σχεδόν πλήρη έλεγχο στο ρωσικό κράτος, ματαιώνοντας τη μετασοβιετική μετάβαση της χώρας στη δημοκρατία.

“Ο Πούτιν θέλει να δημιουργήσει ένα κλαμπ αυταρχικών ηγετών. Του αρέσει αυτό”, δήλωσε ο Aydin Sezgin, πρώην πρέσβης της Τουρκίας στη Μόσχα, ο οποίος τώρα είναι βουλευτής της αντιπολίτευσης. Επιπλέον, “με τον Ερντογάν μπορείς πάντα να δημιουργήσεις ρήγμα στο ΝΑΤΟ και στη δυτική αλληλεγγύη”, πρόσθεσε.

Τούρκοι αξιωματούχοι απορρίπτουν την άποψη ότι ο κ. Ερντογάν είναι αυταρχικός, επισημαίνοντας ότι η χώρα έχει μια λειτουργική αντιπολίτευση και σκληρά αμφισβητούμενες εκλογές. Συμφωνούν όμως ότι ο κ. Πούτιν εκτιμά τη σχέση του με τον Τούρκο ηγέτη. Πρώην ανώτεροι Τούρκοι διπλωμάτες λένε ότι ο κ. Πούτιν και ο κ. Ερντογάν συχνά διαχωρίζουν τις τριβές μεταξύ των δύο χωρών, εστιάζοντας στα θετικά.

Η προθυμία του κ. Πούτιν να μην κρίνει το ιστορικό της Τουρκίας όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι το κλειδί της θερμής σχέσης μεταξύ τους, λένε όσοι γνωρίζουν τη σχέση τους. Καθώς οι ελπίδες της Τουρκίας να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση κατέρρευσαν τα τελευταία χρόνια εν μέσω της διάβρωσης του κράτους δικαίου στην Τουρκία, ο κ. Πούτιν παρενέβη, προσφέροντας ένα πιο δεκτικό αυτί, λένε αξιωματούχοι.

Πηγή: «Wall Street Journal», Εθνικός Κύρηξ